WEBVTT

00:00:06.487 --> 00:00:10.976
Wat is realiteit, kennis,
de zin van het leven?

00:00:10.976 --> 00:00:13.301
Grote zaken die je 
figuurlijk kan bekijken:

00:00:13.301 --> 00:00:18.246
het bestaan vergelijken met een reis
over een weg of oceaan,

00:00:18.246 --> 00:00:25.028
een klim, oorlog, book, draad of spel,
een venster naar nieuwe mogelijkheden,

00:00:25.028 --> 00:00:29.136
of een veel-te-kort-durende
flikkering van een vlam.

00:00:29.136 --> 00:00:30.741
2400 jaren geleden

00:00:30.741 --> 00:00:33.751
zei één van de bekendste denkers ooit

00:00:33.751 --> 00:00:36.761
dat het leven is alsof je 
geketend in een grot,

00:00:36.761 --> 00:00:39.892
gedwongen wordt om schaduwen 
langs een muur te zien fladderen.

00:00:39.892 --> 00:00:41.408
Nogal vrolijk, hé?

00:00:41.408 --> 00:00:45.553
Dat is eigenlijk wat Plato suggereerde
in zijn Allegorie van de Grot,

00:00:45.553 --> 00:00:47.966
in Boek VII van "De Staat",

00:00:47.966 --> 00:00:51.571
waarin een Grieks filososoof
zich de ideale wereld voorstelt

00:00:51.571 --> 00:00:56.419
door concepten te bestuderen
als recht, waarheid en schoonheid.

00:00:56.419 --> 00:01:00.922
In de allegorie worden gevangenen
opgesloten in een grot vanaf hun geboorte,

00:01:00.922 --> 00:01:03.362
zonder kennis van de buitenwereld.

00:01:03.362 --> 00:01:07.268
Ze zitten vast en kijken op een muur,
zonder hun hoofd te kunnen draaien,

00:01:07.268 --> 00:01:10.458
terwijl een vuur achter hen
een vaag licht uitstraalt.

00:01:10.458 --> 00:01:13.138
Af en toe lopen er mensen langs het vuur;

00:01:13.138 --> 00:01:16.344
ze dragen dieren en dingen met zich mee

00:01:16.344 --> 00:01:18.395
die hun schaduwen op de muur werpen.

00:01:18.395 --> 00:01:21.207
De gevangenen benoemen
en classificeren deze illusies,

00:01:21.207 --> 00:01:23.949
in de overtuiging dat ze
echte entiteiten waarnemen.

00:01:23.949 --> 00:01:29.095
Plots wordt één gevangene bevrijd
en voor het eerst naar buiten gebracht.

00:01:29.095 --> 00:01:33.471
Het licht doet hem pijn aan de ogen
en hij is gedesoriënteerd.

00:01:33.471 --> 00:01:35.811
Als hem wordt verteld dat 
alles rond hem echt is,

00:01:35.811 --> 00:01:39.952
en de schaduwen maar reflecties zijn,
gelooft hij het niet.

00:01:39.952 --> 00:01:42.495
De schaduwen leken hem veel duidelijker.

00:01:42.495 --> 00:01:44.786
Maar geleidelijk 
passen zijn ogen zich aan,

00:01:44.786 --> 00:01:47.077
zodat hij weerspiegelingen
in het water kan zien,

00:01:47.077 --> 00:01:49.369
en direct naar objecten kan kijken,

00:01:49.369 --> 00:01:51.400
en uiteindelijk ook naar de Zon,

00:01:51.400 --> 00:01:55.574
wiens licht de ultieme bron is
van alles wat hij kan zien.

00:01:55.574 --> 00:01:59.229
De gevangene keert terug naar de grot
om zijn ontdekking te delen,

00:01:59.229 --> 00:02:01.578
maar hij is niet langer gewend 
aan de duisternis,

00:02:01.578 --> 00:02:05.754
en kan nog moeilijk de schaduwen
op de muur zien.

00:02:05.754 --> 00:02:09.545
De andere gevangenen denken dat de reis
hem stom en blind maakte,

00:02:09.545 --> 00:02:13.526
en houden met geweld alle pogingen tegen
om hen te bevrijden.

00:02:13.526 --> 00:02:16.483
Plato introduceert deze passage
als een analogie

00:02:16.483 --> 00:02:20.919
van hoe het is om als filosoof
het publiek te onderrichten.

00:02:20.919 --> 00:02:24.038
De meesten voelen zich niet alleen
comfortabel in hun onwetendheid

00:02:24.038 --> 00:02:27.949
maar zijn ook vijandig tegen iedereen
die hun erop wijst.

00:02:27.949 --> 00:02:31.678
In feite werd de echte Socrates
ter dood veroordeeld

00:02:31.678 --> 00:02:35.271
door de Atheense overheid,
omdat hij de sociale orde verstoorde.

00:02:35.271 --> 00:02:37.944
In "De Staat" toont 
zijn student Plato vooral

00:02:37.944 --> 00:02:40.452
minachting voor de Atheense democratie,

00:02:40.452 --> 00:02:44.172
terwijl hij een regime
van filosofen-koningen promoot.

00:02:44.172 --> 00:02:45.523
Met de parabel over de grot

00:02:45.523 --> 00:02:49.763
argumenteert Plato dat de massa
te koppig en onwetend is

00:02:49.763 --> 00:02:51.888
om over zichzelf te heersen.

00:02:51.888 --> 00:02:55.873
Maar de allegorie spreekt al 2400 jaar
tot de verbeelding

00:02:55.873 --> 00:02:59.251
omdat het op zoveel manieren
kan gelezen worden.

00:02:59.251 --> 00:03:03.044
Belangrijk is dat de allegorie ook
verband houdt met de vormenleer,

00:03:03.044 --> 00:03:05.543
ontwikkeld in Plato's andere dialogen.

00:03:05.543 --> 00:03:07.829
Die beschrijven dat,
zoals de schaduwen,

00:03:07.829 --> 00:03:12.620
fysieke dingen gebrekkige reflecties zijn
van ideale vormen,

00:03:12.620 --> 00:03:16.023
zoals rondheid en schoonheid.

00:03:16.023 --> 00:03:19.488
Op die manier leidt de grot 
tot veel fundamentele vragen,

00:03:19.488 --> 00:03:21.676
inclusief de oorsprong van kennis,

00:03:21.676 --> 00:03:23.790
het probleem van representatie,

00:03:23.790 --> 00:03:26.977
en de aard van de realiteit zelf.

00:03:26.977 --> 00:03:31.793
Voor theologen bestaat de ideale vorm
in de geest van de schepper.

00:03:31.793 --> 00:03:35.809
Voor taalfilosofen, die vormen als
linguistische concepten zien,

00:03:35.809 --> 00:03:39.396
illustreert de theorie het probleem
van het groeperen van concrete dingen

00:03:39.396 --> 00:03:41.782
in abstracte termen.

00:03:41.782 --> 00:03:44.196
En anderen vragen zich af
of we echt weten

00:03:44.196 --> 00:03:48.914
of de dingen buiten de grot
echter zijn dan de schaduwen of niet.

00:03:48.914 --> 00:03:53.060
Kunnen we, terwijl we ons leventje leiden,
vertrouwen op wat we denken te weten?

00:03:53.102 --> 00:03:54.537
Misschien zal op een dag

00:03:54.537 --> 00:03:58.712
een flikkering van licht
onze basisassumpties onderuit halen.

00:03:58.712 --> 00:04:01.189
Zal je uitbreken om je weg
te vechten naar het licht,

00:04:01.189 --> 00:04:03.953
zelfs al kost het je
je vrienden en je familie,

00:04:03.953 --> 00:04:07.322
of zal je blijven hangen 
aan de oude vertrouwde illusies?

00:04:07.322 --> 00:04:10.764
Waarheid of gewoonte? Licht of schaduw?

00:04:10.764 --> 00:04:14.507
Moeilijke keuzes, maar als het een troost
kan zijn, je bent niet alleen.

00:04:14.507 --> 00:04:16.940
We zijn met velen hierbeneden.