0:00:07.176,0:00:12.117
لە ساڵی ١٩٨٥، سێ توێژەر لە[br]گەشتێکی توێژینەوە دەربارەی دۆلفینەکان

0:00:12.117,0:00:13.662
کەمێک بیزار بوون.

0:00:13.662,0:00:16.913
بۆ جۆشدانەوە بە دۆخەکەیان، یەکێکیان[br]خۆی کرد بە پسایدن (خوای دەریا)

0:00:16.913,0:00:21.565
بە دانانی تاجە گوڵینەیەکی گیای دەریایی[br]لەسەر سەری و دواتر فڕێدانی بۆ ناو زەریاکە.

0:00:21.565,0:00:27.193
دواتر دۆلفینێک هاتە سەر ڕووەکە بە تاجە[br]گولینەکەوە کە وەکو تاج لەسەر سەری دانابوو.

0:00:27.193,0:00:29.274
بێگومان، ئەوە دەکرێت ڕێکەوت بوو بیت،

0:00:29.274,0:00:35.255
بەڵام لە لایەکی دیکەوە ئەگەر هەیە کە [br]دۆلفینەکە لاسایی زاناکەی کرد بێتەوە.

0:00:35.255,0:00:39.940
ئەمەش لەبەر ئەوەی دۆلفینەکان یەکێکن لە [br]ژیرترین جۆرەکانی ئاژەل لە سەر زەوی.

0:00:39.940,0:00:42.990
کەواتە ئایا چەند زیرەکن؟

0:00:42.990,0:00:45.108
وەکو نەهەنگ و بەرازی دەریاکان،

0:00:45.108,0:00:47.709
دۆلفینەکان سەر بە گروپێکی[br]شیردەرە ئاوییەکانن

0:00:47.709,0:00:52.540
بە سێتەیشنس ناسراون [br]کە پیک هاتوون لە ٨٦ جۆری جیاواز زیندەوەر،

0:00:52.540,0:00:57.104
‎و لەگەڵ ئونگولەیتەکان یان[br]‎ئاژەڵە سمدارەکاندا لە بەستەرێکدا ھاوبەشن.

0:00:57.104,0:00:59.500
لە بنچینەدا شیردەرە زەمینییەکان،

0:00:59.500,0:01:04.160
یەکەمین سیتەیشنسن کە چووەتە ناو ئاو[br]بە نزیکەیی ٥٥ ملیۆن سال پێش ئێستا

0:01:04.198,0:01:06.791
وەکو نێچیر گرێکی گەورە بە ددانی تیژەوە.

0:01:06.791,0:01:11.550
دواتر، گۆڕانکارییەک لە گەرمیەکانی زەریا[br]نزیکەی ٣٥ ملیۆن ساڵ پێش ئێستا

0:01:11.550,0:01:14.568
بەردەست بوونی ڕاوکردنی کەم کردەوە.

0:01:14.568,0:01:17.686
کۆمەڵێک لە سیتەیشنس کە [br]لەم بارودۆخە دەرباز بوون،

0:01:17.686,0:01:22.103
نەهەنگە ددان دارەکان،[br]بچوکتر بوونەوە لەگەڵ ددانی کەم تیژ،

0:01:22.103,0:01:25.538
بەڵام لەگەڵ مێشکی گەورە و زێدە ئالۆزتر

0:01:25.538,0:01:28.238
ئەمەش ڕێگەی بە پەیوەندی [br]کۆمەڵایەتی ئاڵۆزتر داوە،

0:01:28.238,0:01:31.893
و توانستی دیاری کردنی جێگە بەهۆی[br]دەنگدانەوە بۆ گەڕان و پەیوەندی بەستن.

0:01:31.893,0:01:33.466
تاوێ بازدەوە بۆ ئیستا، و مێشکی

0:01:33.466,0:01:38.227
مێشکی دۆلفینە نوێیەکان زۆر گەورەن[br]کە قەبارەی ڕێژەیی،

0:01:38.227,0:01:41.566
گەورەیی مێشکیان بە بەراورد بە لاشەیان،

0:01:41.566,0:01:43.855
لە دوایی مرۆڤەکان بە دووەم دێت.

0:01:43.855,0:01:46.603
دۆلفینەکان پەرەیان سەندووە[br]بۆ مانەوە لە ژیان

0:01:46.603,0:01:49.844
لە ڕێگەی تواناکانیان بۆ پێکھێنانی شێوازی[br]ڕایەڵەی کۆمەڵایەتی ئاڵۆز

0:01:49.844,0:01:54.021
کە توانای ڕاوکردن، ڕاوە دونانی نەیاران،[br]و بەخێو کردنی کۆرپەکانیان پێکەوە پێ دەدات.

0:01:54.021,0:01:56.728
بۆ نموونە، کۆمەڵەیەک[br]لە دۆلفینەکانی فلۆریدا

0:01:56.728,0:02:01.023
شێوازێکی ئاڵۆزی یارمەتیدان [br]بەکاردەهێنن بۆ ڕاوکردنی ماسی.

0:02:01.023,0:02:04.785
دۆلفینێکیان وەک دروست کەری[br]تۆڕ لە قورەکە دەدات

0:02:04.785,0:02:06.647
لە کاتێکدا یەکێکی تریان ئاماژەکە دەداتە

0:02:06.647,0:02:12.075
دۆلفینەکانی دیکە بۆ ئەوەی پێکەوە[br]ڕیز بن و ماسیە هەڵاتووەکە بگرن.

0:02:12.075,0:02:16.223
بەدەست هێنانی دەر ئەنجامێکی وەها پێویستی [br]بە پلان دانان و هاوکاری هەیە،

0:02:16.223,0:02:20.521
کە پێویستی بە جۆرە پەیوەندیەکی [br]ناوەخۆیی دۆلفینەکان هەیە.

0:02:20.521,0:02:24.025
دۆلفینەکان مێتۆدی پەیوەندی کردن [br]و تواناکانی دیکەیان دەگوازنەوە

0:02:24.025,0:02:26.046
لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی دیکە.

0:02:26.046,0:02:30.157
دانیشتوانی جیاوازی دۆلفینەکان[br]چەشنی جیاوازی سڵاو کردن پێشان دەدەن،

0:02:30.157,0:02:33.237
لەگەڵ ستراتیژی ڕاو کردن،[br]و هەڵسوکەوتەکانی دیکە.

0:02:33.237,0:02:37.510
ئەو شێوازی گواستنەوە کولتوورییە تەنانەت[br]بە کارهێنانی کەرەستەکانیش دەگرێتەوە.

0:02:37.510,0:02:41.303
کۆمەڵەیەک لەو دۆلفینی کەناری زەریاکانی[br]ئوستوڕالیا

0:02:41.303,0:02:43.514
کە بە یانەی ئیسفنجی دۆلفین ناونراوە،

0:02:43.514,0:02:49.073
فێربوون چۆن ڕووییان داپۆشن بەو ئیسفنجانەی[br]بەسەر مەرجانەکانەوە ڕەگیان داکوتیوە،

0:02:49.073,0:02:51.859
زانیاری دەگوازنەوە[br]لە دایکەوە بۆ کچ.

0:02:51.859,0:02:54.954
تەنانەت دۆلفینەکان نیشانیان داوە کە[br]تێگەیشتنیان بۆ زمانیش هەیە.

0:02:54.954,0:02:58.068
کاتێک فێری زمانێک دەکرێن کە پێکهاتووە [br]لە فیکە و ئاماژەکانی دەست،

0:02:58.068,0:03:00.544
ئەوان بە تەنها لەوە ناگەن [br]کە ئاماژەکە واتای چییە،

0:03:00.544,0:03:02.849
بەڵکو لە ڕیزبەندیەکەشی تێ دەگەن:

0:03:02.849,0:03:05.353
جیاوازی نێوان [br]هێنانی تۆپەکە بۆ ئەڵقەکە

0:03:05.353,0:03:07.633
و هێنانی ئەڵقەکە بۆ تۆپەکە.

0:03:07.633,0:03:11.974
کەواتە ئەوان توانایان هەبوو کار لەسەر دوو[br]لە توخمە سەرەکییەکانی زمانی مرۆڤ بکەن:

0:03:11.974,0:03:14.571
هێماکان کە ئاماژەنە[br]بۆ شتەکان و کردارەکان،

0:03:14.571,0:03:18.556
و ڕیزبەندی کە چۆنیەتی ڕێکخستنیان[br]دیاری دەکات. هەروەها دۆلفینەکان

0:03:18.556,0:03:22.772
بەشێکن لە ژمارەیەکی کەم لە جۆرەکانی ئاژەڵ[br]کە بتوانن لە تاقیکردنەوەی ئاوێنە دەربچن.

0:03:22.772,0:03:27.719
لە ڕێگەی ناسینەوەی خۆیان لە ئاوێنەدا،[br]پێمان دەڵین کە ئاگاداری خود-ئاگایی خۆیانن،

0:03:27.719,0:03:31.786
و توێژینەوە نیشانی دەدات ئەوان دەتوانن[br]نەک تەنها لاشەیان بناسنەوە،

0:03:31.786,0:03:36.956
بەڵکو هزرەکانی خۆشیان دەناسنەوە،[br]ئەوەش خاسیەتێکە پێی دەگوترێت درک بەخۆکردن.

0:03:36.956,0:03:39.653
لە توێژینەوەیەکدا، دۆلفینەکان[br]بەراوردی نێوان دوو دەنگیان

0:03:39.653,0:03:44.371
دەکرد دەتوانرا وەڵامی هاوشێوە، [br]جیاواز، یانیش نا دڵنیایی دیاری بکرێت.

0:03:44.371,0:03:45.625
ڕێک وەکو مرۆڤەکان،

0:03:45.625,0:03:49.384
ئەوان زیاتر لە تاقیکردنەوە سەختەکان[br]نا دڵنیایان نیشان دەدا،

0:03:49.384,0:03:51.572
مانای وایە ئەوان[br]ئاگاداری ئەو شتەن کە دەیزانن،

0:03:51.572,0:03:54.557
و چەند هەست بە بڕوا بە خۆبوون دەکەن[br]دەربارەی ئەو زانیارییە.

0:03:54.557,0:03:57.443
بەڵام هەندێک شتی زێدە سەرنجڕاکێش [br]سەبارەت بە دۆلفینەکان

0:03:57.443,0:04:01.172
بریتیین لە هەستەکانی دڵسۆز بوون،[br]مرۆڤ دۆست و پەیوەستی.

0:04:01.172,0:04:05.982
خووی یارمەتیدانی تاکە بریندار بووەکانی[br]چەشنی ئاژەڵەکانی دیکەش تێ دەپەڕێنن

0:04:05.982,0:04:07.817
هەروەکو بەڵگەی گەواهی زۆر هەیە کە

0:04:07.817,0:04:11.476
دۆلفینەکان مرۆڤەکانیان بۆ سەر ڕووی[br]زەریاکە هەڵ گرتووە تا بتوانن هەناسە بدەن.

0:04:11.476,0:04:14.142
وەکو ئێمە، دۆلفینەکان خەم بۆ[br]مردووەکانیان دەخۆن.

0:04:14.142,0:04:16.353
کاتێک ئێمە ڕەچاوی ئەو[br]هەموو بەڵگانە دەکەین،

0:04:16.353,0:04:19.669
ڕەنگە بپرسین بۆچی ئێستاش مرۆڤەکان[br]ڕاوی دۆلفین دەکەن بۆ گۆشتەکەیان،

0:04:19.669,0:04:22.176
لە ڕێگەی ڕاوکردنیان و[br]پیس کردنی ژینگە دەیان خەینە

0:04:22.176,0:04:25.028
مەترسییەوە، یانیش زیندانیان دەکەین[br]تاوەکو نمایشیان پێبکەین.

0:04:25.028,0:04:28.534
ڕەنگە پرسیارە گرینگەکە[br]ئەوە نەبێت کە ئایە دۆلفینەکان زیرەکن

0:04:28.534,0:04:30.424
و بوونەوەری ئاڵۆزن،

0:04:30.424,0:04:34.601
بەڵکو ئایە دەتوانرێت مرۆڤەکان[br]لەگەڵیان هاوهەست بن بەڕادەیەک.

0:04:34.601,0:04:37.222
بیان پارێزن و ئازادیان بکەن.