WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:05.351
Uluslararası Uzay İstasyonu'nda
yeterince zaman geçirmediyseniz

00:00:05.375 --> 00:00:08.809
bu muhtemelen aşina olduğunuz
bir manzara değildir.

00:00:08.833 --> 00:00:11.851
Burası ABD'nin doğu sahili.

00:00:11.875 --> 00:00:14.101
Sağ alt köşedeki New York

00:00:14.125 --> 00:00:18.309
ve yukarıda Washington DC'ye kadar
bir ışık hattı uzanıyor.

00:00:18.333 --> 00:00:20.684
Bu şehirler mücevher gibi parlıyor,

00:00:20.708 --> 00:00:24.309
otobanlar ise ışık ağlarıyla sarmalanmış.

00:00:24.333 --> 00:00:27.559
Tüm bu ışıklar oldukça fotojenik.

00:00:27.583 --> 00:00:29.042
Ama bir sorun var.

NOTE Paragraph

00:00:29.875 --> 00:00:32.223
Bu ışıkların asıl amacı

00:00:32.223 --> 00:00:35.976
kaldırımlarımızı, sokaklarımızı
ve evlerimizi aydınlatmaktı.

00:00:36.000 --> 00:00:38.643
Bunun yerine aslında yukarı, gökyüzüne

00:00:38.643 --> 00:00:40.842
oradan da hiçbirimize
bir faydasının olmayacağı

00:00:40.842 --> 00:00:42.375
uzay boşluğuna çıkıp gidiyor.

00:00:43.625 --> 00:00:47.101
Dünya'nın bu fotoğraflarını gördüğümde

00:00:47.125 --> 00:00:49.250
çevresel bir felaket görüyorum.

00:00:50.625 --> 00:00:52.518
Bunlar mücevherler değil,

00:00:52.542 --> 00:00:53.833
bunlar tümör.

NOTE Paragraph

00:00:55.958 --> 00:00:57.226
Ben bir gök bilimciyim,

00:00:57.250 --> 00:00:59.851
yani sanırım kimse için

00:00:59.875 --> 00:01:02.226
gece göğünü sevmem şaşırtıcı olmayacaktır.

00:01:02.250 --> 00:01:04.167
Bir çeşit ayaklı klişe gibiyim aslında.

00:01:06.792 --> 00:01:09.309
Ama Minnesota'da büyürken

00:01:09.333 --> 00:01:12.434
yaz akşamları yapmayı
en sevdiğim şeylerden biri

00:01:12.458 --> 00:01:15.101
Raggedy Ann uyku tulumumu alıp,

00:01:15.125 --> 00:01:17.434
evimizin arkasındaki açık alana çıkıp

00:01:17.458 --> 00:01:20.934
gece göğünü izleyerek saatler geçirmekti.

00:01:20.958 --> 00:01:24.101
Bunu yapabilmek için
sadece karanlıktan değil,

00:01:24.125 --> 00:01:26.559
sivrisinek sürülerinden de
korkmamam gerekiyordu

00:01:26.583 --> 00:01:29.851
ve uyku tulumum da pek hoş kokmazdı.

NOTE Paragraph

00:01:29.875 --> 00:01:31.583
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:01:32.708 --> 00:01:35.351
Ama benim her gece üst üste

00:01:35.375 --> 00:01:37.518
özellikle aradığım bir yıldız vardı.

00:01:37.542 --> 00:01:39.268
Sonrasında, o yıldıza

00:01:39.292 --> 00:01:43.559
diğer her şeyin solup gideceği kadar

00:01:43.583 --> 00:01:46.498
yoğun şekilde odaklanmaya çalıştığım
bir oyun oynardım,

00:01:46.498 --> 00:01:48.893
o tek yıldız,
görebileceğim tek şey olacak şekilde.

00:01:48.917 --> 00:01:52.868
O odaklanmayı ancak kısa bir süre
sağlayabiliyordum.

00:01:53.583 --> 00:01:54.934
Ama başardığımda

00:01:54.958 --> 00:01:58.809
evrenle aramda derin bir bağ hissederdim

00:01:58.833 --> 00:02:02.184
ve tıpkı vertigoya benzeyen,

00:02:02.208 --> 00:02:05.125
sanki uzaya düşecekmişim hissi.

00:02:06.292 --> 00:02:08.143
Bu olduğundaysa --

00:02:08.167 --> 00:02:10.018
biliyorum kulağa komik gelecek

00:02:10.042 --> 00:02:15.976
ama aynı anda hem
anlaşılmaz derecede değersiz

00:02:16.000 --> 00:02:18.625
hem de garip şekilde önemli hissederdim.

00:02:19.458 --> 00:02:23.684
Benim her gece baktığım
o yıldızın adı Vega.

00:02:23.708 --> 00:02:27.434
Vega, Lyra takımyıldızındaki
en parlak yıldız

00:02:27.458 --> 00:02:30.406
ve şans eseri olmayan bir şekilde
köpeklerimden birinin de adı.

NOTE Paragraph

00:02:30.490 --> 00:02:32.726
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:02:32.750 --> 00:02:35.559
Ama bu deneyim yok oluyor.

00:02:35.583 --> 00:02:37.851
En sevdiğim takımyıldız, Lyra,

00:02:37.875 --> 00:02:40.066
Manhattan'dan şimdi böyle görünüyor.

NOTE Paragraph

00:02:40.090 --> 00:02:42.684
Şehir merkezinde
ve çevresinde yaşayan insanlar,

00:02:42.708 --> 00:02:45.351
gece çıkıp gökyüzüne baktıklarında

00:02:45.375 --> 00:02:50.101
evrenin görkemiyle çarpılmak yerine,

00:02:50.125 --> 00:02:52.167
genellikle hiçbir şey görmüyorlar.

00:02:53.500 --> 00:02:58.143
Bu önemsiz, tamamen boş gece göğü,

00:02:58.167 --> 00:03:01.976
gece ürettiğimiz tüm ışığın bir sonucu.

00:03:02.000 --> 00:03:04.559
Uzaydan bakınca gördüğümüz bu ışıklar,

00:03:04.583 --> 00:03:06.559
atmosfere değin parlar ve etrafa yayılıp

00:03:06.583 --> 00:03:11.768
bu niteliksiz ışık bulutunu oluşturur.

00:03:11.792 --> 00:03:14.226
Bu niteliksiz ışık bulutunun bir adı var.

00:03:14.250 --> 00:03:16.476
Buna ışık kirliliği deniyor.

NOTE Paragraph

00:03:16.500 --> 00:03:17.658
Bir gök bilimci olarak

00:03:17.672 --> 00:03:19.476
ışık kirliliğinin ne boyutta olduğunu

00:03:19.476 --> 00:03:23.059
gece gökyüzünde gördüğüm yıldızların
parlaklıklarına bakarak söyleyebilirim.

00:03:23.083 --> 00:03:24.351
Anlaşılan o ki

00:03:24.375 --> 00:03:27.601
evrenin sırlarını
ortaya çıkartmaya çalışırken

00:03:27.625 --> 00:03:31.434
evreni görebilmenin çok faydası dokunuyor.

00:03:31.458 --> 00:03:32.708
Üstelik--

00:03:32.833 --> 00:03:33.833
(Gülme sesleri)

00:03:33.958 --> 00:03:35.208
Gerçek.

00:03:36.625 --> 00:03:38.643
Bu tespit etmeye çalıştığımız ışık

00:03:38.667 --> 00:03:42.809
milyonlar ya da milyarlarca
ışık yılı öteden geliyor

00:03:42.833 --> 00:03:46.059
ve genellikle çok soluk oluyor.

00:03:46.083 --> 00:03:47.851
Bir gök bilimci olarak

00:03:47.875 --> 00:03:50.351
işimi yaparken her gün
bununla mücadele ediyorum

00:03:50.375 --> 00:03:54.000
ve gerçekten büyük bir sorun
olduğunu söylemeliyim.

NOTE Paragraph

00:03:56.917 --> 00:03:59.976
Ama sorun, yıldızları
gözlemleyebilme becerimizin

00:04:00.000 --> 00:04:05.226
bir kısmını kaybetme kaprisinden
daha beter durumda.

00:04:05.342 --> 00:04:09.476
Örneğin sayısız bitki ve hayvan türü
etkilenmiş durumda.

00:04:09.500 --> 00:04:12.643
Deniz kaplumbağalarından

00:04:12.667 --> 00:04:15.101
ya da polen taşıyıcılardan

00:04:15.125 --> 00:04:18.511
ya da süper önemli
ve aynı zamanda sevimli olan

00:04:18.535 --> 00:04:20.434
herhangi bir türden bahsedebilirdik.

00:04:20.458 --> 00:04:22.456
Bunun yerine, sessiz ve mütevazi

00:04:22.500 --> 00:04:25.184
deniz salyangozları hakkında
konuşmak istiyorum.

00:04:25.208 --> 00:04:26.601
Onları etrafta görmüş

00:04:26.625 --> 00:04:29.351
ve üzerlerine pek kafa
yormamış olabilirsiniz.

00:04:29.375 --> 00:04:30.833
Ama aslında bayağı havalılar.

00:04:30.847 --> 00:04:32.625
Bir deniz salyangozu, bir sene içinde

00:04:32.625 --> 00:04:36.893
nadiren 10 metreden fazla hareket eder.

00:04:36.917 --> 00:04:40.809
Bu demek oluyor ki
avlarına saldırdıkları sırada

00:04:40.833 --> 00:04:43.792
saatte bir milimetrelik
hızlı bir tempoya çıkabilirler.

00:04:44.708 --> 00:04:45.976
Gerçi--

NOTE Paragraph

00:04:46.000 --> 00:04:48.000
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:49.333 --> 00:04:50.768
Bu pek sorun olmuyor

00:04:50.792 --> 00:04:53.393
çünkü genellikle
kaya midyelerine saldırıyorlar.

NOTE Paragraph

00:04:53.417 --> 00:04:57.125
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:58.750 --> 00:05:02.934
Deniz salyangozları, kıyıların
gelgite maruz kalan kısımlarında yaşarlar

00:05:02.958 --> 00:05:04.056
ve anlaşılan o ki

00:05:04.080 --> 00:05:06.616
ekosistemin çok önemli
bir parçası durumundalar.

00:05:06.616 --> 00:05:11.143
Sadece en baskın omurgasız
avcı olmaları nedeniyle değil,

00:05:11.167 --> 00:05:16.226
kuşlar ve yengeçler gibi diğer hayvanlar
onları lezzetli bulduğu için de böyle.

00:05:16.250 --> 00:05:19.643
Bu ise zavallı salyangozları
zor bir durumda bırakıyor

00:05:19.667 --> 00:05:22.059
çünkü eğer suyun içine fazla girerlerse

00:05:22.083 --> 00:05:23.893
yengeçler tehdit olmaya başlıyor

00:05:23.917 --> 00:05:26.018
ama suyun fazla dışına çıkarlarsa da

00:05:26.042 --> 00:05:27.667
kuşlar ziyafete başlıyor.

NOTE Paragraph

00:05:29.083 --> 00:05:31.915
Neden bir gök bilimci size
deniz salyangozlarını anlatıyor?

00:05:33.083 --> 00:05:34.333
Kendime bunu sordum.

00:05:35.833 --> 00:05:38.976
Çünkü onların davranışları
ışık kirliliğinden etkileniyor.

00:05:39.012 --> 00:05:43.518
Örneğin eğer deniz salyangozları
gece yapay ışığa maruz kalırlarsa

00:05:43.542 --> 00:05:47.768
suyun altında, bir avcı ile
kalma olasılıkları iki katına çıkıyor.

00:05:47.792 --> 00:05:49.684
Bu da onları daha fazla riske sokuyor.

00:05:49.708 --> 00:05:51.976
Çok hızlı kaçabilecek gibi de
görünmüyorlar.

00:05:52.000 --> 00:05:53.268
Tabii bir de --

NOTE Paragraph

00:05:53.292 --> 00:05:54.542
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:05:55.292 --> 00:05:57.726
Ayrıca diğer bir husus da tam anlamıyla

00:05:57.750 --> 00:05:59.559
salyangoz hızında ilerlemeleri.

00:05:59.583 --> 00:06:02.268
Eğer bir nüfus yok olursa

00:06:02.292 --> 00:06:05.226
yenilenmesi on yıllar alabilir.

00:06:05.250 --> 00:06:07.809
Bu da hem kendi ekosistemlerini

00:06:07.833 --> 00:06:11.851
hem de kuşlar, yengeçler
ve midyeler gibi diğer türleri etkiliyor.

00:06:11.875 --> 00:06:15.101
Bu, ışık kirliliğinin
bütün bir ekosistem üzerinde

00:06:15.125 --> 00:06:18.518
nasıl bir domino etkisi yaratabileceğinin

00:06:18.542 --> 00:06:20.893
küçük, basit bir örneği.

NOTE Paragraph

00:06:20.917 --> 00:06:25.351
Görünen o ki şu zamana kadar
üzerinde çalıştığımız tüm türler

00:06:25.375 --> 00:06:27.184
ışık kirliliğinden etkileniyorlar.

00:06:27.208 --> 00:06:28.613
Bu türlere insanlar da dahil.

00:06:28.613 --> 00:06:30.601
Şimdi, bizden bahsedelim.

00:06:30.625 --> 00:06:33.018
Muhtemelen, ışık kirliliğinin

00:06:33.042 --> 00:06:36.934
gece uykusu kalitenizi etkilediğini
duymak sizi şaşırtmayacaktır.

00:06:36.958 --> 00:06:40.917
Ama ışık kirliliğinin obezite ile
bağı olduğunu duyunca şaşırabilirsiniz.

00:06:42.167 --> 00:06:43.518
Aslında 80 ülkede yapılan

00:06:43.542 --> 00:06:46.893
yakın zamanlı bir çalışma
ışık kirliliğinin, obezite oranında

00:06:46.917 --> 00:06:49.542
yüzde 70'in üzerinde
payı olduğunu gösterdi.

00:06:50.375 --> 00:06:51.684
Bunun ötesinde,

00:06:51.708 --> 00:06:55.851
ışık kirliliği, fazla kilo oranlarına
abur cubur tüketimiyle

00:06:55.875 --> 00:06:57.208
aynı miktarda etki etti.

00:06:58.458 --> 00:07:00.018
Daha fenası da var.

00:07:00.042 --> 00:07:02.018
Geceleri yüksek miktarda

00:07:02.042 --> 00:07:04.976
yapay ışığa maruz kalan kişilerin

00:07:05.000 --> 00:07:09.101
göğüs kanserine yakalanma riskleri
yüzde elli artıyor.

00:07:09.125 --> 00:07:12.231
Aslında incelendiğinde ışık kirliliği

00:07:12.245 --> 00:07:13.726
kanser tipleriyle ilişkili.

00:07:13.750 --> 00:07:15.493
Kontrollü laboratuvar deneylerinde,

00:07:15.507 --> 00:07:19.893
tümör büyüme oranıyla gece mazur kalınan
yüksek yapay ışık arasında

00:07:19.917 --> 00:07:21.708
doğrudan bağlantı olduğu görüldü.

NOTE Paragraph

00:07:22.792 --> 00:07:25.643
Normal bir ışığın,
nasıl olup da kanser oranlarına

00:07:25.667 --> 00:07:28.934
etki ettiğini merak ediyor olabilirsiniz.

00:07:28.958 --> 00:07:33.318
Her şeyin gelip bağlandığı nokta ise
süper önemli bir hormon olan melatonin

00:07:33.583 --> 00:07:36.591
ki biz milyonlarca yıl içinde 
onu gece-gündüz döngüsünde

00:07:36.595 --> 00:07:39.768
ya da sirkadyen ritminde
üretecek şekilde geliştik.

00:07:39.792 --> 00:07:42.309
Gece gözümüzün arkasındaki retinaya

00:07:42.333 --> 00:07:44.518
ışık etki ettiğinde

00:07:44.542 --> 00:07:47.059
melatonin üretimini
kesintiye uğratabiliyor

00:07:47.083 --> 00:07:49.351
ve melatonin üretimi kesintiye uğradığında

00:07:49.375 --> 00:07:52.226
diğer tüm kimyasal süreçler zinciri
bundan etkileniyor

00:07:52.250 --> 00:07:54.393
ve buna östrojen üretimi de dahil.

00:07:54.417 --> 00:07:57.143
Kimyasal dengenin ayarı bozulunca da

00:07:57.167 --> 00:07:59.018
gerçekten kötü şeyler olabilir.

00:07:59.042 --> 00:08:00.684
Aslında o kadar kötü ki

00:08:00.708 --> 00:08:03.518
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı

00:08:03.542 --> 00:08:06.851
insanlarda sirkadyen ritminin bozulmasının

00:08:06.875 --> 00:08:08.750
muhtemel kanserojen olduğunu açıkladı.

00:08:10.292 --> 00:08:12.101
Ayrıca eğlencesine, ışık kirliliğinin

00:08:12.125 --> 00:08:14.169
şunlarla da bağı olduğunu
bilmenizi isterim.

00:08:14.169 --> 00:08:17.143
Bakalım -- baş ağrısı, anksiyete,
depresyon, diyabet,

00:08:17.167 --> 00:08:19.434
kalp damar hastalıkları
ve liste uzayıp gidiyor.

NOTE Paragraph

00:08:19.458 --> 00:08:21.768
Ama sağlığınızı önemsemiyor olabilirsiniz.

00:08:21.768 --> 00:08:23.540
Sonuçta hepimiz bir şekilde öleceğiz,

00:08:23.540 --> 00:08:25.808
iyi aydınlatılmış
bir odada da ölebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:08:25.812 --> 00:08:28.184
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:08:28.208 --> 00:08:31.143
Aslında ölüm hususuna
gülüyor olmanız muhteşem.

NOTE Paragraph

00:08:31.167 --> 00:08:32.333
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:08:33.208 --> 00:08:35.125
Hâlâ parayı önemsiyor olabilirsiniz.

00:08:36.083 --> 00:08:38.268
Bu atıl ışığa harcanan para,

00:08:38.268 --> 00:08:40.480
ki bize hiçbir yararı olmaksızın

00:08:40.480 --> 00:08:42.542
evrene gönderdiğimiz ışıktan bahsediyorum,

00:08:42.542 --> 00:08:44.393
her yıl üç milyar dolar.

00:08:44.417 --> 00:08:46.024
Bu kadar parayla

00:08:46.024 --> 00:08:49.018
mesela 1.000 rüzgar türbini
inşa edilebilir

00:08:49.042 --> 00:08:53.309
ya da Washington DC okul sisteminin tümü
iki yıl boyunca finanse edilebilir

00:08:53.309 --> 00:08:56.033
ya da - en sevdiğim bu
çünkü gerçekten bir tane istiyorum

00:08:56.033 --> 00:08:57.476
ama param yetmez --

00:08:57.500 --> 00:09:00.351
30.000 Tesla Model X
Arazi Aracı alınabilir.

NOTE Paragraph

00:09:00.375 --> 00:09:02.393
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:09:02.417 --> 00:09:05.117
Üstelik fiyata elektrikli araba
vergi kredisi de dahil.

00:09:06.708 --> 00:09:09.976
Tabii bir de varoluşsal maliyetler var.

NOTE Paragraph

00:09:10.000 --> 00:09:12.268
Elimde, kozmostaki yerimizi kaybetmenin

00:09:12.292 --> 00:09:17.133
bizi nasıl etkilediğine dair veri yok.

00:09:17.792 --> 00:09:20.351
Ama inanıyorum ki

00:09:20.375 --> 00:09:22.434
insanlığımız üzerindeki etkisi

00:09:22.458 --> 00:09:25.976
gösterebileceğim diğer tüm korkutucu
istatistiklerden daha fazla olacak.

00:09:26.000 --> 00:09:27.601
Bu durum, zamanla kötüleşiyor.

00:09:27.625 --> 00:09:33.226
Işık kirliliği miktarı kabaca
her 35 yılda ikiye katlanıyor.

00:09:33.250 --> 00:09:36.518
Bu, önümüzdeki on yılda

00:09:36.518 --> 00:09:40.101
Amerika Birleşik Devletleri'nin
tüm doğu yarısının

00:09:40.101 --> 00:09:43.263
sürekli olarak tan vaktinden
daha parlak olacağı anlamına geliyor.

NOTE Paragraph

00:09:44.250 --> 00:09:47.018
Işık kirliliği ile ilgili
bir husus daha var.

00:09:47.042 --> 00:09:50.143
Sorun gözle görünenden çok daha kötü.

00:09:50.167 --> 00:09:52.976
Gözlerimiz ışık tayfının
sadece küçük bir kısmını

00:09:53.000 --> 00:09:55.101
görecek şekilde evrimleşmiştir.

00:09:55.125 --> 00:09:57.476
Tüm bu göremediğimiz ışık için

00:09:57.500 --> 00:09:59.559
bu görünmez ışıklar için

00:09:59.559 --> 00:10:01.152
aynı kirlilik problemi mevcut.

00:10:01.152 --> 00:10:03.356
Çoğunlukla modern teknolojili
şeyler nedeniyle;

00:10:03.356 --> 00:10:05.411
cep telefonları
yahut araçtan araca radarlar

00:10:05.411 --> 00:10:08.933
ya da şimdilerde ihtiyaç duyduğumuz
birbirleriyle konuşan cihazlar gibi.

00:10:09.792 --> 00:10:13.043
Tüm bu modern teknoloji, evrenden gelen
ve tespit etmeye çalıştığımız

00:10:13.043 --> 00:10:14.976
son derece soluk ışıkları

00:10:14.976 --> 00:10:18.768
tamamen bastıracak
güçlü sinyaller yayıyor.

00:10:18.768 --> 00:10:21.158
Dünya dışından,
evrenin kalanından gelen ışıkları,

00:10:21.158 --> 00:10:24.227
ki bilesiniz diye söylüyorum,
bu, evrenin büyük çoğunluğu oluyor.

NOTE Paragraph

00:10:24.708 --> 00:10:28.167
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:10:30.083 --> 00:10:32.351
Sonra bir de uydular var.

00:10:32.375 --> 00:10:36.518
Uydular hem görünür hem de görünmez
dalga boyları için sorun oluşturuyor.

00:10:36.542 --> 00:10:40.506
Bir sürü şirket, on binlerce uyduyu

00:10:40.506 --> 00:10:42.518
Dünya yörüngesine yerleştirip,

00:10:42.542 --> 00:10:44.601
aşırı fazla olmakla kalmayıp

00:10:44.625 --> 00:10:48.709
resmen gökyüzünde gördüğümüz
yıldızlardan bile fazla olacakları

00:10:48.709 --> 00:10:52.417
ve aynı zamanda görünmez ışıkları Dünya'ya
geri yansıtacakları planlar kuruyor.

00:10:52.417 --> 00:10:54.351
Bu, görünmez ışıkları kullanarak

00:10:54.375 --> 00:10:56.851
evreni inceleyen
benim gibi astronomlar için

00:10:56.875 --> 00:10:59.563
Güneş'e gözlerini dikip

00:10:59.563 --> 00:11:03.095
arkasında yanan doğum günü mumunu
görmeye çalışmak gibi olacaktır.

NOTE Paragraph

00:11:03.750 --> 00:11:05.934
Açık konuşmak gerekirse

00:11:05.958 --> 00:11:10.101
bu modern teknolojinin
özünde bir yanlışlık yok.

00:11:10.125 --> 00:11:13.393
Cep telefonlarında, uydularda
ya da araba radarlarında.

00:11:13.417 --> 00:11:15.601
Mutfak aletleri konusunda emin değilim.

NOTE Paragraph

00:11:15.625 --> 00:11:16.976
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:11:17.000 --> 00:11:18.268
Henüz pes edip

00:11:18.292 --> 00:11:20.934
telefonumla iletişim kurabilen
bir fırın almadım.

00:11:20.958 --> 00:11:23.708
Diğer herkes gibi
ben de geceleri ışık kullanıyorum.

00:11:25.583 --> 00:11:27.309
Ama bir de şu var;

00:11:27.333 --> 00:11:29.309
dünyadaki bazı sorunlar,

00:11:29.333 --> 00:11:31.976
bugün duyduğumuz
ve fazlasıyla duyacağınız gibi

00:11:32.000 --> 00:11:35.809
bunaltıcı ve çok zorlu görünebilir.

00:11:35.833 --> 00:11:39.559
Görünür ışık kirliliği
bu sorunlardan biri değil.

00:11:39.583 --> 00:11:42.893
Mesele aslında saçma derecede basit.

00:11:42.917 --> 00:11:46.643
İşte size yapabileceğiniz
süper basit beş şey.

00:11:46.667 --> 00:11:49.559
İhtiyacınızdan daha parlak
ışıkları kullanmayın.

00:11:49.583 --> 00:11:52.018
İhtiyacınız olmadığında ışık kullanmayın.

00:11:52.043 --> 00:11:54.934
Kullandığınız ışıkların
yere dönük olduğuna emin olun,

00:11:54.958 --> 00:11:57.101
böylece gökyüzüne doğru parlamazlar.

00:11:57.125 --> 00:11:59.226
Hadi bir de LED ışıklardan bahsedelim.

00:11:59.250 --> 00:12:03.559
Eğer imkânınız varsa
mavi olanları almayın.

00:12:03.583 --> 00:12:06.309
"Sıcak Beyaz" etiketli olanları arayın.

00:12:06.333 --> 00:12:10.476
"Doğal Işık" ya da "Gün Işığı"
etiketli olanlardan almanız,

00:12:10.500 --> 00:12:12.518
uzaydan nefret ediyorum demek gibi.

NOTE Paragraph

00:12:12.542 --> 00:12:18.809
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:12:18.833 --> 00:12:21.351
Son olarak

00:12:21.375 --> 00:12:23.309
bu konunun savunucusu olabilirsiniz.

00:12:23.333 --> 00:12:24.768
Yerel topluluğunuzda bile,

00:12:24.792 --> 00:12:26.690
ışıklandırma konusunda bir kural var mı

00:12:26.690 --> 00:12:29.351
ve bu kural daha gece-göğü dostu
olabilir mi, araştırın.

00:12:29.375 --> 00:12:32.804
Hatta federal boyutta
savunmaya geçebilirsiniz,

00:12:32.804 --> 00:12:36.866
bazıları şu an aramızda da olabilecek
federal yetkililerden

00:12:36.866 --> 00:12:40.058
lütfen görünmez evren manzaramızı,
en yüksek fiyatı teklif eden

00:12:40.058 --> 00:12:43.028
ve istediği gibi kirletecek
olanlara satmamalarını rica ederek

00:12:43.028 --> 00:12:45.476
ki tam olarak olan da bu.

NOTE Paragraph

00:12:45.500 --> 00:12:48.268
Şimdi, her iyi profesör gibi

00:12:48.292 --> 00:12:49.917
sizin için ev ödevim var.

00:12:50.917 --> 00:12:55.268
Eğer hiç gerçekten karanlıkta
gece göğünü görmediyseniz

00:12:55.292 --> 00:12:59.268
dışarı çıkıp bunu
deneyimlemenizi istiyorum.

00:12:59.292 --> 00:13:01.268
Çünkü eğer yapmazsanız

00:13:01.292 --> 00:13:04.309
ne kaçırdığınızı bilemezsiniz

00:13:04.333 --> 00:13:07.809
ve de insanlığın neyi
kaybetmekte olduğunu.

NOTE Paragraph

00:13:07.833 --> 00:13:09.101
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:13:09.125 --> 00:13:12.125
(Alkışlar)