1
00:00:00,650 --> 00:00:02,898
Imam prijatelja u Portugalu

2
00:00:02,898 --> 00:00:05,322
čiji deda je napravio vozilo
od bicikla i veš mašine,

3
00:00:05,322 --> 00:00:08,474
kako bi mogao da prevozi
svoju porodicu.

4
00:00:08,474 --> 00:00:11,018
Uradio je to jer nije mogao
da priušti automobil,

5
00:00:11,018 --> 00:00:13,922
ali i zato jer je znao
kako da ga napravi.

6
00:00:13,922 --> 00:00:17,058
Nekada su ljudi shvatali način
na koji stvari funkcionišu

7
00:00:17,058 --> 00:00:20,890
i kako su napravljene, 
tako da su ih mogli praviti i popravljati,

8
00:00:20,890 --> 00:00:22,017
ili u najmanju ruku

9
00:00:22,017 --> 00:00:25,497
informisati se o tome šta da kupe.

10
00:00:25,497 --> 00:00:27,889
Mnoge od ovih uradi-sam aktivnosti

11
00:00:27,889 --> 00:00:31,098
su izgubljene
u drugoj polovini 20. veka.

12
00:00:31,098 --> 00:00:34,770
Ali sada nam proizvođačka zajednica
i model otvorenog koda

13
00:00:34,770 --> 00:00:37,918
ponovo vraćaju saznanja o tome
kako stvari funkcionišu

14
00:00:37,918 --> 00:00:41,113
i od čega su napravljene,

15
00:00:41,113 --> 00:00:44,137
i verujem da treba da to
prenesemo na sledeći nivo,

16
00:00:44,137 --> 00:00:47,105
na komponente od kojih
su stvari napravljene.

17
00:00:47,105 --> 00:00:49,257
Najvećim delom, još uvek znamo

18
00:00:49,257 --> 00:00:52,779
od čega su napravljeni materijali
kao što su papir i tkanine

19
00:00:52,779 --> 00:00:54,808
i kako se proizvode.

20
00:00:54,808 --> 00:00:58,871
Ali sada postoje fantastični,
futuristički kompozitni materijali -

21
00:00:58,871 --> 00:01:01,074
plastika koja menja oblik,

22
00:01:01,074 --> 00:01:03,426
boje koje provode struju,

23
00:01:03,426 --> 00:01:07,842
pigmenti koji menjaju boju,
tkanine koje svetle.

24
00:01:07,842 --> 00:01:11,213
Dopustite mi da vam pokažem
nekoliko primera.

25
00:01:14,169 --> 00:01:17,885
Mastilo koje provodi struju
nam dozvoljava da obojimo strujno kolo

26
00:01:17,885 --> 00:01:19,828
umesto da koristimo tradicionalna

27
00:01:19,828 --> 00:01:22,426
štampana strujna kola ili žice.

28
00:01:22,426 --> 00:01:24,815
U slučaju ovog malog primerka koji držim,

29
00:01:24,815 --> 00:01:28,696
koristimo ga kako bismo proizveli senzore na dodir
koji će reagovati na moju kožu

30
00:01:28,696 --> 00:01:31,411
uključujući ovu malu sijalicu.

31
00:01:31,411 --> 00:01:34,506
Ovo mastilo koriste slikari,

32
00:01:34,506 --> 00:01:37,881
ali nedavni događaji pokazuju
da ćemo uskoro biti u mogućnosti

33
00:01:37,881 --> 00:01:42,376
da ga koristimo u laserskim
štampačima i olovkama.

34
00:01:42,376 --> 00:01:44,706
Ovo je list akrilne smole

35
00:01:44,706 --> 00:01:47,502
sa bezbojnim česticama
koje prelivaju svetlost.

36
00:01:47,502 --> 00:01:50,119
Ovo znači da, dok običan akrilik

37
00:01:50,119 --> 00:01:52,467
razliva svetlost samo oko ivica

38
00:01:52,467 --> 00:01:55,737
ovaj je širi preko cele površine

39
00:01:55,737 --> 00:01:58,650
kada uključim svetiljke
na njegovim obodima.

40
00:01:58,650 --> 00:02:00,952
Dve poznate primene ovog materijala

41
00:02:00,952 --> 00:02:06,065
uključuju dizajn enterijera i 
površina osetljivih na dodir.

42
00:02:06,065 --> 00:02:08,066
A termohromni pigmenti

43
00:02:08,066 --> 00:02:10,679
na određenoj temperaturi menjaju boju.

44
00:02:10,679 --> 00:02:13,465
Sada ću ovo postaviti
na vruću površinu

45
00:02:13,465 --> 00:02:16,970
koja je nameštena na samo malo višu
temperaturu nego što je u ovom prostoru

46
00:02:16,970 --> 00:02:22,816
i možete videti šta se dešava.

47
00:02:22,816 --> 00:02:25,576
Jedna od osnovnih upotreba
ovog materijala

48
00:02:25,576 --> 00:02:28,818
je, između ostalog,
u flašicama za bebe,

49
00:02:28,818 --> 00:02:34,172
kako bi se videlo da li je sadržaj
dovoljno hladan da bi se pio.

50
00:02:34,172 --> 00:02:36,928
Dakle, ovo su samo neki
od materijala koji su nam poznati

51
00:02:36,928 --> 00:02:38,837
kao pametni materijali.

52
00:02:38,837 --> 00:02:41,777
Za nekoliko godina, oni će biti
u mnogim predmetima

53
00:02:41,777 --> 00:02:45,136
i tehnologijama koje koristimo
svakodnevno.

54
00:02:45,136 --> 00:02:49,350
Možda nećemo još imati leteće automobile
kao što nam je naučna fantastika obećala,

55
00:02:49,350 --> 00:02:51,719
ali možemo imati zidove
koji menjaju boju

56
00:02:51,719 --> 00:02:53,481
u zavisnosti od temperature,

57
00:02:53,481 --> 00:02:55,375
tastaturu koja može da se zamota,

58
00:02:55,375 --> 00:02:59,807
kao i prozore koji postaju neprozirni
pritiskom na prekidač.

59
00:02:59,807 --> 00:03:02,312
Ja sam sociolog po profesiji,

60
00:03:02,312 --> 00:03:06,169
pa zašto onda ja danas govorim
o pametnim materijalima?

61
00:03:06,169 --> 00:03:08,882
Prvo, zato što sam ja stvaralac.

62
00:03:08,882 --> 00:03:11,288
Zanima me to kako stvari rade

63
00:03:11,288 --> 00:03:12,915
i kako su one nastale,

64
00:03:12,915 --> 00:03:16,223
ali i zato što verujem da bi trebalo
dublje da shvatimo

65
00:03:16,223 --> 00:03:19,044
komponente koje čine naš svet

66
00:03:19,044 --> 00:03:21,524
i upravo sada, mi ne znamo dovoljno

67
00:03:21,524 --> 00:03:25,213
o visoko tehnološkim kompozitnim
materijalima koji će činiti budućnost.

68
00:03:25,213 --> 00:03:28,738
Teško je dobiti male količine
pametnih materijala.

69
00:03:28,738 --> 00:03:32,778
Jedva da postoje informacije
o tome kako ih koristiti,

70
00:03:32,778 --> 00:03:36,675
i vrlo se malo govori o tome
kako se proizvode.

71
00:03:36,675 --> 00:03:39,342
Tako da za sada uglavnom
postoje u oblasti

72
00:03:39,342 --> 00:03:42,054
poslovnih tajni i patenata

73
00:03:42,054 --> 00:03:46,166
dostupnih samo univerzitetima
i korporacijama.

74
00:03:46,166 --> 00:03:49,015
Pre oko tri godine, Kirsti Bojl i ja

75
00:03:49,015 --> 00:03:52,232
smo započele projekat koji smo
nazvale "Slobodni materijali".

76
00:03:52,232 --> 00:03:54,039
To je Internet stranica gde mi

77
00:03:54,039 --> 00:03:56,551
i svako ko želi da nam se pridruži,

78
00:03:56,551 --> 00:03:59,607
delimo eksperimente,
objavljujemo informacije,

79
00:03:59,607 --> 00:04:02,807
ohrabrujemo druge da daju
svoj doprinos kad god mogu,

80
00:04:02,807 --> 00:04:06,816
i skupljamo izvore
kao što su istraživanja

81
00:04:06,816 --> 00:04:10,156
i uputstva ostalih stvaralaca
kao što smo mi.

82
00:04:10,156 --> 00:04:12,778
Želele bismo da to postane velika

83
00:04:12,778 --> 00:04:15,316
baza podataka koju bismo
zajedno sačinjavali,

84
00:04:15,316 --> 00:04:19,609
sakupljajući informacije o tome
kako da sami napravimo pametne materijale.

85
00:04:19,609 --> 00:04:21,829
Ali zašto bismo uopšte
razmišljali o tome

86
00:04:21,829 --> 00:04:25,592
kako i od čega se prave
pametni materijali?

87
00:04:25,592 --> 00:04:29,770
Prvo, zato što ne možemo oblikovati
nešto što ne razumemo,

88
00:04:29,770 --> 00:04:32,122
a ono što ne razumemo i koristimo

89
00:04:32,122 --> 00:04:34,330
na kraju uobliči nas.

90
00:04:34,330 --> 00:04:37,082
Predmeti koje koristimo,
odeća koju nosimo,

91
00:04:37,082 --> 00:04:40,646
kuće u kojima živimo,
sve ovo ima temeljni uticaj

92
00:04:40,646 --> 00:04:44,229
na naše ponašanje,
zdravlje i kvalitet života.

93
00:04:44,229 --> 00:04:47,370
Tako da, ako želimo da živimo u svetu
sačinjenom od pametnih materijala,

94
00:04:47,370 --> 00:04:50,729
trebalo bi da ih poznajemo
i razumemo.

95
00:04:50,729 --> 00:04:53,073
Drugo, isto tako važno,

96
00:04:53,073 --> 00:04:56,433
inovacije su uvek bile
plod mašte entuzijasta.

97
00:04:56,433 --> 00:04:59,818
Puno puta su amateri, ne stručnjaci,

98
00:04:59,818 --> 00:05:02,137
bili pronalazači i oni koji su unapredili

99
00:05:02,137 --> 00:05:04,617
stvari počev od mauntin bajkova

100
00:05:04,617 --> 00:05:07,929
do poluprovodnika, kompjutera,

101
00:05:07,929 --> 00:05:10,868
aviona.

102
00:05:10,868 --> 00:05:14,897
Najveći izazov je to što je nauka
o materijalima kompleksna

103
00:05:14,897 --> 00:05:17,393
i zahteva skupu opremu.

104
00:05:17,393 --> 00:05:19,561
Ali, to nije uvek tako.

105
00:05:19,561 --> 00:05:23,149
Dva naučnika sa Univerziteta u Ilinoju
su ovo razumela

106
00:05:23,149 --> 00:05:25,749
kada su objavili rad
o jednostavnijem načinu

107
00:05:25,749 --> 00:05:28,169
za izradu mastila koje provodi struju.

108
00:05:28,169 --> 00:05:30,081
Džordan Banker, koji do tada

109
00:05:30,081 --> 00:05:33,041
nije imao iskustva sa hemijom,

110
00:05:33,041 --> 00:05:35,828
pročitao je taj rad
i ponovio njihov eksperiment

111
00:05:35,828 --> 00:05:40,217
u svojoj radionici koristeći
samo najjednostavnije

112
00:05:40,217 --> 00:05:41,809
supstance i alat.

113
00:05:41,809 --> 00:05:43,410
Koristio je toster,

114
00:05:43,410 --> 00:05:46,376
i čak je napravio sopstvenu centrifugu,

115
00:05:46,376 --> 00:05:50,411
na osnovu uputstava
drugog naučnika/stvaraoca.

116
00:05:50,411 --> 00:05:53,163
Džordan je zatim svoje rezultate
objavio na internetu,

117
00:05:53,163 --> 00:05:56,651
zajedno sa svim stvarima
koje je probao i nisu radile,

118
00:05:56,651 --> 00:05:59,795
tako da su drugi mogli
da to prouče i naprave.

119
00:05:59,795 --> 00:06:02,467
Džordanova osnova inovacije

120
00:06:02,467 --> 00:06:06,346
je ta da je eksperiment koji je urađen

121
00:06:06,346 --> 00:06:07,848
u dobro opremljenoj
univerzitetskoj laboratoriji,

122
00:06:07,848 --> 00:06:11,035
pokušao da ponovi u garaži u Čikagu

123
00:06:11,035 --> 00:06:15,296
koristeći samo jeftine materijale
i alat koji je sam napravio.

124
00:06:15,296 --> 00:06:17,569
I sada kada je objavio svoj rad,

125
00:06:17,569 --> 00:06:19,293
ostali mogu da nastave
tamo gde je stao

126
00:06:19,293 --> 00:06:23,837
i osmisle još jednostavniji način
i poboljšanja procesa.

127
00:06:23,837 --> 00:06:26,053
Još jedan primer koji bih spomenula

128
00:06:26,053 --> 00:06:29,718
je "Oprema bez delova"
Hane Perner-Vilson.

129
00:06:29,718 --> 00:06:32,598
Cilj njenog projekta je da osvetli

130
00:06:32,598 --> 00:06:35,070
izrazite kvalitete materijala

131
00:06:35,070 --> 00:06:40,094
i u isto vreme se fokusira
na kreativnost i umeće graditelja.

132
00:06:40,094 --> 00:06:42,534
Elektronski moduli su moćni

133
00:06:42,534 --> 00:06:45,086
u tome kako nas uče
o funkcionisanju stvari,

134
00:06:45,086 --> 00:06:48,062
ali ograničenja toga kako su dizajnirani

135
00:06:48,062 --> 00:06:50,222
utiču na to kako učimo.

136
00:06:50,222 --> 00:06:52,710
S druge strane, Hanin pristup

137
00:06:52,710 --> 00:06:55,926
je da osmisli niz tehnika

138
00:06:55,926 --> 00:06:58,625
za pravljenje neobičnih predmeta

139
00:06:58,625 --> 00:07:01,430
koji nas oslobađaju ovih ograničenja

140
00:07:01,430 --> 00:07:04,841
učeći nas o samim materijalima.

141
00:07:04,841 --> 00:07:07,574
Hana ima mnogo
zadivljujućih eksperimenata,

142
00:07:07,574 --> 00:07:09,544
a ovo je moj omiljeni.

143
00:07:09,544 --> 00:07:12,961
["Papirni zvučnici"]

144
00:07:12,961 --> 00:07:16,239
Ono što ovde vidimo je samo papir

145
00:07:16,239 --> 00:07:20,681
sa bakarnom trakom na sebi,
povezan na mp3 plejer

146
00:07:20,681 --> 00:07:22,334
i magnet.

147
00:07:22,334 --> 00:07:29,983
(Muzika: "Srećni zajedno")

148
00:07:32,931 --> 00:07:36,767
Tako je, uzimajući za osnovu istraživanje
Marčela Koelja sa MIT-a,

149
00:07:36,767 --> 00:07:39,550
Hana napravila seriju papirnih zvučnika

150
00:07:39,550 --> 00:07:41,953
od različitog materijala,

151
00:07:41,953 --> 00:07:46,228
od jednostavne bakarne trake
do provodljive tkanine i mastila.

152
00:07:46,228 --> 00:07:48,964
Kao što je to uradio Džordan
i mnogi drugi,

153
00:07:48,964 --> 00:07:50,591
Hana je objavila svoje recepte

154
00:07:50,591 --> 00:07:55,725
i dozvoljava svakome
da ih kopira i napravi.

155
00:07:55,725 --> 00:07:58,929
Ali ova papirna elektronika je jedna
od obećavajućih grana

156
00:07:58,929 --> 00:08:00,736
nauke o materijalima

157
00:08:00,736 --> 00:08:04,938
koja nam omogućava da napravimo
jeftiniju i fleksibilnu elektroniku.

158
00:08:04,938 --> 00:08:07,494
Tako Hanin zanatski rad

159
00:08:07,494 --> 00:08:09,742
i činjenica da je podelila svoja otkrića,

160
00:08:09,742 --> 00:08:13,562
otvaraju vrata nizu novih mogućnosti

161
00:08:13,562 --> 00:08:19,002
koje su istovremeno
estetski lepe i inovativne.

162
00:08:19,002 --> 00:08:21,907
Ono što je interesantno kod stvaralaca

163
00:08:21,907 --> 00:08:24,950
jeste da mi stvaramo na osnovu
strasti i radoznalosti,

164
00:08:24,950 --> 00:08:27,029
i ne plašimo se da pretrpimo neuspeh.

165
00:08:27,029 --> 00:08:30,917
Često problemima prilazimo
sa neuobičajenih strana,

166
00:08:30,917 --> 00:08:33,906
i prilikom toga otkrivamo
alternativna rešenja

167
00:08:33,906 --> 00:08:36,338
ili čak bolji način
kako da nešto uradimo.

168
00:08:36,338 --> 00:08:40,106
Što više ljudi
eksperimentiše materijalima,

169
00:08:40,106 --> 00:08:43,582
što više istraživača bude
podelilo svoja izučavanja,

170
00:08:43,582 --> 00:08:46,022
a prozivođači svoje znanje,

171
00:08:46,022 --> 00:08:48,862
veće su šanse da osmislimo tehnologije

172
00:08:48,862 --> 00:08:51,800
koje će zaista biti dobre za sve nas.

173
00:08:51,800 --> 00:08:54,293
Osećam se pomalo kao Ted Nelson

174
00:08:54,293 --> 00:08:58,004
kada je u ranim '70-im napisao:

175
00:08:58,004 --> 00:09:01,002
"Danas je neophodno
razumeti kompjutere."

176
00:09:01,002 --> 00:09:04,856
Tada su kompjuteri bili velike mašine

177
00:09:04,856 --> 00:09:06,986
koje su samo naučnicima bile važne,

178
00:09:06,986 --> 00:09:09,706
i niko nije sanjao o tome
da će ih ikada imati kod kuće.

179
00:09:09,706 --> 00:09:12,682
Tako je malo čudno da ja sada
ovde stojim i kažem:

180
00:09:12,682 --> 00:09:14,940
"Danas je neophodno razumeti
pametne materijale."

181
00:09:14,948 --> 00:09:19,458
Samo imajte na umu da je sticanje
preliminarnog znanja

182
00:09:19,458 --> 00:09:21,722
o tehnologijama koje tek nastaju

183
00:09:21,722 --> 00:09:24,119
najbolji način da i sami učestvujemo

184
00:09:24,119 --> 00:09:26,282
u stvaranju budućnosti.

185
00:09:26,282 --> 00:09:28,293
Hvala.

186
00:09:28,293 --> 00:09:32,753
(Aplauz)