0:00:00.430,0:00:02.430
Ek was net 4 jaar oud

0:00:02.430,0:00:05.400
toe ek my ma ’n wasmasjien sien laai

0:00:05.400,0:00:08.000
vir die eerste keer in haar lewe.

0:00:08.000,0:00:10.680
Dit was ’n wonderlike dag vir haar.

0:00:10.680,0:00:13.330
My ouers het jare lank gespaar

0:00:13.330,0:00:15.440
om die masjien te kon koop.

0:00:15.440,0:00:17.810
Op die eerste dag wat ons dit sou gebruik,

0:00:17.810,0:00:19.640
is selfs Ouma genooi

0:00:19.640,0:00:21.970
om die masjien te sien.

0:00:21.970,0:00:24.340
En Ouma was nog meer opgewonde.

0:00:24.340,0:00:26.000
Regdeur haar lewe

0:00:26.000,0:00:28.600
het sy water oor die vuur warm gemaak

0:00:28.600,0:00:31.170
en wasgoed met die hand gewas

0:00:31.170,0:00:32.860
vir sewe kinders.

0:00:32.860,0:00:35.640
En nou gaan sy sien hoe

0:00:35.640,0:00:38.380
elektrisiteit die werk doen.

0:00:38.380,0:00:42.770
My ma maak die deur versigtig oop

0:00:42.770,0:00:44.850
en sy laai die wasgoed

0:00:44.850,0:00:47.140
in die masjien,

0:00:47.140,0:00:48.300
só...

0:00:48.300,0:00:50.500
En toe sy die deur toemaak,

0:00:50.500,0:00:52.280
sê Ouma, "Nee, nee, nee.

0:00:52.280,0:00:55.780
Laat ek die knoppie druk."

0:00:56.540,0:00:59.130
En Ouma druk die knoppie

0:00:59.130,0:01:01.720
en sy sê, "O, fantasties!

0:01:01.720,0:01:04.000
Ek wil sien! Gee vir my ’n stoel!

0:01:04.000,0:01:05.500
Ek wil sien!"

0:01:05.500,0:01:08.000
En sy sit voor die masjien,

0:01:08.000,0:01:12.000
en sy kyk die hele wasprogram.

0:01:12.000,0:01:14.210
Sy was betower.

0:01:14.620,0:01:16.860
Vir my ouma,

0:01:16.860,0:01:20.000
was die wasmasjien ’n wonderwerk.

0:01:20.000,0:01:23.500
Vandag, in Swede en ander welaf lande,

0:01:23.500,0:01:25.000
gebruik mense

0:01:25.000,0:01:27.280
baie verskillende masjiene.

0:01:27.280,0:01:29.000
Kyk, die huise is vol masjiene.

0:01:29.000,0:01:31.650
Ek kan nie eens almal opnoem nie.

0:01:31.650,0:01:35.040
En ook, wanneer hulle wil reis,

0:01:35.040,0:01:37.000
gebruik hulle vlieënde masjiene

0:01:37.000,0:01:39.840
wat hulle na afgeleë bestemmings neem.

0:01:39.840,0:01:42.240
En tog is daar so baie mense

0:01:42.240,0:01:44.770
wat steeds hulle water op ’n vuur verhit,

0:01:44.770,0:01:47.000
en hul kos oor vuur kook.

0:01:47.000,0:01:49.980
Soms het hulle nie eens genoeg kos nie.

0:01:49.980,0:01:52.000
En hulle lewe onder die broodlyn.

0:01:52.000,0:01:55.000
Daar is twee miljard medemense

0:01:55.000,0:01:57.400
wat op minder as $2 ’n dag leef.

0:01:58.070,0:01:59.930
En die rykste mense daar --

0:01:59.930,0:02:01.290
daar's een miljard mense --

0:02:01.290,0:02:05.420
hulle leef bo, wat ek die "luglyn" noem,

0:02:05.420,0:02:09.460
omdat hulle meer as $80 ’n dag spandeer

0:02:09.460,0:02:10.730
op hulle verbruik.

0:02:11.040,0:02:13.780
Maar dis slegs drie miljard mense,

0:02:13.780,0:02:16.000
terwyl daar sewe miljard mense [br]in die wêreld is,

0:02:16.000,0:02:19.920
so daar moet vier miljard mense wees,

0:02:19.920,0:02:23.150
wat tussen armoede en die luglyn leef.

0:02:23.150,0:02:26.000
Hulle het elektrisiteit,[br]maar die vraag is:

0:02:26.000,0:02:28.000
Hoeveel het wasmasjiene?

0:02:28.620,0:02:31.450
Ek't die data ondersoek,

0:02:31.450,0:02:33.320
en gevind, inderdaad,

0:02:33.320,0:02:36.770
dat die wasmasjien [br]tot onder die luglyn deurgedring het,

0:02:36.770,0:02:39.470
en vandag is daar [br]’n addisionele een miljard mense

0:02:39.470,0:02:42.430
wat bo die "wasgoedlyn" leef.

0:02:42.690,0:02:44.000
(Gelag)

0:02:44.810,0:02:48.350
Hulle verbruik meer as $40 per dag.

0:02:48.350,0:02:51.000
So twee miljard [br]het toegang tot wasmasjiene.

0:02:51.040,0:02:54.210
En die oorblywende vyf miljard,

0:02:54.210,0:02:55.490
hoe was hulle?

0:02:55.490,0:02:57.000
Of, meer presies,

0:02:57.000,0:03:00.610
hoe was die meeste vroue in die wêreld?

0:03:00.610,0:03:04.470
Want dit bly harde werk [br]vir vroue om te was.

0:03:04.470,0:03:06.550
Hulle was só: met die hand.

0:03:07.550,0:03:11.880
Dis ’n harde, tydrowende arbeid,

0:03:11.880,0:03:15.040
wat hulle vir ure elke week moet doen.

0:03:15.040,0:03:18.310
En soms moet hulle ook [br]water van vêr af bring

0:03:18.310,0:03:19.660
om tuis te was,

0:03:19.660,0:03:23.000
of hulle moet die wasgoed [br]na ’n stroompie vêr weg vat.

0:03:23.000,0:03:26.000
En hulle wil ’n wasmasjien hê.

0:03:26.000,0:03:29.820
Hulle wil nie so baie [br]van hulle lewe spandeer

0:03:29.820,0:03:31.080
om harde werk te doen

0:03:31.080,0:03:34.150
wat relatiewe lae produktiwiteit het nie.

0:03:34.150,0:03:36.430
En daar's niks anders aan hulle wens

0:03:36.430,0:03:38.190
as die van my ouma nie.

0:03:38.190,0:03:40.490
Kyk, twee generasies terug in Swede --

0:03:40.490,0:03:42.480
skep water by die stroom,

0:03:42.480,0:03:45.290
op die vuur verhit en was soos dit.

0:03:45.290,0:03:48.000
Hulle wil die wasmasjien hê [br]op presies dieselfde manier.

0:03:48.000,0:03:51.640
Maar wanneer ek ’n lesing aanbied [br]vir omgewingbewuste studente

0:03:51.640,0:03:56.070
sê hulle: "Nie almal in die wêreld [br]kan karre en wasmasjiene hê nie."

0:03:56.670,0:03:58.040
Hoe kan ons dié vrou vertel

0:03:58.040,0:04:00.000
dat sy nie ’n wasmasjien gaan hê nie?

0:04:00.540,0:04:02.290
En dan vra ek my studente,

0:04:02.290,0:04:04.000
oor die laaste twee jaar:

0:04:04.000,0:04:06.000
"Hoeveel van julle [br]gebruik nie ’n kar nie?"

0:04:06.000,0:04:08.640
En somige steek hulle hande trots op

0:04:08.640,0:04:10.520
en sê, "Ek gebruik nie ’n kar nie."

0:04:10.520,0:04:12.890
En dan vra ek die regtig moeilike vraag:

0:04:12.890,0:04:14.000
"Hoeveel van julle

0:04:14.000,0:04:17.010
was julle jeans en beddegoed per hand?"

0:04:17.010,0:04:20.100
En niemand steek hulle hand op nie.

0:04:20.100,0:04:23.220
Selfs die gehardes in die groenbeweging

0:04:23.220,0:04:24.790
gebruik wasmasjiene.

0:04:24.790,0:04:26.960
(Gelag)

0:04:28.000,0:04:32.090
So hoekom gebruik almal dit[br]en hulle dink ander sal dit nie stop nie?

0:04:32.090,0:04:33.450
Wat is so spesiaal?

0:04:33.450,0:04:36.760
Ek moes ’n analise doen [br]oor energieverbruik in die wêreld.

0:04:36.760,0:04:37.590
Hier.

0:04:38.140,0:04:40.000
Julle sien die sewe miljard mense bo:

0:04:40.000,0:04:42.420
die lugmense, die wasmense,

0:04:42.420,0:04:45.000
die gloeilampmense en die vuurmense.

0:04:45.290,0:04:47.000
Een eenheid soos dié

0:04:47.000,0:04:50.840
is ’n fossielbrandstof-eenheid:

0:04:50.840,0:04:52.650
olie, steenkool of gas.

0:04:52.650,0:04:55.720
Dis meeste van die [br]elektrisiteit en energie in die wêreld.

0:04:56.000,0:04:59.000
Dis 12 eenhede verbruik in die hele wêreld,

0:04:59.000,0:05:02.310
en die rykste een miljard [br]gebruik ses daarvan.

0:05:02.310,0:05:05.720
Helfte van die energie word verbruik [br]deur ’n sewende van die bevolking.

0:05:05.720,0:05:07.890
En dié wat wasmasjiene het,

0:05:07.890,0:05:09.880
maar nie ’n huis vol ander masjiene nie,

0:05:09.880,0:05:11.840
hulle gebruik twee.

0:05:11.840,0:05:14.640
Hierdie groep gebruik drie, een elk.

0:05:14.640,0:05:16.100
Hulle't ook elektrisiteit.

0:05:16.100,0:05:18.300
Daar gebruik hulle [br]nie eens een elk nie.

0:05:18.300,0:05:20.000
Dit maak 12 van hulle.

0:05:20.000,0:05:22.000
Maar die hoof bekommernis

0:05:22.000,0:05:25.550
vir die omgewing-belangstellende studente [br]-- en hulle is reg --

0:05:25.550,0:05:28.070
is oor die toekoms.

0:05:28.070,0:05:30.580
Wat is die tendense? [br]As hulle net verleng,

0:05:30.580,0:05:33.940
sonder enige gevorderde analise, tot 2050,

0:05:33.940,0:05:37.150
is daar twee dinge [br]wat energieverbruik kan verhoog.

0:05:37.150,0:05:38.760
Eerste, bevolkingsgroei.

0:05:38.760,0:05:40.710
Tweede, ekonomiese groei.

0:05:40.710,0:05:44.150
Bevolkingsgroei sal hoofsaaklik [br]onder die armste mense plaasvind,

0:05:44.150,0:05:45.970
want hulle ervaar hoë kindersterftes

0:05:45.970,0:05:47.800
en hulle het baie kinders per vrou.

0:05:47.800,0:05:49.050
Met dit kom twee ekstra,

0:05:49.050,0:05:51.720
maar energieverbruik sal nie [br]baie verander nie.

0:05:51.720,0:05:54.000
Wat sal gebeur is ekonomiese groei.

0:05:54.000,0:05:56.920
Die mees welaf hier [br]in die opkomende ekonomieë --

0:05:56.920,0:05:58.610
ek noem hulle die Nuwe Ooste --

0:05:58.610,0:06:00.460
hulle sal oor die luglyn spring.

0:06:00.460,0:06:01.720
"Whap!" sê hulle.

0:06:01.720,0:06:06.200
En hulle sal begin om so baie te gebruik [br]soos die Ou Weste reeds gebruik.

0:06:06.710,0:06:08.720
En dié mense, hulle wil ’n wasmasjien hê.

0:06:08.720,0:06:10.340
Soos ek gesê het: daar gaan hulle.

0:06:10.340,0:06:12.180
Hulle energieverbruik sal verdubbel.

0:06:12.180,0:06:14.920
En ons hoop dat die arm mense [br]elektriese lig sal kry.

0:06:14.920,0:06:17.990
Hulle kry twee-kind-families [br]sonder ’n stop in bevolkingsgroei.

0:06:17.990,0:06:20.130
Maar die totale energieverbruik

0:06:20.130,0:06:21.970
sal verhoog tot 22 eenhede.

0:06:21.970,0:06:24.830
En dié 22 eenhede --

0:06:24.830,0:06:27.630
steeds gebruik die rykstes die meeste.

0:06:28.940,0:06:30.400
So wat moet gedoen word?

0:06:30.400,0:06:32.220
Omdat die risiko,

0:06:32.220,0:06:35.600
die hoë waarskynlikheid [br]van klimaatsverandering,

0:06:35.600,0:06:37.000
’n werklikheid is.

0:06:37.000,0:06:40.000
Natuurlik moet hulle [br]meer energiedoeltreffend wees.

0:06:40.610,0:06:42.760
Hulle moet gedrag verander op ’n manier.

0:06:42.760,0:06:45.180
Hulle moet ook begin [br]groen energie produseer,

0:06:45.180,0:06:46.400
baie meer groen energie.

0:06:46.400,0:06:49.830
Maar tot hulle dieselfde [br]energieverbruik per persoon het,

0:06:49.830,0:06:51.720
moet hulle nie raad gee aan ander --

0:06:51.720,0:06:53.970
wat om te doen of nie te doen nie.

0:06:53.970,0:06:55.000
(Applous)

0:06:55.510,0:07:00.290
Hier kan ons [br]meer groen energie kry van orals.

0:07:00.290,0:07:01.950
Dis wat ons hoop mag gebeur.

0:07:01.950,0:07:04.480
Dis ’n werklike toekomsuitdaging.

0:07:04.480,0:07:07.970
Maar ek verseker julle dat hierdie vrou [br]in die favela in Rio:

0:07:07.970,0:07:09.740
sy wil ’n wasmasjien hê.

0:07:09.740,0:07:12.220
Sy's baie gelukkig [br]met haar minister van energie

0:07:12.220,0:07:14.350
wat elektrisiteit vir almal verskaf het --

0:07:14.350,0:07:17.880
so gelukkig dat sy vir haar gestem het.

0:07:17.880,0:07:19.750
En sy word Dilma Rousseff,

0:07:19.750,0:07:21.190
die pas gekose president

0:07:21.190,0:07:23.950
van een van die [br]grootste demokrasieë in die wêreld --

0:07:23.950,0:07:27.080
van minister van energie tot president.

0:07:27.080,0:07:28.750
As jy ’n demokrasie het,

0:07:28.750,0:07:31.320
sal mense stem vir wasmasjiene.

0:07:31.320,0:07:32.410
Hulle's mal oor hulle.

0:07:34.000,0:07:36.000
En wat is die wonder hiervan?

0:07:36.000,0:07:39.460
My ma't die wonder [br]van die masjien verduidelik

0:07:39.460,0:07:41.820
die heel, heel eerste dag.

0:07:41.820,0:07:44.380
Sy't gesê, "Nou Hans,

0:07:44.380,0:07:45.920
ons het die wasgoed gelaai.

0:07:45.920,0:07:47.690
Die masjien sal die werk doen.

0:07:47.690,0:07:50.170
En nou kan ons biblioteek toe gaan."

0:07:50.170,0:07:51.790
Want dis die wonder:

0:07:51.790,0:07:53.340
jy doen die wasgoed,

0:07:53.340,0:07:55.460
en wat kry jy uit die masjien?

0:07:55.460,0:07:58.770
Jy kry boeke uit die masjien,

0:07:58.770,0:08:00.000
kinderboeke.

0:08:00.000,0:08:02.490
My ma't tyd gehad om vir my te lees.

0:08:02.490,0:08:04.910
Sy was mal daaroor. Ek kry die "ABC's."

0:08:04.910,0:08:07.410
Dis waar my beroep as professor begin het,

0:08:07.410,0:08:09.670
toe my ma tyd gehad het om vir my te lees.

0:08:09.670,0:08:11.320
Sy't ook boeke vir haarself gekry.

0:08:11.320,0:08:13.340
Sy't dit reggekry om Engels te studeer

0:08:13.340,0:08:15.150
en dit te leer as ’n vreemde taal.

0:08:15.150,0:08:17.460
En sy lees soveel romans,

0:08:17.460,0:08:20.000
so baie verskillendes.

0:08:20.000,0:08:24.310
En ons hou baie, baie van die masjien.

0:08:24.950,0:08:27.440
En wat my ma en ek gesê het, is:

0:08:27.440,0:08:30.350
"Dankie, industrialisasie.

0:08:30.350,0:08:32.360
Dankie, staalplettery.

0:08:32.360,0:08:34.310
Dankie, kragstasie.

0:08:34.310,0:08:37.000
En dankie, chemiese industrie

0:08:37.000,0:08:39.270
wat ons tyd gegee het om boeke te lees."

0:08:39.270,0:08:41.240
Baie dankie.

0:08:41.240,0:08:43.920
(Applous)