We zijn in het British Museum te Londen
in een kamer die vol Egyptische mummies staat
en daarom nu ook vol met moderne mensen staat.
en toeristen. Het is een fantastische kamer, er zijn hier mooie dingen.
We kijken naar een fragment van een boekrol
die vaak over het hoofd gezien wordt
Het is een papyrus rol
Papyrus is een rietsoort die in de Nijl delta groeit.
en waarvan een papierachtig materiaal van gemaakt werd.
Het was het het belangrijkste schrijfmateriaal
Tot en met de Middeleeuwen.
We kijken hier naar een tekstfragment dat wij een 'dodenboek' noemen.
Maar de oude Egyptenaren gaven het andere namen.
Het is dus een heel oude tekst met
voorspellingen, gebeden en bezweringen
Allemaal dingen die de dode in zijn hiernamaals nodig had.
Deze traditie gaat terug tot in het Oude Rijk.
Geschriften die we dan pyramide teksten noemen.
Ze bevatten instructies voor het hiernamaals.
Later vinden we die teksten terug op sarcofagen.
en nog later, tijdens het Nieuwe Rijk
vinden we deze boekrollen, die we 'dodenboeken' noemen.
Soms werden deze teksten geschreven op papyrus.
zoals de tekst die we hier zien.
Soms werden ze geschreven op de lijkwade
waarin de dode gewikkeld werd.
Het zijn dus belangrijke teksten die aanvankelijk enkel voor de koningen van het Oude Rijk dienden
maar geleidelijk aan ook gebruikt werden door mensen die niet tot de koninklijke familie behoorden
maar toch wel belangrijke mensen en naar zo iemand kijken we hier.
Deze tekst werd gevonden in het graf van ene Hunefer, een schrijver.
Een schrijver had de status van 'geestelijke'.
Dus dit was een geletterd iemand.
met een hoge status had in de Egyptische samenleving.
We zien de overleden persoon ook feitelijk afgebeeld
Begraven samen met zijn tekst.
Als je in de linker bovenhoek kijkt
zie je een witte figuur in een gewikkeld gewaad.
Hunefer, die spreekt tot een reeks gehurkte goden
Deze goden declameren het 'juiste' leven dat hij leidde
en wat er voor zorgde dat hij een plaats verdiende in het hiernamaals.
Hieronder zien we de scène van de 'weging van de ziel'
Heeft Hunifer een goed, juist leven geleid
en verdient hij zijn plaats in het hiernamaals?
en hier zien we Hunefer terug, uiterst links, staande...
We herkennen hem omdat hij dezelfde kleding draagt.
Hij wordt begeleid door een god met jakhalzenhoofd, Anubis.
Deze god wordt geassocieerd
met de doden, mummificatie, begraafplaatsen...
in zijn linkerhand draagt hij een Ankh
Het symbool van eeuwig leven, net wat Hunefer wenst
We kijken verder naar rechts
en we zien de jakhals god opnieuw, gehurkt nu
en de weegschaal bijstellend, zodat ze zeker juist hangt.
Links in de weegschaal zien we het hart van de overledene.
Het hart van de overledene aan de ene kant van de weegschaal, aan de andere kant een veer.
De veer behoort tot Ma'at die we bovenop de weegschaal zien.
En er komt ook een veer uit zijn hoofd.
Ma'at is de godheid van de Goddelijke Orde.
Het leven van een juist, ethisch verantwoord leven.
In dit geval is de veer lager. De veer is zwaarder
Hunefer heeft een juist leven geleid en wordt toegelaten in het hiernamaals.
Hij zal dus niet verslonden worden door het monster naast Anubis.
Dat is Ammit met het hoofd van een krokodil, het lichaam van een leeuw en het achterlijf van een nijlpaard.
Hij zou het hart van Hunifer verscheuren, wanneer hij geen juist leven zou geleid hebben.
als hij niet geleefd had volgens de regels van Ma'at, de Goddelijke Orde.
De oude Egyptenaren geloofden dat je enkel eeuwig leven verkreeg wanneer je deze test doorstond.
het is dus anders dan het Christelijke (ook Joods en Islamitische) concept van het hiernamaals.
waarbij er voor iedereen een hiernamaals is.
zowel voor de gezegenden als de zondaars.
je gaat naar de Hemel of naar de Hel.
Hier ga je enkel naar het eeuwige leven als je 'juist' geleefd hebt.
De volgende figuur is nog een godheid.
Deze heeft het hoofd van een ibis, een vogel.
Het is Thoth, die noteert wat er gebeurt met Hunefer.
en in dit geval is de overledene geslaagd en kan hij naar het eeuwige leven.
Ik hou erg van de voorstelling van Thoth.Hij staat rechtop en strekt arm uit.
Hij staat er zo dat we geloven dat hij het juist heeft.
Daarnaast zien we terug Hunefer die wordt voorgesteld
aan een van de oppergoden van het Egyptische Pantheon, Osiris.
en hij wordt aan Osiris voorgesteld door diens zoon Horus.
Horus is heel herkenbaar.
Horus wordt geassocieerd met de valk en hij heeft dus een valkenhoofd.
Horus is de zoon van Osiris en houdt in zijn linkerhand een ankh, iets wat we eerder al zagen.
En ook hier is het het symbool voor het eeuwige leven.
Hij stelt Hunefer voor aan Osiris die
in deze opstelling duidelijk als belangrijk overkomt.
Hij zit op een troon en draagt de symbolen van Egypte en hij zit achter een lotusbloem, symbool van eeuwig leven ook.
en bovenop de lotusbloem zien we de 4 kinderen van Horus die de 4 hoeken van de wereld voorstellen.
noord, zuid, oost en west.
De kinderen van Horus zijn verantwoordelijk voor de interne organen van de overledene.
die in canopes worden geplaatst.
Ze zijn dus essentieel om de overledene goed te 'bewaren'.
Hier zien we Horus symbolisch voorgesteld als een oog.
Je weet dat Horus als valk voorgesteld wordt, een vogel
Hoewel hij hier symbolisch voorgesteld wordt, heeft hij dus vleugels in plaats van handen.
En deze dragen een struisvogelveer, ook een symbool van het eeuwige leven.
De symbolische voorstelling van het oog van Horus heeft te maken met een andere oude Egyptische mythe
Het gevecht tussen Horus en Seth, maar dat is een ander verhaal.
Achter Osiris zien we 2 kleinere, vrouwelijke staande figuren.
Een ervan is Isis, de vrouw van Osiris en de andere haar zus, Nephtys.
Zij is de bewaakster van het dodenrijk en de moeder van Anubis (de jakhals god)
de figuur die we in het begin zagen en die Hunefer binnenleidde naar de 'weging van de ziel'.
Let op het witte vloer waarop die figuren staan. Het stelt natrium voor.
Het natuurlijkze zout dat afgezet werd in de Nijl en door de oude Egyptenaren gebruikt werd
om de mummies te drogen in deze ruimte.
zodat ze konden bewaard worden.
Het woord 'bewaring' is eigenlijk een sleutelwoord als je naar de Egyptische beschaving kijkt.
omdat in deze beschaving de vormen,
de voorstellingen en de kunst gedurende 1000en jaren bijna onveranderd bleven.
Zelfs tijdens periodes van grote onstabiliteit of zelfs tijdens de vroegere Amarna periode
waarin we heel andere voorstellingen krijgen van de menselijke figuur.
Wat we hier zien, lijkt heel herkenbaar voor ons.
omdat het de typische manier is
waarop Egyptenaren de menselijke figuur weergaven.
Hoewel deze tekening dateert uit het Nieuwe Rijk, zouden deze afbeeldingen
heel herkenbaar zijn voor Egyptenaren die 1000 jaren vroeger leefden tijdens het Oude Rijk.
En we zien hier die mengeling die zo typisch is voor de oude Egyptische kunst
een mengeling van hiërogliefen, van tekst en beeld.
Ik hou van die mix. In onze moderne cultuur
maken we een duidelijk onderscheid tussen beeldende kunst en taal
maar hier in het Oude Egypte
is er een sterkere band, een grotere integratie tussen beide.