0:00:00.870,0:00:04.170 Burada sağa doğru müəyyən sürətlə[br]hərəkət edən 0:00:04.170,0:00:06.150 bir dalğa mənbəsi var. 0:00:06.150,0:00:14.510 Deyək ki, mənbənin sürəti 0:00:14.510,0:00:19.460 v indeksdə m-dir. Əvvəlki videoda etdiyimiz 0:00:19.460,0:00:21.180 əməliyyatı, amma daha mücərrəd formada 0:00:21.180,0:00:23.630 edəcəyik ki, müşahidə olunan tezlik üçün 0:00:23.630,0:00:26.160 daha ümumi düstur çıxara bilək. 0:00:26.160,0:00:30.190 Bu sağa nə qədər sürətlə hərəkət[br]etdiyini göstərir və 0:00:30.190,0:00:35.400 dalğa yayır. Deyək ki,[br]onun yaydığı dalğanın 0:00:35.400,0:00:40.930 sürəti radial olaraq kənara doğru 0:00:40.930,0:00:43.270 v indeksdə d-dir. 0:00:43.270,0:00:45.510 Biz onun qiymətini və istiqamətini[br]tapmalıyıq. 0:00:45.510,0:00:46.760 (Təbi ki radial olaraq). 0:00:50.070,0:00:53.660 Bu, periodu və tezliyi 0:00:53.660,0:00:55.950 olan dalğanın tezliyidir. 0:00:55.950,0:00:58.550 Bu tezlik və period isə mənbəyin [br]görünüşündən 0:00:58.550,0:01:00.630 asılıdır. 0:01:00.630,0:01:01.515 Hər şeyi edəcəyik. 0:01:01.515,0:01:02.840 Hamısı sadə mexanikadır. 0:01:02.840,0:01:04.959 Nisbi sürət haqqında danışmayacağıq. 0:01:04.959,0:01:07.580 Ona görə də cismlər işıq sürətinə 0:01:07.580,0:01:10.580 yaxınlaşanda baş verən şeylərə[br]fikir verməli deyilik. 0:01:10.580,0:01:15.670 Deyək ki, bir periodu var, gəlin 0:01:15.670,0:01:17.130 onu yazım. 0:01:17.130,0:01:22.220 Mənbənin görünüşündən dalğaya qədər olan 0:01:22.220,0:01:26.890 period mənbə periodudur. 0:01:26.890,0:01:31.850 Mənbə periodunu t indeksdə m adlandıraq. 0:01:31.850,0:01:34.400 Mənbə tezliyi isə bunun tərsi olacaq, 0:01:34.400,0:01:35.900 bunu əzbər bilirik. 0:01:35.900,0:01:42.790 Mənbə tezliyinə f indeksdə m deyək. 0:01:42.790,0:01:44.960 Bu ikisi bir birinin tərsidir. 0:01:44.960,0:01:47.300 Dalğanın periodunun tərsi tezlikdir, 0:01:47.300,0:01:49.060 və ya əksinə. 0:01:49.060,0:01:52.010 Nə baş verəcəyini təsəvvür edək. 0:01:52.010,0:01:56.930 Deyək ki, 0-cı anda o, birinci[br]qabarıqlığı və ya 0:01:56.930,0:01:59.430 birinci siqnalı buraxır. 0:01:59.430,0:02:01.540 O indicə buraxıldığı üçün görə bilmirsiniz. 0:02:01.540,0:02:05.020 İndi t saniyə sonrasına baxaq. 0:02:05.020,0:02:07.695 Deyək ki, bu saniyə ilədir və[br]hər t saniyədə 0:02:07.695,0:02:09.410 yeni bir siqnal buraxılır. 0:02:09.410,0:02:11.970 Əvvəla, t indeksdə m saniyədən sonra 0:02:11.970,0:02:14.800 bu birinci siqnal haradadır? 0:02:14.800,0:02:18.170 Birinci siqnalın sürətini 0:02:18.170,0:02:19.650 zamana vurursunuz. 0:02:19.650,0:02:22.780 Sürət vurulsun zaman sizə məsafəni[br]verəcək. 0:02:22.780,0:02:24.200 İnanmırsınızsa sizə [br]nümumə göstərim. 0:02:24.200,0:02:27.980 Deyək ki, sürət 5 m/s və 0:02:27.980,0:02:30.850 period da 2 saniyədir. Bu sizə 10 0:02:30.850,0:02:32.340 metr verəcək. 0:02:32.340,0:02:34.580 Saniyələr ixtisar olunur. 0:02:34.580,0:02:38.230 t saniyədən sonra dalğanın nə qədər [br]uzağa getdiyini tapmaq üçün 0:02:38.230,0:02:42.090 sadəcə t indeksə m-i dalğanın 0:02:42.090,0:02:43.830 sürətinə vurursunuz. 0:02:43.830,0:02:46.160 Deyək ki, o buradan qeyd olunur. 0:02:46.160,0:02:47.960 Çöldən çevrə kimidir. 0:02:47.960,0:02:50.080 Yəni çöldə bir çevrə çəkəcəyəm. 0:02:50.080,0:02:53.690 Çevrəni ən yaxşı belə çəkə bilirəm. 0:02:53.690,0:03:00.080 Bu məsafə, buradakı radius 0:03:00.080,0:03:03.140 sürətlə zamanın hasilinə bərabərdir. 0:03:03.140,0:03:08.780 Bu birinci siqnalın sürəti, v d, əslində 0:03:08.780,0:03:09.510 sadəcə, sürətdir. 0:03:09.510,0:03:11.630 Ona v d çöl deyəcəyəm. 0:03:11.630,0:03:12.800 O vektorial kəmiyyət deyil. 0:03:12.800,0:03:14.750 O təsəvvür edə biləcəyiniz[br]bir ədəddir. 0:03:14.750,0:03:19.450 v d vurulsun period, t m. 0:03:22.100,0:03:23.780 Bilirəm bu mücərrəddir, amma bunu 0:03:23.780,0:03:25.300 hər saniyədəki məsafə kimi [br]təsəvvür edin. 0:03:25.300,0:03:29.330 Əgər bu 10 m/s ilə hərəkət edirsə və 0:03:29.330,0:03:31.190 period 2 saniyədirsə, bu nə qədər uzaqda[br]olduğudur. 0:03:31.190,0:03:34.520 O 2 saniyədən sonra 10 metr gedəcək. 0:03:34.520,0:03:36.635 Videonun əvvəlində dedik ki, bu 0:03:36.635,0:03:38.100 şey hərəkətdədir. 0:03:38.100,0:03:40.410 Baxmayaraq ki, bu nöqtədən buraxıldığı 0:03:40.410,0:03:43.340 istiqamətdə çölə doğru gedir, bu şey[br]eləcə dayanmır. 0:03:43.340,0:03:44.720 Bunu gələn videoda görəcəyik. 0:03:44.720,0:03:46.690 Bu şey də hərəkət edir. 0:03:46.690,0:03:47.540 Nə qədər? 0:03:47.540,0:03:48.700 Eyni şeyi edirik. 0:03:48.700,0:03:52.330 Sürətini eyni zaman miqdarına vururuq. 0:03:52.330,0:03:55.770 t m saniyədən və ya t s periodundan sonra 0:03:55.770,0:03:59.230 bunun nəyə oxşadığını demişdik? 0:03:59.230,0:04:01.130 Bu şey sağa doğru hərəkət edir. 0:04:01.130,0:04:02.660 Deyək ki, o buradadır 0:04:02.660,0:04:05.570 və buraya hərəkət edib. 0:04:05.570,0:04:08.470 Bu videoda mənbənin sürətinin dalğanın 0:04:08.470,0:04:12.440 sürətindən az olduğunu fərz edirik. 0:04:12.440,0:04:14.750 Onlar bir-birinə bərabər olanda və 0:04:14.750,0:04:16.890 əks tərəfə gedəndə maraqlı şeylər olur. 0:04:16.890,0:04:18.860 Amma bunun az olduğunu fərz edirik. 0:04:18.860,0:04:23.150 Mənbə dalğadan yavaş sürətlə[br]hərəkət edir. 0:04:23.150,0:04:24.290 Bəs bu məsafə nədir? 0:04:24.290,0:04:25.980 Yadınıza salın ki, 0:04:25.980,0:04:27.550 Gəlin, onu narıncı edim. 0:04:27.550,0:04:31.650 Bu narıncı t m saniyədən 0:04:31.650,0:04:33.160 sonra baş verəndir. 0:04:33.160,0:04:35.360 Buradakı məsafə 0:04:35.360,0:04:38.390 Bunu da başqa rənglə edəcəyəm. 0:04:38.390,0:04:41.540 mənbənin sürəti olacaq. 0:04:41.540,0:04:46.350 Bu, v m vurulsun getdiyi 0:04:46.350,0:04:47.190 zaman olacaq. 0:04:47.190,0:04:49.340 Videonun başında dedim ki, zaman 0:04:49.340,0:04:51.480 dalğanın periodudur. Bu sualdakı zamandır. 0:04:51.480,0:04:54.340 Dalğanın periodu, T m. 0:04:54.340,0:04:57.950 Dalğanın bir periodundan sonra,[br]əgər bu 5 snaiyədirsə, 0:04:57.950,0:05:00.910 deyəcəyik ki, 5 saniyədən sonra[br]mənbə 0:05:00.910,0:05:07.800 v m vur t m qədər uzağa getmiş olacaq. 0:05:07.800,0:05:12.300 Dalğanın birinci qabarığı isə v d vur t m[br]qədər hərəkət edəcək. 0:05:12.300,0:05:14.300 Haqqında danışdığımız zaman buraxılan 0:05:14.300,0:05:16.270 dalğanın periodudur. 0:05:16.270,0:05:19.810 Tam bu qədər zamandan sonra bu şey 0:05:19.810,0:05:21.960 növbəti qabarıqlığı buraxacaq.[br]O tam bir dövrə 0:05:21.960,0:05:23.500 vurmuş olacaq. 0:05:23.500,0:05:27.390 Yəni o, indi nəsə buraxacaq. 0:05:27.390,0:05:30.680 O, bu nöqtədə buraxılmış olur. 0:05:30.680,0:05:33.760 Bəs t m saniyə, saat və ya mikrosaniyə,[br]bunu bilmirik, 0:05:33.760,0:05:37.990 əvvəl buraxdığı qabarıqlıq ilə arasındakı 0:05:37.990,0:05:38.730 məsafə nədir? 0:05:38.730,0:05:41.650 Bu qabarıqlıq və indi buraxılanla aradakı 0:05:41.650,0:05:43.210 məsafə nədir? 0:05:43.210,0:05:45.600 Biri burada, digəri mənbənin mövqesindən 0:05:45.600,0:05:48.810 təzəlikcə buraxıldıqlarına baxmayaraq[br]onlar eyni 0:05:48.810,0:05:50.260 sürətlə hərəkət edirlər. 0:05:50.260,0:05:52.530 Yəni onlar arasındakı məsafə elə bu 0:05:52.530,0:05:54.630 qabarıqlıqla mənbə arasında olan məsafədir. 0:05:54.630,0:05:56.670 Belə də baxa bilərsiniz. 0:05:56.670,0:05:59.740 Bəs buradakı 0:05:59.740,0:06:02.790 məsafə nədir? 0:06:02.790,0:06:07.270 Bütün bu radius məsafəsi, 0:06:07.270,0:06:12.090 dediyimiz kimi v d, dalğa sürəti, vurulsun 0:06:12.090,0:06:16.440 dalğanın mənbəyə nəzərən olan periodudur. 0:06:16.440,0:06:19.170 Sonra isə mənbənin nə qədər hərəkət 0:06:19.170,0:06:20.540 etdiyini ondan çıxırıq. 0:06:20.540,0:06:23.350 Bu halda, əgər bu baxış bucağından baxsaq 0:06:23.350,0:06:24.910 mənbə, bu dalğanın istiqamətində 0:06:24.910,0:06:27.050 hərəkət edib. 0:06:27.050,0:06:33.140 Yəni bu, sadəcə, mənfi v m olacaq, mənbənin 0:06:33.140,0:06:38.990 sürəti vurulsun mənbədən olan dalğanın 0:06:38.990,0:06:40.340 periodu. 0:06:40.340,0:06:41.780 Sizə bir sual verim. 0:06:41.780,0:06:44.900 Əgər buradasınızsa və müşahidəçisinizsə, 0:06:44.900,0:06:49.730 buradakı adamsınız, burada oturursunuz və 0:06:49.730,0:06:52.680 müəyyən bir anda 0:06:52.680,0:06:56.190 birinci qabarıqlıq sizi ötüb keçir. Növbəti 0:06:56.190,0:06:58.720 qabarıqlığı nə qədər vaxt gözləməlisiniz? 0:06:58.720,0:07:01.520 İndi buraxılan qabarıqlıq nə qədər vaxta 0:07:01.520,0:07:03.010 yanınızdan keçəcək? 0:07:03.010,0:07:04.920 O, bu məsafəni qət edəcək. 0:07:04.920,0:07:06.750 Yəni qət etməlidir. 0:07:06.750,0:07:07.650 Gəlin, onu yazım. 0:07:07.650,0:07:10.580 Soruşduğum sual odur ki, mənbənin [br]hərəkətinin 0:07:10.580,0:07:14.060 istiqamətində olan müşahidəçiyə 0:07:14.060,0:07:15.320 görə period nə qədərdir? 0:07:15.320,0:07:19.660 Müşahidəçiyə görə period 0:07:19.660,0:07:22.180 növbəti qabarıqlığın getdiy məsafə, 0:07:22.180,0:07:25.240 hansı ki, buraya qədərdir. 0:07:25.240,0:07:26.900 Kopyalayım və köçürüm. 0:07:30.260,0:07:32.390 O belə olacaq. 0:07:32.390,0:07:33.150 Bunu təmizləyim. 0:07:33.150,0:07:35.690 Bu bərabərdir işarəsinə oxşamamalıdır 0:07:35.690,0:07:36.540 ona görə də onu silim. 0:07:36.540,0:07:39.070 Və ya mənfi işarə. 0:07:39.070,0:07:41.335 Bu, bu anda buraxılan növbəti siqnalın 0:07:41.335,0:07:42.840 getdiyi məsafə bölünsün 0:07:42.840,0:07:46.260 siqnalın sürəti 0:07:46.260,0:07:49.310 və ya bildiyimiz dalğanın 0:07:49.310,0:07:50.400 sürəti olacaq. 0:07:50.400,0:07:52.565 Bu v d-dir. 0:07:58.680,0:08:01.600 Bu bizə müşahidə periodunu verir. 0:08:01.600,0:08:01.770 İndi. 0:08:01.770,0:08:03.850 Əgər biz tezliyi istəyiriksə bunu [br]dəyişə bilərik. 0:08:03.850,0:08:04.190 - 0:08:04.190,0:08:05.980 Gəlin edək. 0:08:05.980,0:08:08.940 Belə də yaza bilərik. 0:08:08.940,0:08:12.390 Mənbənin periodunu əmsallaşdıra bilərik. 0:08:12.390,0:08:14.630 t m-i əmsallaşdırırıq. 0:08:14.630,0:08:20.440 Bu, t m vurulsun dalğanın sürəti çıxılsın 0:08:20.440,0:08:26.690 mənbənin sürəti bölünsün dalğanın 0:08:26.690,0:08:30.230 sürəti olur. Bu hərəkət edən cismin 0:08:30.230,0:08:33.309 yolunda oturan müşahidəçiyə görə 0:08:33.309,0:08:38.270 period düsturunu dalğa mənbəsinin əsl 0:08:38.270,0:08:42.270 periodu, dalğa sürəti və mənbənin sürəti 0:08:42.270,0:08:44.930 ilə ifadə edərək tapdıq. 0:08:44.930,0:08:46.670 Əgər tezliyi tapmaq istəsək, sadəcə, 0:08:46.670,0:08:48.140 əksini yazırıq. 0:08:48.140,0:08:49.340 Gəlin bunu edək. 0:08:49.340,0:08:52.640 Müşahidəçinin tezliyi, bu növbəti dövrü 0:08:52.640,0:08:54.630 görməyi üçün nə qədər saniyə keçdiyini[br]göstərir. 0:08:54.630,0:08:57.110 Saniyədəki dövrlərin sayı üçün[br]bunun tərsini yazın. 0:08:57.110,0:08:58.880 Müşahidə tezliyi, sadəcə, bunun 0:08:58.880,0:08:59.600 tərsi olacaq. 0:08:59.600,0:09:02.060 Əgər biz bu bütün ifadənin tərsini yazsaq, 0:09:02.060,0:09:07.800 1 bölünsün t m vurulsun v d, dalğanın 0:09:07.800,0:09:10.840 sürəti çıxılsın mənbənin sürəti alırıq. 0:09:10.840,0:09:13.740 Mənbənin baxış bucağından 1 bölünsün 0:09:13.740,0:09:16.580 period eyni şeydir. 0:09:16.580,0:09:18.840 Buradakı şey mənbənin tezliyi ilə 0:09:18.840,0:09:20.260 eyni şeydir. 0:09:20.260,0:09:21.070 Bunu alırıq. 0:09:21.070,0:09:22.160 İki ifadəmiz var. 0:09:22.160,0:09:26.010 Əgər mənbənin sürəti sizin 0:09:26.010,0:09:28.690 istiqamətinizdədirsə, bu cür 0:09:28.690,0:09:30.310 düsturları alırıq. 0:09:30.310,0:09:34.190 Yenidən yazıram ki, müşahidəçiyə 0:09:34.190,0:09:37.600 görə period mənbənin baxış bucağından olan 0:09:37.600,0:09:42.060 period vurulsun dalğa sürəti 0:09:42.060,0:09:44.080 çıxılsın mənbə sürəti, bu, mənbənin 0:09:44.080,0:09:47.650 sürətidir, bölünsün dalğa sürətinin özü [br]olur. 0:09:47.650,0:09:51.640 Bu müşahidəçiyə görə tezlik isə, 0:09:51.640,0:09:53.560 sadəcə, bunun əksidir. 0:09:53.560,0:09:56.590 Periodun tərsi mənbəyə görə olan tezlik 0:09:56.590,0:10:00.840 vurulsun dalğa sürəti bölünsün 0:10:00.840,0:10:03.730 dalğa sürəti çıx mənbə sürətinə 0:10:03.730,0:10:05.450 bərabərdir. 0:10:05.450,0:10:07.640 Gələn videoda eyni məsələləri 0:10:07.640,0:10:10.400 müşahidəçi burda oturarkən 0:10:10.400,0:10:11.960 edəcəyəm.