मी ३०० लहान मुलांशी बोलत होते
त्यांचे वय ६ ते ८ वर्ष असावे, एका लहान मुलांच्या वस्तुसंग्रहालयात आमची बातचीत चालू होती
आणि माझ्या बरोबर मी एक पायांची पिशवी आणली होती
इथे जशी तुम्ही पाहताय तशी
मी पाय एक टेबलावर मांडले होते, त्या मुलांसाठी
आणि माझ्या अनुभवाप्रमाणे, लहान मुले मुळातच चिकित्सक असतात
त्यांना काय माहीत नाही किंवा समजत नाही
किंवा जे त्यांनी अजुन पर्यन्त पाहिले नाही त्या बद्दल
ती त्या वेगळेपणाला तेव्हाच भिऊ लागतात
जेव्हा मोठी माणसे तसे वागण्याविषयी शिकवतात.
आणि त्यांच्या नैसर्गिक उत्सुकतेवर थोडीफार बंधने घालतात,
किंवा त्यांच्या प्रश्न विचारण्यावर बंदी घालतात
त्यांना नम्र मुले बनविण्याच्या दृष्टीने.
माझ्या डोळ्यांसमोर एक पहिलीच्या बाई येतात, व्हरांडयामध्ये वांड पोरांना सांगणाऱ्या
"आता, काही करा पण"
"त्यांच्या पायांकडे पाहू नका."
पण अर्थातच तोच तर मूळ मुद्दा आहे
म्हणूनच मी तिथे होते. मला त्यांना पहायला आणि शोधायला आमंत्रित करायचे होते.
म्हणून मी त्यांच्या पालकांबरोबर करार केला
की मुले कोणाही प्रौढांविना आत येऊ शकतील दोन मिनिटांसाठी
त्यांची तीच.
दारे उघडतात, आणि सर्व मुले ह्या पायांच्या टेबलापाशी येतात.
आणि मुले एकमेकांना खुणावत, पायांची बोटे हलवत उभी राहतात
आणि ती त्यांचे संपूर्ण वजन धावण्याच्या पायावर टाकून
पहात असतात, काय होते ते
मग मी म्हणाले, "मुलांनो, लगेच सांगा --
आज मी सकाळी उठले आणि मला एका घरावरून उडी मारावीशी वाटली
खूप मोठे नाही, बस दोन तीन मजले असलेले
पण तुम्ही कोणताही प्राणी, कोणताही महानायक, किंवा कार्टून यांचा विचार करू शकला
कोणतेही जे तुम्हाला आता लगेच सुचू शकेल असे
तर त्यांपैकी कोणासारखे पाय तुम्ही माझ्यासाठी बनवाल
आणि लगेचच कोणीतरी म्हणाले, "कांगारू"
"नको, नको, नको, बेडूक असला पाहिजे"
"नाही गो गो गॅजेट असले पाहिजे!"
"नाही, नाही, नाही! दी इन्क्रेडिबल्स असले पाहिजे."
आणि इतर गोष्टी ज्या मला तेव्हा माहीत नव्हत्या
मग एक आठ वर्षांचे पोर म्हणाले,
"तुला उडायला आवडणार नाही काय?"
आणि ती संपूर्ण खोली माझ्या सोबत म्हणाली , "हो!"
(हशा)
आणि तिथल्या तिथे, मी एका अपंग बाईपासून
जिला ह्या मुलांना "पंगू" म्हणून पहायचे शिक्षण मिळाले असते
अशी महिला झाले, जिच्या शरीरात अशी क्षमता आहे, जी अजुन त्यांच्या शरीरात नव्हती,
कोणीतरी जिची क्षमता कदाचित कमालीची आहे.
गंमतच आहे.
तर तुम्हापैकी काही लोकांनी माला TED मध्ये ११ वर्षांपूर्वी पाहिले असेल,
आणि हे संमेलन वक्ता आणि सहभागी ह्या दोघांसाठीही किती जीवन बदलणारे आहे,
ह्याबद्दल खूप गोष्टी झाल्या आहेत आणि मी ही त्याला अपवाद नाही.
TED च्या मंचावरूनच मी माझ्या आयुष्याच्या शोधाच्या पुढच्या दशकाकडे पदार्पण केले.
तेव्हा जे पाय मी प्रस्तुत केले ते कृत्रिम अवयावांमध्ये अतिशय असाधारण होते.
माझ्याकडे विणलेल्या कार्बन फायबरचे, धावण्याचे पाय होते
चित्त्याच्या मागच्या पायांचे प्रतिरूप असलेले,
जे तुम्ही काल TED च्या मंचावर पाहिले असतील
आणि हो, हे खरेखुरे वाटणारे, स्वाभाविकरित्या रंगवलेले सिलिकोन पायही.
त्यावेळी मला संधी मिळाली संबोधित करण्याची
अशा अन्वेशकांना, जे पारंपारिक वैद्यकीय-कृत्रिम अवयव निर्मात्यांच्या घोळक्याच्या बाहेर होते
त्यांची अक्कल हुशारी पाय निर्माण करण्याच्या
विज्ञान आणि कला यांमध्ये लावण्यासाठी.
म्हणजे आपण आकृती, उपयोग आणि सौंदर्य ह्यांच्यात फरक करणे थांबवू शकू
आणि त्यांना वेगवेगळे मूल्य देणे थांबवू शकू.
मी भाग्यवान होते म्हणून माझी हाक अनेकांनी ऐकली
आणि गंमत म्हणजे ती यात्रा, TED संमेलनात हजर असलेल्या एका स्त्री पासूनच सुरू झाली --
ची पार्लमन, आशा आहे की ती कुठेतरी दर्शकांमध्ये बसली असेल.
ती तेव्हा एक ID नामक पत्रिकेची संपादक होती,
आणि तिने माझ्यावर तिच्या पत्रिकेत मुखपृष्ठ सदर लिहिले.
आणि ही अविश्वसनीय यात्रा सुरू झाली.
अनेक विचित्र गाठीभेटी माझ्या बरोबर तेव्हा खूपदा होत असत;
मी तेव्हा अनेक वक्ता म्हणून जाण्याची आमंत्रणे स्वीकारत होते
जगभरात, चित्त्याच्या पायांच्या रचनेबद्दल सांगायला
लोक संमेलनानंतर, माझे भाषण झाल्यावर माझ्याशी बोलण्याकरिता येत असत,
पुरूष व बायका.
आणि ते संभाषण ह्या प्रमाणे चालायचे
"तुला माहीत आहे एमी, तू खूप छान दिसतेस"
"तू अजिबात अपंग दिसत नाहीस."
(हशा)
मग मी म्हणायचे "खरच कमाल आहे,
"कारण, मी विकलांग आहे असे मलाही वाटत नाही."
आणि मग माझे डोळे उघडले,
सौंदर्याबद्दल होऊ शकणाऱ्या संभाषणाबाबत
एक सुंदर स्त्री कशाप्रमाणे दिसली पाहिजे?
एक मादक शरीर काय आहे?
आणि अस्तित्वाच्या दृष्टिकोनातून
विकलांग असण्याचा अर्थ काय आहे?
म्हणजे पामेला अँडरसन जवळ कदाचित माझ्याहून जास्त कृत्रिम अवयव असतील.
पण तरी तिला कोणी अपंग नाही म्हणत.
(हशा)
तर ही पत्रिका पीटर सॅविल ह्या ग्राफिक डिझायनरांच्या हस्ते
अलेक्झांडर मॅक्वीन ह्या फॅशन डिझायनरकडे आणि निक नाईट ह्या छायाचित्रकाराकडे जाऊन पोहोचली,
ज्यांना ते संभाषण पुढे नेण्यात रूची होती.
TED झाल्यावर ३ महिन्यांनंतर मी विमानात बसले
मी लंडनला गेले माझ्या पहिल्या फोटो शूटसाठी,
त्यातून निघाले हे मुखपृष्ठ --
दिसतेय ना मी फॅशनेबल?
त्यानंतर ३ महिन्यांनी मी माझा प्रथम फॅशन शो केला, मॅक्वीन ह्यांच्यासाठी
राखेपासून बनवलेल्या हातांनी नक्षी केलेल्या जड लाकडाच्या दोन पायांवर
सर्वांना वाटले की ते लाकडी बूट होते.
खरेतर ते पाय मी आज ह्या मंचावर माझ्या सोबत आणले आहेत:
द्राक्षांचे वेल, फुले, खरेच अप्रतिम
कविता महत्त्वाची आहे
कविता जुनाट आणि दुर्लक्ष केलेल्या गोष्टीला उदात्त करून
कलेच्या दुनियेत घेऊन जाते.
ज्या गोष्टीने लोकांना घाबरवले आहे, त्या गोष्टीचा कायापालट करते
एका अश्या गोष्टीत, जी लोकांना आमंत्रित करते पुढे येऊन पहायला ,
आणि थोडा जास्त वेळ पहायला,
कदाचित समजावून घ्यायलासुद्धा.
हे मी शिकले माझ्या पुढच्या साहसातून.
कलाकार मॅथ्यू बर्नी एक चित्रपट बनवत होता, "The Cremaster cycle" म्हणून
तेव्हा एकदम माझ्या डोक्यात प्रकाश पडला की --
माझे पाय हे एक घालण्यायोग्य शिल्पकृती असू शकतात.
आणि मी त्या वेळेला सुद्धा, मनुष्यवत दिसणे हा एकच सौंदर्याचा आदर्श
या कल्पनेपासून दूर जात होते.
म्हणून आम्ही कृत्रिम पाय बनवले, ज्याला लोक प्रेमाने म्हणत असत काचेचे पाय
जरी ते पाय खरे तर पारदर्शक पॉलीयुरेथेनने बनवले होते,
म्हणजे बॉलिंगचे चेंडू ज्यापासून बनवतात ते.
जड!
मग आम्ही मातीचे पाय बनवले
ज्यात बटाटे उगवत होते आणि वरून बीट बाहेर येत होते,
आणि एक सुंदर पितळी बोटसुद्धा होते त्या पायाला.
हे त्या बोटाचे जवळचे छायाचित्र आहे.
आणि अजुन एक पात्र होते अर्ध-स्त्री आणि अर्ध-चित्त्याचे --
माझ्या माझ्या धावपटू आयुष्याला सन्मान देण्याकरिता
१४ तासांची कृत्रिम द्रव्याची वेशभूषा
त्या प्राण्याच्या आत घुसायला. त्या प्राण्याकडे जोडले गेलेले पंजे होते
नखे व चाबकासारखे फटके मारणारी शेपटीसुद्धा होती
एका सरड्यासारखी.
(हशा)
आणि अजुन एक प्रकारचे पाय आम्ही बनवले, असे होते
जेली माशासारखे!
हे पण पॉलीयुरेथेनचेच.
आणि ह्या पायांचे काम एकच,
चित्रपटाच्या प्रसंगाबाहेर,
भावनांना उत्तेजित करणे आणि कल्पनेची ठिणगी पेटवणे
म्हणून विलक्षणपणा महत्त्वाचा असतो.
आज माझ्याकडे एक डझनपेक्षा अधिक पाय आहेत.
जे वेगवेगळ्या लोकांनी माझ्यासाठी बनवले आहेत,
आणि त्यांच्यामुळे माझ्याकडे जमिनीवरून वेगवेगळ्या रीतीने चालण्याची साधने आहेत
आणि मी माझी उंची बदलू शकते --
माझ्याकडे पाच वेगवेगळ्या उंच्या आहेत.
(हशा)
आज माझी उंची ६'१" आहे.
आणि हे पाय मी एका वर्षापूर्वी बनवून घेतले होते
इंग्लंडमधील डोरसेट ऑर्थोपेडिककडून
आणि हे पाय मी घरी आणले मॅनहॅटनमध्ये
शहरातील पहिल्या संध्याकाळी, मी बाहेर गेले एका उच्चभ्रू पार्टीमध्ये
आणि तिथे एक मुलगी होती, जी अनेक वर्षे ओळखते
५'८" असलेल्या मला.
ती मला पाहिल्यावर आश्चर्यचकित झाली
आणि म्हणाली, "पण तू इतकी उंच आहेस!"
मी म्हणाले, "हो! किती मजा आहे ना!"
म्हणजे ते थोडे घोडेकाठी वर घोडेकाठी घालून चालण्यासारखे होते
आणि दारांच्या चौकटीबरोबर तर माझे वेगळेच नाते जडत होते
जे मला कधीच वाटले नव्हते.
आणि मला मजा येत होती.
ती माझ्याकडे पाहून म्हणाली,
"पण एमी हा तर अन्याय आहे!"
(हशा)
(टाळ्या)
पण अविश्वसनीय गोष्ट ही होती की ती मुलगी खोटे बोलत नव्हती.
"खरच तुला तुझी उंची तुला हवी तशी बदलता यावी,
हा (इतरांवर) एक अन्याय आहे."
आणि तेव्हा मला माहित पडले की --
समजाबरोबरच्या संभाषणात
महत्त्वपूर्ण बदल झाले आहेत
गेल्या दशकात.
संभाषण आता उणीव भरून काढण्याबद्दल राहिले नव्हते
आता हे संभाषण वृद्धीबद्दल चालले आहे.
संभाषण आहे शक्तीबद्दल.
कृत्रिम अवयव उणीव पूर्ण करण्यासाठी राहिले नव्हते
ते प्रतीक आहेत
वापरणाऱ्यांच्या त्या जागेत जे हवे ते निर्माण करू शकण्याच्या
शक्तीचे.
म्हणून समजात अपंग समजले जाणारे लोक
आता त्यांच्या अस्तित्वाचे निर्माते होऊ शकतात
आणि खऱ्या अर्थाने ते अस्तित्व कायम बदलू ही शकतात.
त्यांच्या देहाची रचना करून.
एका सबळ करण्याच्या जागेतून.
आणि मला आज ह्या गोष्टीतून अतिशय प्रेरणा मिळत आहे
की अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या --
रोबोटिक्सच्या, बायोनिक्सच्या --
आणि जुन्या-पुराण्या कवितेच्या संगमातून
आपण आपल्या सामुदायिक माणुसकीच्या अर्थाच्या जवळ जात आहोत.
आणि जर आपल्याला आपल्या माणुसकीच्या सामर्थ्याचा
पूर्ण अविष्कार करायचा असेल,
तर आपण हृदयभंग करणारी ताकद आणि आपल्या सर्वांच्यात असलेले
तेजोमय पंगुत्व दोन्ही साजरे केले पाहिजेत - .
मला शेकस्पियरच्या शायलॉकची आठवण येत आहे:
"तुम्ही जर आम्हाला बोचले, तर आम्हाला रक्त येत नाही काय
आणि जर तुम्ही आम्हाला गुदगुल्या केल्या, तर आम्ही हसत नाही काय?"
आपली माणुसकीच आहे,
आणि त्यातील सर्व सामर्थ्य,
जी आपल्याला सुंदर बनवते.
धन्यवाद.
(टाळ्यांचा गजर)