WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:03.710
Биднийг чухам юу амьдралын турш

00:00:03.710 --> 00:00:05.720
эрүүл бас жаргалтай байлгадаг вэ?

00:00:06.520 --> 00:00:09.016
Хэрвээ та өөрийнхөө ирээдүйд

00:00:09.040 --> 00:00:11.096
яг одоо хөрөнгө оруулалт хийвэл

00:00:11.120 --> 00:00:14.390
цаг заваа юунд зориулах байсан бэ?

00:00:15.120 --> 00:00:17.536
Саяхны нэг судалгаагаар

00:00:17.560 --> 00:00:22.736
шинэ мянганы залуусаас амьдралынх нь
гол зорилгыг асуухад

00:00:22.760 --> 00:00:26.496
80 гаруй хувь нь

00:00:26.496 --> 00:00:28.936
баян болох гэж хариулсан байна.

00:00:28.960 --> 00:00:33.296
Мөн тэдгээр залуусын 50 хувь нь

00:00:33.320 --> 00:00:35.856
тэдний өөр нэг чухал зорилго бол

00:00:35.880 --> 00:00:38.020
алдартай болох гэжээ.

NOTE Paragraph

00:00:38.960 --> 00:00:40.176
(Инээд)

NOTE Paragraph

00:00:40.200 --> 00:00:46.856
Ажилдаа шамд, илүү хичээ, илүү их
амжилтанд хүр гэсэн зүйлсийг

00:00:46.880 --> 00:00:48.936
бид байнга сонсдог.

00:00:48.960 --> 00:00:51.180
Сайхан амьдрахын тулд

00:00:51.180 --> 00:00:54.456
эдгээрийн хойноос л явах хэрэгтэй мэт
ойлгодог.

00:00:54.480 --> 00:00:56.696
Хүмүүсийн амьдралыг ерөнхийд нь эсвэл

00:00:56.720 --> 00:01:01.936
хүмүүсийн хийж буй сонголтыг, улмаар
тэдгээр сонголтууд нь хэрхэн цааш өрнөж

00:01:01.960 --> 00:01:05.480
байгааг тодорхойлно гэдэг бараг л
боломжгүй зүйл.

00:01:06.080 --> 00:01:09.136
Хүмүүсийн амьдралын талаар бид ихэнхдээ

00:01:09.160 --> 00:01:12.616
өнгөрсөн үеийн
дурсамжаас нь мэдэж авдаг.

00:01:12.640 --> 00:01:17.416
Харин ой санамж хэзээ ч
100 хувь бодит байж чаддаггүй.

00:01:17.440 --> 00:01:21.136
Бид маш их зүйлийг мартаж,

00:01:21.160 --> 00:01:24.040
ой санамж маань заримдаа бүр
эсрэг тал руугаа бүтээлч болж орхидог.

NOTE Paragraph

00:01:24.800 --> 00:01:29.176
Харин хэрвээ хүмүүсийн амьдралыг
цаг хугацаа өнгөрөхийн хирээр

00:01:29.200 --> 00:01:32.056
хэрхэн өрнөхийг харах боломж
олдвол ямар вэ?

00:01:32.080 --> 00:01:36.056
Хүмүүсийг юу аз жаргалтай 
болгодгийг мэдэхийн тулд тэднийг

00:01:36.080 --> 00:01:38.816
өсвөр настайгаас нь эхлээд
хөгшрөх хүртэл нь

00:01:38.840 --> 00:01:42.200
судалбал ямар вэ?

NOTE Paragraph

00:01:43.560 --> 00:01:44.760
Бид яг үүнийг хийсэн.

00:01:45.640 --> 00:01:47.856
Харвардын Насанд Хүрэгсдийн
Хөгжлийн Судалгаа

00:01:47.880 --> 00:01:52.640
насанд хүрэгчдийн амьдралыг судалсан
хамгийн урт судалгаа байх.

00:01:53.720 --> 00:01:59.840
Бид 75 жилийн турш 724 эрэгтэйн
амьдралыг судалсан.

00:02:01.360 --> 00:02:05.856
Олон жилийн турш тэдний ажил, гэр бүл,
эрүүл мэндийн талаар асуулт асууна.

00:02:05.880 --> 00:02:10.256
Мэдээж энэ бүх хугацаанд тэдний түүх
хэрхэн өрнөхийг

00:02:10.280 --> 00:02:11.720
мэдээ ч үгүй байсан.

NOTE Paragraph

00:02:13.280 --> 00:02:16.896
Энэ төрлийн судалгаа үнэндээ маш
ховор л доо.

00:02:16.920 --> 00:02:20.976
Ихэнх нь арван жилийн дотор бүтэлгүйтдэг.

00:02:21.000 --> 00:02:24.176
Учир нь ихэнх оролцогчид
судалгаанаас гарах,

00:02:24.200 --> 00:02:27.096
санхүүжилт зогсох,

00:02:27.120 --> 00:02:29.376
судлаачид нь өөр ажилд сатаарах

00:02:29.400 --> 00:02:33.480
эсвэл нас барснаар судалгааг цааш
үргэлжлүүлэх хүн байхгүй болчихдог.

00:02:34.280 --> 00:02:36.536
Харин бидний хувьд,

00:02:36.560 --> 00:02:40.256
аз тохиол, мөн үе үеийн судлаачдын
шургуу байдлын ачаар

00:02:40.280 --> 00:02:42.510
судалгаа маань эдгээрийг
даван туулж чадсан.

00:02:42.520 --> 00:02:46.760
Анхны 724 оролцогчдын
60 орчим нь

00:02:46.760 --> 00:02:48.336
амьд сэрүүн төдийгүй,

00:02:48.360 --> 00:02:50.536
судалгаандаа ч оролцсон хэвээр ба

00:02:50.560 --> 00:02:52.600
90 гаруй настай болжээ.

00:02:53.560 --> 00:02:55.456
Харин одоо тэдний

00:02:55.480 --> 00:02:58.840
2000 гаруй үр хүүхдийг
судалж эхэлж байна.

00:02:59.680 --> 00:03:02.000
Би энэхүү судалгааны 4 дэх удирдагч.

NOTE Paragraph

00:03:03.400 --> 00:03:08.136
1938 оноос хойш бид залуусын
2 бүлгийг судалсан.

00:03:08.160 --> 00:03:10.826
Эхний бүлгийн залуус Харвардын 2-р курсын

00:03:10.826 --> 00:03:13.016
оюутан байхдаа элссэн.

00:03:13.040 --> 00:03:15.856
Дэлхийн 2-р дайны үеэр бүгд
сургуулиа төгсч,

00:03:15.880 --> 00:03:18.320
улмаар ихэнх нь дайнд явсан.

00:03:19.280 --> 00:03:21.416
Харин 2 дахь бүлгийн залуус бол

00:03:21.440 --> 00:03:25.616
Бостоны хамгийн ядуу хороололд 
амьдардаг хөвгүүд байсан юм.

00:03:25.640 --> 00:03:27.656
Эдгээр хөвгүүдийг сонгосон шалтгаан нь

00:03:27.680 --> 00:03:31.016
тэд 1930-аад оны Бостоны 
хамгийн асуудалтай, эмзэг бүлгийн

00:03:31.040 --> 00:03:33.676
гэр бүлүүдээс гаралтай байсанд

00:03:33.676 --> 00:03:35.656
оршиж байгаа юм.

00:03:35.680 --> 00:03:40.280
Тэдний ихэнх нь халуун, хүйтэн усгүй
нийтийн байранд амьдарч байсан.

NOTE Paragraph

00:03:42.520 --> 00:03:44.886
Тэднийг судалгаанд элсэж ороход

00:03:44.886 --> 00:03:47.376
бүгдээс нь ярилцлага авсан.

00:03:47.400 --> 00:03:49.616
Мөн эмнэлгийн үзлэгт ч хамруулсан.

00:03:49.640 --> 00:03:53.176
Бүр гэрт нь очиж, аав ээжтэй нь хүртэл
ярилцлага хийсэн.

00:03:53.200 --> 00:03:55.576
Ингээд эдгээр хөвгүүд насанд хүрцгээж

00:03:55.600 --> 00:03:58.016
амьдралын янз бүрийн замаар явцгаасан.

00:03:58.040 --> 00:04:04.136
Тэд үйлдвэрийн ажилчин, хуульч, тоосго 
өрөгч, эмч болж,

00:04:04.160 --> 00:04:06.520
нэг нь АНУ-ын ерөнхийлөгч болсон.

00:04:08.160 --> 00:04:12.400
Зарим нь архинд донтож,
цөөн хэд нь шизофрени өвчтэй болсон.

00:04:13.320 --> 00:04:15.616
Зарим нь нийгмийн доод давхаргаас

00:04:15.640 --> 00:04:18.856
хамгийн дээд давхарга хүртэл нь авирч,

00:04:18.880 --> 00:04:22.160
харин зарим нь яг эсрэг чиглэлээр явсан.

NOTE Paragraph

00:04:23.520 --> 00:04:26.456
Энэхүү судалгааг анх санаачлагчид

00:04:26.480 --> 00:04:28.496
75 жилийн дараа намайг энд зогсоод

00:04:28.520 --> 00:04:33.056
одоог хүртэл энэ судалгаа үргэлжилсээр
байгаа тухай ярина гэж

00:04:33.080 --> 00:04:36.160
зүүдлээ ч үгүй байх.

00:04:37.280 --> 00:04:40.896
Хоёр жил тутам дайчин, бас тэвчээртэй
судлаачид маань

00:04:40.920 --> 00:04:43.976
оролцогчид руугаа залгаж,

00:04:44.000 --> 00:04:47.530
тэдний амьдралын талаар дахиад хэдэн
асуулт асууж болох эсэхийг лавладаг.

NOTE Paragraph

00:04:48.040 --> 00:04:51.616
Бостоны олон залуус биднээс
"Та нар яагаад одоо хүртэл намайг

00:04:51.640 --> 00:04:55.520
судалсаар байгаа юм бэ? Миний амьдрал тийм
сонирхолтой биш шүү дээ." гэж асуудаг.

00:04:56.600 --> 00:04:58.976
Харин Харвардын оюутнууд
хэзээ ч тэгж асуудаггүй.

NOTE Paragraph

00:04:59.000 --> 00:05:04.200
(Инээд)

NOTE Paragraph

00:05:08.920 --> 00:05:11.776
Тэдний амьдралыг дэлгэрэнгүй судлахын тулд

00:05:11.800 --> 00:05:14.736
зөвхөн асуулга илгээгээд зогсохгүй,

00:05:14.760 --> 00:05:17.216
зочны өрөөнд нь сууж ярилцлага хийн

00:05:17.240 --> 00:05:20.176
эмч нараас нь өвчний түүхийг авч,

00:05:20.200 --> 00:05:22.696
мөн цусны шинжилгээ, тархины зураг авч,

00:05:22.720 --> 00:05:24.416
хүүхдүүдтэй нь ярилцдаг.

00:05:24.440 --> 00:05:29.696
Бүр эхнэртэйгээ хамгийн их санаа зовоодог
зүйлсээ хуваалцахад нь бичлэг хийдэг.

00:05:29.720 --> 00:05:33.256
Арваад жилийн өмнө эхнэрүүдээс нь

00:05:33.280 --> 00:05:35.656
судалгаанд маань
оролцож чадах эсэхийг асуухад

00:05:35.680 --> 00:05:38.376
"Тийм байлгүй дээ, цаг нь болсон доо"
гэж билээ.

NOTE Paragraph

00:05:38.400 --> 00:05:39.456
(Инээд)

NOTE Paragraph

00:05:39.480 --> 00:05:41.176
Ингээд бид юу олж мэдэв?

00:05:41.200 --> 00:05:46.416
Бидний цуглуулсан
хэдэн арван мянган хуудас

00:05:46.440 --> 00:05:49.496
хүмүүсийн амьдралын талаарх мэдээллээс

00:05:49.520 --> 00:05:50.920
ямар сургамж олж авсан бэ?

00:05:51.720 --> 00:05:57.320
Тэгэхээр эд хөрөнгө, алдар нэр
эсвэл илүү шаргуу ажиллах тухай огт биш.

00:05:58.520 --> 00:06:04.816
Энэхүү 75 жилийн судалгаанаас харахад
нэг л тодорхой зүйл байна.

00:06:04.840 --> 00:06:10.040
Сайн харилцаа биднийг аз жаргалтай,
эрүүл байлгадаг. Ердөө л энэ.

NOTE Paragraph

00:06:11.000 --> 00:06:14.816
Бид харилцааны талаар гурван чухал
зүйл мэдэж авсан.

00:06:14.840 --> 00:06:18.936
Нэгт, нийгмийн харилцаа нь
бидэнд маш тустай,

00:06:18.960 --> 00:06:21.456
харин ганцаардал биднийг үгүй хийдэг.

00:06:21.480 --> 00:06:25.136
Гэр бүл, найзууд, нийгэмтэйгээ

00:06:25.160 --> 00:06:28.256
илүү ойр байдаг хүмүүс

00:06:28.280 --> 00:06:32.976
илүү жаргалтай, эрүүл байж,
урт насалдаг нь

00:06:33.000 --> 00:06:36.376
судалгаагаар тогтоогдсон.

00:06:36.400 --> 00:06:39.816
Ганцаардал нь хор хөнөөлтэй
болох нь ч мөн харагдсан.

00:06:39.840 --> 00:06:44.976
Бусадтай хүссэн хэмжээндээ холбогдож
чаддаггүй, тусгаарлагдмал хүмүүс

00:06:45.000 --> 00:06:48.216
аз жаргалыг харьцангуй бага мэдэрч,

00:06:48.240 --> 00:06:51.176
эрүүл мэнд нь дунд наснаас эхлэн
эрт муудаж,

00:06:51.200 --> 00:06:53.416
мөн тархины үйл ажиллагаа нь

00:06:53.440 --> 00:06:57.000
хурдан муудаж, богино насалдаг.

00:06:58.040 --> 00:07:01.256
Харамсалтай нь, ямар ч цаг үед

00:07:01.280 --> 00:07:05.880
5 америк хүн тутмын 1-ээс илүү нь
өөрсдийгөө ганцаардмал гэж үздэг.

NOTE Paragraph

00:07:07.040 --> 00:07:09.696
Олны дунд, гэрлэлтэд ганцаардах

00:07:09.720 --> 00:07:12.376
тохиолдол байдгийг бид мэднэ.

00:07:12.400 --> 00:07:14.536
Тэгэхээр 2 дахь чухал зүйл сургамж бол

00:07:14.560 --> 00:07:17.656
таны хэдэн найзтай байх

00:07:17.680 --> 00:07:21.176
эсвэл та хэн нэгэнтэй чуxал харилцаатай
байх эсэх нь чухал биш,

00:07:21.200 --> 00:07:25.840
харин таны дотно харилцааны
чанар нь л чухал.

00:07:26.560 --> 00:07:31.336
Зөрчилдөөн дунд амьдрах нь эрүүл мэндэд
маш муу нөлөөтэй.

00:07:31.360 --> 00:07:35.336
Жишээ нь, хайр сэтгэлгүй,
байнгын зөрчилдөөнтэй гэрлэлт нь

00:07:35.360 --> 00:07:41.136
эрүүл мэндэд салалтаас ч илүү муугаар
нөлөөлөх магадлалтай нь ажиглагдсан.

00:07:41.160 --> 00:07:45.936
Харин халуун дулаан, сайн харилцаатай
амьдрах нь биднийг хамгаалдаг.

NOTE Paragraph

00:07:45.960 --> 00:07:49.056
Оролцогчдоо 80 нас өнгөртөл нь
судалсныхаа дараа бид

00:07:49.080 --> 00:07:52.096
тэдний дунд насыг эргэн харж,
хэн нь ахмад насандаа

00:07:52.120 --> 00:07:53.696
эрүүл, жаргалтай,

00:07:53.720 --> 00:07:57.696
харин хэн эсрэгээрээ байхыг
таамаглаж болох эсэхийг

00:07:57.720 --> 00:07:58.920
мэдэхийг хүссэн юм.

00:07:59.680 --> 00:08:03.896
Тэгээд тэдний 50 настай үеийн
бүх мэдээллийг нь цуглуулж үзэхэд

00:08:03.920 --> 00:08:05.280
дунд настай үеийнх нь

00:08:06.080 --> 00:08:08.616
холестерины хэмжээ цаашид

00:08:08.640 --> 00:08:11.536
тэдний хэрхэн хөгшрөхөд нөлөөлөөгүй.

00:08:11.560 --> 00:08:15.016
Харин нийгмийн харилцаандаа
хэр сэтгэл хангалуун байсан нь нөлөөлсөн.

00:08:15.040 --> 00:08:19.936
50 насандаа хамгийн сэтгэл хангалуун
харилцаатай байсан хүмүүс

00:08:19.960 --> 00:08:22.360
80 насандаа хамгийн эрүүл байсан.

00:08:23.680 --> 00:08:26.856
Сайн, дотны харилцаа нь

00:08:26.880 --> 00:08:29.640
биднийг хөгшрөлтийн зарим аюулаас
хамгаалдаг байна.

00:08:30.480 --> 00:08:34.456
Манай хамгийн жаргалтай хосууд маань

00:08:34.480 --> 00:08:36.535
80 насандаа хэдийгээр

00:08:36.559 --> 00:08:39.496
бие эрхтний хувьд зовиуртай байсан ч,
сэтгэл санааны хувьд

00:08:39.520 --> 00:08:41.480
адилхан жаргалтай байдаг гэсэн юм.

00:08:42.400 --> 00:08:45.656
Харин тааруухан харилцаанд
байсан хүмүүс хэлэхдээ,

00:08:45.680 --> 00:08:48.616
тэдний биеийн зовиурыг сэтгэл санааны
зовиур нь

00:08:48.640 --> 00:08:51.680
улам дордуулдаг гэжээ.

NOTE Paragraph

00:08:52.360 --> 00:08:56.736
Дотно харилцаа болон эрүүл мэндийн
талаар бидний олж мэдсэн 3 дахь сургамж нь

00:08:56.760 --> 00:09:00.016
сайн харилцаа зөвхөн бидний биеийг
хамгаалаад зогсохгүй,

00:09:00.040 --> 00:09:01.520
тархийг ч мөн хамгаалдаг.

00:09:02.440 --> 00:09:07.096
80 насандаа өөр хэн нэгэнтэй

00:09:07.120 --> 00:09:11.016
дотно, сайн харилцаанд байх нь
хамгаалалт болдог.

00:09:11.040 --> 00:09:13.016
Тэд дотно харилцаанд байхдаа

00:09:13.040 --> 00:09:17.176
хэрэгтэй үед нь өөр хэн нэгэн
итгэл даахыг мэдрэх нь

00:09:17.200 --> 00:09:20.896
ой санамжийг хурц байлгадаг.

00:09:20.920 --> 00:09:22.416
Харин итгэлцэлгүй харилцаанд

00:09:22.440 --> 00:09:25.576
байдаг хүмүүсийн хувьд

00:09:25.600 --> 00:09:29.480
ой санамж нь эрт мууддаг.

00:09:30.520 --> 00:09:33.976
Гэхдээ сайн харилцаа гэдэг нь
саад бэрхшээлтэй учрахгүй гэсэн үг биш.

00:09:34.000 --> 00:09:37.576
Манай зарим 80 настангууд

00:09:37.600 --> 00:09:39.336
хоорондоо маргах үе бишгүй гарна.

00:09:39.360 --> 00:09:42.536
Гэхдээ хэцүү үед үнэхээр нэгэндээ

00:09:42.560 --> 00:09:44.376
итгэж болохыг мэддэг л бол

00:09:44.400 --> 00:09:48.000
тэдгээр маргаан ой тогтоолтод
огтхон ч нөлөөлөхгүй.

NOTE Paragraph

00:09:49.600 --> 00:09:52.336
Тэгэхээр сайн, дотно харилцаа

00:09:52.360 --> 00:09:58.056
бидний сайн сайхан, эрүүл мэндэд тустай
гэдэг ойлголт бол

00:09:58.080 --> 00:10:01.016
эртний мэргэн ухаан.

00:10:01.040 --> 00:10:04.880
Гэтэл яагаад бид үүнийг
үл ойшооход ийм амархан юм бол?

00:10:05.560 --> 00:10:07.016
Учир нь бид бол хүн төрөлхтөн.

00:10:07.040 --> 00:10:09.856
Бид амар шийдэл,

00:10:09.880 --> 00:10:11.576
биднийг сайн сайхан чигээр байлгах

00:10:11.600 --> 00:10:14.360
тийм л зүйлд дуртай.

00:10:15.320 --> 00:10:18.656
Урт хугацааны харилцаа бол
ээдрээтэй,

00:10:18.680 --> 00:10:22.496
гэр бүл, найз нөхдөө анхаарах нь
их ажил шаарддаг,

00:10:22.520 --> 00:10:25.176
тэгээд ч дур татам, гоёмсог зүйл биш.

00:10:25.200 --> 00:10:28.536
Мөн биднийг үхэн үхтэл энэ харилцаа
дуусах учиргүй.

00:10:28.560 --> 00:10:33.616
Энэ 75 жилийн судалгаанаас харахад,
хамгийн жаргалтай тэтгэврийн насныхан

00:10:33.640 --> 00:10:39.456
хамтран ажиллагчдаа хамтран тоглогчоор
солихоор идэвхтэй ажилласан хүмүүс байсан.

00:10:39.480 --> 00:10:42.456
Яг л өнөөх судалгаанд оролцсон
шинэ мянганы залуус шиг

00:10:42.480 --> 00:10:46.096
манай судалгааны олон эрчүүд залуу 
ахуйдаа эд хөрөнгө, алдар нэр,

00:10:46.120 --> 00:10:50.136
ажлын амжилт зэргийг сайхан амьдралын
хэмжүүр гэж

00:10:50.160 --> 00:10:54.096
итгэцгээж байсан.

00:10:54.120 --> 00:10:58.296
Гэвч бүхэл бүтэн 75 жилийн энэхүү 
судалгаагаар

00:10:58.320 --> 00:11:03.976
хамгийн сайхан амьдарсан хүмүүс бол
гэр бүл, найз нөхөд, нийгмийн харилцаандаа

00:11:04.000 --> 00:11:07.240
илүү анхаарсан хүмүүс гэдэг нь
удаа дараа тогтоогдсон.

NOTE Paragraph

00:11:09.080 --> 00:11:11.056
Харин та юу гэж бодож байна?

00:11:11.080 --> 00:11:14.840
25, 40 эсвэл 60 настай байна гэж бодъё.

00:11:15.800 --> 00:11:18.760
Харилцаандаа илүү анхаарна гэж
яана гэсэн үг юм бол?

NOTE Paragraph

00:11:19.760 --> 00:11:22.880
Боломжууд нь дуусашгүй олон.

00:11:23.600 --> 00:11:29.696
Магадгүй зүгээр л дэлгэц ширтэх цагаа
хүмүүстэй өнгөрүүлэхэд зориулах,

00:11:29.720 --> 00:11:34.176
эсвэл хуучирсан харилцаагаа
хамтдаа шинэ зүйл хийж сайжруулах,

00:11:34.200 --> 00:11:36.400
хамтдаа алхах, болзоонд явах,

00:11:37.360 --> 00:11:42.216
эсвэл удаан яриагүй хамаатан руугаа
залгах ч байж болно.

00:11:42.240 --> 00:11:45.736
Учир нь маш их тохиолддог
гэр бүлийн хагарал

00:11:45.760 --> 00:11:47.976
атаа хорсол санасан нэгэнд

00:11:48.000 --> 00:11:50.080
хамгийн муугаар нөлөөлдөг.

NOTE Paragraph

00:11:52.000 --> 00:11:55.920
Ингээд би Марк Твейний хэлсэн үгээр
яриагаа дуусгая.

00:11:57.280 --> 00:11:59.656
Зуун жилийн тэртээ,

00:11:59.680 --> 00:12:02.296
тэрээр амьдралаа эргэж хараад

00:12:02.320 --> 00:12:03.600
ийнхүү бичжээ.

00:12:04.840 --> 00:12:08.536
"Амьдрал үнэхээр богинохон. Маргалдах,

00:12:08.560 --> 00:12:13.720
уучлал гуйх, зүрхээ шархлуулах,
буруугаа хүлээхийг шаардах цаг байхгүй.

00:12:14.720 --> 00:12:17.536
Зөвхөн хүнийг хайрлах

00:12:17.560 --> 00:12:21.280
хором төдий л цаг бий."

NOTE Paragraph

00:12:22.760 --> 00:12:27.136
Сайхан амьдрал
сайн харилцаан дээр тогтдог.

NOTE Paragraph

00:12:27.160 --> 00:12:28.376
Баярлалаа.

00:12:29.882 --> 00:12:33.882
(Алга ташилт)