1
00:00:09,301 --> 00:00:12,791
Ansızın haber vermeden başınıza gelebilir.

2
00:00:12,791 --> 00:00:16,174
Belki yumuşak bir halının üzerinde
yürüyorsun ve kapının koluna uzandın,

3
00:00:16,174 --> 00:00:18,746
aniden ... çarpıldın!

4
00:00:18,746 --> 00:00:20,831
Statik elektriği anlamak için,

5
00:00:20,831 --> 00:00:24,049
öncelikle biraz maddenin doğasını
anlamamız gerekir.

6
00:00:24,049 --> 00:00:25,846
Tüm maddeler atomlardan oluşur.

7
00:00:25,846 --> 00:00:28,897
Atomlar da daha küçük üç tür parçacıktan:

8
00:00:28,897 --> 00:00:31,085
Negatif yüklü elektronlar,

9
00:00:31,085 --> 00:00:33,433
pozitif yüklü protonlar

10
00:00:33,433 --> 00:00:35,589
ve nötr nötronlar.

11
00:00:35,589 --> 00:00:39,694
Normalde, bir atomdaki elektronlar
ve protonlar birbirini dengeler,

12
00:00:39,694 --> 00:00:44,261
dokunduğun çoğu maddenin elektriksel
olarak nötr olmasının sebebi de budur.

13
00:00:44,261 --> 00:00:48,092
Ancak elektronlar küçük ve hacimsel olarak
neredeyse bir yer kaplamazlar

14
00:00:48,092 --> 00:00:51,425
ve sürtme ya da sürtünme olaylarında
gevşek bağlı elektronlar

15
00:00:51,425 --> 00:00:55,059
atomlarından ayrılacak kadar enerji toplar
ve diğer atomlara bağlanır,

16
00:00:55,059 --> 00:00:57,598
farklı yüzeyler arasında gidip gelirler.

17
00:00:57,598 --> 00:00:58,791
Böyle bir durumda,

18
00:00:58,791 --> 00:01:02,384
ilk madde elektrondan 
çok proton barındırıp

19
00:01:02,384 --> 00:01:05,213
pozitif yüklü olurken,

20
00:01:05,213 --> 00:01:09,386
elektronların bağlandığı madde
negatif yüklü olur.

21
00:01:09,386 --> 00:01:12,285
Bu durum dengelenmemiş yük dağılımı


22
00:01:12,285 --> 00:01:15,239
ya da net yük ayrımı
olarak adlandırılır.

23
00:01:15,239 --> 00:01:17,611
Ancak doğa dengeden yana olduğu için,

24
00:01:17,611 --> 00:01:22,915
yeni yüklenmiş cisimlerden biri
başka bir maddeyle temas edince

25
00:01:22,915 --> 00:01:26,123
hareketli elektronlar

26
00:01:26,123 --> 00:01:28,119
ihtiyaca göre hareket ederler,

27
00:01:28,119 --> 00:01:30,564
ya negatif yüklü maddeden uzaklaşırlar

28
00:01:30,564 --> 00:01:33,734
ya da pozitif yüklü olan maddeye atlarlar,

29
00:01:33,734 --> 00:01:37,654
nötr yük dengesini sağlamak adına.

30
00:01:37,654 --> 00:01:41,734
Elektronların bu hızlı hareketine
statik boşalma adı verilir.

31
00:01:41,734 --> 00:01:45,082
Biz bu olayı kıvılcım olarak tanıyoruz.

32
00:01:45,082 --> 00:01:48,314
Tabii, bu süreç her madde için
geçerli değil.

33
00:01:48,314 --> 00:01:51,220
Öyle olsaydı her an çarpılırdık.

34
00:01:51,220 --> 00:01:53,392
Metal ve tuzlu su gibi iletken maddelerin

35
00:01:53,392 --> 00:01:56,507
dış kabuğundaki gevşek bağlı elektronlar

36
00:01:56,507 --> 00:01:59,781
moleküller arasında
kolayca yer değiştirebilir.

37
00:01:59,781 --> 00:02:03,798
Diğer yandan, plastik, kauçuk ve cam
gibi yalıtkan maddelerin

38
00:02:03,798 --> 00:02:08,780
dış kabuğundaki sıkıca bağlı elektronlar
diğer atomlara kolayca atlamazlar.

39
00:02:08,780 --> 00:02:11,186
Statik yüklenme daha çok

40
00:02:11,186 --> 00:02:14,947
ilgili maddelerden biri yalıtkan
olduğunda meydana gelir.

41
00:02:14,947 --> 00:02:16,499
Halının üzerinde yürürken,

42
00:02:16,499 --> 00:02:19,675
vücudundaki elektronlar halıya geçer.

43
00:02:19,675 --> 00:02:24,364
Halı yalıtkan olduğu için
kendi elektronlarını kaybetmek istemez.

44
00:02:24,364 --> 00:02:28,452
Bedenin ve halı beraberce nötrken,

45
00:02:28,452 --> 00:02:31,461
şimdi ikisinin arasında
bir yük kutuplaşması var.

46
00:02:31,461 --> 00:02:33,422
Tam da kapı koluna uzandığında,

47
00:02:33,422 --> 00:02:34,456
cız!

48
00:02:34,456 --> 00:02:37,925
Metal kapı kolundaki
gevşek bağlı elektronlar

49
00:02:37,925 --> 00:02:40,879
bedeninin kaybettiği elektronların
yerini alırlar.

50
00:02:40,879 --> 00:02:44,098
Bu evinin yatak odasında olduğunda
büyük bir sorun değil.

51
00:02:44,098 --> 00:02:46,212
Ancak açık havada

52
00:02:46,212 --> 00:02:50,751
statik elektrik dehşet verici, yıkıcı
bir doğa olayı olabilir.

53
00:02:50,751 --> 00:02:54,532
Bazı durumlarda, yük ayrımı
bulutlar arasında gerçekleşir.

54
00:02:54,532 --> 00:02:56,977
Bunun tam anlamıyla 
nasıl olduğunu bilmiyoruz.

55
00:02:56,977 --> 00:02:59,741
Su damlaları ve buz parçaları arasındaki


56
00:02:59,741 --> 00:03:02,342
sirkülasyondan kaynaklı olabilir.

57
00:03:02,342 --> 00:03:05,169
Durum her ne olursa olsun, yük farkı

58
00:03:05,169 --> 00:03:07,931
başka bir cisme aktarılarak nötrleniyor.

59
00:03:07,931 --> 00:03:09,083
Bu bir bina olabilir,

60
00:03:09,083 --> 00:03:10,210
yeryüzü

61
00:03:10,210 --> 00:03:14,292
ya da başka bir bulut, ki biz bunu
şimşek olarak biliyoruz.

62
00:03:14,292 --> 00:03:17,859
Parmaklarını sayısız kez
şıklatabildiğin gibi

63
00:03:17,859 --> 00:03:21,940
yıldırımın da aynı yere birden fazla kez
düşebileceğini bilmende fayda var.