WEBVTT 00:00:06.101 --> 00:00:08.200 Jesteśmy w Muzeum Brytyjskim, w Londynie 00:00:08.200 --> 00:00:11.360 w sali ze starożytnymi egipskimi mumiami, 00:00:11.360 --> 00:00:15.565 które przyciągają przyciągają uwagę dzieci 00:00:15.565 --> 00:00:18.779 i turystów. To ogromna sala i pełno w niej wspaniałych eksponatów. 00:00:18.779 --> 00:00:21.672 Widzimy fragment zwoju, 00:00:21.672 --> 00:00:22.876 który nie wzbudza zbyt dużego zainteresowania. 00:00:22.968 --> 00:00:24.101 Jest to zwój papirusu. 00:00:24.178 --> 00:00:27.390 Papirus to rodzaj trzciny rosnącej w Delcie Nilu, 00:00:27.606 --> 00:00:29.806 z której wytwarzało się materiał przypominający papier 00:00:29.806 --> 00:00:34.003 stanowiący jedną z najważniejszych powierzchni do pisania 00:00:34.003 --> 00:00:35.578 aż do czasów średniowiecznych. 00:00:35.715 --> 00:00:40.305 Widzimy spisany tekst tak zwanej księgi umarłych, 00:00:40.305 --> 00:00:43.021 znanej w starożytnym Egipcie także pod różnymi innymi nazwami. 00:00:43.021 --> 00:00:44.864 Był to starożytny tekst 00:00:44.864 --> 00:00:48.063 pełen modlitw, zaklęć i uroków, 00:00:48.063 --> 00:00:50.275 słowem, wszystkiego co było potrzebne zmarłym w życiu pozagrobowym. 00:00:50.275 --> 00:00:53.411 Tradycja ta sięga czasów Starego Państwa, 00:00:53.411 --> 00:00:56.444 pismo to zwane jest Tekstami Piramid. 00:00:56.444 --> 00:00:59.065 Zawiera ono instrukcje dotyczące radzenia sobie w Zaświatach. 00:00:59.065 --> 00:01:03.195 Następnie widzimy Teksty Sarkofagów, spisane na ścianach wewnętrznych sarkofagów 00:01:03.195 --> 00:01:05.566 i wreszcie w czasach Nowego Państwa, 00:01:05.566 --> 00:01:08.675 mamy zwoje takie jak ten, zwane księgami umarłych. 00:01:08.675 --> 00:01:10.803 Niekiedy teksty te spisywane były na papirusach, 00:01:10.803 --> 00:01:11.943 tak jak ten, który teraz widzimy. 00:01:11.943 --> 00:01:13.996 Czasem spisywane były na całunach, 00:01:13.996 --> 00:01:15.410 którymi owijano zmarłych. 00:01:15.410 --> 00:01:22.102 Teksty te miały duże znaczenie, pierwotnie tylko dla królów w czasach Starego Państwa, 00:01:22.102 --> 00:01:26.697 jednak z czasem zaczęły być używane również przez osoby spoza rodziny królewskiej, 00:01:26.697 --> 00:01:30.432 osoby o wysokim statusie i właśnie to widać na tym zwoju. 00:01:30.432 --> 00:01:35.308 Ten tekst został znaleziony w grobowcu Hunefera, starożytnego skryby. 00:01:35.308 --> 00:01:37.395 Skrybowie należeli do grupy społecznej kapłanów, 00:01:37.395 --> 00:01:39.608 tak więc mamy do czynienia z człowiekiem wykształconym, 00:01:39.608 --> 00:01:43.198 który zajmował wysoką pozycję społeczną. 00:01:43.198 --> 00:01:46.473 Na zwoju widzimy postać zmarłego mężczyzny, 00:01:46.473 --> 00:01:48.522 pochowanego wraz tym tekstem. 00:01:48.522 --> 00:01:52.783 W lewym górnym rogu zwoju widzimy 00:01:52.783 --> 00:01:55.471 kucającą postać ubraną w białą suknię. 00:01:55.471 --> 00:01:59.973 Jest to Hunefer przemawiający do kucających bóstw usadzonych w szeregu, 00:01:59.973 --> 00:02:02.665 mówiącego o dobrym życiu jakie wiódł 00:02:02.665 --> 00:02:04.846 i o tym, że zasłużył na życie po śmierci. 00:02:04.908 --> 00:02:08.172 Poniżej widzimy scenę przedstawiającą sąd ostateczny, 00:02:08.172 --> 00:02:10.747 na którym rozstrzygnie się, czy Hunefer żył godnie 00:02:10.747 --> 00:02:13.566 i zasłużył na miejsce w Zaświatach. 00:02:13.566 --> 00:02:17.676 Tutaj ponownie widzimy Hunefera, tym razem stojącego. 00:02:17.676 --> 00:02:21.115 Możemy go poznać po białej sukni. 00:02:21.115 --> 00:02:26.297 Anubis, bóg z głową szakala prowadzi Hunefera za rękę. 00:02:26.297 --> 00:02:27.972 Anubis utożsamiany jest 00:02:27.972 --> 00:02:31.774 ze śmiercią, mumifikacją i cmentarzami. 00:02:31.774 --> 00:02:34.357 W lewej dłoni trzyma anch, 00:02:34.357 --> 00:02:38.829 symbol życia wiecznego, którego pragnie Hunefer. 00:02:38.829 --> 00:02:41.108 Dalej po prawej stronie 00:02:41.108 --> 00:02:44.308 znowu widzimy Anubisa, tym razem kucającego, 00:02:44.308 --> 00:02:49.279 który upewnia się, że waga jest dokładnie wypoziomowana. 00:02:49.279 --> 00:02:52.473 Na lewej szali leży serce zmarłego, 00:02:52.473 --> 00:02:56.532 a na prawej pióro - symbol bogini prawdy. 00:02:56.532 --> 00:03:02.034 Bogini Ma'at przedstawiona jest na szczycie wagi. 00:03:02.111 --> 00:03:04.506 Widzimy również pióro, które ma na czubku głowy. 00:03:04.506 --> 00:03:08.872 Ma'at jest bóstwem utożsamianym z boskim porządkiem, 00:03:08.933 --> 00:03:11.578 z moralnym i uporządkowanym życiem. 00:03:11.763 --> 00:03:15.962 W przypadku Hunefera, pióro jest cięższe niż serce. 00:03:15.962 --> 00:03:20.972 Żył on według zasad moralnych i dlatego zasłużył na życie pozagrobowe. 00:03:20.972 --> 00:03:26.945 Hunefer nie zostanie pożarty przez złowrogą bestię siedzącą obok Anubisa. 00:03:26.945 --> 00:03:33.695 Ten pół-lew, pół-hipopotam z głową krokodyla to Ammit, 00:03:33.695 --> 00:03:39.695 który tylko czeka by pożreć serce Hunefera jeśli okaże się on niegodny życia w Zaświatach, 00:03:39.695 --> 00:03:42.671 jeśli nie żył według zasad moralnych bogini Ma'at. 00:03:42.763 --> 00:03:47.470 Egipcjanie wierzyli, że tylko ten, kto wiódł moralne życie, mógł przejść test Sądu Ostatecznego 00:03:47.470 --> 00:03:52.203 i zasłużyć na miejsce w Zaświatach. Według wierzeń Chrześcijan 00:03:52.234 --> 00:03:54.936 na każdego czeka życie po śmierci, 00:03:54.982 --> 00:03:57.007 w zależności od tego czy wiódł pobożne czy grzeszne życie 00:03:57.007 --> 00:03:59.508 pójdzie albo do nieba, albo do piekła. 00:03:59.508 --> 00:04:03.913 Według Egipcjan, życie po śmierci należy się tylko tym, którzy żyli godnie. 00:04:03.990 --> 00:04:07.078 Kolejna postać, którą widzimy to bóstwo 00:04:07.078 --> 00:04:10.403 z głową ptaka ibisa. 00:04:10.465 --> 00:04:16.150 To Thot, który spisuje relację z sądu nad Huneferem, 00:04:16.150 --> 00:04:20.806 który przeszedł test pomyślnie i zasłużył na życie po śmierci. 00:04:20.806 --> 00:04:25.858 Podoba mi się sposób w jaki przedstawiono tu Thota. Stoi prosto, z wyciągniętą ręką, 00:04:25.858 --> 00:04:30.318 wzbudzając nasze zaufanie i pewność, że dobrze wykona powierzone mu zadanie. 00:04:30.349 --> 00:04:35.307 Tutaj znowu widzimy Hunefera, który zostaje przedstawiony 00:04:35.307 --> 00:04:40.306 jednemu z najważniejszych bogów w egipskim panteonie, Ozyrysowi. 00:04:40.306 --> 00:04:43.998 Prezentacji dokonuje syn Ozyrysa, Horus. 00:04:43.998 --> 00:04:45.673 Horusa łatwo zapamiętać, 00:04:45.673 --> 00:04:49.472 ma on głowę sokoła i jest z nim utożsamiany. 00:04:49.472 --> 00:04:55.650 Syn Ozyrysa trzyma w lewym ręku anch, który widzieliśmy już wcześniej, 00:04:55.650 --> 00:04:58.525 Anch jest symbolem życia wiecznego. 00:04:58.525 --> 00:05:02.252 Ozyrys, przedstawiony jest tu w wyjątkowej scenerii, 00:05:02.252 --> 00:05:06.127 co podkreśla jak ważną pozycję zajmuje wśród bóstw. 00:05:06.173 --> 00:05:13.746 Zasiada na tronie, otoczony symbolami Egiptu, w tym kwiatem lotosu oznaczającym życie wieczne. 00:05:13.746 --> 00:05:20.963 Na lotosie stoją czterej synowie Horusa symbolizujący cztery strony świata: 00:05:20.963 --> 00:05:22.996 północ, południe, wschód oraz zachód. 00:05:22.996 --> 00:05:27.534 Zadaniem synów Horusa jest ochrona wnętrzności zmarłego 00:05:27.534 --> 00:05:29.848 wątroby, płuc, jelit i żołądka umieszczonych w kanopach. 00:05:29.848 --> 00:05:33.567 Są więc odpowiedzialni za zabezpieczenie organów zmarłego. 00:05:33.567 --> 00:05:36.701 Tutaj widzimy Horusa przedstawionego pod postacią oka. 00:05:36.701 --> 00:05:40.066 Pamiętamy Horusa pod postacią ptaka, sokoła, 00:05:40.066 --> 00:05:45.211 który nawet tu, jako oko posiada pazury zamiast dłoni 00:05:45.319 --> 00:05:49.576 i trzyma w nich strusie pióro, kolejny symbol życia wiecznego. 00:05:49.623 --> 00:05:53.702 Horus przedstawiony jako oko przywołuje na myśl inny egipski mit opowiadający 00:05:53.702 --> 00:05:56.702 o jego walce z Setem, ale to zostawmy na inną okazję. 00:05:56.702 --> 00:06:01.196 Za Ozyrysem stoją dwie mniejsze postaci, 00:06:01.196 --> 00:06:06.351 Izyda, żona Ozyrysa i jej siostra Neftyda, 00:06:06.351 --> 00:06:09.563 strażniczka życia pozagrobowego i matka Anubisa, 00:06:09.563 --> 00:06:13.945 bóstwa prowadzącego Hunefera na Sąd Ostateczny. 00:06:13.945 --> 00:06:18.639 Zwróćmy uwagę na podwyższenie, na którym stoją wspomniane postaci. Jest ono wykonane z natronu, 00:06:18.639 --> 00:06:24.264 naturalnej soli gromadzonej w Nilu, używanej przez strożytnych Egipcjan 00:06:24.310 --> 00:06:27.734 do osuszania mumii, które możemy oglądać w salach Muzeum Brytyjskiego. 00:06:27.811 --> 00:06:29.567 Dzięki tej substancji mumie mogły zostać dobrze zakonserwowane i zachowane aż do dzisiaj. 00:06:29.567 --> 00:06:34.262 Słowo "konserwacja" jest kluczowe kiedy myślimy o kulturze egipskiej, 00:06:34.262 --> 00:06:37.111 której formy 00:06:37.111 --> 00:06:42.291 i sposoby przedstawiania sztuki pozostały niezmienne przez tysiące lat. 00:06:42.291 --> 00:06:46.869 Nawet w momentach niestabilności, tuż przed Okresem Amarneńskim, 00:06:46.869 --> 00:06:50.526 kiedy to sposób przedstawiania ludzkiej sylwetki był inny. 00:06:50.526 --> 00:06:55.145 Formy, które tu widzimy wydają się nam znajome, 00:06:55.191 --> 00:06:57.274 ponieważ zostały pokazane w typowy dla 00:06:57.304 --> 00:07:00.104 starożytnego Egiptu sposób przedstawiania postaci. 00:07:00.104 --> 00:07:04.848 Malunek z czasów Nowego Państwa zostałby łatwo rozpoznany 00:07:04.848 --> 00:07:08.852 przez obywateli Starego Państwa żyjących tysiące lat wcześniej. 00:07:08.852 --> 00:07:12.484 W sztuce Starożytnego Egiptu często spotykamy mieszankę 00:07:12.576 --> 00:07:16.195 słów, hieroglifów, pisma i obrazów. 00:07:16.548 --> 00:07:20.596 To niezwykła mieszanka. W nowoczesnej kulturze widoczna jest różnica 00:07:20.596 --> 00:07:22.912 między językiem pisanym a plastyką. 00:07:22.912 --> 00:07:24.397 Natomiast tu, w starożytnym Egipcie, 00:07:24.397 --> 00:07:28.165 istnieje między nimi bliższy związek, większe poczucie integracji.