Bonzour. Ki manier?
(Riye)
Tousala extra, non?
Mo mem mo sou lemosion.
Ofet, mo bizin ale.
(Riye)
Trwa tem finn revini dan sa konferans la
ki an rapor avek saki mo anvi koze.
Premie, se sa prev
extraordiner de kreativite
dan tou bann prezantasion ki nounn gete
ek dan tou bann dimounn ki isi.
Nek get sa kalite variete la.
Deziem zafer, sa met
nou dan enn sitiasion
kot nou pa kone ki kapav arive
dan lefitir.
Aukenn lide kouma
tousala kapav deroule.
Mo interese dan ledikasion.
Ofet, mo trouve ki tou dimounn
interese ek ledikasion.
Pa ou?
Mo trouv sa bien interesan.
Kan ou dan enn dine,
ek ou dir ki ou travay dan ledikasion --
ofet, ou pa tro souvan
invite a bann dine.
(Riye)
Si ou travay dan ledikasion,
personn napa invit ou.
(Riye)
Ousua personn pa reinvit ou.
Mo trouv sa bien etranz.
Si samem ou ka, ek ou
dir sa kikenn, ou kone,
zot dimande, "Ki ou fer dan lavi?",
ek ou reponn ki ou dan ledikasion,
ou trouv disan desann depi zot figir.
Zot pense, "Ayo bondie, kifer mwa?"
(Riye)
"Sel zour mo sorti sa semenn la."
(Riye)
Si ou poz zot kestion lor
ledikasion, zot irite.
Parski se enn size bien sansib
pou dimounn, pa vre?
Kouma relizion ek larzan.
Alor mo bien interese ek ledikasion,
ek mo panse ki nou tou interese.
Nou ena enn gran lintere ladan
an parti parski se ledikasion ki
sipoze gid nou dan sa fitir
ki nou pa ankor konpran la.
Si ou reflesi, bann zanfan ki
pe koumans lekol sa lane la
pou pran zot retret an 2065.
Personn pa kone,
malgre tou sa lexpertiz ki nounn
finn trouve se kat dernie zour la,
ki lemond pou resanble dan sink an.
Me nou sipoze edik zot
pu fer fas sa lemond la.
Sa inprediktabilite la, li extraordiner.
Troiziem zafer
lor ki nou tou dakor
seki bann zanfan ena
bann kapasite extraordiner --
bann kapasite pou inove.
Yer, Sirena ti extra, pa vre?
Dan nek gete ki li kapav fer.
Li li exsepsionel, me mo pa panse
ki li exsepsionel parmi tou bann zanfan.
Se zis enn dimounn avek
enn dedikasion extraordiner
ki finn trouv so talan.
Ek mwa mo dir ki tou zanfan
ena bann gran talan,
me nou gaspiy sa san aukenn pitie.
Alor, mo anvi koz lor ledikasion
ek mo anvi koz lor kreativite.
Mo konba se ki kreativite zordizour
bizin osi inportan ki alfabetism
ek ki nou bizin tret li
avek mem linportans.
(Aplodisman)
Mersi.
(Aplodisman)
Bon, samem tou.
Mersi bokou.
(Riye)
Mo res 15 minit.
(Riye)
Alor, monn ne -- non.
(Riye)
Monn fek tann enn zoli zistwar
ek mo kontan rerakont li.
Li lor enn tifi dan enn klas desin.
Li ena sizan ek pe asiz
derier, pe desine.
So profeser dir ki zame li atentiv
sof dan klas desin.
Profeser la inn fasine.
Alor linn al dimann li, "Ki to pe desine?"
Tifi la reponn, "Mo pe desinn bondie."
Profeser dir, "Me personn napa
kone bondie kouma resanble."
Li reponn, "Zot pou kone
dan enn ti moman."
(Riye)
Kan mo garson ti ena
katran dan Langleter --
ofet, li ti ena katran partou.
(Riye)
Bon, nimport kotsa li ti ete,
li ti ena katran sa lane la.
Li ti pe zwe dan spektak Nativite.
Zot rapel so zistwar?
(Riye)
Se enn gran zistwar.
Mel Gibson inn fer so laswit,
kapav zot inn gete.
(Riye)
"Nativite 2".
James tinn gagn rol Zozef:
nou ti bien kontan.
Nou ti konsider sa kouma
enn bann rol prinsipal.
Lasal ti rampli ar bann azan
ar bann t-shirt ki dir
"James Robinson LIMEM Zozef!"
(Riye)
Li pa ti ena pou koze,
me zot konn sa parti kot
trwa lerwa vini la?
Zot vini avek kado,
lor ek lobann.
Sa inn vremem arive.
A enn moman mo panse
zot inn bliye enn sekans
parski kan nounn dimann ti garson la apre,
"Tou korek pou twa?", li reponn,
"Wi, kifer? Sa pa ti bon?"
Zot inn zis fer melanz.
Trwa garson rantre.
Zot ena katran, ar zot
ti serviet lor latet.
Zot poz bann bwat la emba,
ek premie la dir,
"Monn amenn lor."
Deziem la dir,
"Monn amenn lobann."
Trwaziem la dir,
"Frank inn avoy sa."
(Riye)
Saki bann zanfan la ena
komun, seki zot oze.
Si zot pa kone, zot nek seye.
Pa vre? Zot pa per si
tansion zot pena rezon.
Mo pa pe dir ki pena rezon
se mem zafer ki et kreatif.
Saki nou kone se ki si ou
pa pre pou pena rezon,
zame ou pa pou fer kitsoz orizinal.
Si ou pa pre pou fer erer.
Letan grandi vinn adilt, laplipar
zanfan perdi sa kapasite la.
Zot per tansion zot fer "fot".
Koumsa mem ki nou diri konpani.
Nou stigmatiz erer.
Ek aster nou diriz nou
sistem ledikasion nasional
kot erer se pir zafer ou kapav fer.
Rezilta se ki nou pe edik dimounn
pou pa servi zot kapasite kreatif.
Picasso ti dir ki tou zanfan ne artis.
Saki difisil se res enn
artis kan nou grandi.
Vremem mo krwar sa,
ki nou pa aprann me blie
kouma vinn kreatif.
Ou plito nou ledikasion fer nou bliye.
Kifer sa?
Ena sink an, mo ti pe viv
Stratford-on-Avon.
Ofet nounn bouze al
Los Angeles depi Stratford.
Zot kav imazine kouma
tranzision la ti fasil.
(Riye)
Nou ti pe res dan enn
landrwa apel Snitterfield
zis andeor Stratford,
kot Shakespeare so papa ti ne.
Aster zot pe realize? Mwa osi ti parey.
Zame zot inn panse ki
Shakespeare ena enn papa, non?
Parski zame zot inn panse ki
Shakespeare ti enn zanfan, non?
Mazinn Shakespeare a set an?
Zame monn pans sa.
Anfin, li ti ena 7 an a enn moman.
Li ti dan kikenn so klas angle, pa vre?
(Riye)
Sa ti bizin amerdan, non?
(Riye)
"Fer plis zefor."
(Riye)
So papa dir li al dormi,
"Shakespeare, al dormi, aster la mem!
Poz sa kreyon la."
(Riye)
"Ek aret koz koumsa."
(Riye)
"Personn pa pe konpran."
(Riye)
Bon, nounn bouz depi
Stratford pu al Los Angeles,
ek mo zis anvi dir kitsoz
lor sa tranzision la.
Mo garson pa ti anvi vini.
Mo ena de zanfan: mo garson ena
21 an, mo tifi ena 16 an.
Li pa ti anvi vinn Los Angeles.
Li ti pou kontan, me li ti ena
enn kopinn Langleter.
Ti lamour so lavi, Sarah.
Li ti konn li depi enn mwa.
(Riye)
Tansion, zot ti fek fet
zot katriem laniverser,
ek se boukou kan ou ena 16 an.
Li ti bien boude dan avion,
ek li dir, "Zame mo pou trouv
enn lot tifi kouma Sarah."
Ek sa ti fer nou ase kontan, onetman --
(Riye)
Parski li ti prinsipal rezon
kifer nou ti pe kit pei.
(Riye)
Enn zafer frap ou kan ou vinn Lamerik
ek kan ou voyaze dan lemond:
tou sistem ledikasion dan lemond
ena mem yerarchi dan bann size.
Tou sistem. Pe inport kotsa dan lemond.
Ou panse lekontrer vre, me ofet non.
Lao ou trouv matematik ek langaz,
answit sians imenn,
ek enba se lezar.
Partou dan lemond.
Ek mem dan sak sistem
ena enn yerarchi dan lezar.
Art ek lamizik zot stati pli o
dan lekol
ki drama ek ladans.
Pena enn sistem ledikasion dan lemond
ki anseyn ladans toulezour
kouma nou anseyn matematik. Kifer?
Kifer non? Mo panse se ase inportan.
Mo panse matematik bien inportan,
me ladans osi.
Zanfan danse toultan si nou les zot,
nou osi parey.
Nou tou ena lekor, non?
Ou eski monn rat kit linformasion?
(Riye)
Anverite, saki arive se ki,
kan zanfan pe grandi,
nou anseyn zot depi zot lerin
peti a peti.
answit nou konsantre lor zot latet.
Ek entipe sir lekote.
Si ou vizit ledikasion kouma enn alien,
ek ou dimande,
"Kiete sa ledikasion piblik?"
Mo panse ou konklizion
si ou get rezilta,
bann seki resi ladan,
bann seki fer tou kouma bizin,
seki gagn tou bann bon pwin,
bann gagnan --
mo panse konklizion se ki
bit ledikasion piblik
a traver lemond
se prodwir profeser liniversite.
Nespa?
Zot mem ki ariv an o.
Mo mem mo ti profeser.
(Riye)
Mo kontan bann profeser liniversite,
me ou kone,
nou pa oblize pran zot
kouma meyer mezir
pou lareusit.
Zot zis enn form lavi,
enn lot kalite form lavi.
Me zot ase kirie, ek mo pe dir sa
parski mo bien kontan zot.
Ena enn zafer kirie apropo bann profeser
dapre mwa --
pa zot tou, me bokou viv dan zot latet.
Zot viv isi, ek inpe sir lekote.
Zot pena lekor, ou kone,
ase literalman.
Pou zot, zot lekor se enn form
transportasion pou zot latet.
(Riye)
Nespa?
Se enn fason amenn zot latet
dan bann reunion.
(Riye)
Si ou le kit prev
lor bann lexperians andehor lekor,
nek al dan enn konferans
avek bann akademik senior,
ek al dan diskotek dernie zour.
(Riye)
Lerla zot pou trouve.
Bann misie ek madam ki pe danse
dan enn fason inkontrolab, san ritm.
(Riye)
Nek atann, kouma zot al lakaz
zot pou ekrir enn lartik lor la.
(Riye)
Nou sistem ledikasion baze
lor abilite akademik.
Ena enn rezon pou sa.
Dan lemond,
pa ti ena okenn sistem ledikasion piblik,
avan dizneviem siek.
Tousala finn arive akoz lindistrializasion
ki ti pe dimann sa.
Donk sa ierarsi la baze lor de lide.
Premie, se ki bann size pli importan
pou travay lao net.
Akoz samem probableman
ou finn detourne depi
bann zafer ki ou ti kontan
kan ou ti zanfan,
parski sanse ou pa pou gagn travay ou lavi
avek sa, pa vre?
Pa pran lamizik, to pa pou vinn mizisyen;
pa pran art, to pa pou vinn artist.
Bann konsey bien kouran -- me bien entor.
Lemond antie dan enn revolision.
Deziem se abilite akademik,
ki finn vinn definir saki
nou apel lintelizans,
parski linversite finn kre sa sistem la
dapre zot mem.
Kan ou panse,
antie sistem ledikasion piblik dan lemond
se enn long prosesis
pou rant dan liniversite.
Ek so konsekans se ki bokou dimounn
ki ena talan,
ki briyan, kreatif zot panse
ki zot pa koumsa,
akoz sel zafer dan lekel zot ti bon
dan lekol
pena valer, ou alor ti stigmatize.
Mo panse nou pa kapav kontinie koumsa.
Dan 30 prosenn lane, dapre UNESCO,
pou ena enkor plis dimounn ki pou gradwe
a traver ledikasion piblik
dan listwar.
Plis dimounn, ek se sa konbinezon
de tou saki nounn koze --
teknolozi ek kouma li pe transform travay,
ek demografi
avek enn gro lexplozion popilasion.
Toutakou, diplom pa pou vo nanye.
Pa vre?
Kan mo ti etidian, si ou ti ena diplom,
ou ti ena travay.
Si ou pa ti ena travay,
se parski ou pa ti anvi travay.
Ek mwa mo pa ti anvi.
(Riye)
Me aster bann zanfan ek diplom
souvan pe retourn kot paran
pou kontinie zwe video game,
ek akoz ou bizin enn MA
kot avan ti bizin enn BA,
ek aster pe bizin PhD.
Se enn prosesis inflasion akademik.
Ek sa montre kouma striktir ledikasion
pe bouze anba nou lipie.
Nou bizin sanz nou definision lintelizans.
Nou konn trwa zafer lor lintelizans.
Premie se ki li divers.
Nou persepsion lemond
depann lor nou lexperians.
Nou reflesi vizwelman, avek son,
avek nou sans du toucher.
Nou reflesi de fason abstre,
nou reflesi an mouvman.
Deziem zafer se ki lintelizans li dinamik.
Si ou get bann interaksion dan servo,
kouma nounn tande yer
depi ennta prezantasion,
lintelizans extra interaktif.
Nou servo pa divize an konpartiman.
Anfet, kreativite --
ki mo defini kouma prosess
kot ou gagn bann lide orizinal
ki ena valer --
le pli souvan arive atraver
interaksion
ant diferan fason vwar lechoz.
An pasan, ena bann ner ki zwen
de lemisfer nou servo
ki apel "corpus callosum".
Li pli epe kot bann madam.
Dapre Helen yer,
se probableman akoz sa
ki bann madam multi-task pli fasilman.
Parski zot kapav, nespa?
Ena ennta resers lor la,
mais mo konn sa depi mo lexperians personel.
Si mo madam pe kwi lakaz --
ki pa ariv souvan, erezman.
(Riye)
Non, ena zafer li fer bien,
me si li pe kwi,
an mem tan li lor telefonn,
li pe koz ek nou zanfan,
li pe penn plafon,
li pe fer loperasion leker.
Si mwa mo pe kwi,
laport ferme, zanfan deor,
telefonn debranse,
ek si li rantre mo ankoler.
Mo dir, "Terry, silteple,
mo pe esey frir enn dizef la."
(Riye)
"Les mwa trankil."
(Riye)
Ofet, ou kone sa proverb la
ki dir
si enn pie tombe dan enn lafore
ek personn pa tande, eski sa inn vremem pase?
Ou rapel sa zistwar la?
Monn trouv enn zoli tshirt resaman ki dir
"Si enn misie dir laverite dan enn lafore,
ek okenn madam pa tand li,
eski li ena kan mem tor?"
(Riye)
Trwaziem zafer lor lintelizans se ki
li diferan.
Mo pe ekrir enn liv an se moman
ki apel "Epifani",
ki baze lor enn seri interview
avek bann personalite
lor kouma zot finn dekouver zot talan.
Mo fasine par
kouma zot inn arive dan lavi.
Sa lide la inn vini apre enn konversasion
avek enn madam extraordiner
ki bokou dimounn pa kone,
ki apel Gillian Lyne.
Ounn deza tande? Ena wi.
Li enn koregraf,
zot tou konn so travay.
Linn fer "Cats" ek "Phantom of the Opera".
Li extraordiner.
Avan mo ti lor bord
Royal Ballet,
kouma ou kav trouve.
Pandan enn dezene avek Gillian enn zour,
monn dimann li,
"Kouma tonn vinn enn danser?"
Sa ti bien interesan.
Kan li ti lekol,
li pa ti ena oken lespwar.
So lekol dan lezane 30
finn ekrir so paran pou dir
ki zot panse Gillian ena
enn problem aprantisaz.
Li pa ti pe kapav konsantre;
nek li bouzbouze.
Zordizour zot ti pou dir li ena ADHD,
ki zot panse?
Me sa sete lezane 30,
ek ADHD pa ti ankor invante.
Donk pa ti enn opsion disponib.
(Riye)
Dimounn pa ti kone zot ti kapav gagn sa.
(Riye)
Bon, linn al get enn spesialist.
Dan enn pies kouver ek dibwa sen,
linn ale ek so mama,
kot zot inn fer li asiz lor en sez
dan fon lasal la,
ek kot linn asiz lor so lame
pandan 20 minit pandan ki misie la koz ek so mama
lor bann problem ki Gillian ti pe gagne lekol.
Parski li ti pe deranz lezot;
li ti pe rann devwar an retar, etc --
sa ti zanfan 8 an la.
A la fin, dokter la leve
ek al asiz akot Gillian ek dir li,
"Monn ekout tou saki tou mama inn dir mwa,
me mo bizin koz avek li an prive.
Atann isi, nou pou revini
dan pa lontan",
ek zot inn kit li.
Me avan zot sorti,
linn alim radio ki ti lor so latab.
Ek kan zot inn sorti, li dir mama la,
"Nek deboute gete."
Kouma zot inn sorti,
tifi la inn debout, li koumans danse.
Zot obzerv li pandan kelke minit
ek dokter la dir so mama,
"Madam Lynne, Gillian pa malad,
li enn danser.
Amenn li lekol de dans."
Mo dimann li, "Lerla kinn arive?"
Li reponn, "Samem linn fer.
Mo pa kav dir ou kouma sa ti merveye.
Nounn rant dan enn lasal
kot zot tou ki kouma mwa.
Bann dimounn ki pa kav asiz trankil,
dimounn ki bizin bouze pou reflesi."
Ki bizin bouze pou reflesi.
Zot inn aprann bale, tap, jazz,
dans modern, dans contanporenn.
Linn al odision pou Royal Ballet School;
linn vinn danser solo --
linn fer enn bel karyer kot Royal Ballet.
Finalman linn kit Royal Ballet School,
ek linn fond Gillian Lynne Dance Company,
linn zwen Andrew Lloyd Webber.
Li mem deryer
bokou bann prodiksion teat mizikal
dan listwar,
linn fer bokou dimounn kontan,
ek li enn multi-milioner.
Enn lot dimounn ti kav donn li medsinn
ek dir li kalme.
(Aplodisman)
Vwala saki mo panse:
lot zour Al Gore ti koz
lor ekolozi ek revolision
ki ti deklanse par Rachel Carson.
Mo panse nou sel lespwar
pou le fitir
se ki nou bizin adopte
enn nouvo konsepsion ekolozi imenn,
kot nou rekonstrir nou konsepsion
depi larises kapasite imenn.
Nou sistem ledikasion inn minn nou lespri
dan mem fason ki nou explwat later:
pou enn komodite an partikilie.
Dan le fitir, sa pa pou servi nou.
Nou bizin repans bann prinsip fondamantal
ar ki nou pe edik nou bann zanfan.
Ena enn zoli sitasion par Jonas Salk
ki dir,
"Si tou bann insek disparet depi later,
an mwins ki 50 an, tou lavi
lor later pou disparet.
Si tou dimounn disparet depi later,
an mwins ki 50 an, tou lavi
lor later pou epanwi."
Ek li ena rezon.
Saki TED selebre se le kado
de limazinasion imenn.
Nou bizin fer atansion
ki nou servi sa kado la avek sazes
ek ki nou evit bann senario
ki nounn koze talerla.
Sel fason nou kav fer sa se
an rekonesan larises
de nou bann kapasite kreatif
ek an rekonesan nou bann zanfan
kouma nou sours lespwar.
Nou travay se edik zot de fason olistik,
pou ki zot kav afront fitir la.
Kapav nou nou pa pou trouv sa fitir la,
me zot wi.
Nou rol se ed zot fer kitsoz ar li.
Mersi bokou.
(Aplodisman)