1
00:00:00,000 --> 00:00:07,000
Magandang umaga. Kamusta kayo? Magaling, di ba?

2
00:00:07,000 --> 00:00:11,000
Natangay ako ng buong pangyayari.

3
00:00:11,000 --> 00:00:15,000
Sa totoo, ako'y aalis na. (Tawanan)

4
00:00:15,000 --> 00:00:19,000
Merong naging tatlong paksa, di ba?

5
00:00:19,000 --> 00:00:23,000
na inikutan ng komperensya, na may kinalaman

6
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
sa aking nais talakayin.

7
00:00:25,000 --> 00:00:29,000
Una, ang pambihirang katibayan ng pagkamalikhain ng tao

8
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
sa lahat ng pagtatanghal na nakita natin

9
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
at sa lahat ng mga tao na narito. Iba-iba nga lang

10
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
at ang lawak nito. Ang pangalawa ay

11
00:00:38,000 --> 00:00:41,000
tayo'y nasa sitwasyong di natin alam kung anong mangyayari

12
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
sa hinaharap. Walang ideya

13
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
kung anong kalalabasan.

14
00:00:45,000 --> 00:00:48,000
Ako ay interesado sa edukasyon --

15
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
talaga, natuklasan ko na ang lahat ay interesado sa edukasyon.

16
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
Kayo rin 'di ba? Nakakatuwang malaman.

17
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
Kung ikaw ay nasa handaang panghapuntan, at sinabi mong

18
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
nagtra-trabaho ka sa edukasyon --

19
00:00:59,000 --> 00:01:06,000
katunayan, hindi ka madalas sa mga handaang panghapunan, kung dito ka nagtratrabaho.

20
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
(Tawanan) Hindi ka iimbitahan.

21
00:01:09,000 --> 00:01:14,000
At di ka na iimbitahain pang muli, kataka-taka. Iyon ay kakaiba sa akin.

22
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Subalit kung ikaw ay naimbitahan, at sinabi mo sa iba,

23
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
alam mo, tatanong nila, "Anong trabaho mo?"

24
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
at sasabihin mong nagtratrabaho ka sa edukasyon,

25
00:01:20,000 --> 00:01:24,000
makikita mo ang pamumutla ng kanilang mukha. Na parang,

26
00:01:24,000 --> 00:01:30,000
"Dios ko," alam mo, "Bakit ako? Kaisa-isang gabi ko sa isang linggo." (Tawanan)

27
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Kung itatanong mo ang kanilang edukasyon,

28
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
ku-kwelyuhan ka na nila. Dahil isa ito sa mga bagay

29
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
na maselang usapin, tama?

30
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
Parang relihiyon, at pera at ibang bagay.

31
00:01:40,000 --> 00:01:44,000
May malaki akong interes sa edukasyon, at sa tingin ko lahat tayo.

32
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
May malaki tayong personal na interes dito,

33
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
marahil dahil ang edukasyon ang nakatakdang

34
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
magdadala sa atin sa bukas na di natin alam.

35
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
Kung iisipin mo, ang mga batang papasok sa paaralan sa taong ito

36
00:01:55,000 --> 00:02:01,000
ay mag-reretiro sa 2065. Walang nakakaalam--

37
00:02:01,000 --> 00:02:04,000
sa kabila ng lahat ng ating namalas sa nakaraang apat na araw--

38
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
kung ano ang magiging itsura ng mundo

39
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
sa loob ng limang taon. At subalit dapat na

40
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
tinuturuan natin sila para doon. Kaya ang walang kaalaman

41
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
ay pambihira.

42
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
At ang ikatlong bahagi nito ay

43
00:02:15,000 --> 00:02:20,000
tayong lahat ay sumasang-ayon, gayunman, na

44
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
ang mga bata ay may pambihirang kapasidad na taglay --

45
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
kapasidad sa bagong bagay. Ibig kong sabihin, Si Sirena kagabi ay kamangha-mangha,

46
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
di ba? Ang makita ang kanyang kakayanan.

47
00:02:28,000 --> 00:02:33,000
siya ay bukod-tangi, subalit hindi lamang sya ang

48
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
bukod-tangi sa mundo ng kabataan.

49
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
Ang ating natunghayan ay isang tao na may kakaibang dedikasyon

50
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
nalaman ang talento. Sa aking palagay,

51
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
lahat ng mga bata ay talento

52
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
At atin itong nilulustay, ng walang pakundangan.

53
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Kaya nais kong talakayin ang edukasyon at

54
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
nais kong pagusapan ang pagkamalikhain. Ako ay naninniwala na

55
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
magkasing-halaga ang karunungan bumasa at sumulat sa pagkamalikhain,

56
00:02:54,000 --> 00:02:58,000
at dapat natin itong ituring sa parehong estado.

57
00:02:58,000 --> 00:03:06,000
(Palakpakan) Salamat. Yun na yun, sya nga pala.

58
00:03:06,000 --> 00:03:10,000
Maraming salamat. (Tawanan) Labing-limang minuto pa.

59
00:03:10,000 --> 00:03:17,000
Well, Ako ay ipinanganak.... hindi (Tawanan)

60
00:03:17,000 --> 00:03:21,000
Kamakailan ay may narinig akong kwento -- Gustong-gusto ko itong kinukwento --

61
00:03:21,000 --> 00:03:25,000
isang batang babae sa leksiyon ng pagguhit. Anim na taon

62
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
at sya ay nasa may likuran ng klase, gumuguhit,

63
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
at sabi ng guro ang maliit na batang babae ito ay bibihirang

64
00:03:29,000 --> 00:03:33,000
nagbibigay pansin, at sa leksiyon ng pagguhit na ito siya ay nagbigay pansin.

65
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
Nabighani ang guro at lumapit siya sa kanya

66
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
at nagtanong, "Anong ginagawa mo?"

67
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
At ang sabi ng batang babaek, "Gumuguhit ako ng larawan ng Diyos."

68
00:03:41,000 --> 00:03:44,000
At sabi ng guro, "Pero walang nakaka-alam ng itsura ng Dios"

69
00:03:44,000 --> 00:03:51,000
At sabi ng batang babae, "Maya-maya lang malalaman nila"

70
00:03:51,000 --> 00:03:52,000
(Tawanan)

71
00:03:52,000 --> 00:03:57,000
Noong ang aking anak ay apat na taon sa Inglatera --

72
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
katunayan siya ay apat na taon kahit saan, para maging matapat (Tawanan)

73
00:04:00,000 --> 00:04:06,000
Kung kami'y magiging strikto tungkol dito, kahit saan siya pumunta, apat na taon siya noong taon na iyon.

74
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Siya ay nasa Nativity play.

75
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
Naaalala ninyo pa ba ang kwento? Hindi, ito ay napakalaki.

76
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
Ito ay napakalaking kwento. Ginawaan nga ito ng karugtong ni Mel Gibson.

77
00:04:14,000 --> 00:04:19,000
Maaaring napanood nyo na: "Nativity II." Pero nakuha ni James ang parte ni Joseph,

78
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
na aming lubos na ikinasiya.

79
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
Ibinilang namin itong isa sa mga pangunahing bahagi.

80
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Siksik ang lugar ng mga naka T-shirt ng:

81
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
"James Robinson ay si Joseph!" (Tawanan)

82
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
Hindi nya kailangan magsalita, alam nyo

83
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
yung papasok ang tatlong hari. May mga bitbit na mga regalo,

84
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
at bitbit nila ang ginto, kamanyang at mira.

85
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
Ito ay talagang nangyari. Nakaupo kami

86
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
tingin ko hindi nila nasunod ang pagkasunod-sunod

87
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
dahil tinanong namin ang isang batang lalake pagkatapos,

88
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
"OK ba sa iyo 'yun?" At sabi nya, "Oo, bakit? May Mali ba ?"

89
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Nagkapalit lang sila, yun lang.

90
00:04:46,000 --> 00:04:47,000
Kahit papaano, pumasok ang tatlong lalaki --

91
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
apat na taong mga bata na may putong sa kanilang mga ulo--

92
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
at ibinaba ang kanilang mga kahon,

93
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
at sabi ng unang bata, "Bitbit ko ay ginto."

94
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
At sabi ng ikalawang bata, "Ako naman ay mira"

95
00:04:57,000 --> 00:05:11,000
At sabi ng ikatlong bata, "ipinadala ito ni Frank." (Tawanan)

96
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
Sa lahat ng ito kita ang kahandaan ng mga batang kunin ang pagkakataon.

97
00:05:13,000 --> 00:05:16,000
Kung di nila alam, gagawan nila ng paraan.

98
00:05:16,000 --> 00:05:19,000
Tama ba ako? Hindi sila takot magkamali.

99
00:05:19,000 --> 00:05:24,000
Ngayo, hindi ko sinasabing ang pagkakamali ay tulad rin ng pagiging malikhain.

100
00:05:24,000 --> 00:05:25,000
Ang alam natin ay,

101
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
kung di ka nakahandang magkamali,

102
00:05:28,000 --> 00:05:31,000
hindi ka makakagawa ng bagay na orihinal.

103
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
Kung di ka nakahandang magkamali. At sa panahong sila ay mga malalaki na,

104
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
marami sa mga bata ay wala ng kapasidad.

105
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
Sila ay naging matatakutin ng magkamali.

106
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
At ganitong natin pinatatakbo ang ating mga kumpanya, maiba ako.

107
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
Pinapaging malaking kasalanan ang pagkakakmali. At tayo ngayon ay pinapatakbo

108
00:05:44,000 --> 00:05:47,000
ang nasyonal na sistema ng edukasyon kung saan

109
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
ang pagkakamali ang masahol mong magagawa.

110
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
At ang resulta nito ay inaalisan natin

111
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
ng pagiging malikhain ang mga tao. Nasambit minsan ito ni Picasso.

112
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
Sinabi niya ang lahat ng mga bata ay isinilang na artista.

113
00:05:59,000 --> 00:06:03,000
Ang problema ay kung paano mapapanatili ito sa paglaki. Lubhang aniniwala ako dito,

114
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
na hindi tayo lumalaki sa pagkamalikhain,

115
00:06:05,000 --> 00:06:08,000
nawawalan tayo nito. O kaya, tumitigil sa pagkatuto.

116
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Bakit ganito?

117
00:06:10,000 --> 00:06:14,000
Nanirahan ako sa Stratford-on-Avon sa nakaraang limang taon.

118
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Sa katunayan, mula sa Stratford kami ay lumipat sa Los Angeles.

119
00:06:16,000 --> 00:06:20,000
Maiisip nyo ang kawalan ng koneksyon ng paglipat na iyon.

120
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
(Tawanan) Sa katunayan,

121
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
kami ay nakatira sa Snitterfield,

122
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
sa labas ng Stratford, kung saan

123
00:06:26,000 --> 00:06:31,000
ipinanganak ang tatay ni Shakespeare. Nakakagulat ba?

124
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Di nyo akalaing si Shakespeare ay may tatay, ano?

125
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Di ba? Dahil hindi nyo maisip

126
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
Si Shakespeare sa kanyang kabataan? Di ba?

127
00:06:37,000 --> 00:06:40,000
Pitong taong Shakespeare? Hindi ko inisip. Ibig kong sabihin, siya ay

128
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
naging pitong taong gulang kahit papaano. Siya ay

129
00:06:42,000 --> 00:06:51,000
kasali rin sa klase ng English, hindi ba? Naisip nyo ba kung gaano nakakainis yun?

130
00:06:51,000 --> 00:07:05,000
(Tawanan) "Kailangan mong galingan." S'ya ay pinapatulog din ng tatay niya, alam niyo,

131
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
sinasabihan syang "Matulog na"

132
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
kay William Shakespeare, "at bitiwan na ang lapis.

133
00:07:10,000 --> 00:07:18,000
At tigilan na ang pagsasalita ng ganyan. Dahil nakakagulo ito sa lahat."

134
00:07:18,000 --> 00:07:23,000
(Tawanan)

135
00:07:23,000 --> 00:07:26,000
Kahit papaano, lumipat kami mula Stratford patungo sa Los Angeles,

136
00:07:26,000 --> 00:07:30,000
at ang isang bagay ukol sa paglipat na iyon.

137
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Ayaw sumama ng aking anak na lalaki.

138
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
Dalawa ang aking anak. Ang lalake ay 21 na; ang babae ay 16.

139
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Ayaw niyang sumama sa Los Angeles. Gusto nya,

140
00:07:38,000 --> 00:07:43,000
pero sya ay may kasintahan sa Inglatera, Ang mahal niya sa buhay, si Sarah.

141
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Nakilala nya siya ng isang buwan.

142
00:07:45,000 --> 00:07:48,000
Isipin mo, sila ay nagdiwang ng kanilang ika-apat na anibersaryo,

143
00:07:48,000 --> 00:07:52,000
dahil mahaba ang panahon kapag ikaw ay 16.

144
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
Siya ay talagang inis habang nasa eroplano,

145
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
At sabi nya, "di na ko makahahanap pa ng tulad ni Sarah."

146
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
At sa totoo lang kami ay masaya sa bagay na iyon,

147
00:07:58,000 --> 00:08:10,000
sapagkat siya ang pinaka dahilan kung bakit kami aalis ng bansa.

148
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
(Tawanan)

149
00:08:13,000 --> 00:08:16,000
Peor isang bagay na kapansin-pansin sa paglipat sa Amerika

150
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
at kung bibiyahe ka sa buong mundo:

151
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
Ang bawat sistema ng edukasyon sa mundo ay may pare-pareho ng bahagdan ng mga asignatura.

152
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Lahat. Kahit saan ka magpunta.

153
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Aakalain mong hindi ganuon, subalit ganun talaga.

154
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
At ang mga nasa taas ay matematika at lengguwahe,

155
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
sunod ay "humanities", at pinakahuli ang mga "sining."

156
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Kahit saan sa mundo.

157
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
At karamihan ng bawat sistema din,

158
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
may antas ng bahagdan sa sining.

159
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
Ang sining at musika ay nasa mataas na antas ng mga eskwela

160
00:08:40,000 --> 00:08:43,000
kaysa drama at sayaw. Walang sistema ng edukasyon sa planeta

161
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
na nagtuturo ng sayaw araw-araw sa mga bata

162
00:08:45,000 --> 00:08:48,000
tulad ng pagtuturo natin ng matematika. Bakit?

163
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
Bakit hindi? Sa palagay ko ito ay mahalaga.

164
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Sa tingin ko ang matematika ay napakahalaga, ganoon din ang sayaw.

165
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Ang mga bata ay sasayaw kahit anong oras kung papayagan sila, tayo rin.

166
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
Tayong lahat ay may katawan, di ba? May nakalimutan ba akong pagtitipon?

167
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
(Tawanan) Ang katotohanan, ang nangyayari ay,

168
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
habang lumalaki ang mga bata, tinuturuan sila

169
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
mula baywang pataas. At tumitigil tayo sa ulo.

170
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
At bahagya sa isang bahagi.

171
00:09:10,000 --> 00:09:14,000
Kung ikaw ay bibisita sa edukasyon, bilang isang dayuhan,

172
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
at magtatanong "Para saan ito, pampublikong edukasyon?"

173
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
Sa isip ko kailangan mong magpasya -- kung titingin ka sa kalalabasan,

174
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
ang talagang nagtatagumpay ay,

175
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
ang gumagawa ng lahat ng dapat gawin,

176
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
ang nakakakuha ng mga puntos, kung sino ang mga nananalo --

177
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
Palagay ko'y masasabi nating ang layunin ng pampublikong edukasyon

178
00:09:29,000 --> 00:09:30,000
sa buong mundo

179
00:09:30,000 --> 00:09:34,000
ay upang lumikha ng mga propesor sa unibersidad. Hindi ba?

180
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
Sila ang mga taong lumalabas na nangunguna.

181
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
At ako'y isa doon dati, kaya ganun. (Tawanan)

182
00:09:40,000 --> 00:09:44,000
At gusto ko ang mga propesor sa unibersidad, pero alam ninyo,

183
00:09:44,000 --> 00:09:48,000
hindi sila dapat itanghal na pinakamataas na karangalan ng tagumpay ng tao.

184
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
Sila ay isa ring uri ng buhay,

185
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
ibang uri ng buhay. Ngunit mas mausisa,

186
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
at sinasabi ko itong may puso para sa kanila.

187
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
May bagay na kausi-usisa sa mga propesor sa aking karanasan --

188
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
hindi lahat sila, pero karamihan -- ay nabubuhay sa kanilang isip.

189
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
Sila ay nabubuhay doon, at bahagya sa ibang bahagi.

190
00:10:02,000 --> 00:10:06,000
Para silang kalas-kalas na katawan, alam nyo, sa literal na paraan,

191
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
Ang tingin nila sa kanilang katawan

192
00:10:08,000 --> 00:10:17,000
ay daanan ng impormasyon patungo sa kanilang ulo, hindi ba sila?

193
00:10:17,000 --> 00:10:24,000
(Tawanan) Upang may madala sila sa mga pagtitipon.

194
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
Kung gusto ninyo ng tunay na ebidensya ng "out-of-body" na karanasan,

195
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
maiba ako, pumunta kayo sa isang tahanang pagpupulong

196
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
ng mga pang-akademiyang sinyor,

197
00:10:32,000 --> 00:10:35,000
at dumating kayo sa diskotek sa huling gabi.

198
00:10:35,000 --> 00:10:39,000
(Tawanan) At doon makikita ninyo -- mga lalake at babae

199
00:10:39,000 --> 00:10:43,000
namimilipit ng husto, wala sa tyempo,

200
00:10:43,000 --> 00:10:47,000
naghihintay matapos upang sila ay makauwi at makapagsulat ukol sa kaganapan.

201
00:10:47,000 --> 00:10:53,000
Ngayon ang ating sistema ng edukasyon ay nakabase sa pang-akademyang abilidad.

202
00:10:53,000 --> 00:10:56,000
At ito'y may dahilan.

203
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
Ang buong sistema ay na-imbento -- sa buong mundo, mayroon

204
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
noong walang pampublikong sistema ng edukasyon, bago ang ika-19 na siglo.

205
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
Ito ay naisakatuparan lamang

206
00:11:03,000 --> 00:11:04,000
dahil sa pangangailangan ng industriyalismo.

207
00:11:04,000 --> 00:11:07,000
Kaya ang sistema ay naka-ugat sa dalawang ideya.

208
00:11:07,000 --> 00:11:11,000
Una, ang kagamit-gamit na asignatura sa pagtra-trabaho

209
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
ay nasa taas. Kaya maaring bahagyang napalayo kayo

210
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
sa mga bagay at eskwelahan noong bata pa kayo, mga bagay na gusto ninyo,

211
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
sa kadahilanang hindi ka

212
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
magkakatrabaho kapag iyon ang iyong ginawa. Tama ba?

213
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
Huwag musika, hindi ka magiging musikero;

214
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Huwag sining, hindi ka magiging artist.

215
00:11:25,000 --> 00:11:29,000
Lihis na payo -- ngayon, malaking pagkakamali. Ang buong mundo

216
00:11:29,000 --> 00:11:30,000
ay nababalot ng rebolusyon.

217
00:11:30,000 --> 00:11:33,000
At ang pangalawa ay ang pang-akademyang abilidad, na tunay na nangingimbabaw

218
00:11:33,000 --> 00:11:34,000
sa 'ting pananaw ng intelihensya,

219
00:11:34,000 --> 00:11:37,000
dahil ganito dinesenyo ng mga unibersidad ang sistema.

220
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
Kung iyong iisipin, ang buong sistema

221
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
ng pampublikong edukasyon ay nakabatay sa pinalawig na proseso

222
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
ng pagpasok sa unibersidad.

223
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
At ang resulta ay maraming puno ng talentong,

224
00:11:46,000 --> 00:11:48,000
magagaling, malikhaing indibidwal ang hindi naniniwala sa sarili,

225
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
dahil ang bagay kung saan sila magaling sa paaralan

226
00:11:50,000 --> 00:11:54,000
ay di binigyang halaga, o sanhi ng kanilang kahihiyan.

227
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
At hindi natin maaaring hayaan ito.

228
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
Sa susunod na 30 taon, ayon sa UNESCO,

229
00:11:58,000 --> 00:12:01,000
maraming tao sa buong mundo ang magtatapos

230
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
sa edukasyon na di pa nangyayari simula noon.

231
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
Maraming tao, at ito ay kombinasyon

232
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
ng lahat ng bagay na ating tinalakay --

233
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
ang teknolohiya at ang epekto nito sa trabaho, at demograpiya

234
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
at ang lawak ng pagsabog ng populasyon.

235
00:12:12,000 --> 00:12:15,000
Bigla nalang, ang mga titulong nakamit ay walang halaga. Di ba ito totoo?

236
00:12:15,000 --> 00:12:19,000
Noong ako'y mag-aaral, kung ikaw ay may natapos, may trabaho ka.

237
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Kung ikaw ay walang trabaho yan ay dahil ayaw mo.

238
00:12:22,000 --> 00:12:25,000
At ayaw ko ng trabaho, sa totoo lang. (Tawanan)

239
00:12:25,000 --> 00:12:30,000
Subalit ngayong kadalasan ang mga batang nagsipagtapos

240
00:12:30,000 --> 00:12:31,000
ay umuuwi upang ipagpatuloy ang paglalaro ng "video games,"

241
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
dahil kailangan ng "MA" sa dating BA lang ang kailangan

242
00:12:34,000 --> 00:12:37,000
ngayon kailangan ng PhD sa iba.

243
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
Ito ay proseso ng pagbintog ng akademya.

244
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
At ito'y nagpapahiwatig na ang buong istraktura ng edukasyon

245
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
ay nagbabago. Kailangan nating pag-isipang muli

246
00:12:43,000 --> 00:12:44,000
ang ating pananaw ukol sa intelehensya.

247
00:12:44,000 --> 00:12:46,000
Tatlong bagay ang alam natin sa intelehensya.

248
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Una, ito'y iba-iba. Tulad ng pagtanaw natin sa mundo

249
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
sa karanasan natin dito. Napapaisip tayo ng ating nakikita,

250
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
ng ating naririnig, sa paraang "kinesthetic".

251
00:12:54,000 --> 00:12:57,000
Tayo'y nag-iisip sa paraang abstract, nag-iisip sa pagkilos.

252
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
Ikalawa, ang intelihensya ay buhay.

253
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Kung titingnan natin ang pakikipagniig ng utak ng tao, tulad ng ating narinig

254
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
kahapon mula sa iba't ibang pagtatanghal,

255
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
kamangha-mangha ang pakikipag-ugnayan ng intelihensya.

256
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
Ang utak ay di nahahati sa kompartamento.

257
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
Sa katunayan, ang pagkamalikhain -- ay ang proseso

258
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
ng pagkakaroon ng mga orihinal na ideya na may halaga --

259
00:13:15,000 --> 00:13:18,000
na madalas na nakakamit sa pakikipagniig

260
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
ng iba't-ibang pamamaraan ng pagtingin sa mga bagay bagay

261
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
Ang utak ay intensyonal -- sya nga pala,

262
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
may tangkay ng "nerves" na nag-uugnay sa dalawang kalahati ng utak

263
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
na tinatawag na "corpus callusum". Mas makapal sa mga babae.

264
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
Tulad ng sinabi ni Helen kahapon, aking palagay

265
00:13:30,000 --> 00:13:34,000
marahil dahil dito kaya ang mga babae ay magaling sa "multi-task".

266
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
Dahil kayo ay ganun, di ba?

267
00:13:36,000 --> 00:13:39,000
Maraming pagsasaliksik, subalit batid ko mula sa karanasan.

268
00:13:39,000 --> 00:13:41,000
Kung ang aking asawa nagluluto ng pagkain --

269
00:13:41,000 --> 00:13:45,000
na hindi kadalasan, salamat. (Tawanan)

270
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
Pero alam nyo, sya'y totoong magaling sa mga bagay --

271
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
kung siya'y nagluluto, alam nyo,

272
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
may kausap sya sa telepono,

273
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
kausap ang mga bata. nagpipintura ng kisame,

274
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
sya ay nag-oopera ng puso sa gawi rito.

275
00:13:58,000 --> 00:14:01,000
Kung ako'y nagluluto, nakapinid ang pinto, nasa labas ang mga bata,

276
00:14:01,000 --> 00:14:04,000
nakapirmi ang telepono, nayayamot ako pag pumasok ang asawa ko.

277
00:14:04,000 --> 00:14:17,000
Sinasabi ko, "Terry, paki-usap lang? Nag pi-pirito ako ng itlog dito. Pwede ba? (Tawanan)

278
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Alam nyo ba yung matandan kasabihan,

279
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
kapag ang isang puno ay natumba sa kakahuyan at walang nakarinig nito,

280
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
nangyari ba ito? Naalala nyo ba ang lumang chestnut?

281
00:14:25,000 --> 00:14:28,000
May t-shirt na nakasulat, "Kung magsasabi ng nilalaman ng kanyang isip ang lalaki

282
00:14:28,000 --> 00:14:31,000
sa kakahuyan, at walang babaeng nakakarinig sa kanya,

283
00:14:31,000 --> 00:14:40,000
may mali pa kaya sya?" (Tawanan)

284
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Ikatlong bagay ukol sa intelihensya ay,

285
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
ito'y kakaiba. Nagsusulat ako ng bagong aklat sa kasalukuyan

286
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
na tinatawag na "Epiphany", base sa isang series ng

287
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
pakikipagpanayam sa mga tao ukol sa paano nila nadiskubre

288
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
ang kanilang talento. Nakakatuwa kung paano nila nadidiskubre.

289
00:14:51,000 --> 00:14:54,000
Ito ay sadyang umudyok ng pakikipagusap ko

290
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
sa isang kahanga-hangang babae na maaring ang karamihan

291
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
ay hindi sya nakikilala, sya ay si Gillian Lynne,

292
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
kilala nyo ba sya? Siya a isang "choreographer"

293
00:15:00,000 --> 00:15:02,000
at lahat ay kilala ang kanyang trabaho.

294
00:15:02,000 --> 00:15:04,000
Ginawa nya ang "Cats," at ang "Phantom of the Opera."

295
00:15:04,000 --> 00:15:08,000
Siya ay kahanga-kahanga. Minsan akong naging bahagi ng Royal Ballet, sa Inglatera,

296
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
tulad ng nakikita nyo.

297
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
Kahit papaano, si Gillian at ako ay nananghalian ng isang araw at sabi ko sa kanya,

298
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
"Gillian, pa'no ka ba naging isang mananayaw?" At sabi nya

299
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
nakakatuwa, nung sya ay nasa paaralan,

300
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
sya'y walang pag-asa. At ang paaralan, nung dekada '30,

301
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
ay sumulat sa kanyang mga magulang at sinabing, "Sa aming palagay

302
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
si Gillian ay may pag-aaral na disorder." Di sya makapag-concentrate,

303
00:15:23,000 --> 00:15:25,000
sya ay makilos. Ngayon tatawagin syang

304
00:15:25,000 --> 00:15:29,000
may ADHD. Di ba? Subalit ito ay nasa 1930.

305
00:15:29,000 --> 00:15:32,000
at ang ADHD ay di pa naiimbento noon.

306
00:15:32,000 --> 00:15:35,000
Di pa sya pwedeng sa ganung condition (Tawanan)

307
00:15:35,000 --> 00:15:39,000
Di pa alam ng mga tao na pwede nilang makuha ang ganito.

308
00:15:39,000 --> 00:15:43,000
Kahit papaano, sya ay ipinatingin sa espesyalista. Kaya, itong silid,

309
00:15:43,000 --> 00:15:46,000
sya at ang kanyang nanay,

310
00:15:46,000 --> 00:15:49,000
at siya ay ginabayan at pinaupon sa dulo ng upuan,

311
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
at inupuan nya ang kanyang kamay ng 20 minute habang

312
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
ang taong ito'y nakikipagusap sa kanyang nanay sa lahat

313
00:15:53,000 --> 00:15:57,000
ng mga problema ni Gillian sa paaralan. At pagkatapos --

314
00:15:57,000 --> 00:15:59,000
dahil nagagambala nya ang mga tao,

315
00:15:59,000 --> 00:16:01,000
palagi syang huli sa takdang aralin, at marami pang iba,

316
00:16:01,000 --> 00:16:04,000
batang walong taong gulang-- nilapitan ng doctor at naupo

317
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
katabi ni GIlllian at sabi ,"Gillian,

318
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
Napakinggan ko ang lahat ng sinabi ng iyong nanay

319
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
at kailangan ko syang makausap ng sarilinan"

320
00:16:10,000 --> 00:16:13,000
Sabi nya, "Dito ka lang, babalik kami, di kami magtatagal."

321
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
at sila ay umalis at iniwan sya.

322
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Bago tuluyang lumabas, pinatugtog nya ang radio

323
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
na nasa kanyang lamesa. At ng sila

324
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
ay makalabas, sabi nya sa nanay,

325
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
"Tayo ka at panoorin mo sya." Sa sandaling lumabas sila

326
00:16:24,000 --> 00:16:28,000
sabi nya, sya ay tumayo, at nagsimulang gumalaw kasabay ng tugtog.

327
00:16:28,000 --> 00:16:30,000
At sila ay nanood ng ilang minuto

328
00:16:30,000 --> 00:16:33,000
at tumingin sya sa nanay at nagsabi,

329
00:16:33,000 --> 00:16:37,000
"Ginang Lynne, si Gillian ay walang sakit, sya ay mananayaw.

330
00:16:37,000 --> 00:16:39,000
Dalhin mo sya sa isang dance school."

331
00:16:39,000 --> 00:16:41,000
Sabi ko, "Anong nangyari?"

332
00:16:41,000 --> 00:16:44,000
Sabi nya, "Ginawa nya. Hindi ko maipaliwanag kung gaano kamangha-mangha ito.

333
00:16:44,000 --> 00:16:46,000
Pumasok kami sa silid na ito at ito ay puno ng

334
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
mga kagaya ko. Hindi makatagal na nakaupo lang.

335
00:16:49,000 --> 00:16:52,000
Mga taong kailangang kumilos para makapag-isip." Kailangang gumalaw para mag-isip.

336
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
Nag-ballet, nag-tap, nag-jazz,

337
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
nag-modern, nag-contemporary.

338
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
Di kalaunan sya ay nag-odisyon sa Royal Ballet School,

339
00:16:59,000 --> 00:17:01,000
siya ay naging isang soloista, nagkaroon ng magandang career

340
00:17:01,000 --> 00:17:03,000
at sa Royal Ballet. Sya ay nagtapos

341
00:17:03,000 --> 00:17:05,000
mula sa Royal ballet School at

342
00:17:05,000 --> 00:17:08,000
nagtayo ng sariling kumpanya -- Gillian Lynne Dance Company --

343
00:17:08,000 --> 00:17:11,000
nakilala si Andrew Lloyd Weber. Sya rin ang responsable sa

344
00:17:11,000 --> 00:17:13,000
ilan sa mga matagumpay na pagtatanghal na teatrong musikal

345
00:17:13,000 --> 00:17:18,000
na produksyon sa kasaysayan, million ang napasaya nya,

346
00:17:18,000 --> 00:17:21,000
at siya ay isang multi-millionaire. May isang tao

347
00:17:21,000 --> 00:17:25,000
dapat magbigay sa kanya ng gamot upang sya ay

348
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
manahimik.

349
00:17:27,000 --> 00:17:30,000
Sa aking palagay.. (Palakpakan) Ang kalalabasan nito ay:

350
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
Si Al gore ay nagsalit noong isang gabi

351
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
ukol sa ekolohiya, at sa rebolusyon na pinasimulan ni Rachel Carson

352
00:17:35,000 --> 00:17:39,000
Naniniwala ako na ang pag-asa sa kinabukasan

353
00:17:39,000 --> 00:17:42,000
ay ang gumamit ng bagong konsepto ng "human ecology",

354
00:17:42,000 --> 00:17:46,000
isa na syang magsisimulang magpanibago ang ating pagkaunawa

355
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
ukol sa yaman ng kapasidad ng tao.

356
00:17:48,000 --> 00:17:52,000
Ang sistema ng edukasyon ang nagmimina ng ating kaisipan kung saan

357
00:17:52,000 --> 00:17:54,000
inalisan nating ang mundo: ng isang natatanging kalakal.

358
00:17:54,000 --> 00:17:57,000
At sa kinabukasan, hindi ito makakabuti sa atin.

359
00:17:57,000 --> 00:18:00,000
Pag-isipan nating muli ang mga pangunahing batayan

360
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
na ipinanghuhubog sa ating kabataan. May isang

361
00:18:02,000 --> 00:18:06,000
magandang sinabi si Jonas Salk, "Kung ang mga insekto

362
00:18:06,000 --> 00:18:09,000
ay mawawala sa mundo,

363
00:18:09,000 --> 00:18:12,000
sa 50 taon lahat ng buhay sa mundo ay magwawakas.

364
00:18:12,000 --> 00:18:15,000
Kung ang lahat ng tao ay mawawala sa mundo

365
00:18:15,000 --> 00:18:19,000
sa 50 taon lahat ng buhay sa mundo ay sasagana."

366
00:18:19,000 --> 00:18:21,000
At tama sya.

367
00:18:21,000 --> 00:18:24,000
Ang ipinagdiriwang ng TED ay ang kaloob ng maglikhaing-isip.

368
00:18:24,000 --> 00:18:28,000
Kailangang mag ingat sa paggamit ng kaloob na ito

369
00:18:28,000 --> 00:18:31,000
husayan, upang tayo ay kumawala sa mga senaryo

370
00:18:31,000 --> 00:18:34,000
senaryo na ating natalakay. At ang tanging paraan

371
00:18:35,000 --> 00:18:38,000
ay makita natin ang ating malikhaing kakayanang

372
00:18:38,000 --> 00:18:40,000
sa yamang taglay nito, at makita

373
00:18:40,000 --> 00:18:43,000
natin ang pagasang meron ang mga bata. Tungkulin natin

374
00:18:43,000 --> 00:18:46,000
linangin ang kanilang buong katauhan, para sa kinabukasan.

375
00:18:46,000 --> 00:18:49,000
Maaring di natin makita ang hinaharap,

376
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
subalit makikita nila. Trabaho nating tulungan

377
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
silang makalikha mula sa mga ito. Maraming salamat.