0:00:06.101,0:00:08.200
Londondakı Britaniya muzeyindəyik

0:00:08.200,0:00:11.360
və bu otaq qədim Misir

0:00:11.360,0:00:15.565
mumyaları ilə doludur.

0:00:15.565,0:00:18.779
Hər il bura çoxlu turist gəlir.

0:00:18.779,0:00:21.672
Perqamentin üzərindəki bir

0:00:21.672,0:00:22.876
fraqmentə baxırıq.

0:00:22.968,0:00:24.101
Bu papirusdandır.

0:00:24.178,0:00:27.390
Papirus Nil çayının deltasında bitən,

0:00:27.606,0:00:29.806
kağız hazırlanmasında istifadə olunan qamış idi

0:00:29.806,0:00:34.003
və Orta əsrlərə qədər yazı yazmaq üçün istifadə

0:00:34.003,0:00:35.578
olunan ən vacib səth sayılırdı.

0:00:35.715,0:00:40.305
"Ölülər kitabı" adlandırdığımız kitabdan[br]bir hissəyə baxırıq,

0:00:40.305,0:00:43.021
qədim misirlilərdə bu kitabın adı [br]fərqli idi,

0:00:43.021,0:00:44.864
bu kitabın içində ölünün axirətdə

0:00:44.864,0:00:48.063
ehtiyac duyacağı dualar

0:00:48.063,0:00:50.275
və ayinlar yazılmışdı.

0:00:50.275,0:00:53.411
Onlarda piramida şəklində yazı Qədim Krallıq

0:00:53.411,0:00:56.444
dövrünə qədər uzanan adətdir.

0:00:56.444,0:00:59.065
Bunlar hamısı axirət haqqında yazılanlar idi,

0:00:59.065,0:01:03.195
daha sonra tabut üzərində yazılar və

0:01:03.195,0:01:05.566
Yeni Krallıq dövründə "Ölülər kitabı" adlandırdığımız

0:01:05.566,0:01:08.675
kitablar mövcud idi.

0:01:08.675,0:01:10.803
Bu yazılar bəzən bizim gördüyümüz kimi

0:01:10.803,0:01:11.943
papirus üzərində, bəzən isə

0:01:11.943,0:01:13.996
ölünün basdırıldığı kəfənin

0:01:13.996,0:01:15.410
üzərində yazılırdı.

0:01:15.410,0:01:22.102
Bu yazılar Qədim Krallıq dövründə sadəcə [br]krallara məxsus idi, ancaq,

0:01:22.102,0:01:26.697
baxdığımız yazıda olduğu kimi daha sonra[br]kral olmayan amma yenə də

0:01:26.697,0:01:30.432
yüksək təbəqəli insanlar üçün də [br]istifadə olunmağa başladı.

0:01:30.432,0:01:35.308
Bu yazılar Hunefer adlanan katibin[br]məzarından tapılmışdır.

0:01:35.308,0:01:37.395
Katiblərə rahiblər qədər hörmət edilirdi,

0:01:37.395,0:01:39.608
yəni baxdığımız adam Misir mədəniyyətində

0:01:39.608,0:01:43.198
böyük titulu olan, oxuyub yaza bilən biridir.

0:01:43.198,0:01:46.473
Bu yazılarla birlikdə dəfn olunan adamın

0:01:46.473,0:01:48.522
təsvirlərini görə bilirik və

0:01:48.522,0:01:52.783
əgər yazıların sol yuxarı hissəsinə baxsaq,

0:01:52.783,0:01:55.471
əyilmiş ağ geyimli Huneferi görərik, o,

0:01:55.471,0:01:59.973
burada tanrılar ilə danışır və

0:01:59.973,0:02:02.665
tanrılar yaşadığı gözəl həyatdan sonra

0:02:02.665,0:02:04.846
ona axirətdə yer verirlər.

0:02:04.908,0:02:08.172
Burada qərar səhnəsini görürük,

0:02:08.172,0:02:10.747
Huneferin yaxşı həyat yaşayıb yaşamadığına[br]və

0:02:10.747,0:02:13.566
axirətə layiq olduğuna qərar verilir.

0:02:13.566,0:02:17.676
Digər tərəfdə sol küncdə yenə Huneferi görürük

0:02:17.676,0:02:21.115
bu dəfə o, yenə ağ kəfənini geyinib, qurd başlı

0:02:21.115,0:02:26.297
ölüm tanrısı olan mumyalanma və[br]məzarlıqlarla əlaqələndirilən

0:02:26.297,0:02:27.972
Anubis da onun əlindən tutub, Anubisin

0:02:27.972,0:02:31.774
digər əlində isə

0:02:31.774,0:02:34.357
əbədi həyatın işarəsi

0:02:34.357,0:02:38.829
olan anx var.

0:02:38.829,0:02:41.108
Əgər sağa doğru davam etsək, Anubisi

0:02:41.108,0:02:44.308
əyilmiş şəkildə tərəzidə hərşeyin taraz

0:02:44.308,0:02:49.279
olduğunu ölçərkən görərik.

0:02:49.279,0:02:52.473
Tərəzinin sol tərəfində ölünün ürəyi var,

0:02:52.473,0:02:56.532
digər tərəfdə isə lələk dayanır.

0:02:56.532,0:03:02.034
Lələk Maata aiddir, onu tərəzinin

0:03:02.111,0:03:04.506
ən yuxarı hissəsində görə bilərik.

0:03:04.506,0:03:08.872
Maat müqəddəs sayılan tanrıdır və

0:03:08.933,0:03:11.578
əxlaqlı, düzgün həyat yaşayır.

0:03:11.763,0:03:15.962
Hunefer əxlaqlı həyat yaşadığı üçün lələk

0:03:15.962,0:03:20.972
daha ağırlaşır və aşağıda qalır, yəni [br]Hunefer axirətə haqq qazanır.

0:03:20.972,0:03:26.945
O, yanındakı Anubis tərəfindən [br]acgözlüklə yeyilməyəcək.

0:03:26.945,0:03:33.695
Timsah başı, aslan bədəni və begemot ayağı[br]olan isə Ammitdir.

0:03:33.695,0:03:39.695
Əgər Hunefer yaxşı həyat yaşamasaydı onda

0:03:39.695,0:03:42.671
Ammit onun ürəyini yeyəcəkdi.

0:03:42.763,0:03:47.470
Misirlilərin inanclarına görə ancaq yaxşı[br]həyat yaşayanlar

0:03:47.470,0:03:52.203
axirətə gedə bilərdi. Xristianlara

0:03:52.234,0:03:54.936
görə isə hər kəs axirətə gedirdi

0:03:54.982,0:03:57.007
və yaşadıqları həyatın pis və ya yaxşı olmasına

0:03:57.007,0:03:59.508
bağlı olaraq ya cənnətə ya da cəhənnəmə gedirdilər.

0:03:59.508,0:04:03.913
Misirlilərdə isə sadəcə yaxşı insanlar [br]axirətə gedirdi.

0:04:03.990,0:04:07.078
Gördüyümüz digər tanrı isə Totdur və

0:04:07.078,0:04:10.403
başı ibis quşunun başıdır.

0:04:10.465,0:04:16.150
Totun işi Huneferə nələr olacağını deməkdir,

0:04:16.150,0:04:20.806
bu halda o, Huneferə axirətə gedə [br]biləcəyini deyir.

0:04:20.806,0:04:25.858
Totun təsviri çox gözəl verilib, onun bir

0:04:25.858,0:04:30.318
qolu sola doğru uzanıb.

0:04:30.349,0:04:35.307
Digər tərəfdə Huneferi Misirin ən böyük tanrılarından

0:04:35.307,0:04:40.306
biri olan Osirisə tanıdılarkən görürük.

0:04:40.306,0:04:43.998
Onu Osirisə Osirisin oğlu Hor tanıdır.

0:04:43.998,0:04:45.673
Horu tanımaq asandır, çünki,

0:04:45.673,0:04:49.472
başı şahin başıdır.

0:04:49.472,0:04:55.650
Hor Osirisin oğludur və sol əlində anxı yəni

0:04:55.650,0:04:58.525
əbədi həyatın simvolunu tutur.

0:04:58.525,0:05:02.252
O, Huneferi Osirisə tanıdır və Osirisi

0:05:02.252,0:05:06.127
böyük taxtında görə bilərik.

0:05:06.173,0:05:13.746
O, taxta çıxıb və lotus çiçəyinin [br]arxasında oturub, bu çiçək əbədi

0:05:13.746,0:05:20.963
həyatın işarəsidir və çiçəyin üzərində [br]Horun dörd uşağı dörd istiqaməti təmsil edir:

0:05:20.963,0:05:22.996
Şimal, Cənub, Şərq və Qərb.

0:05:22.996,0:05:27.534
Horun uşaqlarının işi ölünün kanoplara yerləşdiriləcək

0:05:27.534,0:05:29.848
olan daxili orqanlarını daşımaq və

0:05:29.848,0:05:33.567
onları qorumaqdır.

0:05:33.567,0:05:36.701
Yuxarda yenə Horu görürük, amma bu dəfə[br]göz şəklində təsvir edilib.

0:05:36.701,0:05:40.066
Yada salaq ki, Hor şahin quşu olaraq[br]təsvir edilirdi,

0:05:40.066,0:05:45.211
burada göz şəklində çəkilsə də, onun əlləri[br]yox caynaqları var və həmin caynaqlar

0:05:45.319,0:05:49.576
əbədi həyatın simvolu olan dəvəquşu[br]lələyi daşıyırlar.

0:05:49.623,0:05:53.702
Horun gözünün təsviri həm də digər qədim[br]Misir mifi olan Hor və Set

0:05:53.702,0:05:56.702
arasındakı döyüşə işarədir, amma bu[br]başqa videonun mövzusudur.

0:05:56.702,0:06:01.196
Osirisin arxasında iki qadın fiquru [br]görə bilərik,

0:06:01.196,0:06:06.351
onlardan biri Osirisin yoldaşı İsida digəri[br]isə bacısı və

0:06:06.351,0:06:09.563
başlanğıcda Huneferin əlindən

0:06:09.563,0:06:13.945
tutub aparan Anubisin anası Neftidadır.

0:06:13.945,0:06:18.639
Həmin fiqurların dayandıqları platformaya[br]diqqət edin.

0:06:18.639,0:06:24.264
Bu Nil çayından toplanan təbii duzdur və

0:06:24.310,0:06:27.734
qədim misirlilər bu duzu mumyalanma[br]işində istifadə edirdilər.

0:06:27.811,0:06:29.567
Bunun məqsədi onları qorumaq idi.

0:06:29.567,0:06:34.262
Əslində "qoruma" sözü misirlilər üçün

0:06:34.262,0:06:37.111
xüsusidir, çünki, onlardan qalan bütün

0:06:37.111,0:06:42.291
sənət əsərləri qoruna bilib.

0:06:42.291,0:06:46.869
Misirdə Amarna Dövründə və başqa dövrlərdə

0:06:46.869,0:06:50.526
fərqli təsvirlər görə bilərik.

0:06:50.526,0:06:55.145
Bu fiqurlar bizə çox tanış gəlir,

0:06:55.191,0:06:57.274
çünki, bu qədim misirlilərin tipik

0:06:57.304,0:07:00.104
insan təsvirləridir.

0:07:00.104,0:07:04.848
Bu təsvirlər Yeni Krallıq dövrünə aid [br]olsa da

0:07:04.848,0:07:08.852
Qədim Krallıqdakı insanlar da bu [br]əsəri tanıyardılar.

0:07:08.852,0:07:12.484
Misir sənətində, sözlərin, heroqliflərin,

0:07:12.576,0:07:16.195
yazıların və şəkillərin qarışımını görürük.

0:07:16.548,0:07:20.596
Günümüz dünyasında yazı dili ilə

0:07:20.596,0:07:22.912
vizual sənət arasında fərq qoyuruq,

0:07:22.912,0:07:24.397
amma qədim Misirdə

0:07:24.397,0:07:28.165
onlar hamısı qarışırdı.