Është viti 1995,
unë jam në kolegj,
dhe bashkë me një mike shkojmë në një udhëtim
nga Providence, Rhode Island
në Portland, Oregon.
Dhe e dini, ne jemi të reja dhe të papuna,
dhe gjithë këtë udhëtim e bëjmë mespërmes
parqeve shtetërore
dhe pyjeve nacionale --
faktikisht bëjmë rrugën më të gjatë që mund ta merrnim.
Dhe diku në mes të South Dakota,
kthehem nga shoqja ime
dhe i bëj një pyetje
që po më bezdiste
për 2000 milje (3219 km).
"Si është puna me këtë shenjën kineze që vazhdoj ta shoh matanë rrugës?"
Mikja ime më jep një vështrim krejtësisht të zbrazët.
Një zotëri në rradhën e parë
po bën një imitim perfekt të shikimit të saj.
(Të qeshura)
Dhe unë i them, "E di,
të gjitha këto shenja që vazhdimisht po i shohim
me symbol karakter kinez në to."
Ajo vetëm më shikon për disa momente,
dhe pastaj ia plas të qeshurës
sepse e kupton se për çfarë po flisja.
Dhe për çfarë e kam fjalën është kjo.
(Të qeshura)
Simboli i famshmëm kinez për zona pikniku.
(Të qeshura)
Kam kaluar pesë vitet e fundit të jetës sime
duke menduar për situata
pikërisht si kjo --
pse ne ndonjëherë keqkuptojmë
shenjat rreth nesh,
dhe si sillemi kur ndodh kjo,
dhe çfarë e gjithë kjo na tregon për natyrën njerëzore.
Me fjalë të tjera, siç e dëgjuat Chris duke thënë,
kam kaluar pesë vitet e fundit
duke menduar për të qenit gabim.
Kjo mund t’ju duket si një vendim i çuditshëm për karrierë,
por kjo në fakt ka një avantazh të madh:
nuk ka konkurrencë të punës.
(Të qeshura)
Faktikisht, shumica prej nesh bëjmë gjithçka
që të mos mendojmë se jemi gabim,
ose të paktën shmangim të menduarit
se mund të jemi gabim.
Ne e marrim këtë në mënyrë abstrakte.
Të gjithë e dimë se të gjithë në këtë dhomë bëjnë gabime.
Qeniet njerëzore, në përgjithësi, janë të gabueshme - në rregull.
Por tani kur vjen puna tek unë,
për të gjitha besimet që kam,
këtu në kohën e tashme,
papritmas i gjithë ky vlerësim abstrakt i të qënit gabim
del nga dritarja --
dhe mua nuk më kujtohet asgjë për të cilën jam gabim.
Dhe ideja është që, koha e tashme është ku ne jetojmë.
Ne shkojmë në takime në kohën e tashme;
ne shkojmë për pushime me familjen në kohën e tashme;
ne dalim në votime dhe votojnë në kohën e tashme.
Dhe kështu ne përfundojmë duke udhëtuar nëpër jetë,
të bllokuar në një fluskë të vogël
duke u ndjerë se kemi të drejtë për çdo gjë.
Unë mendoj se ky është një problem.
Mendoj se ky është problem për secilin nga ne si individë,
në jetën tonë personale dhe profesionale,
dhe mendoj se është një problem për të gjithë ne së bashku si një kulturë.
Dhe ajo çfarë dua të bëj sot
është, para së gjithash, të flas se pse ne mbërthehemi
brenda ndjenjës se ne kemi të drejtë.
Dhe së dyti, pse ky është një problem.
Dhe së fundi, dua t’ju bind
se është e mundur
që të bësh një hap jashtë asaj ndjenje,
dhe se, në qoftë se ju mund ta bëni këtë,
është hapi i vetëm
më moral, intelektual dhe më kreativ që ju mund të bëni.
Pra, përse mbërthehemi
në ndjenjën se ne kemi të drejtë?
Një arsye në fakt ka të bëjë me ndjenjën e të qenit gabim.
Më lejoni të kërkoj diçka nga ju --
ose në fakt, më lejoni t’ju pyes diçka pasi ju jeni këtu:
Si ju bën të ndiheni -- emocionalisht --
si ndiheni kur jeni gabim?
E tmerrshme. Humbje.
E turpshme. Në rregull, mirë.
E tmerrshme, humbje, e turpshme --
faleminderit, këto janë përgjigje shumë të mira,
por janë përgjigje për një pyetje tjetër.
Ju iu përgjigjët pyetjes:
Si ndiheni kur e kuptoni se keni gabuar?
(Të qeshura)
Ta kuptoni se keni gabuar mund t’ju bëjë të ndjeni të gjitha këto e edhe më shumë, apo jo?
Mund të jetë shpirtërisht shkatërruese, mund të jetë demaskuese,
mund të jetë edhe qesharake,
si gabimi im për simbolin kinez.
Por, vetëm të jesh gabim
nuk ju bën të ndjeni asgjë.
Do t’ua jap një analogji.
A ju kujtohet filmi vizatimor Loony Tunes
ku një kojotë patetike
është gjithmonë në ndjekje të shpendit kalifornian (roadrunner) dhe asnjëherë nuk arrrin ta kapi?
Gati në të gjitha episodet e këtij filmi vizatimor,
ka një moment ku kojota e ndjek shpendin,
i cili hidhet nga një lartësi,
gjë që është në rregull sepse ai është zog dhe mund të fluturojë.
Por, kojota vrapon pas tij dhe po ashtu hidhet nga lartësia.
Dhe çfarë është qesharake --
të paktën kur je gjashtë vjeç --
është se kojota është në rregull me këtë.
Ai vazhdon të vrapojë --
deri në momentin kur shikon poshtë
dhe kupton se është në mes të ajrit.
Dhe pastaj ai bie.
Kur jemi gabim për diçka --
por jo kur e kuptojmë atë, por para se ta kuptojmë --
ne jemi sikur ajo kojota
pasi është hedhur nga lartësia dhe para se të shikonte poshtë.
Ju e dini, tashmë kemi gabuar,
tashmë jemi në telashe
por ndjehemi sikur jemi në tokë të fortë.
Kështu që unë realisht duhet të korrektoj diçka që e thashë më parë.
Të jesh gabim të bën të ndjesh diçka;
të bën të ndjesh se ke të drejtë.
(Të qeshura)
Pra, kjo është një arsye, një arsye strukturore,
pse ne mbërthehemi brenda ndjenjës se kemi të drejtë.
Unë e quaj këtë verbim error.
Shumicën e herëve,
ne nuk ndjejmë asnjë zë të brendshëm
që na tregon se jemi gabim për diçka,
deri sa është tepër vonë.
Por ka një arsye të dytë përse ne mbërthehemi brenda kësaj ndjenje --
dhe kjo është kulturore.
Kujtoni kohën e shkollës fillore.
Jeni të ulur në klasë,
dhe mësuesi ua kthen provimet,
dhe një prej tyre duket si kjo.
Por kjo nuk është e imja.
(Të qeshura)
Ja ku jeni në shkollë fillore,
dhe e dini saktësisht çfarë të mendoni
për fëmijën i cili mori këtë kuiz.
Është një fëmijë i paaftë, ngatërrestar,
i vetmi që kurrë nuk bën detyrat e shtëpisë.
Kështu që derisa bëheni nëntë vjeç,
ju keni mësuar, para së gjithash,
se njerëzit që gabojnë
janë dembelë, budallenjë të papërgjegjshëm --
dhe të së dyti,
të kesh sukses në jetë
do të thotë të mos gabosh kurrë.
Ne i mësojmë këto mësime të këqija shumë mirë.
Dhe shumë prej nesh --
dhe dyshoj, sidomos shumë prej nesh në këtë sallë --
kanë të bëjnë me këto duke u bërë
nxënës të vegjël perfektë,
perfeksionistë, super të suksesshëm.
Apo jo,
z. CFO, astrofizikant, ultra-maratonist?
(Të qeshura)
Si duket ju të gjithë jeni CFO, astrofizikantë, ultra-maratonistë.
Mirë, në rregull.
Përveç se atëherë ne na kap paniku
nga mundësia që kemi gabuar diku.
Sepse sipas kësaj,
të gabojmë diku
tregon se diçka nuk është në rregull me ne.
Kështu ne insistojmë se kemi të drejtë,
sepse na bën të ndihemi të mençur dhe të përgjegjshëm
dhe të sinqertë dhe të sigurtë.
Më lejoni t'ju tregoj një histori.
Nja dy vjet më parë,
një grua vjen në qendrën mjekësore Beth Izrael Deaconess për një operacion kirurgjikal.
Beth Izrael është në Boston.
Ky është një spital për mësimdhënie për Harvardin --
një nga spitalet më të mira në vend.
Pra kjo grua pranohet në spital dhe dërgonet në dhomën për operim.
I japin anestezine, kirurgu e operon --
pastaj e qep përsëri dhe e dërgon në dhomë.
Çdo gjë duket se kishte shkuar mirë.
Dhe ajo zgjohet, dhe shikon poshtë vetes,
dhe thotë: "Pse është me fasho ana e gabuar e trupit tim ?"
Ana e gabuar e trupit të saj ishte me fasho
sepse kirurgu kishte kryer një operacion të rëndësishëm
në këmbën e saj të majtë në vend të këmbës së djathtë.
Kur nën-presidenti për cilësine e kujdesit shëndetësor në Beth Izrael
foli në lidhje me këtë incident,
ai tha diçka shumë interesante.
Ai tha, "Për çfarëdo arsye,
kirurgu thjesht mendonte
se ai ishte në anën e duhur të pacientit."
(Të qeshura)
Qëllimi i kësaj historie
është se të kesh shumë besim në ndjenjën
se ke të drejtë për cfarëdo,
mund të jetë shumë e rrezikshme.
Kjo ndjenjë e brendshme se kemi të drejtë
dhe që e ndjejmë aq shpesh
nuk është një udhëzues i besueshëm
për realitetin e botës së jashtme.
Dhe, kur ne veprojmë sikurse është,
dhe nuk mendojmë se jemi gabim,
atëherë përfundojmë duke bërë gjëra
të tilla si hedhja e 200 milionë gallonëve (757 milionë litra) naftë në Gjirin e Meksikës,
ose shkatërrimi i ekonomisë globale.
Pra, ky është një problem i madh praktik.
Por është gjithashtu një problem i madh social.
Mendoni për një moment se çfarë do të thotë të ndjesh se ke të drejtë.
Kjo do të thotë që mendoni se besimet tuaja
në mënyrë të përkryer pasqyrojnë realitetin.
Dhe kur ju ndjeheni ashtu,
atëherë keni një problem për të zgjidhur,
që është, se si do t’ia sqarosh
këtë të gjithë njerëzve që nuk pajtohen me ty?
Rezulton, se shumica prej nesh ua sqarojmë në të njëjtën mënyrë,
duke përdorur një seri supozimesh jo të mira.
Gjëja e parë që ne zakonisht bëjmë kur dikush nuk pajtohet me ne
është të supozojmë se ata janë thjeshtë injorantë.
Ata nuk kanë qasje në informatat e njëjta që kemi ne,
dhe në momentin kur ne e ndajmë këtë informacion me ta,
ata do ta shohin dritën dhe do t’i bashkangjiiten grupit tonë.
Kur kjo nuk funksionon,
dhe del se ata njerëz kanë të gjitha faktet e njëjta që kemi ne,
dhe prapë nuk pajtohen me ne,
atëherë ne kalojnë tek supozimi i dytë,
që është se ata janë idiotë.
(Të qeshura)
Ata kanë të gjitha pjesët e duhura të enigmës,
dhe janë shumë budallenj për t’i bashkuar si duhet.
Dhe kur kjo nuk funksionon,
kur del se njerëzit të cilët nuk pajtohen me ne
kanë të gjitha faktet që kemi edhe ne,
dhe janë mjaft të zgjuar,
atëherë ne kalojmë tek supozimi i tretë:
ata e dinë të vërtetën,
dhe me qëllim po e ndryshojnë atë
për qëllimet e tyre keqdashëse.
Dhe, kjo është një katastrofë.
Kjo që ia bashkojmë ndjenjës tonë se kemi të drejtë
na stopon të parandalojmë gabimet
kur absolutisht kemi nevojë
dhe kjo na bën ta trajtojmë njëri-tjetrin shumë keq.
Por për mua, çfarë është më së shumti enigmatike
dhe tragjike në lidhje me këtë,
është se kjo nuk është ajo çfarë na bën njerëz.
Është sikurse ne duam të imagjinojmë
se mendjet tona janë dritare të përkryera të tejdukshme
dhe ne vetëm hedhim shikimin jashtë
dhe mund ta përshkruajmë botën gjersa shpaloset para nesh.
Dhe ne duam që të gjithë të tjerët të shikojnë nga e njejta dritare
dhe të shohin të njëjtën gjë.
Kjo nuk është e vërtetë,
dhe nëse do të ishte, jeta do të jetë shumë e mërzitshme.
Mrekullia e mendjes tënde
nuk është se mund ta shohësh botën ashtu siç është.
Është se mund ta shohësh botën ashtu siç nuk është.
Ne mund ta kujtojmë të kaluarën,
dhe mund të mendojmë për të ardhmen,
dhe mund ta imagjinojmë se si është
të jesh një person tjetër në një vend tjetër.
Dhe ne të gjithë e bëjmë këtë në mënyra pak të ndryshme,
e cila është edhe arsyeja pse ne të gjithë mund të shikojmë qiellin e njejtë natën
dhe ta shohim këtë
edhe këtë
e edhe këtë.
Dhe po, është edhe arsyeja pse ne bëjmë gabime.
1200 vjet para se Dekarti të thoshte të famshmen
“Unë mendoj, prandaj jam”,
një njeri tjetër, Shën Augustini, u ul
dhe shkroi "Fallor ergo sum” --
"Unë gaboj, prandaj jam."
Augustini kishte kuptuar
se kapaciteti ynë për të gabuar,
nuk është ndonjë defekt i turpshëm
në sistemin e njerëzimit,
diçka që ne mund ta mënjanojmë apo tejkalojmë.
Është krejtësisht thelbësore e asaj se kush jemi.
Sepse, në dallim nga Zoti,
ne vërtet nuk e dijmë se çfarë po ndodh rreth nesh
Dhe ndryshe nga të gjitha kafshët e tjera,
ne jemi të fiksuar pas përpjekjes për ta kuptuar atë.
Për mua, ky obsesion
është burimi dhe rrënja
e gjithë produktivitetit dhe kreativitetit tonë.
Vitin e kaluar, për arsye të ndryshme,
kam dëgjuar shumë episode
në radion publike të emisionit Kjo Jetë Amerikane.
Dhe kështu po dëgjoja dhe po dëgjoja,
dhe në një moment, fillova të mendoj
se të gjitha historitë kishin të bënin me të qenit gabim.
Dhe mendimi im i parë ishte,
"E kam humbur.
Jam bërë një zonjë e çmendur e gabuar.
Dhe po e imagjinoja kudo,"
që kishte ndodhur.
Por disa muaj më vonë,
pata rastin ta intervistoja Ira Glass, prezentuesin e emisionit.
Dhe ia përmenda këtë atij,
dhe më tha, "Në të vërtetë, ashtu është.
Në fakt," thotë ai,
si staf, ne gjithmonë bëjmë shaka
me atë se si çdo episod i këtij emisioni
ka të njejtën tematikë.
Dhe kjo tematikë është:
"kam menduar se do të ndodhte një gjë,
por ndodhi dicka tjetër."
Dhe puna është se," thotë Ira Glass, "ne kemi nevojë për këtë.
Ne kemi nevojë për këto momente
të papritura dhe ndryshime dhe gabime
në mënyrë që këto histori të kenë sukses.
"Dhe për të gjithë ne të tjerët, pjesëtarë të audiencës,
si dëgjues, si lexues,
ne i pranojmë këto gjëra.
Ne i duam historitë me komplote,
dhelpëri, dhe mbarime befasuese.
Kur është fjala për historitë tona,
ne na pëlqen të jemi gabim.
Por, ju e dini, historitë tona janë si kjo
për shkak se jetët tona janë si kjo.
Ne mendojmë se një gjë do të ndodhë
por pastaj ndodh diçka tjetër.
George Bush mendonte se do ta pushtonte Irakun,
do të gjente ca armë për shkatërrim masiv,
do të çlironte popullatën dhe do të sillte demokracinë në Lindjen e Mesme.
Dhe diçka tjetër ndodhi.
Dhe Hosni Mubarak
mendonte se do të ishte diktator i Egjiptit deri në fund të jetës së tij,
derisa do të plakej apo do të sëmurej
dhe ta do kalonte pushtetin tek djali i tij.
Dhe diçka tjetër ndodhi.
Dhe ndoshta ju keni menduar
se do të rriteni dhe do të martoheni me dashurinë e shkollës së mesme
dhe do të ktheheni në vendin e lindjes për të rritur fëmijët tuaj së bashku.
Dhe diçka tjetër ndodhi.
Dhe duhet t’ju them
se unë mendova se po shkruaja një libër
me një temë të cilën të gjithë e urrejnë
dhe për një audiencë që kurrë nuk do të materializohej.
Dhe diçka tjetër ndodhi.
(Të qeshura)
Dua të them, kjo është jeta.
Për të mirë dhe për keq,
ne gjenerojmë histori të jashtëzakonshme
për botën rreth nesh,
dhe pastaj bota kthehet dhe na mahnit.
Pa ofendime, por e tërë kjo konferencë
është një monument i jashtëzakonshëm
për kapacitetin tonë për të bërë gabime.
Ne sapo kemi kaluar një javë të tërë
duke folur për inovacione, avancime
dhe përmirësime,
por a e dini përse kemi nevojë për të gjitha këto inovacione,
avancime, dhe përmirësime?
Sepse gjysma e gjërave
që janë marramendëse dhe e ndryshojnë botën
TED 1998 --
eh
(Të qeshura)
Nuk ndodhi ashtu siç ishte menduar, apo jo.
(Të qeshura)
Ku është rraketa ime e nga rripi, Chris?
(Të qeshura)
(Duartrokitje)
Dhe ja ku jemi përsëri.
Kjo është se si shkon.
Ne vijmë me një ide tjetër.
E tregojmë një histori tjetër.
E mbajmë një konferencë tjetër.
Tematika e kësaj,
siç e keni dëgjuar shtatë milion herë,
është rizbulimi i një mrekullie.
Dhe për mua,
në qoftë se ju vërtet doni të rizbuloni një mrekulli,
ju duhet të bëni një hap jashtë
asaj hapësire të vogël, të tmerrshme e të qenit githmonë drejtë,
dhe të shikoni njëri-tjetrin
dhe të shikoni pafundësinë,
kompleksitetin dhe misterin
e universit,
dhe të jeni në gjendje të thoni,
"Wow, nuk e di.
Ndoshta unë jam gabim."
Faleminderit.
(Duartrokitje)
Ju faleminderit.
(Duartrokitje)