1
00:00:00,870 --> 00:00:04,170
Burada sağa doğru müəyyən sürətlə
hərəkət edən

2
00:00:04,170 --> 00:00:06,150
bir dalğa mənbəyi var.

3
00:00:06,150 --> 00:00:14,510
Deyək ki, mənbənin sürəti

4
00:00:14,510 --> 00:00:19,460
v indeksdə m-dir. Əvvəlki videoda etdiyimiz

5
00:00:19,460 --> 00:00:21,180
əməliyyatı, amma daha mücərrəd formada

6
00:00:21,180 --> 00:00:23,630
edəcəyik ki, müşahidə olunan tezlik üçün

7
00:00:23,630 --> 00:00:26,160
daha ümumi düstur çıxara bilək.

8
00:00:26,160 --> 00:00:30,190
Bu sağa nə qədər sürətlə hərəkət
etdiyini göstərir və

9
00:00:30,190 --> 00:00:35,400
dalğa yayır. Deyək ki,
onun yaydığı dalğanın

10
00:00:35,400 --> 00:00:40,930
sürəti radial olaraq kənara doğru

11
00:00:40,930 --> 00:00:43,270
v indeksdə d-dir.

12
00:00:43,270 --> 00:00:45,510
Biz onun qiymətini və istiqamətini
tapmalıyıq.

13
00:00:45,510 --> 00:00:46,760
(Təbi ki radial olaraq).

14
00:00:50,070 --> 00:00:53,660
Bu, dalğanın sürətidir hansı ki

15
00:00:53,660 --> 00:00:55,950
periodu və tezliyi var.

16
00:00:55,950 --> 00:00:58,550
Bu tezlik və period isə mənbəyin 
özündən

17
00:00:58,550 --> 00:01:00,630
asılıdır.

18
00:01:00,630 --> 00:01:01,515
Hər şeyi edəcəyik.

19
00:01:01,515 --> 00:01:02,840
Hamısı ənənəvi yoldur.

20
00:01:02,840 --> 00:01:04,959
Nisbi sürət haqqında danışmayacağıq.

21
00:01:04,959 --> 00:01:07,580
Ona görə də cismlər işıq sürətinə

22
00:01:07,580 --> 00:01:10,580
yaxınlaşanda olacaq şeylərə
fikir vermirik.

23
00:01:10,580 --> 00:01:15,670
Deyək ki, bir periodu var, gəlin

24
00:01:15,670 --> 00:01:17,130
onu yazım.

25
00:01:17,130 --> 00:01:22,220
Mənbənin özünə nəzərən dalğaya qədər olan

26
00:01:22,220 --> 00:01:26,890
period mənbə periodudur.

27
00:01:26,890 --> 00:01:31,850
Mənbə periodunu t indeksdə m adlandıraq.

28
00:01:31,850 --> 00:01:34,400
Mənbə tezliyi isə bunun tərsi olacaq,

29
00:01:34,400 --> 00:01:35,900
bunu əzbər bilirik.

30
00:01:35,900 --> 00:01:42,790
Mənbə tezliyinə f indeksdə m deyək.

31
00:01:42,790 --> 00:01:44,960
Bu ikisi bir birinin tərsidir.

32
00:01:44,960 --> 00:01:47,300
Dalğanın periodunun tərsi tezlikdir,

33
00:01:47,300 --> 00:01:49,060
və ya əksinə.

34
00:01:49,060 --> 00:01:52,010
Gəlin nə baş verəcəyini təsəvvür edək.

35
00:01:52,010 --> 00:01:56,930
Deyək ki, zaman sıfır olanda o, birinci
dalğanı və ya

36
00:01:56,930 --> 00:01:59,430
birinci siqnalı buraxır.

37
00:01:59,430 --> 00:02:01,540
O indicə buraxıldığı üçün görə bilmirsiniz.

38
00:02:01,540 --> 00:02:05,020
İndi t saniyə sonrasına baxaq.

39
00:02:05,020 --> 00:02:07,695
Deyək ki, bu saniyə ilədir və
hər t saniyədə

40
00:02:07,695 --> 00:02:09,410
yeni bir siqnal buraxılır.

41
00:02:09,410 --> 00:02:11,970
Bəs, t indeksdə m saniyədən sonra

42
00:02:11,970 --> 00:02:14,800
bu birinci siqnal harada olur?

43
00:02:14,800 --> 00:02:18,170
Birinci siqnalın sürətini

44
00:02:18,170 --> 00:02:19,650
zamana vurursunuz.

45
00:02:19,650 --> 00:02:22,780
Sürət vurulsun zaman sizə məsafəni
verəcək.

46
00:02:22,780 --> 00:02:24,200
İnanmırsınızsa sizə 
nümunə göstərim.

47
00:02:24,200 --> 00:02:27,980
Deyək ki, sürət 5 m/san və

48
00:02:27,980 --> 00:02:30,850
period da 2 saniyədir. Bu sizə 10

49
00:02:30,850 --> 00:02:32,340
metr verəcək.

50
00:02:32,340 --> 00:02:34,580
Saniyələr ixtisar olunur.

51
00:02:34,580 --> 00:02:38,230
t saniyədən sonra dalğanın nə qədər 
uzağa getdiyini tapmaq üçün

52
00:02:38,230 --> 00:02:42,090
sadəcə t indeks s-i dalğanın

53
00:02:42,090 --> 00:02:43,830
sürətinə vurursunuz.

54
00:02:43,830 --> 00:02:46,160
Deyək ki, o buradan qeyd olunur.

55
00:02:46,160 --> 00:02:47,960
Radial olaraq yayılmış kimidir.

56
00:02:47,960 --> 00:02:50,080
Ona görə bir çevrə çəkəcəyəm.

57
00:02:50,080 --> 00:02:53,690
Bu hələ ən yaxşı çəkə bildiyim çevrədi.

58
00:02:53,690 --> 00:03:00,080
Bu məsafə, buradakı radius

59
00:03:00,080 --> 00:03:03,140
sürətlə zamanın hasilinə bərabərdir.

60
00:03:03,140 --> 00:03:08,780
Bu birinci siqnalın sürəti, v d, əslində

61
00:03:08,780 --> 00:03:09,510
sadəcə, sürətdir.

62
00:03:09,510 --> 00:03:11,630
v d dedik ki çölə yayılır.

63
00:03:11,630 --> 00:03:12,800
O vektorial kəmiyyət deyil.

64
00:03:12,800 --> 00:03:14,750
O təsəvvür etdiyiniz kimi bir ədəddir.

65
00:03:14,750 --> 00:03:19,450
v indeks d vurulsun period, vur t m.

66
00:03:22,100 --> 00:03:23,780
Bilirəm bu mücərrəddir, amma bunu

67
00:03:23,780 --> 00:03:25,300
hər saniyədə qət olunan məsafə kimi 
təsəvvür edin.

68
00:03:25,300 --> 00:03:29,330
Əgər bu 10 m/san ilə hərəkət edirsə və

69
00:03:29,330 --> 00:03:31,190
period 2 saniyədirsə, bu nə qədər uzaqda
olacağını bildirir.

70
00:03:31,190 --> 00:03:34,520
O 2 saniyədən sonra 10 metr getmiş olacaq.

71
00:03:34,520 --> 00:03:36,635
Videonun əvvəlində dedik ki, bu

72
00:03:36,635 --> 00:03:38,100
şey hərəkətdədir.

73
00:03:38,100 --> 00:03:40,410
Baxmayaraq ki, bu nöqtədən buraxıldığı

74
00:03:40,410 --> 00:03:43,340
istiqamətdə çölə doğru gedir, bu şey
eləcə dayanmır.

75
00:03:43,340 --> 00:03:44,720
Bunu gələn videoda görəcəyik.

76
00:03:44,720 --> 00:03:46,690
Bu şey də hərəkət edir.

77
00:03:46,690 --> 00:03:47,540
Nə qədər?

78
00:03:47,540 --> 00:03:48,700
Eyni yolla tapırıq.

79
00:03:48,700 --> 00:03:52,330
Sürətini eyni zaman miqdarına vururuq.

80
00:03:52,330 --> 00:03:55,770
t m saniyədən və ya t s periodundan sonra

81
00:03:55,770 --> 00:03:59,230
bunun nəyə oxşadığıı ilə maraqlanırdıq

82
00:03:59,230 --> 00:04:01,130
Bu şey sağa doğru hərəkət edir.

83
00:04:01,130 --> 00:04:02,660
Deyək ki, o buradadır

84
00:04:02,660 --> 00:04:05,570
və buraya hərəkət edib.

85
00:04:05,570 --> 00:04:08,470
Bu videoda mənbənin sürətinin dalğanın

86
00:04:08,470 --> 00:04:12,440
sürətindən az olduğunu fərz edirik.

87
00:04:12,440 --> 00:04:14,750
Onlar bir-birinə bərabər olanda və

88
00:04:14,750 --> 00:04:16,890
əks tərəfə gedəndə maraqlı şeylər olur.

89
00:04:16,890 --> 00:04:18,860
Amma bunun az olduğunu fərz edirik.

90
00:04:18,860 --> 00:04:23,150
Mənbə dalğadan yavaş sürətlə
hərəkət edir.

91
00:04:23,150 --> 00:04:24,290
Bəs bu məsafə nədir?

92
00:04:24,290 --> 00:04:25,980
Yadınıza salın ki,

93
00:04:25,980 --> 00:04:27,550
Gəlin, onu narıncı edim.

94
00:04:27,550 --> 00:04:31,650
Bu narıncı t m saniyədən

95
00:04:31,650 --> 00:04:33,160
sonra baş verəndir.

96
00:04:33,160 --> 00:04:35,360
Buradakı məsafə

97
00:04:35,360 --> 00:04:38,390
Bunu da başqa rənglə edəcəyəm.

98
00:04:38,390 --> 00:04:41,540
mənbənin sürəti olacaq.

99
00:04:41,540 --> 00:04:46,350
Bu, v m vurulsun getdiyi

100
00:04:46,350 --> 00:04:47,190
zaman olacaq.

101
00:04:47,190 --> 00:04:49,340
Videonun başında dedim ki, zaman

102
00:04:49,340 --> 00:04:51,480
dalğanın periodudur. Bu sualdakı zamandır.

103
00:04:51,480 --> 00:04:54,340
Dalğanın periodu, T m.

104
00:04:54,340 --> 00:04:57,950
Dalğanın bir periodundan sonra,
əgər bu 5 saniyədirsə,

105
00:04:57,950 --> 00:05:00,910
deyəcəyik ki, 5 saniyədən sonra
mənbə

106
00:05:00,910 --> 00:05:07,800
v m vur t m qədər uzağa getmiş olacaq.

107
00:05:07,800 --> 00:05:12,300
İlk buraxılan dalğaı isə v d vur t m
qədər hərəkət edəcək.

108
00:05:12,300 --> 00:05:14,300
Haqqında danışdığımız zaman

109
00:05:14,300 --> 00:05:16,270
buraxılan dalğanın periodudur.

110
00:05:16,270 --> 00:05:19,810
Tam bu qədər zamandan sonra bu şey

111
00:05:19,810 --> 00:05:21,960
növbəti siqnalı yayacaq.
O tam bir dövrə

112
00:05:21,960 --> 00:05:23,500
vurdu,elə bu o deməkdir ki.

113
00:05:23,500 --> 00:05:27,390
Yəni o, indi yenə nəsə yayacaq.

114
00:05:27,390 --> 00:05:30,680
O, bu nöqtədə buraxılmış olur.

115
00:05:30,680 --> 00:05:33,760
Bəs t m saniyə, saat və ya mikrosaniyə,
hər nəsə,

116
00:05:33,760 --> 00:05:37,990
əvvəl buraxdığı siqnal ilə arasındakı

117
00:05:37,990 --> 00:05:38,730
məsafə nədir?

118
00:05:38,730 --> 00:05:41,650
Bu siqnal və indi buraxılanla aradakı

119
00:05:41,650 --> 00:05:43,210
məsafə nədir?

120
00:05:43,210 --> 00:05:45,600
Birinin burada olub, digərinin mənbədən

121
00:05:45,600 --> 00:05:48,810
təzəlikcə buraxıldığına baxmayaraq
onlar eyni

122
00:05:48,810 --> 00:05:50,260
sürətlə hərəkət edirlər.

123
00:05:50,260 --> 00:05:52,530
Yəni onlar arasındakı məsafə elə bu

124
00:05:52,530 --> 00:05:54,630
siqnalla mənbə arasında olan məsafədir.

125
00:05:54,630 --> 00:05:56,670
Belə də baxa bilərsiniz.

126
00:05:56,670 --> 00:05:59,740
Bəs buradakı

127
00:05:59,740 --> 00:06:02,790
məsafə nədir?

128
00:06:02,790 --> 00:06:07,270
Bütün bu radius məsafəsi,

129
00:06:07,270 --> 00:06:12,090
dediyimiz kimi v d, dalğa sürəti, vurulsun

130
00:06:12,090 --> 00:06:16,440
dalğanın mənbəyə nəzərən olan periodudur.

131
00:06:16,440 --> 00:06:19,170
Sonra isə mənbənin nə qədər hərəkət

132
00:06:19,170 --> 00:06:20,540
etdiyini ondan çıxırıq.

133
00:06:20,540 --> 00:06:23,350
Bu halda, əgər bu baxış bucağından baxsaq

134
00:06:23,350 --> 00:06:24,910
mənbə, bu dalğanın istiqamətində

135
00:06:24,910 --> 00:06:27,050
hərəkət edib.

136
00:06:27,050 --> 00:06:33,140
Yəni bu, sadəcə, mənfi v m olacaq, mənbənin

137
00:06:33,140 --> 00:06:38,990
sürəti vurulsun mənbədən olan dalğanın

138
00:06:38,990 --> 00:06:40,340
periodu.

139
00:06:40,340 --> 00:06:41,780
Sizə bir sual verim.

140
00:06:41,780 --> 00:06:44,900
Əgər buradasınızsa və müşahidəçisinizsə,

141
00:06:44,900 --> 00:06:49,730
buradakı adamsınız, burada oturursunuz və

142
00:06:49,730 --> 00:06:52,680
müəyyən bir anda

143
00:06:52,680 --> 00:06:56,190
birinci siqnal sizi ötüb keçir. Növbəti

144
00:06:56,190 --> 00:06:58,720
siqnalı nə qədər vaxt gözləməlisiniz?

145
00:06:58,720 --> 00:07:01,520
İndi buraxılan siqnal nə qədər vaxta

146
00:07:01,520 --> 00:07:03,010
yanınızdan keçəcək?

147
00:07:03,010 --> 00:07:04,920
O, bu məsafəni qət edəcək.

148
00:07:04,920 --> 00:07:06,750
Deməli məhz bu məsafəni qət etməlidir.

149
00:07:06,750 --> 00:07:07,650
Gəlin, onu yazım.

150
00:07:07,650 --> 00:07:10,580
Soruşduğum sual odur ki, mənbənin 
hərəkətinin

151
00:07:10,580 --> 00:07:14,060
istiqamətində olan müşahidəçiyə görə

152
00:07:14,060 --> 00:07:15,320
period nə qədərdir?

153
00:07:15,320 --> 00:07:19,660
Müşahidəçiyə görə period

154
00:07:19,660 --> 00:07:22,180
növbəti qabarıqlığın getdiyi məsafə,

155
00:07:22,180 --> 00:07:25,240
hansı ki, buraya qədərdir.

156
00:07:25,240 --> 00:07:26,900
Qoyun kopyalayım və köçürüm.

157
00:07:30,260 --> 00:07:32,390
O belə olacaq.

158
00:07:32,390 --> 00:07:33,150
Bunu silim.

159
00:07:33,150 --> 00:07:35,690
Bu bərabərdir işarəsinə oxşamamalıdır

160
00:07:35,690 --> 00:07:36,540
ona görə də onu silim.

161
00:07:36,540 --> 00:07:39,070
Və ya mənfi işarə.

162
00:07:39,070 --> 00:07:41,335
Bu, bu anda buraxılan növbəti siqnalın

163
00:07:41,335 --> 00:07:42,840
getdiyi məsafə bölünsün

164
00:07:42,840 --> 00:07:46,260
siqnalın sürəti

165
00:07:46,260 --> 00:07:49,310
və ya bildiyimiz dalğanın

166
00:07:49,310 --> 00:07:50,400
sürəti olacaq.

167
00:07:50,400 --> 00:07:52,565
Bu v d-dir.

168
00:07:58,680 --> 00:08:01,600
Bu bizə müşahidə periodunu verir.

169
00:08:01,600 --> 00:08:01,770
İndi.

170
00:08:01,770 --> 00:08:03,850
Əgər biz tezliyi istəyiriksə bunu 
azca

171
00:08:03,850 --> 00:08:04,190
dəyişə bilərik.

172
00:08:04,190 --> 00:08:05,980
Gəlin edək.

173
00:08:05,980 --> 00:08:08,940
Belə də yaza bilərik.

174
00:08:08,940 --> 00:08:12,390
Mənbənin periodunu mötərizə xaricinə çıxarda bilərik.

175
00:08:12,390 --> 00:08:14,630
t m-i mötərizə xaricinə çıxardırıq.

176
00:08:14,630 --> 00:08:20,440
Bu, t m vurulsun dalğanın sürəti çıxılsın

177
00:08:20,440 --> 00:08:26,690
mənbənin sürəti bölünsün dalğanın

178
00:08:26,690 --> 00:08:30,230
sürəti olur. Bu hərəkət edən cismin

179
00:08:30,230 --> 00:08:33,309
yolunda oturan müşahidəçiyə görə

180
00:08:33,309 --> 00:08:38,270
period düsturunu dalğa mənbəsinin əsl

181
00:08:38,270 --> 00:08:42,270
periodu, dalğa sürəti və mənbənin sürəti

182
00:08:42,270 --> 00:08:44,930
ilə ifadə edərək tapdıq.

183
00:08:44,930 --> 00:08:46,670
Əgər tezliyi tapmaq istəsək, sadəcə,

184
00:08:46,670 --> 00:08:48,140
əksini yazırıq.

185
00:08:48,140 --> 00:08:49,340
Gəlin bunu edək.

186
00:08:49,340 --> 00:08:52,640
Müşahidəçinin tezliyi, bu növbəti dövrü

187
00:08:52,640 --> 00:08:54,630
görməyi üçün nə qədər saniyə keçdiyini
göstərir.

188
00:08:54,630 --> 00:08:57,110
Saniyədəki dövrlərin sayı üçün
bunun tərsini yazın.

189
00:08:57,110 --> 00:08:58,880
Müşahidə tezliyi, sadəcə, bunun

190
00:08:58,880 --> 00:08:59,600
tərsi olacaq.

191
00:08:59,600 --> 00:09:02,060
Əgər biz bu bütün ifadənin tərsini yazsaq,

192
00:09:02,060 --> 00:09:07,800
1 bölünsün t m vurulsun v d, dalğanın

193
00:09:07,800 --> 00:09:10,840
sürəti çıxılsın mənbənin sürəti alırıq.

194
00:09:10,840 --> 00:09:13,740
Mənbəyə nəzərən 1 bölünsün

195
00:09:13,740 --> 00:09:16,580
period eyni şeydir.

196
00:09:16,580 --> 00:09:18,840
Buradakı şey isə mənbənin

197
00:09:18,840 --> 00:09:20,260
tezliyi ilə eyni şeydir.

198
00:09:20,260 --> 00:09:21,070
Bunu alırıq.

199
00:09:21,070 --> 00:09:22,160
İki ifadəmiz var.

200
00:09:22,160 --> 00:09:26,010
Əgər mənbənin sürəti

201
00:09:26,010 --> 00:09:28,690
sizin istiqamətinizdədirsə,

202
00:09:28,690 --> 00:09:30,310
bu cür düsturları alırıq.

203
00:09:30,310 --> 00:09:34,190
Yenidən yazıram ki, müşahidəçiyə görə

204
00:09:34,190 --> 00:09:37,600
period olacaq mənbənin baxış bucağından olan

205
00:09:37,600 --> 00:09:42,060
period vurulsun dalğa sürəti

206
00:09:42,060 --> 00:09:44,080
çıxılsın mənbə sürəti, bu, mənbənin sürətidir

207
00:09:44,080 --> 00:09:47,650
bölünsün dalğa sürətinin özü 
olur.

208
00:09:47,650 --> 00:09:51,640
Bu müşahidəçiyə görə tezlik isə,

209
00:09:51,640 --> 00:09:53,560
sadəcə, bunun əksidir.

210
00:09:53,560 --> 00:09:56,590
Periodun tərsi isə mənbəyə görə olan tezlik

211
00:09:56,590 --> 00:10:00,840
vurulsun dalğa sürəti bölünsün

212
00:10:00,840 --> 00:10:03,730
dalğa sürəti çıx mənbə sürətinə

213
00:10:03,730 --> 00:10:05,450
bərabərdir.

214
00:10:05,450 --> 00:10:07,640
Gələn videoda eyni məsələləri müşahidəçi

215
00:10:07,640 --> 00:10:10,400
burada oturanda necə həll olunacağını

216
00:10:10,400 --> 00:10:11,960
göstərəcəyəm