1
00:00:06,810 --> 00:00:08,000
Lucy ile tanışın.

2
00:00:08,000 --> 00:00:09,980
Üniversitede matematik okuyordu,

3
00:00:09,980 --> 00:00:14,110
olasılık ve istatistik derslerinin
hepsinden tam not almıştı.

4
00:00:14,110 --> 00:00:18,462
Sizce hangisi daha olasıdır:
Lucy'nin bir portre ressamı olması mı,

5
00:00:18,462 --> 00:00:23,490
yoksa Lucy'nin poker de oynayan
bir portre ressamı olması mı?

6
00:00:23,490 --> 00:00:27,506
Bunun gibi benzer sorulara
dair çalışmalarda

7
00:00:27,506 --> 00:00:30,010
katılımcıların %80'e yakını
ikinci önermeyi seçiyor:

8
00:00:30,010 --> 00:00:33,646
yani Lucy'nin poker de oynayan
bir portre ressamı olduğunu.

9
00:00:33,646 --> 00:00:38,368
Ama sonuçta, Lucy'nin sanata yatkınlığı
hakkında hiçbir şey bilmiyoruz,

10
00:00:38,368 --> 00:00:42,180
ama istatistik ve olasılık
pokerde işe yarar.

11
00:00:42,180 --> 00:00:44,738
Yine de bu yanlış bir cevap.

12
00:00:44,738 --> 00:00:46,528
Seçeneklere tekrar bakın.

13
00:00:46,528 --> 00:00:50,268
İlk önermenin doğru olmaya daha
yakın olduğunu nasıl biliyoruz?

14
00:00:50,268 --> 00:00:54,448
Çünkü ilk önerme, ikinci önermenin
daha az özel olan bir versiyonu.

15
00:00:54,448 --> 00:00:58,118
Lucy'nin bir portre ressamı
olduğunu söylemek

16
00:00:58,118 --> 00:01:01,618
başka ne yapıp yapmadığına dair
herhangi bir önermede bulunmuyor.

17
00:01:01,618 --> 00:01:06,508
Verilen bilgilere dayanarak, Lucy'nin
poker oynadığını düşünmek, resim yaptığını

18
00:01:06,508 --> 00:01:08,388
düşünmekten çok daha kolay olsa da

19
00:01:08,388 --> 00:01:13,073
ikinci önerme sadece her ikisini de
yaptığı zaman geçerlidir.

20
00:01:13,073 --> 00:01:17,274
Lucy'yi bir ressam olarak düşünmek
her ne kadar mantıksız görünse de

21
00:01:17,274 --> 00:01:23,227
ikinci senaryo, bir koşul daha ekleyip
durumu daha az olası kılıyor.

22
00:01:23,227 --> 00:01:27,756
Herhangi olası olaylar kümesinde,
A'nın gerçekleşme olasılığı

23
00:01:27,756 --> 00:01:33,478
A ve B'nin birlikte gerçekleşme
olasılığından daima daha fazladır.

24
00:01:33,478 --> 00:01:37,368
Matematik mezunu olan bir milyon kişi
içinden rastgele bir örnek alırsak

25
00:01:37,368 --> 00:01:41,520
portre ressamlarından oluşan alt küme
nispeten küçük olacaktır.

26
00:01:41,520 --> 00:01:43,730
Ama kesinlikle hem portre ressamı,

27
00:01:43,730 --> 00:01:47,390
hem de poker oynayanların
alt kümesinden daha büyük olacaktır.

28
00:01:47,390 --> 00:01:51,000
İkinci gruba dahil olan herkes birinci
gruba da dahildir,

29
00:01:51,000 --> 00:01:52,490
ama tersi geçerli değildir.

30
00:01:52,490 --> 00:01:57,600
Koşullar arttıkça, bir olayın
gerçekleşme olasılığı azalır.

31
00:01:57,600 --> 00:02:02,219
O halde neden daha fazla koşullu önermeler
bazen daha inandırıcı görünür?

32
00:02:02,219 --> 00:02:05,539
Bu "çakışma yanılgısı" denilen
bir olgu olarak bilinir.

33
00:02:05,539 --> 00:02:09,339
Hızlı karar vermemiz istendiğinde
kısa yollar aramaya yatkın oluruz.

34
00:02:09,339 --> 00:02:12,459
Bu durumda, istatistiksel olarak
daha olası olanları aramak yerine

35
00:02:12,459 --> 00:02:15,469
daha makul olanları ararız.

36
00:02:15,469 --> 00:02:19,900
Başlı başına, Lucy'nin ressam olması
önceki bilginin oluşturduğu

37
00:02:19,900 --> 00:02:22,070
beklentilerle örtüşmüyor.

38
00:02:22,070 --> 00:02:24,810
Lucy'nin ayrıca poker oynadığı bilgisi

39
00:02:24,810 --> 00:02:28,170
bize sezgilerimize hitap eden
bir hikâye veriyor,

40
00:02:28,170 --> 00:02:30,340
bu da durumu daha olası gibi gösteriyor.

41
00:02:30,340 --> 00:02:34,681
Bu yüzden büyük resmi daha iyi
temsil eden seçeneği tercih ediyoruz

42
00:02:34,681 --> 00:02:37,631
ve onun gerçek olasılığını
göz ardı ediyoruz.

43
00:02:37,631 --> 00:02:41,221
Bu etki, istatistiği iyi
anlayan katılımcılarda

44
00:02:41,221 --> 00:02:44,901
yani peş peşe zar atışlarına
bahse giren öğrencilerden,

45
00:02:44,901 --> 00:02:47,615
diplomatik kriz olasılıklarını tahmin eden

46
00:02:47,615 --> 00:02:53,218
dış politika uzmanlarına kadar,
birçok çalışmada gözlemlenmiştir.

47
00:02:53,218 --> 00:02:57,556
Çakışma yanılgısı sadece varsayımsal
durumlarda meydana gelen bir sorun değil.

48
00:02:57,556 --> 00:03:00,686
Komplo teorileri ve yanlış haberler

49
00:03:00,686 --> 00:03:05,274
güvenilir görünmek için genelde çakışma
yanılgısının bir türüne dayanırlar-

50
00:03:05,274 --> 00:03:08,904
saçma bir hikâyeye yankılanacak detaylar
ne kadar çok eklenirse

51
00:03:08,904 --> 00:03:11,754
o kadar daha çok olası görünmeye başlar.

52
00:03:11,754 --> 00:03:14,644
Ama nihayetinde, bir hikâyenin
doğru olma olasılığı,

53
00:03:14,644 --> 00:03:19,794
en düşük olasılıklı bileşeninin doğru
olma olasılığından daha büyük asla olamaz.