1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Obraćala sam se grupi od oko 300 dece,

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
starih od šest do osam godina, u jednom muzeju za decu

3
00:00:05,000 --> 00:00:09,000
i sa sobom sam ponela vreću nogu,

4
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
sličnih ovima koje vidite ovde.

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
Poređala sam ih po stolu pred tom decom.

6
00:00:13,000 --> 00:00:17,000
I, kao što znamo iz iskustva, deca su po prirodi radoznala

7
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
kad je reč o onome što ne poznaju, što ne razumeju

8
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
ili što im je strano.

9
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
Takvih razlika ona nauče da se boje

10
00:00:23,000 --> 00:00:26,000
tek kad ih neka odrasla osoba nauči takvom ponašanju,

11
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
eventualno cenzuriše njihovu prirodnu radoznalost

12
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
ili zauzda njihovo postavljanje pitanja

13
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
u želji da od njih napravi lepo vaspitanu dečicu.

14
00:00:34,000 --> 00:00:38,000
I baš sam zamišljala učiteljicu prvog razreda

15
00:00:38,000 --> 00:00:41,000
s tom nemirnom decom kako im kaže: "Radite šta hoćete,

16
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
samo joj ne gledajte u noge".

17
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
Naravno, u tome je cela stvar.

18
00:00:45,000 --> 00:00:48,000
Zbog toga sam bila tamo, želela sam da im ponudim da gledaju i proučavaju.

19
00:00:48,000 --> 00:00:52,000
Zato sam se dogovorila s odraslima

20
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
da deca uđu na dva minuta bez ijedne odrasle osobe,

21
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
dakle, sama.

22
00:00:57,000 --> 00:01:01,000
Vrata su se otvorila, deca su se sjurila na taj sto s nogama,

23
00:01:01,000 --> 00:01:04,000
počela da ih pipkaju, čačkaju, mrdaju im prste,

24
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
pokušavaju da prebace svu težinu na nogu za sprint

25
00:01:06,000 --> 00:01:08,000
i vide šta će da se desi.

26
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Onda sam im rekla: "Deco, slušajte,

27
00:01:10,000 --> 00:01:14,000
Probudila sam se jutros i zaključila da bi bilo dobro da mogu da preskočim kuću,

28
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
ne neku ogromnu, već od dva-tri sprata.

29
00:01:16,000 --> 00:01:21,000
Sad brzo razmislite, kad biste mogli da birate neku životinju, super-heroja, lik iz crtanih filmova,

30
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
šta god vam padne na pamet,

31
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
čije biste mi noge dali?"

32
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
Neko je odmah uzviknuo "Kengur!"

33
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
"Ne, ne, ne! Bolje da bude žaba!"

34
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
"Ne. Bolje Go Go Gadget!"

35
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
"Ne, ne! Bolje Izbavitelji."

36
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
I druge stvari koje mi nisu poznate.

37
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
A onda je jedan osmogodišnjak rekao sledeće:

38
00:01:39,000 --> 00:01:43,000
"A zašto ne bi i letela?"

39
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
I svi u sobi, uključujući mene, rekli su: "Pa, da".

40
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
(Smeh)

41
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
Tek tako sam prestala da budem žena

42
00:01:52,000 --> 00:01:56,000
koju bi ta deca vremenom naučila da smatraju "invalidom"

43
00:01:56,000 --> 00:02:01,000
i postala sam neko ko raspolaže fizičkim mogućnostima koje oni još nemaju.

44
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
Čak neko s nadljudskim sposobnostima.

45
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
Interesantno.

46
00:02:05,000 --> 00:02:10,000
Neki od vas su me verovatno gledali na TED-u pre 11 godina.

47
00:02:10,000 --> 00:02:14,000
Mnogo se pričalo o tome kako ta konferencija utiče na život,

48
00:02:14,000 --> 00:02:18,000
kako izlagača, tako i publike, i ja nisam izuzetak.

49
00:02:18,000 --> 00:02:24,000
TED je bukvalno bio odskočna daska za narednu deceniju istraživanja mog života.

50
00:02:24,000 --> 00:02:29,000
U to vreme proteze za noge koje sam prikazala bile su najnoviji krik u protetici.

51
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Imala sam proteze za sprint napravljene od upletenih ugljeničnih vlakana

52
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
konstruisane po uzoru na zadnje noge geparda,

53
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
koje ste juče možda videli na sceni.

54
00:02:35,000 --> 00:02:41,000
Takođe sam imala ove veoma uverljive, prirodno obojene noge od silikona.

55
00:02:41,000 --> 00:02:45,000
To je za mene bila prilika da pozovem

56
00:02:45,000 --> 00:02:49,000
inovatore izvan polja tradicionalne medicinske protetike

57
00:02:49,000 --> 00:02:53,000
da svoj talenat primene u nauci i umetnosti

58
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
izrade nogu,

59
00:02:55,000 --> 00:03:00,000
kako bismo prestali da pravimo razliku između forme, funkcije i estetike

60
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
i pridajemo im različite vrednosti.

61
00:03:02,000 --> 00:03:06,000
Srećom po mene, odazvao se veliki broj ljudi.

62
00:03:06,000 --> 00:03:11,000
I putovanje je otpočelo, zamislite, s osobom koja je bila na toj konferenciji TED-a.

63
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
To je bila Či Perlman, koja je, nadam se, i danas negde u publici.

64
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
Radila je kao urednik časopisa "ID"

65
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
i posvetila mi je priču s naslovne strane.

66
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
Tako je počelo jedno neverovatno putovanje.

67
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
U to vreme sam imala neobične susrete.

68
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
Prihvatala sam brojne pozive da govorim

69
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
širom sveta o konstrukciji nogu po uzoru na noge geparda.

70
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Ljudi su mi prilazili posle konferencija, posle mog izlaganja,

71
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
i muškarci i žene.

72
00:03:36,000 --> 00:03:38,000
I obično bi razgovor tekao ovako:

73
00:03:38,000 --> 00:03:42,000
"Znaš, Ejmi, ti si veoma privlačna osoba.

74
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
Ne izgledaš kao invalid."

75
00:03:44,000 --> 00:03:45,000
(Smeh)

76
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
Tad bih pomislila: "Prosto neverovatno,

77
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
pošto se i ne osećam kao invalid."

78
00:03:49,000 --> 00:03:54,000
I to mi je zapravo ukazalo da bi se ta interakcija

79
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
vezana za lepotu, mogla istražiti.

80
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
Kako treba da izgleda lepa žena?

81
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
Šta je seksi telo?

82
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
I, ono što je zanimljivo, sa stanovišta identiteta,

83
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
šta znači biti invalid?

84
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
Pa razmislite, Pamela Anderson ima u sebi više protetike nego ja.

85
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
I niko je ne zove invalidom.

86
00:04:11,000 --> 00:04:16,000
(Smeh)

87
00:04:17,000 --> 00:04:21,000
Dakle, taj časopis je, preko grafičkog dizajnera Pitera Sevila,

88
00:04:21,000 --> 00:04:26,000
stigao do modnog kreatora Aleksandra MekKvina i fotografa Nika Najta

89
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
koji su takođe bili zainteresovani da istraže tu interakciju.

90
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
Tako sam se tri meseca posle TED-a našla u avionu

91
00:04:31,000 --> 00:04:36,000
za London, gde sam imala svoju prvu modnu foto-sesiju

92
00:04:36,000 --> 00:04:37,000
čiji je rezultat ova naslovna stranica.

93
00:04:37,000 --> 00:04:40,000
Fashion-able? /igra reči: modno sposoban/

94
00:04:40,000 --> 00:04:44,000
Tri meseca kasnije, prvi put sam nastupila na modnoj reviji Aleksandra MekKvina

95
00:04:44,000 --> 00:04:49,000
hodajući na paru ručno rezbarenih drvenih nogu od pune jasenovine.

96
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
Niko to nije znao - svi su mislili da se radi o drvenim čizmama.

97
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
Zapravo, imam ih ovde kod sebe.

98
00:04:55,000 --> 00:04:59,000
S izrezbarenom vinovom lozom, magnolijama, zaista su neverovatne.

99
00:05:00,000 --> 00:05:03,000
Bitan je poetski element.

100
00:05:03,000 --> 00:05:08,000
Poezija je ta koja jedan banalan i zanemaren predmet uzdiže

101
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
na nivo umetnosti.

102
00:05:10,000 --> 00:05:16,000
Ona može da transformiše nešto čega se ljudi boje

103
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
u nešto što ih mami da pogledaju,

104
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
da bace jedan duži pogled,

105
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
i možda to čak i razumeju.

106
00:05:23,000 --> 00:05:27,000
To sam lično iskusila tokom svoje sledeće avanture.

107
00:05:27,000 --> 00:05:31,000
Umetnik Metju Barni, u svom filmskom ciklusu po imenu "Cremaster"

108
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
Tad mi je u stvari sinulo

109
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
da bi moje noge mogle da budu nosiva skulptura.

110
00:05:36,000 --> 00:05:43,000
I u tom trenutku počela sam da se udaljavam od potrebe da oponašam ono što je ljudsko

111
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
kao jedini estetski ideal.

112
00:05:45,000 --> 00:05:49,000
Tako smo stvorili noge koje ljudi od milošte nazivaju staklenim,

113
00:05:49,000 --> 00:05:53,000
mada se radi o prozirnom poliuretanu,

114
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
tj. materijalu od kojeg se prave kugle za kuglanje.

115
00:05:55,000 --> 00:05:56,000
Što su teške!

116
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
Onda smo napravili noge izlivene od zemlje,

117
00:05:58,000 --> 00:06:02,000
sa sistemom korena krompira u njima i cveklama na vrhu,

118
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
i veoma lepim mesinganim prstom.

119
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
To je veoma dobar krupni plan.

120
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
Zatim još jedan lik: pola žena - pola gepard,

121
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
kojim je odata počast meni kao atletičarki.

122
00:06:10,000 --> 00:06:13,000
Trebalo je 14 sati protetskog šminkanja

123
00:06:13,000 --> 00:06:17,000
da bi se stvorilo biće sa zglobnim šapama

124
00:06:17,000 --> 00:06:21,000
kandžama i repom kojim maše

125
00:06:21,000 --> 00:06:23,000
kao neki gušter.

126
00:06:23,000 --> 00:06:24,000
(Smeh)

127
00:06:25,000 --> 00:06:29,000
Zatim, još jedan par nogu na kojima smo sarađivali...

128
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
To su ove, koje izgledaju kao meduze.

129
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Takođe od poliuretana.

130
00:06:33,000 --> 00:06:36,000
Jedino čemu ove noge mogu da služe,

131
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
van konteksta filma,

132
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
jeste da pokrenu čula i podstaknu maštu.

133
00:06:42,000 --> 00:06:45,000
Dakle, kapric ima smisla.

134
00:06:45,000 --> 00:06:51,000
Trenutno imam više od dvanaest pari proteza za noge

135
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
koje su za mene napravili razni ljudi,

136
00:06:53,000 --> 00:06:57,000
pomoću njih mogu da imam različite odnose s tlom kojim hodam,

137
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
mogu da menjam visinu.

138
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Raspolažem s pet različitih visina.

139
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
(Smeh)

140
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
Danas sam visoka 185 cm.

141
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
Ove noge mi je pre nešto više od godinu dana

142
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
napravila firma Dorset Orthopaedic iz Engleske.

143
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Kad sam ih donela kući na Menhetn,

144
00:07:12,000 --> 00:07:14,000
i kad sam prvi put izašla, išla sam na veoma otmenu zabavu.

145
00:07:14,000 --> 00:07:17,000
Tamo je bila devojka koja me već godinama poznaje

146
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
s mojoj normalnom visinom, što je 172 cm.

147
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
Zinula je kad me je videla,

148
00:07:21,000 --> 00:07:24,000
i rekla: "Kako si visoka!"

149
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
Odgovorila sam: "Znam. Smešno, je l' da?"

150
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
Otprilike kao da sam na štule stavila štule.

151
00:07:28,000 --> 00:07:31,000
Ali sad imam poputno novi odnos prema okvirima vrata

152
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
koji uopšte nisam očekivala.

153
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
I to me zabavlja.

154
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Pogledala me je

155
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
i rekla: "Ali, Ejmi, to nije fer."

156
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
(Smeh)

157
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
(Aplauz)

158
00:07:45,000 --> 00:07:49,000
I, što je neverovatno, ona je to zaista mislila.

159
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Nije fer da možeš da menjaš visinu

160
00:07:51,000 --> 00:07:53,000
kako ti se prohte.

161
00:07:53,000 --> 00:07:55,000
Tada sam shvatila -

162
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
shvatila sam da se interakcija s društvom

163
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
iz korena promenila

164
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
tokom poslednje decenije.

165
00:08:02,000 --> 00:08:07,000
Više se ne radi o prevazilaženju nedostataka

166
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
već o povećanju.

167
00:08:09,000 --> 00:08:13,000
Predmet te interakcije jeste potencijal.

168
00:08:13,000 --> 00:08:18,000
Veštački ekstremitet više nije samo zamena za nešto izgubljeno.

169
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
On je simbol koji pokazuje da onaj koji ga nosi

170
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
ima moć da stvori šta god želi

171
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
umesto njega.

172
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
Tako da oni koje je društvo nekad smatralo hedikepiranima

173
00:08:29,000 --> 00:08:34,000
sada mogu sami da grade svoj identitet

174
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
pa čak i da ga dalje menjaju

175
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
dizajnirajući svoje telo

176
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
kao neko ko na to ima pravo.

177
00:08:41,000 --> 00:08:46,000
Ono što mi se čni posebno uzbudljivim

178
00:08:46,000 --> 00:08:50,000
jeste to što se kombinovanjem najnovije tehnologije

179
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
robotike, bionike,

180
00:08:52,000 --> 00:08:54,000
i drevne poezije

181
00:08:54,000 --> 00:09:00,000
približavamo shvatanju celog ljudskog roda.

182
00:09:00,000 --> 00:09:05,000
Smatram da, ako želimo da otkrijemo sav potencijal

183
00:09:05,000 --> 00:09:07,000
naše ljudske vrste,

184
00:09:07,000 --> 00:09:11,000
moramo da odamo počast tim dirljivim moćima

185
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
i veličanstvenim hendikepima koje sve imamo.

186
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
Setila sam se šekspirovog Šajloka:

187
00:09:17,000 --> 00:09:21,000
Zar ja ne krvarim kad me ko poseče,

188
00:09:21,000 --> 00:09:24,000
zar se ne smejem kad me ko golica?"

189
00:09:24,000 --> 00:09:27,000
Naša čovečnost

190
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
i potencijal koji u njoj počiva

191
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
jesu ono što nas čini lepima.

192
00:09:32,000 --> 00:09:33,000
Hvala.

193
00:09:33,000 --> 00:09:40,000
(Aplauz)