1
00:00:00,681 --> 00:00:02,658
Fy enw i ydy Hywel Gwynfryn

2
00:00:02,658 --> 00:00:05,868
a dwi'n gweithio fel darlledwr i'r BBC.

3
00:00:05,868 --> 00:00:09,703
BBC Cymru, ag yma yn y brif 
ddinas yng Nghaerdydd

4
00:00:09,703 --> 00:00:11,916
ydw i'n byw ac yn gweithio.

5
00:00:11,916 --> 00:00:15,720
Ond mae'r daith yn cychwyn nôl yn 1942

6
00:00:15,720 --> 00:00:19,899
Dyna pryd ces i fy ngheni yn
Llangefni, Sir Fôn.

7
00:00:19,899 --> 00:00:24,925
Ynys fechan ydy Sir Fôn oddi ar
arfordir Gogledd Cymru.

8
00:00:24,925 --> 00:00:29,135
Wedyn mi es i i'r ysgol gynradd yno
pan oedd i'n tua chwech oed

9
00:00:29,135 --> 00:00:31,342
ac mi rhaid i fi ddysgu'r Saesneg

10
00:00:31,342 --> 00:00:34,534
oherwydd Cymraeg ydy'r iaith cyntaf,

11
00:00:34,534 --> 00:00:38,124
Cymraeg ydy iaith y teulu
a iaith yr aelwyd

12
00:00:38,124 --> 00:00:41,114
wedi bod ers blynyddoedd.

13
00:00:41,114 --> 00:00:44,501
Ac yn wir, pan oeddwn i'n mynd
i'r ysgol yn Llangefni

14
00:00:44,509 --> 00:00:50,859
mi oedd 95% o bobl yr
ynys yn siarad Cymraeg

15
00:00:50,859 --> 00:00:54,987
ond mae'r ffigwr hwnnw wedi
gostwng dipyn erbyn hyn.

16
00:00:54,987 --> 00:00:58,679
'Ta waeth, o'r ysgol gynradd mi es i
wedyn i'r ysgol uwchradd

17
00:00:58,679 --> 00:01:01,814
a mwynhau fy hyn yn fawr
iawn yn yr fan honno,

18
00:01:01,814 --> 00:01:05,161
oherwydd nes i ddechrau
ymddiddori mewn actio

19
00:01:05,161 --> 00:01:09,418
ac mi ges i gyfle hefyd i fynd
i'r stiwdios ym Mangor

20
00:01:09,418 --> 00:01:11,097
i actio ar y radio.

21
00:01:11,102 --> 00:01:13,942
Roedd Mam ei hun yn actores

22
00:01:13,942 --> 00:01:17,211
ac yn ei llaw hi o'n i'n
mynd draw i'r stiwdio

23
00:01:17,211 --> 00:01:20,797
yn gwylio'r actorion eraill wrthi,
yn eistedd yn dawel yn y gornel.

24
00:01:20,797 --> 00:01:24,260
Ac wedyn un diwrnod,
fe ges i gyfle i actio

25
00:01:24,260 --> 00:01:26,318
a dwi'n cofio diwrnod hwnnw yn dda iawn

26
00:01:26,318 --> 00:01:29,042
fe ddaeth y cynghyrchydd at fy Mam

27
00:01:29,042 --> 00:01:34,320
a gofyn oedd hi yn adnabod rhywun
buasai'n hoffi actio ar y radio

28
00:01:34,320 --> 00:01:38,640
rhan bachgen yn 
yr opera sebon "Teulu'r Siop"

29
00:01:38,640 --> 00:01:41,828
yr opera sebon Gymraeg gyntaf
ar y radio, fel mae'n digwydd

30
00:01:41,828 --> 00:01:44,805
ac fe ddudodd Mam,
"Wel mae Hywel", sef fi

31
00:01:44,810 --> 00:01:46,877
"Mae Hywel yn actio"

32
00:01:46,877 --> 00:01:49,896
"Efallai buasai fo yn eu gwneud."

33
00:01:49,896 --> 00:01:53,169
A dyma Wilbert Lloyd Roberts
yn rhoi'r sgript i mi

34
00:01:53,169 --> 00:01:55,727
a nes i ddarllen y sgript yn syth bin

35
00:01:55,728 --> 00:01:59,218
ac mi ddudodd o "Wel, mae hwn yn actor."

36
00:01:59,218 --> 00:02:01,291
Dim yn gwybod 
sut oedd o'n gwybod hynny

37
00:02:01,291 --> 00:02:03,915
ond mi oedd honno'n
proffwydoliaeth gywir iawn

38
00:02:03,915 --> 00:02:07,404
oherwydd beth digwyddodd,
i neidio ymlaen ychydig bach

39
00:02:07,404 --> 00:02:11,738
me ddes i yma i Gaerdydd ym 1960

40
00:02:11,738 --> 00:02:15,447
i fynd i'r coleg cerdd a drama.

41
00:02:15,452 --> 00:02:17,882
Did i ddysgu sut i actio,
fel mae'n digwydd

42
00:02:17,882 --> 00:02:21,823
ond i ddysgu sut i fod yn athro drama.

43
00:02:21,823 --> 00:02:26,161
A gyda llaw, mi roedd y coleg yn y
castell yma yng Nghaerdydd

44
00:02:26,173 --> 00:02:28,573
tu mewn i furiau'r castell

45
00:02:28,573 --> 00:02:31,758
ac mi oedd o'n ddwy flynedd hapus iawn.

46
00:02:31,763 --> 00:02:34,049
Ar ddiwedd y cyfnod hwnnw

47
00:02:34,049 --> 00:02:36,258
fe ges i wedyn dystiolaeth

48
00:02:36,258 --> 00:02:40,736
fod i'n digon dda i fod
yn athro drama,

49
00:02:40,736 --> 00:02:43,487
ac yn wir, roedd gen i
swydd i fynd iddi.

50
00:02:43,487 --> 00:02:46,169
Tystysgrif, swydd i fynd iddi hi

51
00:02:46,172 --> 00:02:48,342
lawr y ffordd ym Mynydd Cynffig.

52
00:02:48,342 --> 00:02:52,593
Ond be digwyddodd oedd fy mod i wedi
mynd i weithio rhan amser

53
00:02:52,593 --> 00:02:57,567
gyda'r nôs yn ystod yr hâf,
i ennill ychydig o arian

54
00:02:57,567 --> 00:03:00,803
cyn i mi fynd i ddysgu, felly.

55
00:03:00,803 --> 00:03:04,021
A phwy ddaeth i mewn i'r
lle ble roedd i'n gweithio

56
00:03:04,021 --> 00:03:06,542
yn y Borough Arms yma yn Nghaerdydd

57
00:03:06,542 --> 00:03:08,055
ond criw o'r BBC.

58
00:03:08,055 --> 00:03:09,987
Ac i dorri stori hir yn fyr

59
00:03:09,987 --> 00:03:14,324
bydd nhw'n ofyn i fi i wedyn i fynd draw
i'r stiwdio ymhen rhwy ddau fis

60
00:03:14,324 --> 00:03:16,520
er mwyn i mi, fel roeddwn i'n meddwl

61
00:03:16,521 --> 00:03:19,114
er mwyn i mi cael cyfle i
siarad am fy nghwaith

62
00:03:19,118 --> 00:03:21,598
ond ar ôl cyrraedd yr hyn 
roedden nhw eisiau i mi wneud

63
00:03:21,598 --> 00:03:26,272
oedd bod yn rhan o dîm y rhaglen "Heddiw",

64
00:03:26,272 --> 00:03:28,890
rhaglen cylchgrawn ddyddiol.

65
00:03:28,890 --> 00:03:31,876
Ac roeddwn i fod i mynd allan ar ffilm

66
00:03:31,901 --> 00:03:36,930
yn dod â rhan o Gymru tu allan i'r
stiwdio yng nghefngwlad Cymru

67
00:03:36,934 --> 00:03:40,464
i mewn i'r stiwdio ac i mewn i'r rhaglen.

68
00:03:40,464 --> 00:03:45,077
Ac fe ges i gynnig pryd hynny 
dri mis o waith

69
00:03:45,077 --> 00:03:48,521
a bellach, dwi wedi bod efo'r BBC
ers hanner can mlynedd.

70
00:03:48,521 --> 00:03:51,215
Yn wir, rydw i'n dathlu hynny eleni,

71
00:03:51,215 --> 00:03:53,451
hanner can mlynedd o ddarlledu

72
00:03:53,451 --> 00:03:55,401
a hynny drwy gyfrwng y Gymraeg hefyd

73
00:03:55,401 --> 00:03:57,569
dwi 'di wedi bod yn ffodus iawn

74
00:03:57,569 --> 00:03:58,786
ym mod i, mewn gwirionedd

75
00:03:58,786 --> 00:04:01,845
wedi cael fy nhalu 
am yr holl flynyddoedd yna

76
00:04:02,936 --> 00:04:04,796
dwi'n siarad fy iaith fy hun

77
00:04:04,796 --> 00:04:08,071
neu fel byddaf i'n dweud, wrando 
ar bobl eraill yn siarad y Gymraeg

78
00:04:08,071 --> 00:04:09,478
felly beth dwi wedi gwneud?

79
00:04:09,478 --> 00:04:12,654
Yn ystod y cyfnod yma, dwi 'di
bod o gwmpas y byd

80
00:04:12,664 --> 00:04:15,593
dwi 'di bod yn Fflorida yn yr America.

81
00:04:15,593 --> 00:04:18,251
Dwi 'di bod ym Mhatagonia hefyd, 
yn Nhe America.

82
00:04:18,775 --> 00:04:21,828
Dwi 'di bod mor bell a Sarawak a Borneo.

83
00:04:21,828 --> 00:04:23,827
Dwi wedi bod yn crwydro gwledydd Ewrop

84
00:04:23,827 --> 00:04:27,710
yn ffilmio rhaglenni ar gyfer plant

85
00:04:27,710 --> 00:04:29,123
nôl yn y 70au.

86
00:04:29,123 --> 00:04:33,324
Wedyn yn yr 80au fe wnes i
gyfres o'r enw "Ar dy Feic"

87
00:04:33,324 --> 00:04:36,060
a mi es i mor bell a Beijing yn Tseina,

88
00:04:36,060 --> 00:04:39,052
dwi'n cofio'n dda ac roedd hwnnw
yn brofiad a hanner.

89
00:04:39,052 --> 00:04:42,201
Felly dwi'n cyfru fy hun ddyn ffodus iawn

90
00:04:42,201 --> 00:04:46,651
ym mod i nid yn unig wedi cael gwneud
beth dwi'n gallu neud yn naturiol,

91
00:04:46,651 --> 00:04:50,434
gallech chi ddweud, sef siarad
pymtheg i'r dwsin

92
00:04:50,437 --> 00:04:53,157
ond fy mod wedi cael gwiath mor ddiddorol

93
00:04:53,157 --> 00:04:55,179
a mor amrywiol hefyd

94
00:04:55,179 --> 00:04:58,150
ac yn ddiweddar dwi 'di mynd lawr
rhyw ffordd bach arall

95
00:04:58,150 --> 00:05:00,384
a dwi 'di bod yn sgwennu llyfrau.

96
00:05:00,384 --> 00:05:02,882
A dwi' di sgwennu un llyfr
am Huw Griffith

97
00:05:02,882 --> 00:05:04,635
oedd yn actor enwog iawn

98
00:05:04,635 --> 00:05:09,152
mae'n siwr fod chi'n gwybod am y ffilm
'Ben Hur' efo Charlton Heston.

99
00:05:09,152 --> 00:05:14,610
Wel, Huw Griffith ennillodd yr Oscar am
bod yn actor cymorthwyol yn y ffilm yna.

100
00:05:14,610 --> 00:05:17,636
Wel, mi allwn i mynd ymlaen
wrth gwrs am oriau

101
00:05:17,636 --> 00:05:19,717
yn siarad am yr hyn 'dwi wedi wneud

102
00:05:19,717 --> 00:05:22,920
ond dyna chi bwts bach o fy hanes i.

103
00:05:22,920 --> 00:05:25,388
Mae hi wedi bod yn braf iawn
yn cael sgwrsio efo chi

104
00:05:25,388 --> 00:05:27,196
a hynny yn fy iaith fy hun.

105
00:05:27,196 --> 00:05:29,945
Mae yna hanner miliwn ohonyn
ni yng Nghymru rwan

106
00:05:29,945 --> 00:05:32,076
yn siarad yr iaith

107
00:05:32,092 --> 00:05:33,668
ac er i bod hi yn edwino

108
00:05:33,668 --> 00:05:36,909
mae yna ymgyrchoedd cryf iawn rwan

109
00:05:36,909 --> 00:05:38,329
i'w chadw hi'n fyw.

110
00:05:38,329 --> 00:05:41,208
Felly diolch yn fawr i chi am wrando,

111
00:05:41,208 --> 00:05:42,725
thank you for listening.

112
00:05:42,725 --> 00:05:43,515
Hwyl fawr!