WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:03.735
Co sprawia, że jesteśmy
zdrowi i szczęśliwi,

00:00:03.760 --> 00:00:05.320
idąc przez życie?

00:00:06.520 --> 00:00:09.016
Jeśli moglibyście dziś zainwestować

00:00:09.040 --> 00:00:11.096
w przyszłą wersję siebie,

00:00:11.120 --> 00:00:14.080
na co poświęcilibyście czas i energię?

00:00:15.120 --> 00:00:17.536
Ostatnio przeprowadzono
ankietę wśród młodych osób

00:00:17.560 --> 00:00:22.736
na temat najważniejszych celów życiowych.

00:00:22.760 --> 00:00:24.776
Ponad 80% odpowiedziało,

00:00:24.800 --> 00:00:28.936
że ich głównym celem jest wzbogacenie się.

00:00:28.960 --> 00:00:33.926
50% spośród tych samych
młodych ludzi odpowiedziało,

00:00:33.940 --> 00:00:35.856
że inny główny cel życiowy

00:00:35.880 --> 00:00:37.720
to sława.

NOTE Paragraph

00:00:38.960 --> 00:00:40.176
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:40.200 --> 00:00:46.856
Cały czas mówi się nam, 
żeby poświęcać się pracy, starać się

00:00:46.880 --> 00:00:48.936
i osiągać więcej.

00:00:48.960 --> 00:00:52.616
Wmawia się nam,
że to właśnie musimy robić,

00:00:52.640 --> 00:00:54.456
żeby mieć udane życie.

00:00:54.480 --> 00:00:56.696
Obrazy całego życia,

00:00:56.720 --> 00:01:01.936
wyborów, które ludzie podejmują,
i jak te wybory wpływają na ich życie,

00:01:01.960 --> 00:01:04.840
to obrazy praktycznie
niemożliwe do uzyskania.

00:01:06.080 --> 00:01:10.546
Większość wiedzy o życiu
zdobywamy, prosząc ludzi,

00:01:10.560 --> 00:01:12.616
żeby przypomnieli sobie przeszłość,

00:01:12.640 --> 00:01:17.416
a wiadomo, że nie jesteśmy
mądrzejsi po fakcie.

00:01:17.440 --> 00:01:21.136
Zapominamy o wielu rzeczach,
które przydarzają się nam w życiu,

00:01:21.160 --> 00:01:24.040
a czasem pamięć jest wręcz twórcza.

NOTE Paragraph

00:01:24.800 --> 00:01:29.176
Co jeśli moglibyśmy zobaczyć całe życie,

00:01:29.200 --> 00:01:32.056
jak zmienia się z czasem?

00:01:32.080 --> 00:01:36.056
Co jeśli moglibyśmy badać ludzi
od wieku nastoletniego

00:01:36.080 --> 00:01:38.816
do starości,

00:01:38.840 --> 00:01:42.200
żeby zobaczyć, co sprawia,
że ludzie są szczęśliwi i zdrowi?

NOTE Paragraph

00:01:43.560 --> 00:01:44.760
Zrobiliśmy to.

00:01:45.640 --> 00:01:47.856
Badania Harvardu nad rozwojem człowieka

00:01:47.880 --> 00:01:52.640
to chyba najdłuższe badania
nad życiem ludzi, jakie przeprowadzono.

00:01:53.720 --> 00:01:59.840
Od 75 lat śledziliśmy życie 724 mężczyzn,

00:02:01.360 --> 00:02:05.856
rok po roku, pytając ich o pracę,
życie rodzinne, zdrowie,

00:02:05.880 --> 00:02:08.346
i oczywiście przez cały czas nie wiedząc,

00:02:08.360 --> 00:02:11.720
jak potoczą się ich życiowe historie.

NOTE Paragraph

00:02:13.280 --> 00:02:16.896
Tego typu badania są bardzo rzadkie.

00:02:16.920 --> 00:02:20.976
Prawie wszystkie takie projekty 
rozpadają się po 10 latach,

00:02:21.000 --> 00:02:24.176
bo zbyt dużo ludzi odpada z badań,

00:02:24.200 --> 00:02:27.096
dopłaty do badań się kurczą,

00:02:27.120 --> 00:02:29.376
badacze mają dość

00:02:29.400 --> 00:02:33.480
albo umierają i nikt
nie przejmuje inicjatywy.

00:02:34.280 --> 00:02:36.536
Dzięki mieszance szczęścia

00:02:36.560 --> 00:02:40.256
i wytrwałości kilku pokoleń badaczy

00:02:40.280 --> 00:02:41.840
to badanie przetrwało.

00:02:42.520 --> 00:02:47.016
Około 60 z początkowych 724 osób

00:02:47.040 --> 00:02:48.336
nadal żyje

00:02:48.360 --> 00:02:50.536
i bierze udział w badaniach.

00:02:50.560 --> 00:02:52.600
Większość ma ponad 90 lat.

00:02:53.560 --> 00:02:55.456
Zaczynamy teraz badania

00:02:55.480 --> 00:02:59.660
nad ponad dwoma tysiącami
dzieci tych mężczyzn.

00:02:59.680 --> 00:03:02.000
Jestem czwartym kierownikiem tych badań.

NOTE Paragraph

00:03:03.400 --> 00:03:08.136
Od 1938 roku śledziliśmy
życie dwóch grup mężczyzn.

00:03:08.160 --> 00:03:10.296
Pierwsza grupa przyłączyła się do badań,

00:03:10.320 --> 00:03:13.016
kiedy byli na drugim roku na Harvardzie.

00:03:13.040 --> 00:03:15.856
Wszyscy skończyli studia
podczas II Wojny Światowej

00:03:15.880 --> 00:03:18.320
i większość z nich poszła na wojnę.

00:03:19.280 --> 00:03:21.416
Druga grupa badawcza

00:03:21.440 --> 00:03:25.616
to chłopcy z najbiedniejszych
dzielnic Bostonu,

00:03:25.640 --> 00:03:27.656
wybrani do badania

00:03:27.680 --> 00:03:31.016
głównie dlatego, że byli z problemowych

00:03:31.040 --> 00:03:32.896
i skrzywdzonych przez los rodzin

00:03:32.920 --> 00:03:35.656
żyjących w Bostonie w latach 30. XX wieku.

00:03:35.680 --> 00:03:40.280
Większość żyła w kamienicach,
wielu bez ciepłej i zimnej bieżącej wody.

NOTE Paragraph

00:03:42.520 --> 00:03:44.416
Kiedy dołączyli do badania,

00:03:44.440 --> 00:03:47.376
przeprowadzono z nimi rozmowę.

00:03:47.400 --> 00:03:49.616
Zrobiono im badania medyczne.

00:03:49.640 --> 00:03:53.176
Poszliśmy do ich domów
i porozmawialiśmy z ich rodzicami.

00:03:53.200 --> 00:03:55.576
Kiedy ci nastolatkowie dorośli,

00:03:55.600 --> 00:03:58.016
wkroczyli na różne ścieżki życia.

00:03:58.040 --> 00:04:04.136
Zostali pracownikami fabryk,
prawnikami, murarzami i lekarzami.

00:04:04.160 --> 00:04:06.520
Jeden został prezydentem USA.

00:04:08.160 --> 00:04:12.400
Jedni popadli w alkoholizm.
Kilku doświadczyło schizofrenii.

00:04:13.320 --> 00:04:15.616
Jedni wspięli się po drabinie społecznej,

00:04:15.640 --> 00:04:18.856
z dołu aż na sam szczyt,

00:04:18.880 --> 00:04:22.160
a niektórzy pokonali
tę drogę w drugą stronę.

NOTE Paragraph

00:04:23.520 --> 00:04:26.456
Twórcy tego badania,

00:04:26.480 --> 00:04:28.496
nawet w najśmielszych marzeniach,

00:04:28.520 --> 00:04:33.056
nie wyobrażali sobie,
że 75 lat później będę stał tutaj

00:04:33.080 --> 00:04:36.160
i mówił o tym, że badania nadal trwają.

00:04:37.280 --> 00:04:40.896
Co dwa lata nasz cierpliwy
i oddany personel

00:04:40.920 --> 00:04:43.976
dzwoni do naszych ludzi
i pyta, czy możemy wysłać

00:04:44.000 --> 00:04:47.120
kolejny zestaw pytań o ich życiu.

NOTE Paragraph

00:04:48.040 --> 00:04:51.616
Wielu mężczyzn z ubogich
dzielnic Bostonu pyta nas:

00:04:51.640 --> 00:04:55.520
"Dlaczego nadal chcecie mnie badać?
Moje życie nie jest tak ciekawe".

00:04:56.600 --> 00:04:58.976
Ci z Harvardu nigdy
nie zadali takiego pytania.

NOTE Paragraph

00:04:59.000 --> 00:05:01.180
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:05:08.920 --> 00:05:11.776
Żeby mieć jasny obraz ich życia,

00:05:11.800 --> 00:05:14.736
nie wysyłamy im tylko ankiet.

00:05:14.760 --> 00:05:17.216
Rozmawiamy z nimi w ich salonach.

00:05:17.240 --> 00:05:20.176
Bierzemy ich akta medyczne od lekarzy.

00:05:20.200 --> 00:05:22.696
Pobieramy im krew, prześwietlamy mózg,

00:05:22.720 --> 00:05:24.416
rozmawiamy z ich dziećmi.

00:05:24.440 --> 00:05:29.696
Nagrywamy, jak rozmawiają z żonami 
o swoich największych rozterkach.

00:05:29.720 --> 00:05:33.256
Kiedy 10 lat temu spytaliśmy ich żony,

00:05:33.280 --> 00:05:35.656
czy do nas dołączą,
jako uczestniczki badania,

00:05:35.680 --> 00:05:38.376
wiele odpowiedziało: "Najwyższy czas".

NOTE Paragraph

00:05:38.400 --> 00:05:39.456
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:05:39.480 --> 00:05:41.176
Czego się dowiedzieliśmy?

00:05:41.200 --> 00:05:46.416
Jakie lekcje płyną z dziesiątek
tysięcy stron informacji,

00:05:46.440 --> 00:05:49.496
które uzbieraliśmy

00:05:49.520 --> 00:05:50.720
na temat ich życia?

00:05:51.720 --> 00:05:57.320
Nie są to lekcje o bogactwie,
sławie czy coraz cięższej pracy.

00:05:58.520 --> 00:06:04.816
75 lat badań mówi nam jedno,

00:06:04.840 --> 00:06:10.040
że dobre relacje czynią nas
szczęśliwszymi i zdrowszymi.

NOTE Paragraph

00:06:11.000 --> 00:06:14.816
Odkryliśmy trzy ważne fakty
o relacjach międzyludzkich.

00:06:14.840 --> 00:06:18.936
Po pierwsze, relacje społeczne
są dla nas bardzo dobre,

00:06:18.960 --> 00:06:21.456
a samotność zabija.

00:06:21.480 --> 00:06:25.136
Okazuje się, że ludzie bardziej związani

00:06:25.160 --> 00:06:28.256
z rodziną, przyjaciółmi
czy społeczeństwem,

00:06:28.280 --> 00:06:31.610
są szczęśliwsi, fizycznie zdrowsi

00:06:31.630 --> 00:06:36.376
i żyją dłużej niż ci,
którzy nie utrzymują takich kontaktów.

00:06:36.400 --> 00:06:39.816
Samotność jest toksyczna.

00:06:39.840 --> 00:06:44.976
Ludzie, którzy są bardziej odizolowani 
od innych niż by tego chcieli,

00:06:45.000 --> 00:06:48.216
są mniej szczęśliwi,

00:06:48.240 --> 00:06:51.176
ich zdrowie pogarsza się
wcześniej w wieku średnim,

00:06:51.200 --> 00:06:53.416
ich funkcje mózgowe
szybciej się pogarszają

00:06:53.440 --> 00:06:57.000
i żyją krócej niż ci,
którzy nie są samotni.

00:06:58.040 --> 00:07:01.256
Przykre jest to, że w każdej chwili

00:07:01.280 --> 00:07:05.880
więcej niż jeden na pięciu Amerykanów
twierdzi, że jest samotny.

NOTE Paragraph

00:07:07.040 --> 00:07:09.696
Wiemy, że można być samotnym w tłumie

00:07:09.720 --> 00:07:12.376
i można być samotnym w małżeństwie.

00:07:12.400 --> 00:07:14.536
Więc drugą ważną lekcją jest to,

00:07:14.560 --> 00:07:17.656
że nie chodzi tylko o liczbę przyjaciół

00:07:17.680 --> 00:07:21.176
ani o bycie w stałym związku,

00:07:21.200 --> 00:07:25.840
ale o jakość bliskich relacji.

00:07:26.560 --> 00:07:31.336
Okazuję się, że życie w konflikcie
źle wpływa na zdrowie.

00:07:31.360 --> 00:07:35.336
Bardzo konfliktowe małżeństwa,
bez wielkiego uczucia,

00:07:35.360 --> 00:07:41.136
źle wpływają na nasze zdrowie,
może nawet gorzej niż rozwód.

00:07:41.160 --> 00:07:45.936
Życie w dobrym,
ciepłym związku jest ochroną.

NOTE Paragraph

00:07:45.960 --> 00:07:49.056
Gdy już doszliśmy
z badanymi do 80 roku życia,

00:07:49.080 --> 00:07:52.060
chcieliśmy cofnąć się
do ich wieku średniego i zobaczyć,

00:07:52.080 --> 00:07:53.696
czy można było przewidzieć,

00:07:53.720 --> 00:07:57.696
kto będzie szczęśliwym,
zdrowym 80-latkiem,

00:07:57.720 --> 00:07:58.920
a kto nie.

00:07:59.680 --> 00:08:03.896
Zgromadziliśmy wszystko, co wiemy o nich

00:08:03.920 --> 00:08:06.050
z okresu, kiedy mieli 50 lat.

00:08:06.080 --> 00:08:08.616
To nie poziom cholesterolu

00:08:08.640 --> 00:08:11.536
pozwolił przewidzieć,
jaka będzie ich starość,

00:08:11.560 --> 00:08:15.016
tylko zadowolenie z relacji z innymi.

00:08:15.040 --> 00:08:19.936
Ludzie najbardziej zadowoleni
ze swoich relacji w wieku 50 lat,

00:08:19.960 --> 00:08:22.360
byli najzdrowsi w wieku 80 lat.

00:08:23.680 --> 00:08:26.856
Dobre, bliskie relacje
wydają się nas chronić

00:08:26.880 --> 00:08:29.640
od niektórych problemów
związanych ze starzeniem się.

00:08:30.480 --> 00:08:34.456
Najszczęśliwsze pary kobiet i mężczyzn

00:08:34.480 --> 00:08:36.535
mówiły, w wieku ponad 80 lat,

00:08:36.559 --> 00:08:39.496
że nawet kiedy odczuwali
większy ból fizyczny,

00:08:39.520 --> 00:08:41.480
byli nadal szczęśliwi.

00:08:42.400 --> 00:08:45.656
U ludzi, którzy byli
w nieszczęśliwych związkach,

00:08:45.680 --> 00:08:48.616
odczuwanie większego bólu fizycznego

00:08:48.640 --> 00:08:51.680
nasilało się przez ból emocjonalny.

NOTE Paragraph

00:08:52.360 --> 00:08:56.736
Trzecim ważnym odkryciem
o związkach i zdrowiu jest to,

00:08:56.760 --> 00:09:00.016
że dobre relacje nie tylko chronią ciało,

00:09:00.040 --> 00:09:01.520
ale także mózg.

00:09:02.440 --> 00:09:07.096
Okazuję się, że stabilny związek

00:09:07.120 --> 00:09:11.016
w wieku 80 lat działa jak ochrona.

00:09:11.040 --> 00:09:13.016
Ludzie, którzy są w związkach,

00:09:13.040 --> 00:09:17.176
w których czują, że będąc w potrzebie,
mogą polegać na drugiej osobie,

00:09:17.200 --> 00:09:20.896
dłużej zachowują lepszą pamięć.

00:09:20.920 --> 00:09:22.416
Ludzie w związkach,

00:09:22.440 --> 00:09:25.576
w których czują, że nie mogą
liczyć na drugą osobę,

00:09:25.600 --> 00:09:29.480
wcześniejszej tracą pamięć.

00:09:30.520 --> 00:09:33.976
Dobre relacje nie muszą
być cały czas spokojne.

00:09:34.000 --> 00:09:37.576
Niektóre z naszych 80-letnich par
mogłyby się sprzeczać

00:09:37.600 --> 00:09:39.336
całymi dniami,

00:09:39.360 --> 00:09:42.536
ale dopóki czuli, że naprawdę
mogą na siebie liczyć,

00:09:42.560 --> 00:09:44.376
kiedy robi się ciężko,

00:09:44.400 --> 00:09:48.000
te sprzeczki nie wpływały na ich pamięć

NOTE Paragraph

00:09:49.600 --> 00:09:52.336
Ta wiadomość,

00:09:52.360 --> 00:09:58.056
że dobre, bliskie relacje sprzyjają
zdrowiu i dobremu samopoczuciu

00:09:58.080 --> 00:10:01.016
jest mądrością starą jak świat.

00:10:01.040 --> 00:10:04.880
Czemu tak ciężko to osiągnąć,
a tak łatwo zignorować?

00:10:05.560 --> 00:10:07.016
Jesteśmy tylko ludźmi.

00:10:07.040 --> 00:10:09.856
Pragniemy szybkich rozwiązań,

00:10:09.880 --> 00:10:11.576
czegoś, co możemy dostać,

00:10:11.600 --> 00:10:14.360
co polepszy nasze życie na zawsze.

00:10:15.320 --> 00:10:18.656
Związki są kłopotliwe i skomplikowane,

00:10:18.680 --> 00:10:22.496
a ciężka praca nad utrzymaniem
dobrych relacji z rodziną i przyjaciółmi

00:10:22.520 --> 00:10:25.176
nie jest seksowna ani atrakcyjna.

00:10:25.200 --> 00:10:28.536
To praca na całe życie.
Nigdy się nie kończy.

00:10:28.560 --> 00:10:33.616
Najszczęśliwsi emeryci
z naszego 75-letniego badania

00:10:33.640 --> 00:10:39.456
starali się, żeby kolega z pracy
stał się towarzyszem do rozrywki.

00:10:39.480 --> 00:10:42.456
Jak młodzi ludzie z ostatniego sondażu,

00:10:42.480 --> 00:10:46.096
wielu spośród naszych mężczyzn,
kiedy wchodzili w dorosłe życie,

00:10:46.120 --> 00:10:50.136
naprawdę wierzyli, że sława,
bogactwo i wielkie osiągnięcia

00:10:50.160 --> 00:10:54.096
są potrzebne do udanego życia.

00:10:54.120 --> 00:10:58.296
Ale w ciągu 75 latach nasze badania
nieustannie wskazują,

00:10:58.320 --> 00:11:03.976
że najlepiej powiodło się tym,
którzy opierali się na relacjach

00:11:04.000 --> 00:11:07.240
z rodziną, przyjaciółmi czy społecznością.

NOTE Paragraph

00:11:09.080 --> 00:11:11.056
A wy?

00:11:11.080 --> 00:11:14.840
Powiedzmy, że macie 25, 40 albo 60 lat.

00:11:15.800 --> 00:11:18.760
Jak mogłoby wyglądać
opieranie się na relacjach?

NOTE Paragraph

00:11:19.760 --> 00:11:22.880
Możliwości są praktycznie nieskończone.

00:11:23.600 --> 00:11:29.696
Można spędzać czas z ludźmi
zamiast przed ekranem

00:11:29.720 --> 00:11:34.176
albo ożywić nudny związek,
robiąc wspólnie coś nowego,

00:11:34.200 --> 00:11:36.400
pójść na długi spacer
czy wieczorną randkę.

00:11:37.360 --> 00:11:42.216
Można dotrzeć do członka rodziny, 
z którym nie rozmawiało się od lat,

00:11:42.240 --> 00:11:45.736
bo te częste rodzinne waśnie

00:11:45.760 --> 00:11:47.976
bardzo źle wpływają

00:11:48.000 --> 00:11:50.080
na ludzi chowających urazę.

NOTE Paragraph

00:11:52.000 --> 00:11:55.920
Chciałbym zakończyć cytatem Marka Twaina.

00:11:57.280 --> 00:11:59.656
Ponad wiek temu

00:11:59.680 --> 00:12:02.296
wspominał swoje życie

00:12:02.320 --> 00:12:03.600
i napisał to:

00:12:04.840 --> 00:12:08.536
"Nie ma czasu, tak krótkie jest życie,

00:12:08.560 --> 00:12:13.720
na sprzeczki, przeprosiny,
zawiść, wyjaśnienia.

00:12:14.720 --> 00:12:17.536
Jest tylko czas na kochanie,

00:12:17.560 --> 00:12:21.280
i to w tej chwili, że się tak wyrażę".

NOTE Paragraph

00:12:22.760 --> 00:12:27.136
Dobre życie jest zbudowane
na dobrych relacjach.

NOTE Paragraph

00:12:27.160 --> 00:12:28.376
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:12:28.400 --> 00:12:30.380
(Brawa)