WEBVTT

00:00:07.006 --> 00:00:08.756
ခြေသည်းအကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။

00:00:08.756 --> 00:00:12.486
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ ခြေလေးချောင်း ရှိကြတဲ့
တိရိစ္ဆာန်တွေဆီမှာ တွေ့ရတတ်ပြီး

00:00:12.486 --> 00:00:15.566
သဘာဝတရားက ဖန်တီးပေးခဲ့တဲ့
စွယ်စုံသုံး ကိရိယာတစ်ခုပါ။

00:00:15.566 --> 00:00:18.888
ဝက်ဝံတွေဆိုရင် ခြေသည်းတွေကို
မြေကိုတူးရန် ခုခံကာကွယ်ရန် သုံးတယ်။

00:00:18.888 --> 00:00:23.648
လင်းယုန်ရဲ့ အပ်နှင့်တူတဲ့ ခြေသည်းဟာ
သားကောင်ရဲ့ ခေါင်းခွံကို ဖောက်နိုင်တယ်။

00:00:23.648 --> 00:00:27.567
ခြင်္သေ့ဟာ လွယ်ကူစွာ ပြေးလွှားနိုင်ရန်
ကြီးမားတဲ့ ခြေသည်းတွေ ရုပ်သိမ်းနိုင်တယ်။

00:00:27.567 --> 00:00:29.940
အမဲလိုက်ဖို့ လိုတဲ့အခါမှာ
ပြန်ထုတ်သုံးကြတယ်။

00:00:29.940 --> 00:00:35.405
မျောက်တွေရဲ့ ဘိုးဘေးတွေတောင်
အားရစရာ သူတို့ခြေသည်းတွေကို

00:00:35.405 --> 00:00:39.785
လက်သည်းအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲမသွားမီ
သုံးခဲ့ကြသေးတယ်။

00:00:39.785 --> 00:00:44.867
ဒီတော့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ထဲက ဘယ်အချက်က
အဲဒီလို ပုံစံကို ပြောင်းလဲစေခဲ့တာလဲ၊

00:00:44.867 --> 00:00:49.740
ပြီးတော့ ချွန်ထက်ကြတဲ့ ခြေသည်းတွေ
မလုပ်နိုင်တာကို လက်သည်းတွေက လုပ်နိုင်ကြလဲ။

00:00:49.740 --> 00:00:55.570
ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းမှာ လက်သည်းကို လွန်ခဲ့
တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၅၅.၈ သန်းတွင်တွေ့ခဲ့ပြီး

00:00:55.570 --> 00:00:59.949
ခြေသည်းတွေ ရှိလာခဲ့ကြတာ နှစ်ပေါင်းသန်း
၂၆၀ ကျော်

00:00:59.949 --> 00:01:03.548
နို့တိုက်သတ္တဝါတွေနဲ့ တွားသွားကောင်တွေရဲ့
ဘိုးဘေးတွေဆီမှာ ရှိနှင့်နေပါပြီ။

00:01:03.548 --> 00:01:06.540
၎င်းတို့ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြတာ အချိန်အရ
ခြားနေပေမဲ့

00:01:06.540 --> 00:01:10.991
အဲဒီလို ညီထွေအောင် ပြောင်းလဲမှုဟာ
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် တစ်ခုတည်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

00:01:10.991 --> 00:01:14.253
လက်သည်းတွေနဲ့ ခြေသည်း နှစ်ခုစလုံးတို့ကို
keratin ဖြင့် ပြုလုပ်ထားတယ်။

00:01:14.253 --> 00:01:20.926
အမျှင်မာ ပရိုတိန်းဖြစ်ပြီး ဦးချို၊
အကြေးခွံများနဲ့ ဆံပင်ထဲ တွေ့နိုင်ပါတယ်။

00:01:20.926 --> 00:01:25.956
အဲဒီပရိုတိန်းကို keratin matrix ခေါ်တဲ့
တစ်သျှူးအစိုင်အခဲများက ထုတ်လုပ်ပေးကြတယ်။

00:01:25.956 --> 00:01:28.275
သွေးကြောများနှင့် အာဟာရများဖြင့်းကြွယ်ဝတဲ့

00:01:28.275 --> 00:01:32.665
အဲဒီပရိုတိန်း စက်ရုံဟာ keratin ကို
ဆက်တိုက် ထုတ်လုပ်ပေးရာ

00:01:32.665 --> 00:01:36.711
keratinocytes လို့ ခေါ်တွင်တဲ့
ဆဲလ်များအဖြစ် တင်းကျပ်စွာ ထုပ်ပိုးပေးတယ်။

00:01:36.711 --> 00:01:41.911
အဲဒီလို သိပ်သည်းဆမြင့် ဆဲလ်တွေကမှ
လက်သည်းများနဲ့ ခြေသည်းတွေကို မာကြောစေတယ်။

00:01:41.911 --> 00:01:44.627
လက်သည်းတွေဟာ ခြေသည်းတွေမှ
ဆင့်ကဲ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြလို့

00:01:44.627 --> 00:01:48.588
အဲဒီလို ပုံစံနှစ်ခုစလုံးတို့ရဲ့
keratinocytes ထုတ်လုပ်ပုံဟာ ဆင်တူပါပဲ။

00:01:48.588 --> 00:01:50.788
ဆဲလ်တွေဟာ matrix ထဲမှ ကြီးထွားလာကြပြီး၊

00:01:50.788 --> 00:01:56.297
သူတို့ချုပ်ငြိမ်းသွားတဲ့ အရေပြားရဲ့ နေရာမှ
ထွက်လျက် ရေစိုခံအလွှာအဖြစ် မာကျောလာတယ်။

00:01:56.297 --> 00:01:59.277
keratin အလွှာ နှစ်မျိုးအကြားက
အဓိကခြားနားချက်မှာ

00:01:59.277 --> 00:02:01.278
၎င်းတို့ရဲ့ ပုံသဏ္ဍာန်မျှ ဖြစ်ပြီး၊

00:02:01.278 --> 00:02:06.228
တိရိစ္ဆာန် ခြေ/လက်၏ရဲ့နောက်ဆုံး ခြေ/
လက်ချောင်းရဲ့ အရိုးပုံစံပေါ် မူတည်ပါတယ်။

00:02:06.228 --> 00:02:11.417
ခြေသည်းများထဲတွင် keratinocytes တွေဟာ
သေးသွယ်တဲ့ လက်ချောင်းပုံစံ ပြောင်းသွားကာ၊

00:02:11.417 --> 00:02:15.193
လက်ချောင်းအဆုံးတွင် လုံးပိတ်သွားလျက်
ကန်တော့ချွန်

00:02:15.193 --> 00:02:17.497
ပုံစံအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။

00:02:17.497 --> 00:02:21.501
လက်သည်းရှိကြတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေကျတော့
လက်ချောင်းတွေ ပိုကျယ်ပြီး

00:02:21.501 --> 00:02:26.811
keratinocytes တွေဟာ လက်ချောင်းကြီးများရဲ့
ထိပ်မှာသာ ဖုံးအုပ်ပေးကြပါတယ်။

00:02:26.811 --> 00:02:30.149
လက်သည်းတွေဟာ မျောက်ဝံများတို့ဆီမှာ
စွယ်စုံသုံးနိုင်တဲ့ လက်ချောင်းများ

00:02:30.149 --> 00:02:33.886
ပေါ်ပေါက်လာခြင်းရဲ့ ဘေးထွက်
ရလဒ်တစ်ခု ဖြစ်ချင် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

00:02:33.886 --> 00:02:37.733
ကျုပ်တို့ရဲ့ ဘိုးဘေးဖြစ်ကြတဲ့ မျောက်တွေ
ကျက်စားခဲ့ကြတဲ့ နေရာတွေကို ကြည့်ရင်၊

00:02:37.733 --> 00:02:42.883
လက်သည်းတွေ ပေါ်လာခဲ့တာ ၎င်းတို့ရဲ့ အား
ကောင်းလှတဲ့ သာလွန်ချက်တွေကြောင့်ပါ။

00:02:42.883 --> 00:02:46.503
သစ်တောထဲတွင် မြင့်မားတဲ့ အမိုးများ
အကြားမှာ နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ မျောက်တွေဟာ

00:02:46.503 --> 00:02:50.607
သေးသွယ်တဲ့ အကိုင်းတွေကို စုတ်ကိုင်ထားဖို့
အတွက် ကျယ်ပြန့်တဲ့ လက်ချောင်းအရိုးများနဲ့

00:02:50.607 --> 00:02:52.744
လက်ဖဝါးတို့ဟာ ပိုပြီး အရေးပါခဲ့ပုံ ရပါတယ်။

00:02:52.744 --> 00:02:56.367
လက်သည်းတွေဟာ အဲဒီလို စုတ်ကိုင်မှုကို
ပိုလို့ ခိုင်မြဲလာစေခဲ့ပါတယ်။

00:02:56.367 --> 00:02:59.749
စုတ်ကိုင်ဖို့ ကျစ်လစ်တဲ့ မျက်နှာပြင်ကို
စီစဉ်ပေးခြင်းဖြင့်

00:02:59.749 --> 00:03:05.361
မျောက်ဝံများက ဖဝါးနုများကို ဖြန့်လျက်
သစ်ပင်တွေကို ပိုဆုပ်ကိုင်လာနိုင်ကြတယ်။

00:03:05.361 --> 00:03:09.126
အဲဒါ့အပြင်၊ သစ်ပစ်ပေါ်ကို တက်နေစဉ်
ဖိအားအပြောင်းအလဲကို စမ်းကြည့်နိုင်တဲ့

00:03:09.126 --> 00:03:14.226
မျက်နှာပြင်အပိုအဖြစ် လက်ချောင်းရဲ့ အာရုံ
ခံနိုင်စွမ်းကို မြှင့်ပေးခဲ့ကြပါသေးတယ်။

00:03:14.226 --> 00:03:17.748
အဲဒီလို အာရုံခံနိုင်မှုနဲ့ စွယ်စုံ 
လုပ်ကိုင်နိုင်မှုကို ပေါင်းစပ်မှုကမှ

00:03:17.748 --> 00:03:22.658
ကျုပ်တို့ ဘိုးဘေးများကို
အင်းဆက်ပိုးတွေ ကေါ်ထုတ်ယူရန်၊

00:03:22.658 --> 00:03:27.827
အသီးများထဲက အစေ့ကို ညှစ်ထုတ်ရန်နဲ့ သေးတဲ့
အကိုင်းများကို မြဲမြံစွာဆုပ်ကိုင်စေတယ်။

00:03:27.827 --> 00:03:33.384
လက်သည်းတွေရဲ့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်နဲ့ ဆန့်ကျက်
ဖက်ရှိ လက်မများနဲ့ ခြေချောင်းများရဲ့

00:03:33.384 --> 00:03:35.399
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဟာ နီးကပ်စွာ ဆက်စပ်နေပါတယ်။

00:03:35.399 --> 00:03:38.602
ကျုပ်တို့ ဘိုးဘေးတွေက သစ်ပင်ပေါ်မှ
ဆင်းရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်ကြတဲ့ အခါမှာ

00:03:38.602 --> 00:03:44.580
ပျော့ပြောင်းစွာ ဆုပ်ကိုင်နိုင်လို့ စွယ်စုံ
ရှုပ်ထွေးတဲ့ ကိရိယာများပေါ်လာခဲ့တယ်။

00:03:44.580 --> 00:03:48.138
ကျယ်တဲ့ လက်ချောင်းလေးဟာ ခြေသည်းတွေကို
ပံ့ပိုးနိုင်ဖွယ် ရှိပေမဲ့

00:03:48.138 --> 00:03:50.830
၎င်းတို့ရဲ့ ချွန်ထက်နေတဲ့ အပိုင်းတွေဟာ
မျောက်ဝံတွေရဲ့

00:03:50.830 --> 00:03:53.369
ပုံမှန် တာဝန်တွေကို
နှောင့်ယှက်ခဲ့ကြဖို့ များပါတယ်။

00:03:53.369 --> 00:03:56.978
ခြေသည်းဟာ ဖောက်ဖို့၊ နှိုက်ဖို့နဲ့
တွယ်ချိတ်ဖို့ ကောင်းပေမဲ့

00:03:56.978 --> 00:04:01.938
ချွန်ထွက်နေတဲ့ အပိုင်းတွေက ဆုပ်ကိုင်မှုကို
ခက်ခဲစေလျက် အန္တရာယ်တောင် ရှိနိုင်ခဲ့တယ်။

00:04:01.938 --> 00:04:06.852
လက်သည်းကိုရော ခြေသည်းများကိုပါ မျှော်လင့်
မရတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ သုံးကြပါတယ်။

00:04:06.852 --> 00:04:10.267
Manatee တွေဟာ သူတို့ရဲ့အစားအစာကို
ဆုပ်ကိုင်ထားရန် လက်သည်းကို သုံးကြတယ်၊

00:04:10.267 --> 00:04:14.212
ဆင်တွေဟာ သူတို့ရဲ့ ခြေသည်းများဖြင့်
မြေကြီးရဲ့ တုန်ခါမှုကို အာရုံခံနိုင်ကြပြီး

00:04:14.212 --> 00:04:16.812
ကြားနိုင်စွမ်း ရှိကြတယ်လို့ သုတေသီများက
ယူဆကြပါတယ်။

00:04:16.812 --> 00:04:20.678
ထူးဆန်းနေတာက မာဒါဂက်စကာမှ
မျောက်ဝံ aye-aye တို့ကျတော့၊

00:04:20.678 --> 00:04:22.694
ခြေသည်းကို ပြန်ရယူသုံးနေကြတယ်။

00:04:22.694 --> 00:04:27.029
သူတို့ရဲ့ ရှည်လျားလှတဲ့ ခြေသည်းတွေဖြင့်
အကိုင်းများနဲ့ ပင်စည်များကို ပုတ်ကြည့်လျက်

00:04:27.029 --> 00:04:31.355
လင်းနို့နဲ့တူတဲ့ သူတို့ရဲ့ နားများဖြင့်
အခေါင်းရှိမရှိကို နားထောင်ကြည့်ကြတယ်။

00:04:31.355 --> 00:04:34.050
အခေါင်းရှိကြောင်း ကြားသိရတာနဲ့
သူတို့ဟာ အပေါက်ထဲသို့

00:04:34.050 --> 00:04:38.830
လက်ကို ထိုးသွင်းလျက် အပ်နဲ့တူတဲ့ အလယ်ရှိ
လက်ချောင်းနဲ့လောက်ကောင်တွေကို ဖမ်းယူတယ်။

00:04:38.830 --> 00:04:43.788
ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တိရိစ္ဆာန်လောကကြီးတဝမ်းမှာ
အသုံးပြုကြတဲ့ လက်သည်းတွေနဲ့ ခြေသည်းတွေရဲ့

00:04:43.788 --> 00:04:46.463
မျက်နှာပြင် မျိုးစုံရှိတာကို အကြမ်းဖျင်း
လေ့လာခဲ့ကြပါတယ်။

00:04:46.463 --> 00:04:49.614
ဒါပေမဲ့ အဲဒီ လိုက်လျောညီထွေမှု
နှစ်မျိုးထဲက ဘယ်ဟာက ပိုကောင်းပါသလဲ။

00:04:49.614 --> 00:04:52.694
အဲဒီအဖြေကိုတော့ ကျုပ်တို့ ဘယ်တော့မှ
ရှာတွေ့နိုင်မယ် မထင်ပါဘူး။