WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:03.735
Што робіць нас здаровымі і шчаслівымі

00:00:03.760 --> 00:00:05.320
на працягу ўсяго жыцця?

00:00:06.520 --> 00:00:09.016
Калі б вы зараз рабілі ўнёсак

00:00:09.040 --> 00:00:11.096
у сваю лепшую будучыню,

00:00:11.120 --> 00:00:14.080
куды б накіравалі сілы і час?

00:00:15.120 --> 00:00:17.536
У нядаўнiм апытанні пакалення Y

00:00:17.536 --> 00:00:22.712
наконт іх самых галоўных жыццёвых мэт,

00:00:22.760 --> 00:00:24.776
больш за 80% адказалі,

00:00:24.800 --> 00:00:28.936
што галоўнай мэтай
для іх з'яўляецца багацце.

00:00:28.960 --> 00:00:33.296
50% гэтых жа маладых людзей адказалі,

00:00:33.320 --> 00:00:35.856
што яшчэ адна галоўная мэта —

00:00:35.880 --> 00:00:37.720
стаць знакамітымі.

NOTE Paragraph

00:00:38.500 --> 00:00:39.976
(Смех)

NOTE Paragraph

00:00:40.200 --> 00:00:46.856
Нам заўсёды кажуць, 
што трэба зацята працаваць,

00:00:46.880 --> 00:00:48.936
імкнуцца да лепшага і дасягаць большага.

00:00:48.960 --> 00:00:52.616
У нас з'яўляецца ўражанне,
што менавіта так трэба рабіць,

00:00:52.664 --> 00:00:54.480
каб жыць добра.

00:00:54.480 --> 00:00:56.696
Карціну ўсяго жыцця,

00:00:56.720 --> 00:01:01.936
выбараў, якія робяць людзі,
і наступстваў іх выбараў...

00:01:01.960 --> 00:01:04.840
Такую карціну атрымаць амаль немагчыма.

00:01:06.080 --> 00:01:09.136
Большасць таго,
што мы ведаем аб чалавечым жыцці,

00:01:09.160 --> 00:01:12.616
мы ведаем з успамінаў людзей аб мінулым.

00:01:12.664 --> 00:01:17.440
Але не сакрэт, што ўспамінамі становіцца
толькі малая частка падзей.

00:01:17.440 --> 00:01:21.136
Мы забываем шмат з таго,
што адбываецца з намі падчас жыцця.

00:01:21.160 --> 00:01:24.040
А часам памяць творча перапісвае ўспаміны.

NOTE Paragraph

00:01:24.051 --> 00:01:29.221
А што, калі б мы маглі прагледзець жыццё,

00:01:29.221 --> 00:01:32.056
як яно разгортваецца скрозь час?

00:01:32.080 --> 00:01:36.056
Што, калі б мы маглі сачыць за людзьмі
з падлеткавых гадоў

00:01:36.080 --> 00:01:38.816
і да самой старасці,

NOTE Paragraph

00:01:38.840 --> 00:01:42.200
каб выявіць, што на самой справе
робіць іх здаровымі і шчаслівымі?

NOTE Paragraph

00:01:43.560 --> 00:01:44.760
Мы гэта зрабілі.

00:01:45.640 --> 00:01:47.856
Гарвардскае даследванне
па развіцці дарослых –

00:01:47.880 --> 00:01:52.640
магчыма, найбольш працяглае вывучэнне
жыцця дарослых людзей.

00:01:54.005 --> 00:01:59.840
На працягу 75 гадоў мы сачылі за жыццём
724 мужчын,

00:02:01.360 --> 00:02:05.856
год за годам запытвалі іх аб працы,
хатнім укладзе, здароўі.

00:02:05.880 --> 00:02:10.256
Вядома, запытвалі паступова,
бо не ведалі, як будуць разгортвацца

00:02:10.280 --> 00:02:11.720
іх жыццёвыя гісторыі.

NOTE Paragraph

00:02:13.280 --> 00:02:16.896
Такія доследы надзвычай рэдкія.

00:02:16.920 --> 00:02:20.976
Амаль усе такія праекты
развальваюцца на працягу дзесяці гадоў,

00:02:21.000 --> 00:02:24.176
таму што занадта шмат удзельнікаў
выбываюць з эксперыменту,

00:02:24.200 --> 00:02:27.096
ці фінансаванне спыняецца,

00:02:27.120 --> 00:02:29.376
ці ўвага даследчыкаў адцягваецца,

00:02:29.400 --> 00:02:33.480
ці яны паміраюць, і ніхто больш
не пераймае эстафету.

00:02:34.280 --> 00:02:36.536
Але дзякуючы добраму збегу абставін

00:02:36.560 --> 00:02:40.256
і настойлівасці некалькіх пакаленняў
даследчыкаў

00:02:40.280 --> 00:02:41.840
гэты праект выжыў.

00:02:42.520 --> 00:02:47.016
Каля 60 з 724 нашых паддоследных

00:02:47.040 --> 00:02:48.336
усё яшчэ жывуць

00:02:48.360 --> 00:02:50.536
і прымаюць удзел у доследзе.

00:02:50.560 --> 00:02:52.600
Многім з іх ужо за 90 гадоў.

00:02:53.560 --> 00:02:55.456
Зараз мы пачынаем сачыць

00:02:55.480 --> 00:02:58.840
за больш чым 2000 
дзецьмі гэтых мужчын.

00:02:59.680 --> 00:03:02.000
А я ўжо чацвёрты кіраўнік доследу.

NOTE Paragraph

00:03:03.400 --> 00:03:08.136
З 1938 года мы адсочвалі жыццё
дзвюх груп мужчын.

00:03:08.184 --> 00:03:10.320
Мужчыны з першай групы
пачалі ўдзельнічаць,

00:03:10.368 --> 00:03:13.064
калі былі на другім курсе
Гарвардскага Ўніверсітэту.

00:03:13.064 --> 00:03:15.880
Усе яны скончылі ўніверсітэт падчас
Другой сусветнай вайны.

00:03:15.880 --> 00:03:18.320
Большасць з іх пайшла служыць на фронт.

00:03:19.280 --> 00:03:21.416
Другая група, за якой мы назіралі,

00:03:21.440 --> 00:03:25.616
складалася з хлапчукоў
з бяднейшых раёнаў Бостана,

00:03:25.640 --> 00:03:27.656
якіх абралі для эксперыменту
менавіта таму,

00:03:27.680 --> 00:03:31.016
што іх сем'і былі самымі непаспяховымі

00:03:31.040 --> 00:03:32.896
і маламаёмнымі

00:03:32.920 --> 00:03:35.656
ў Бостане 1930-х гадоў.

00:03:35.680 --> 00:03:40.280
Большасць жыла ў наёмных кватэрах,
у многіх не было вадаправоду.

NOTE Paragraph

00:03:42.520 --> 00:03:44.416
Напачатку доследу

00:03:44.440 --> 00:03:47.376
ўсе гэтыя падлеткі прайшлі апытанне

00:03:47.400 --> 00:03:49.616
і медыцынскае абследванне.

00:03:49.640 --> 00:03:53.176
Мы прыйшлі ў іх хаты і апыталі іх бацькоў.

00:03:53.200 --> 00:03:55.576
Гэтыя падлеткі сталі дарослымі людзьмі,

00:03:55.600 --> 00:03:58.016
якія займалі вельмі разнастайныя пасады.

00:03:58.040 --> 00:04:04.136
Прамыслова-вытворчыя працаўнікі, юрысты,
муляры, дактары,

00:04:04.160 --> 00:04:06.520
адзін Прэзідэнт Злучаных Штатаў.

00:04:08.160 --> 00:04:12.400
Некаторыя сталі алкаголікамі.
Некалькі чалавек — шызафрэнікамі.

00:04:13.320 --> 00:04:15.616
Некаторыя ўзняліся па сацыяльнай лесвіцы

00:04:15.640 --> 00:04:18.856
з нізоў і да самай верхавіны,

00:04:18.880 --> 00:04:22.160
некаторыя прайшлі гэты шлях
у адваротным напрамку.

NOTE Paragraph

00:04:23.520 --> 00:04:26.456
Заснавальнікі доследу

00:04:26.480 --> 00:04:28.496
ніколі ў сваіх самых смелых марах

00:04:28.520 --> 00:04:33.056
не маглі ўявіць, што праз 75 гадоў
я буду сёння стаяць перад вамі

00:04:33.080 --> 00:04:36.160
і казаць, што дослед працягваецца.

00:04:37.280 --> 00:04:40.896
Кожныя два гады нашы
цярплівыя і адданыя справе супрацоўнікі

00:04:40.920 --> 00:04:43.976
тэлефануюць удзельнікам і цікавяцца,
ці можна даслаць ім

00:04:44.000 --> 00:04:47.120
яшчэ адзін апытальнік аб іх жыцці.

NOTE Paragraph

00:04:48.040 --> 00:04:51.616
Часта выхадцы з Бостана пытаюцца:

00:04:51.640 --> 00:04:55.520
«Чаму вы працягваеце сачыць за мной?
Маё жыццё не надта захапляльнае».

00:04:56.490 --> 00:04:58.976
Выпускнікі Гарварда ніколі
не задаюць гэтае пытанне.

NOTE Paragraph

00:04:59.000 --> 00:05:04.200
(Смех)

NOTE Paragraph

00:05:08.920 --> 00:05:11.776
Каб мець найбольш поўную карціну,

00:05:11.800 --> 00:05:14.736
мы не проста дасылаем анкеты.

00:05:14.760 --> 00:05:17.216
Мы праводзім інтэрв'ю ў іх гасцёўнях.

00:05:17.240 --> 00:05:20.176
Запытваем медыцынскія запісы
ў іх дактароў.

00:05:20.200 --> 00:05:22.696
Мы бярэм іх кроў, скануем іх мозг,

00:05:22.720 --> 00:05:24.416
размаўляем з іх дзецьмі.

00:05:24.440 --> 00:05:29.696
Мы запісваем на відэа, як яны гавораць
з жонкамі аб самых глыбокіх перажываннях.

00:05:29.720 --> 00:05:33.256
Нарэшце, калі 10 гадоў таму
мы прапанавалі жонкам

00:05:33.280 --> 00:05:35.656
далучыцца да доследу,

00:05:35.680 --> 00:05:38.376
многія з іх сказалі: «Самая пара».

NOTE Paragraph

00:05:38.400 --> 00:05:39.456
(Смех)

NOTE Paragraph

00:05:39.480 --> 00:05:41.176
Урэшце, аб чым мы даведаліся?

00:05:41.200 --> 00:05:46.416
Якія парады вынікаюць
з дзясяткаў тысяч старонак інфармацыі,

00:05:46.440 --> 00:05:49.496
якую мы набылі

00:05:49.520 --> 00:05:50.720
аб тых жыццёвых сцежках?

00:05:51.720 --> 00:05:57.320
Гэтыя парады не пра багацце,
славу альбо цяжкую працу.

00:05:58.520 --> 00:06:04.816
Вось самы выразны вынік нашага
75-гадовага доследу:

00:06:04.840 --> 00:06:10.040
добрыя адносіны робяць нас
шчаслівымі і здаровымі. Кропка.

NOTE Paragraph

00:06:11.000 --> 00:06:14.816
Мы вывучылі тры вялікія ўрокі
пра адносіны.

00:06:14.840 --> 00:06:18.936
Першы: сацыяльныя сувязі спрыяюць нам,

00:06:18.960 --> 00:06:21.456
а адзінота знішчае.

00:06:21.480 --> 00:06:25.136
Выяўляецца, што сацыяльна злучаныя людзі —

00:06:25.160 --> 00:06:28.256
з сям'ёй, сябрамі, грамадствам —

00:06:28.280 --> 00:06:32.976
больш шчаслівыя, фізічна здаравейшыя
і жывуць даўжэй

00:06:33.000 --> 00:06:36.376
за тых, у каго сувязі слабейшыя.

00:06:36.400 --> 00:06:39.816
А адзінота, як выявілася, атручвае.

00:06:39.840 --> 00:06:44.976
Людзі, адлучаныя ад іншых больш,
чым яны б таго хацелі,

00:06:45.000 --> 00:06:48.216
аказваюцца менш шчаслівымі,

00:06:48.240 --> 00:06:51.176
здароўе іх пагаршаецца ўжо
ў сярэднім узросце,

00:06:51.200 --> 00:06:53.416
функцыі мозга затухаюць раней,

00:06:53.440 --> 00:06:57.000
а самі яны жывуць менш за тых,
хто не адзінокі.

00:06:58.040 --> 00:07:01.256
Сумны факт у тым, што

00:07:01.280 --> 00:07:05.880
больш за аднаго з пяці амерыканцаў
лічыць сябе адзінокім.

NOTE Paragraph

00:07:07.040 --> 00:07:09.696
Мы ведаем, што можна быць
адзінокім у натоўпе,

00:07:09.720 --> 00:07:12.376
і можна быць адзінокім у шлюбе.

00:07:12.400 --> 00:07:14.536
Таму другі вялікі ўрок:

00:07:14.560 --> 00:07:17.656
не колькасць вашых сяброў

00:07:17.680 --> 00:07:21.176
і не знаходжанне ў сур'ёзных адносінах,

00:07:21.200 --> 00:07:25.840
а якасць вашых блізкіх стасункаў мае вагу.

00:07:26.560 --> 00:07:31.336
Жыццё ў канфліктных абставінах
шкодзіць нашаму здароўю.

00:07:31.360 --> 00:07:35.336
Напрыклад, канфліктны шлюб,
дзе мала прыхільнасці,

00:07:35.360 --> 00:07:41.136
вельмі дрэнна ўплывае на здароўе,
мабыць, горш за сам развод.

00:07:41.160 --> 00:07:45.936
А жыццё ў добрых, цёплых адносінах
ахоўвае нас.

NOTE Paragraph

00:07:45.960 --> 00:07:49.056
Калі мужчыны з доследу
дажылі да 80 і больш гадоў,

00:07:49.080 --> 00:07:52.096
мы захацелі азірнуцца на іх
сярэдні ўзрост і выявіць,

00:07:52.120 --> 00:07:53.696
ці маглі мы прадказаць,

00:07:53.720 --> 00:07:57.696
хто стане шчаслівым і здаровым
васьмідзесяцілеткам,

00:07:57.720 --> 00:07:58.920
а хто не.

00:07:59.680 --> 00:08:03.896
Калі мы сабралі ўсё, што ведалі пра іх

00:08:03.920 --> 00:08:05.280
ва ўзросце 50 гадоў,

00:08:06.080 --> 00:08:08.616
то не ўзровень халестэролу

00:08:08.640 --> 00:08:11.536
прадказваў, як яны будуць старэць,

00:08:11.560 --> 00:08:15.016
а задавальненне стасункамі.

00:08:15.040 --> 00:08:19.936
Людзі, якія ў 50 гадоў
былі здаволеныя сваімі адносінамі,

00:08:19.960 --> 00:08:22.360
апынуліся самымі здаровымі ў 80 гадоў.

00:08:23.680 --> 00:08:26.856
Шчырыя, блізкія ўзаемаадносіны
абараняюць нас

00:08:26.880 --> 00:08:29.640
ад ліхаў і бязладдзя старасці.

00:08:30.480 --> 00:08:34.456
Мужчыны і жанчыны,
якія жылі ў згодзе са сваімі паловамі,

00:08:34.480 --> 00:08:36.535
у 80-гадовым узросце адзначалі,

00:08:36.559 --> 00:08:39.496
што ў дні найгоршага фізічнага болю

00:08:39.520 --> 00:08:41.480
іх настрой заставаўся ўзнятым.

00:08:42.400 --> 00:08:45.656
А тыя, у каго адносіны былі кепскія,

00:08:45.680 --> 00:08:48.616
у дні моцнага фізічнага болю

00:08:48.640 --> 00:08:51.680
адчувалі і большы эмацыйны боль.

NOTE Paragraph

00:08:52.360 --> 00:08:56.736
Трэці вялікі ўрок, які мы вывучылі
пра адносіны і здароўе:

00:08:56.760 --> 00:09:00.016
добрыя стасункі абараняюць
не толькі наша цела,

00:09:00.040 --> 00:09:01.520
але і мозг.

00:09:02.440 --> 00:09:07.096
Выяўлена, што знаходжанне
ў надзейных адносінах

00:09:07.120 --> 00:09:11.016
з іншым чалавекам у 80 гадоў 
ахоўвае вас.

00:09:11.040 --> 00:09:13.016
Калі людзі ў адносінах адчуваюць,

00:09:13.040 --> 00:09:17.176
што могуць разлічваць на другога
ў час неабходнасці,

00:09:17.200 --> 00:09:20.896
іх успаміны застаюцца яркімі даўжэй.

00:09:20.920 --> 00:09:22.416
А людзі, якія ў адносінах

00:09:22.440 --> 00:09:25.576
не адчуваюць, што могуць
разлічваць на другога,

00:09:25.600 --> 00:09:29.480
перажываюць ранейшае пагаршэнне памяці.

00:09:30.520 --> 00:09:33.976
Добрыя адносіны не павінны быць гладкімі
ўвесь час.

00:09:34.000 --> 00:09:37.576
Некаторыя нашы 80-гадовыя пары спрачаліся

00:09:37.600 --> 00:09:39.336
дзень пры дні,

00:09:39.360 --> 00:09:42.536
але пакуль яны ведалі, што маглі
разлічваць адзін на аднаго

00:09:42.560 --> 00:09:44.376
ў цяжкі час,

00:09:44.400 --> 00:09:48.000
сваркі не ўплывалі на іх памяць.

NOTE Paragraph

00:09:49.600 --> 00:09:52.336
Вось і сцвярджэнне:

00:09:52.360 --> 00:09:58.056
шчырыя, блізкія ўзаемаадносіны
карысныя для нашага здароўя і шчасця.

00:09:58.080 --> 00:10:01.016
Гэтая мудрасць старая як свет.

00:10:01.040 --> 00:10:04.880
Чаму так цяжка яе прыняць
і так лёгка не звяртаць увагу?

00:10:05.560 --> 00:10:07.016
Таму што мы людзі.

00:10:07.040 --> 00:10:09.856
Мы хочам хуткага вырашэння,

00:10:09.880 --> 00:10:11.576
жадаем атрымаць тое,

00:10:11.600 --> 00:10:14.360
што палепшыць наша жыццё назаўсёды.

00:10:15.320 --> 00:10:18.656
Адносіны — рэч незразумелая і складаная.

00:10:18.680 --> 00:10:22.496
Ладзіць з сям'ёй і сябрамі —
цяжкая работа,

00:10:22.520 --> 00:10:25.176
не прывабная і не гламурная.

00:10:25.200 --> 00:10:28.536
І яна на ўсё жыццё, яна ніколі
не скончыцца.

00:10:28.560 --> 00:10:33.616
У нашым 75-гадовым доследзе
найбольш шчаслівымі на пенсіі былі тыя,

00:10:33.640 --> 00:10:39.456
хто актыўна шукаў новых сяброў
на замену калегам па працы.

00:10:39.480 --> 00:10:42.456
Як і пакаленне Y у нядаўнім апытанні,

00:10:42.480 --> 00:10:46.096
многія з нашых мужчын
у маладзейшым узросце

00:10:46.120 --> 00:10:50.136
шчыра верылі, что багацце, слава
і высокія дасягненні —

00:10:50.160 --> 00:10:54.096
гэта тое, да чаго трэба імкнуцца,
каб добра жыць.

00:10:54.120 --> 00:10:58.296
Але зноў і зноў на працягу 75 гадоў
наша даследванне паказвала,

00:10:58.320 --> 00:11:03.976
што лепш за ўсё адчувалі сябе тыя,
у каго была апора ў выглядзе стасункаў —

00:11:04.000 --> 00:11:07.240
з сям'ёй, сябрамі і грамадствам.

NOTE Paragraph

00:11:09.080 --> 00:11:11.056
А што датычыцца вас?

00:11:11.080 --> 00:11:14.840
Вось вам 25, 40, ці 60 гадоў.

00:11:15.800 --> 00:11:18.760
Як нават выглядае ўступленне ў стасункі?

NOTE Paragraph

00:11:19.760 --> 00:11:22.880
Магчымасці натуральна бяскрайнія.

00:11:23.600 --> 00:11:29.696
Гэта можа быць баўленне часу з людзьмі, 
а не перад экранам;

00:11:29.720 --> 00:11:34.176
ажыўленне патухлых адносін
нейкай новай сумеснай справай,

00:11:34.200 --> 00:11:36.400
доўгімі шпацырамі ці
рамантычнымі спатканнямі;

00:11:37.360 --> 00:11:42.216
размова са сваяком,
з якім не гутарылi працяглы час,

00:11:42.240 --> 00:11:45.736
бо марудныя сямейныя сваркі

00:11:45.760 --> 00:11:47.976
дорага абыходзяцца тым,

00:11:48.000 --> 00:11:50.080
хто затойвае крыўду.

NOTE Paragraph

00:11:52.000 --> 00:11:55.920
Я б хацеў скончыць словамі Марка Твена.

00:11:57.280 --> 00:11:59.656
Больш за стагоддзе таму

00:11:59.680 --> 00:12:02.296
ён узгадваў сваё жыццё

00:12:02.320 --> 00:12:03.600
і напісаў наступнае:

00:12:04.840 --> 00:12:08.536
«Жыццё кароткае —
няма нам часу

00:12:08.560 --> 00:12:13.720
для сварак, выбачэнняў,
злосці, заклікаў да адказу.

00:12:14.720 --> 00:12:17.536
Нам для любві ёсць толькі час,

00:12:17.560 --> 00:12:21.280
дый на яе, сказаць па праўдзе,
ёсць імгненне».

NOTE Paragraph

00:12:22.760 --> 00:12:27.136
Добрае жыццё будуецца на добрых адносінах.

NOTE Paragraph

00:12:27.160 --> 00:12:28.376
Дзякую.

NOTE Paragraph

00:12:28.400 --> 00:12:33.252
(Апладысменты)