0:00:00.760,0:00:03.735
Co sprawia, że jesteśmy[br]zdrowi i szczęśliwi,

0:00:03.760,0:00:05.320
idąc przez życie?

0:00:06.520,0:00:09.016
Jeśli moglibyście dziś zainwestować

0:00:09.040,0:00:11.096
w przyszłą wersję siebie,

0:00:11.120,0:00:14.080
na co poświęcilibyście czas i energię?

0:00:15.120,0:00:17.536
Ostatnio przeprowadzono[br]ankietę wśród młodych osób

0:00:17.560,0:00:22.736
na temat najważniejszych celów życiowych.

0:00:22.760,0:00:24.776
Ponad 80% odpowiedziało,

0:00:24.800,0:00:28.936
że ich głównym celem jest wzbogacenie się.

0:00:28.960,0:00:33.926
50% spośród tych samych[br]młodych ludzi odpowiedziało,

0:00:33.940,0:00:35.856
że inny główny cel życiowy

0:00:35.880,0:00:37.720
to sława.

0:00:38.960,0:00:40.176
(Śmiech)

0:00:40.200,0:00:46.856
Cały czas mówi się nam, [br]żeby poświęcać się pracy, starać się

0:00:46.880,0:00:48.936
i osiągać więcej.

0:00:48.960,0:00:52.616
Wmawia się nam,[br]że to właśnie musimy robić,

0:00:52.640,0:00:54.456
żeby mieć udane życie.

0:00:54.480,0:00:56.696
Obrazy całego życia,

0:00:56.720,0:01:01.936
wyborów, które ludzie podejmują,[br]i jak te wybory wpływają na ich życie,

0:01:01.960,0:01:04.840
to obrazy praktycznie[br]niemożliwe do uzyskania.

0:01:06.080,0:01:10.546
Większość wiedzy o życiu[br]zdobywamy, prosząc ludzi,

0:01:10.560,0:01:12.616
żeby przypomnieli sobie przeszłość,

0:01:12.640,0:01:17.416
a wiadomo, że nie jesteśmy[br]mądrzejsi po fakcie.

0:01:17.440,0:01:21.136
Zapominamy o wielu rzeczach,[br]które przydarzają się nam w życiu,

0:01:21.160,0:01:24.040
a czasem pamięć jest wręcz twórcza.

0:01:24.800,0:01:29.176
Co jeśli moglibyśmy zobaczyć całe życie,

0:01:29.200,0:01:32.056
jak zmienia się z czasem?

0:01:32.080,0:01:36.056
Co jeśli moglibyśmy badać ludzi[br]od wieku nastoletniego

0:01:36.080,0:01:38.816
do starości,

0:01:38.840,0:01:42.200
żeby zobaczyć, co sprawia,[br]że ludzie są szczęśliwi i zdrowi?

0:01:43.560,0:01:44.760
Zrobiliśmy to.

0:01:45.640,0:01:47.856
Badania Harvardu nad rozwojem człowieka

0:01:47.880,0:01:52.640
to chyba najdłuższe badania[br]nad życiem ludzi, jakie przeprowadzono.

0:01:53.720,0:01:59.840
Od 75 lat śledziliśmy życie 724 mężczyzn,

0:02:01.360,0:02:05.856
rok po roku, pytając ich o pracę,[br]życie rodzinne, zdrowie,

0:02:05.880,0:02:08.346
i oczywiście przez cały czas nie wiedząc,

0:02:08.360,0:02:11.720
jak potoczą się ich życiowe historie.

0:02:13.280,0:02:16.896
Tego typu badania są bardzo rzadkie.

0:02:16.920,0:02:20.976
Prawie wszystkie takie projekty [br]rozpadają się po 10 latach,

0:02:21.000,0:02:24.176
bo zbyt dużo ludzi odpada z badań,

0:02:24.200,0:02:27.096
dopłaty do badań się kurczą,

0:02:27.120,0:02:29.376
badacze mają dość

0:02:29.400,0:02:33.480
albo umierają i nikt[br]nie przejmuje inicjatywy.

0:02:34.280,0:02:36.536
Dzięki mieszance szczęścia

0:02:36.560,0:02:40.256
i wytrwałości kilku pokoleń badaczy

0:02:40.280,0:02:41.840
to badanie przetrwało.

0:02:42.520,0:02:47.016
Około 60 z początkowych 724 osób

0:02:47.040,0:02:48.336
nadal żyje

0:02:48.360,0:02:50.536
i bierze udział w badaniach.

0:02:50.560,0:02:52.600
Większość ma ponad 90 lat.

0:02:53.560,0:02:55.456
Zaczynamy teraz badania

0:02:55.480,0:02:59.660
nad ponad dwoma tysiącami[br]dzieci tych mężczyzn.

0:02:59.680,0:03:02.000
Jestem czwartym kierownikiem tych badań.

0:03:03.400,0:03:08.136
Od 1938 roku śledziliśmy[br]życie dwóch grup mężczyzn.

0:03:08.160,0:03:10.296
Pierwsza grupa przyłączyła się do badań,

0:03:10.320,0:03:13.016
kiedy byli na drugim roku na Harvardzie.

0:03:13.040,0:03:15.856
Wszyscy skończyli studia[br]podczas II Wojny Światowej

0:03:15.880,0:03:18.320
i większość z nich poszła na wojnę.

0:03:19.280,0:03:21.416
Druga grupa badawcza

0:03:21.440,0:03:25.616
to chłopcy z najbiedniejszych[br]dzielnic Bostonu,

0:03:25.640,0:03:27.656
wybrani do badania

0:03:27.680,0:03:31.016
głównie dlatego, że byli z problemowych

0:03:31.040,0:03:32.896
i skrzywdzonych przez los rodzin

0:03:32.920,0:03:35.656
żyjących w Bostonie w latach 30. XX wieku.

0:03:35.680,0:03:40.280
Większość żyła w kamienicach,[br]wielu bez ciepłej i zimnej bieżącej wody.

0:03:42.520,0:03:44.416
Kiedy dołączyli do badania,

0:03:44.440,0:03:47.376
przeprowadzono z nimi rozmowę.

0:03:47.400,0:03:49.616
Zrobiono im badania medyczne.

0:03:49.640,0:03:53.176
Poszliśmy do ich domów[br]i porozmawialiśmy z ich rodzicami.

0:03:53.200,0:03:55.576
Kiedy ci nastolatkowie dorośli,

0:03:55.600,0:03:58.016
wkroczyli na różne ścieżki życia.

0:03:58.040,0:04:04.136
Zostali pracownikami fabryk,[br]prawnikami, murarzami i lekarzami.

0:04:04.160,0:04:06.520
Jeden został prezydentem USA.

0:04:08.160,0:04:12.400
Jedni popadli w alkoholizm.[br]Kilku doświadczyło schizofrenii.

0:04:13.320,0:04:15.616
Jedni wspięli się po drabinie społecznej,

0:04:15.640,0:04:18.856
z dołu aż na sam szczyt,

0:04:18.880,0:04:22.160
a niektórzy pokonali[br]tę drogę w drugą stronę.

0:04:23.520,0:04:26.456
Twórcy tego badania,

0:04:26.480,0:04:28.496
nawet w najśmielszych marzeniach,

0:04:28.520,0:04:33.056
nie wyobrażali sobie,[br]że 75 lat później będę stał tutaj

0:04:33.080,0:04:36.160
i mówił o tym, że badania nadal trwają.

0:04:37.280,0:04:40.896
Co dwa lata nasz cierpliwy[br]i oddany personel

0:04:40.920,0:04:43.976
dzwoni do naszych ludzi[br]i pyta, czy możemy wysłać

0:04:44.000,0:04:47.120
kolejny zestaw pytań o ich życiu.

0:04:48.040,0:04:51.616
Wielu mężczyzn z ubogich[br]dzielnic Bostonu pyta nas:

0:04:51.640,0:04:55.520
"Dlaczego nadal chcecie mnie badać?[br]Moje życie nie jest tak ciekawe".

0:04:56.600,0:04:58.976
Ci z Harvardu nigdy[br]nie zadali takiego pytania.

0:04:59.000,0:05:01.180
(Śmiech)

0:05:08.920,0:05:11.776
Żeby mieć jasny obraz ich życia,

0:05:11.800,0:05:14.736
nie wysyłamy im tylko ankiet.

0:05:14.760,0:05:17.216
Rozmawiamy z nimi w ich salonach.

0:05:17.240,0:05:20.176
Bierzemy ich akta medyczne od lekarzy.

0:05:20.200,0:05:22.696
Pobieramy im krew, prześwietlamy mózg,

0:05:22.720,0:05:24.416
rozmawiamy z ich dziećmi.

0:05:24.440,0:05:29.696
Nagrywamy, jak rozmawiają z żonami [br]o swoich największych rozterkach.

0:05:29.720,0:05:33.256
Kiedy 10 lat temu spytaliśmy ich żony,

0:05:33.280,0:05:35.656
czy do nas dołączą,[br]jako uczestniczki badania,

0:05:35.680,0:05:38.376
wiele odpowiedziało: "Najwyższy czas".

0:05:38.400,0:05:39.456
(Śmiech)

0:05:39.480,0:05:41.176
Czego się dowiedzieliśmy?

0:05:41.200,0:05:46.416
Jakie lekcje płyną z dziesiątek[br]tysięcy stron informacji,

0:05:46.440,0:05:49.496
które uzbieraliśmy

0:05:49.520,0:05:50.720
na temat ich życia?

0:05:51.720,0:05:57.320
Nie są to lekcje o bogactwie,[br]sławie czy coraz cięższej pracy.

0:05:58.520,0:06:04.816
75 lat badań mówi nam jedno,

0:06:04.840,0:06:10.040
że dobre relacje czynią nas[br]szczęśliwszymi i zdrowszymi.

0:06:11.000,0:06:14.816
Odkryliśmy trzy ważne fakty[br]o relacjach międzyludzkich.

0:06:14.840,0:06:18.936
Po pierwsze, relacje społeczne[br]są dla nas bardzo dobre,

0:06:18.960,0:06:21.456
a samotność zabija.

0:06:21.480,0:06:25.136
Okazuje się, że ludzie bardziej związani

0:06:25.160,0:06:28.256
z rodziną, przyjaciółmi[br]czy społeczeństwem,

0:06:28.280,0:06:31.610
są szczęśliwsi, fizycznie zdrowsi

0:06:31.630,0:06:36.376
i żyją dłużej niż ci,[br]którzy nie utrzymują takich kontaktów.

0:06:36.400,0:06:39.816
Samotność jest toksyczna.

0:06:39.840,0:06:44.976
Ludzie, którzy są bardziej odizolowani [br]od innych niż by tego chcieli,

0:06:45.000,0:06:48.216
są mniej szczęśliwi,

0:06:48.240,0:06:51.176
ich zdrowie pogarsza się[br]wcześniej w wieku średnim,

0:06:51.200,0:06:53.416
ich funkcje mózgowe[br]szybciej się pogarszają

0:06:53.440,0:06:57.000
i żyją krócej niż ci,[br]którzy nie są samotni.

0:06:58.040,0:07:01.256
Przykre jest to, że w każdej chwili

0:07:01.280,0:07:05.880
więcej niż jeden na pięciu Amerykanów[br]twierdzi, że jest samotny.

0:07:07.040,0:07:09.696
Wiemy, że można być samotnym w tłumie

0:07:09.720,0:07:12.376
i można być samotnym w małżeństwie.

0:07:12.400,0:07:14.536
Więc drugą ważną lekcją jest to,

0:07:14.560,0:07:17.656
że nie chodzi tylko o liczbę przyjaciół

0:07:17.680,0:07:21.176
ani o bycie w stałym związku,

0:07:21.200,0:07:25.840
ale o jakość bliskich relacji.

0:07:26.560,0:07:31.336
Okazuję się, że życie w konflikcie[br]źle wpływa na zdrowie.

0:07:31.360,0:07:35.336
Bardzo konfliktowe małżeństwa,[br]bez wielkiego uczucia,

0:07:35.360,0:07:41.136
źle wpływają na nasze zdrowie,[br]może nawet gorzej niż rozwód.

0:07:41.160,0:07:45.936
Życie w dobrym,[br]ciepłym związku jest ochroną.

0:07:45.960,0:07:49.056
Gdy już doszliśmy[br]z badanymi do 80 roku życia,

0:07:49.080,0:07:52.060
chcieliśmy cofnąć się[br]do ich wieku średniego i zobaczyć,

0:07:52.080,0:07:53.696
czy można było przewidzieć,

0:07:53.720,0:07:57.696
kto będzie szczęśliwym,[br]zdrowym 80-latkiem,

0:07:57.720,0:07:58.920
a kto nie.

0:07:59.680,0:08:03.896
Zgromadziliśmy wszystko, co wiemy o nich

0:08:03.920,0:08:06.050
z okresu, kiedy mieli 50 lat.

0:08:06.080,0:08:08.616
To nie poziom cholesterolu

0:08:08.640,0:08:11.536
pozwolił przewidzieć,[br]jaka będzie ich starość,

0:08:11.560,0:08:15.016
tylko zadowolenie z relacji z innymi.

0:08:15.040,0:08:19.936
Ludzie najbardziej zadowoleni[br]ze swoich relacji w wieku 50 lat,

0:08:19.960,0:08:22.360
byli najzdrowsi w wieku 80 lat.

0:08:23.680,0:08:26.856
Dobre, bliskie relacje[br]wydają się nas chronić

0:08:26.880,0:08:29.640
od niektórych problemów[br]związanych ze starzeniem się.

0:08:30.480,0:08:34.456
Najszczęśliwsze pary kobiet i mężczyzn

0:08:34.480,0:08:36.535
mówiły, w wieku ponad 80 lat,

0:08:36.559,0:08:39.496
że nawet kiedy odczuwali[br]większy ból fizyczny,

0:08:39.520,0:08:41.480
byli nadal szczęśliwi.

0:08:42.400,0:08:45.656
U ludzi, którzy byli[br]w nieszczęśliwych związkach,

0:08:45.680,0:08:48.616
odczuwanie większego bólu fizycznego

0:08:48.640,0:08:51.680
nasilało się przez ból emocjonalny.

0:08:52.360,0:08:56.736
Trzecim ważnym odkryciem[br]o związkach i zdrowiu jest to,

0:08:56.760,0:09:00.016
że dobre relacje nie tylko chronią ciało,

0:09:00.040,0:09:01.520
ale także mózg.

0:09:02.440,0:09:07.096
Okazuję się, że stabilny związek

0:09:07.120,0:09:11.016
w wieku 80 lat działa jak ochrona.

0:09:11.040,0:09:13.016
Ludzie, którzy są w związkach,

0:09:13.040,0:09:17.176
w których czują, że będąc w potrzebie,[br]mogą polegać na drugiej osobie,

0:09:17.200,0:09:20.896
dłużej zachowują lepszą pamięć.

0:09:20.920,0:09:22.416
Ludzie w związkach,

0:09:22.440,0:09:25.576
w których czują, że nie mogą[br]liczyć na drugą osobę,

0:09:25.600,0:09:29.480
wcześniejszej tracą pamięć.

0:09:30.520,0:09:33.976
Dobre relacje nie muszą[br]być cały czas spokojne.

0:09:34.000,0:09:37.576
Niektóre z naszych 80-letnich par[br]mogłyby się sprzeczać

0:09:37.600,0:09:39.336
całymi dniami,

0:09:39.360,0:09:42.536
ale dopóki czuli, że naprawdę[br]mogą na siebie liczyć,

0:09:42.560,0:09:44.376
kiedy robi się ciężko,

0:09:44.400,0:09:48.000
te sprzeczki nie wpływały na ich pamięć

0:09:49.600,0:09:52.336
Ta wiadomość,

0:09:52.360,0:09:58.056
że dobre, bliskie relacje sprzyjają[br]zdrowiu i dobremu samopoczuciu

0:09:58.080,0:10:01.016
jest mądrością starą jak świat.

0:10:01.040,0:10:04.880
Czemu tak ciężko to osiągnąć,[br]a tak łatwo zignorować?

0:10:05.560,0:10:07.016
Jesteśmy tylko ludźmi.

0:10:07.040,0:10:09.856
Pragniemy szybkich rozwiązań,

0:10:09.880,0:10:11.576
czegoś, co możemy dostać,

0:10:11.600,0:10:14.360
co polepszy nasze życie na zawsze.

0:10:15.320,0:10:18.656
Związki są kłopotliwe i skomplikowane,

0:10:18.680,0:10:22.496
a ciężka praca nad utrzymaniem[br]dobrych relacji z rodziną i przyjaciółmi

0:10:22.520,0:10:25.176
nie jest seksowna ani atrakcyjna.

0:10:25.200,0:10:28.536
To praca na całe życie.[br]Nigdy się nie kończy.

0:10:28.560,0:10:33.616
Najszczęśliwsi emeryci[br]z naszego 75-letniego badania

0:10:33.640,0:10:39.456
starali się, żeby kolega z pracy[br]stał się towarzyszem do rozrywki.

0:10:39.480,0:10:42.456
Jak młodzi ludzie z ostatniego sondażu,

0:10:42.480,0:10:46.096
wielu spośród naszych mężczyzn,[br]kiedy wchodzili w dorosłe życie,

0:10:46.120,0:10:50.136
naprawdę wierzyli, że sława,[br]bogactwo i wielkie osiągnięcia

0:10:50.160,0:10:54.096
są potrzebne do udanego życia.

0:10:54.120,0:10:58.296
Ale w ciągu 75 latach nasze badania[br]nieustannie wskazują,

0:10:58.320,0:11:03.976
że najlepiej powiodło się tym,[br]którzy opierali się na relacjach

0:11:04.000,0:11:07.240
z rodziną, przyjaciółmi czy społecznością.

0:11:09.080,0:11:11.056
A wy?

0:11:11.080,0:11:14.840
Powiedzmy, że macie 25, 40 albo 60 lat.

0:11:15.800,0:11:18.760
Jak mogłoby wyglądać[br]opieranie się na relacjach?

0:11:19.760,0:11:22.880
Możliwości są praktycznie nieskończone.

0:11:23.600,0:11:29.696
Można spędzać czas z ludźmi[br]zamiast przed ekranem

0:11:29.720,0:11:34.176
albo ożywić nudny związek,[br]robiąc wspólnie coś nowego,

0:11:34.200,0:11:36.400
pójść na długi spacer[br]czy wieczorną randkę.

0:11:37.360,0:11:42.216
Można dotrzeć do członka rodziny, [br]z którym nie rozmawiało się od lat,

0:11:42.240,0:11:45.736
bo te częste rodzinne waśnie

0:11:45.760,0:11:47.976
bardzo źle wpływają

0:11:48.000,0:11:50.080
na ludzi chowających urazę.

0:11:52.000,0:11:55.920
Chciałbym zakończyć cytatem Marka Twaina.

0:11:57.280,0:11:59.656
Ponad wiek temu

0:11:59.680,0:12:02.296
wspominał swoje życie

0:12:02.320,0:12:03.600
i napisał to:

0:12:04.840,0:12:08.536
"Nie ma czasu, tak krótkie jest życie,

0:12:08.560,0:12:13.720
na sprzeczki, przeprosiny,[br]zawiść, wyjaśnienia.

0:12:14.720,0:12:17.536
Jest tylko czas na kochanie,

0:12:17.560,0:12:21.280
i to w tej chwili, że się tak wyrażę".

0:12:22.760,0:12:27.136
Dobre życie jest zbudowane[br]na dobrych relacjach.

0:12:27.160,0:12:28.376
Dziękuję.

0:12:28.400,0:12:30.380
(Brawa)