WEBVTT 00:00:08.041 --> 00:00:12.717 W 1990 roku włoski rząd powołał najlepszych inżynierów 00:00:12.717 --> 00:00:16.717 do zabezpieczenia słynnej Krzywej Wieży w Pizie. 00:00:16.717 --> 00:00:20.789 W 800-letniej historii wieży odbyło się już wiele prób jej wyprostowania, 00:00:20.789 --> 00:00:25.923 ale modele komputerowe tego zespołu ujawniły powagę sytuacji. 00:00:25.923 --> 00:00:31.592 Według nich wieża przewróci się, jeśli nachylenie osiągnie 5,44 stopnie. 00:00:31.592 --> 00:00:35.132 Wtedy kąt wynosił 5,5 stopnia. 00:00:35.132 --> 00:00:39.857 Nikt nie wiedział, dlaczego wieża wciąż stała, ale ryzyko było oczywiste. 00:00:39.857 --> 00:00:43.987 Inżynierowie musieli rozwiązać problem, nad którym głowili się inni przez wieki, 00:00:43.987 --> 00:00:46.462 jednak musieli działać szybko. NOTE Paragraph 00:00:46.462 --> 00:00:48.102 Żeby zrozumieć tę sytuację, 00:00:48.102 --> 00:00:51.832 trzeba wiedzieć, dlaczego wieża w ogóle się przechyliła. 00:00:51.832 --> 00:00:55.806 W XII wieku bogata nadmorska Republika Pizy 00:00:55.806 --> 00:01:00.663 postanowiła przemienić plac katedralny w niesamowity obiekt reprezentacyjny. 00:01:00.663 --> 00:01:04.143 Budowniczy przyozdobili i powiększyli istniejący już kościół. 00:01:04.143 --> 00:01:08.096 Na placu stanęło też baptysterium z kopułą. 00:01:08.096 --> 00:01:14.725 W 1173 roku rozpoczęły się prace konstrukcyjne dzwonnicy. NOTE Paragraph 00:01:15.285 --> 00:01:19.265 Ówcześni inżynierowie i architekci byli mistrzami w swoim fachu, 00:01:19.265 --> 00:01:21.423 ale pomimo wiedzy technicznej 00:01:21.423 --> 00:01:25.337 niewiele wiedzieli o podłożu, na którym stali. 00:01:25.337 --> 00:01:29.227 Nazwa „Piza” pochodzi z greckiego słowa oznaczającego „bagienna ziemia", 00:01:29.227 --> 00:01:35.336 co idealnie opisuje glinę, błoto i mokre piaski, na których stało miasto. 00:01:35.336 --> 00:01:39.911 Starożytni Rzymianie używali w takich warunkach dużych kamiennych filarów, 00:01:39.911 --> 00:01:44.161 nazywanych palami, które opierały się na stabilnym podłożu skalnym. 00:01:44.161 --> 00:01:49.485 Architekci wieży uznali jednak, że trzymetrowy fundament wystarczy 00:01:49.485 --> 00:01:52.005 dla względnie niskiej budowli. 00:01:52.005 --> 00:01:55.451 Na ich nieszczęście, niecałe pięć lat później 00:01:55.451 --> 00:01:59.454 południowa strona wieży była już pod ziemią. NOTE Paragraph 00:01:59.454 --> 00:02:03.672 Taki zapadający się fundament zazwyczaj okazałby się ogromną wadą. 00:02:03.672 --> 00:02:05.440 Gdyby budowali dalej, 00:02:05.440 --> 00:02:08.687 nacisk wyższych pięter spowodowałby dalsze osunięcie się konstrukcji 00:02:08.687 --> 00:02:11.223 i dalsze pochylanie się. 00:02:11.223 --> 00:02:15.334 Jednak przy czwartej kondygnacji prace wstrzymano na prawie 100 lat, 00:02:15.334 --> 00:02:18.951 ponieważ Piza prowadziła wojny. 00:02:18.951 --> 00:02:22.111 Długa przerwa sprawiła, że gleba stała się bardziej stabilna 00:02:22.111 --> 00:02:25.574 i gdy prace wznowiono w 1272 roku 00:02:25.574 --> 00:02:29.156 fundament leżał już na nieco stabilniejszym podłożu. NOTE Paragraph 00:02:29.156 --> 00:02:32.708 Pod kierownictwem architekta, Giovanniego di Simone, 00:02:32.708 --> 00:02:35.694 budowniczy zrównoważyli pochylenie wieży, 00:02:35.694 --> 00:02:40.213 budując kilka następnych pięter wyższych po stronie południowej. 00:02:40.213 --> 00:02:44.798 Ciężar dodatkowego budulca spowodował dalsze osunięcie się tej strony budowli. 00:02:44.798 --> 00:02:48.138 Do momentu ukończenia siódmego piętra i zainstalowania dzwonów 00:02:48.138 --> 00:02:52.263 kąt nachylenia wynosił już 1,6 stopnia. NOTE Paragraph 00:02:52.263 --> 00:02:56.776 Przez wieki inżynierowie próbowali wielu sposobów na zmniejszenie nachylenia. 00:02:56.776 --> 00:03:01.987 W 1838 roku wykopano korytarz wokół wieży, żeby zbadać obniżony fundament, 00:03:01.987 --> 00:03:06.047 ale usunięcie piasku tylko zwiększyło jej nachylenie. 00:03:06.047 --> 00:03:12.520 W 1935 roku włoski komitet architektów wstrzyknął w grunt zaprawę murarską, 00:03:12.520 --> 00:03:16.500 ale została nierówno rozprowadzona, 00:03:16.500 --> 00:03:19.612 powodując kolejne nagłe nachylenie. NOTE Paragraph 00:03:19.612 --> 00:03:23.607 Wszystkie nieudane próby, wraz z ciągle osuwającym się podłożem, 00:03:23.607 --> 00:03:26.695 popychały wieżę coraz mocniej w stronę upadku. 00:03:26.695 --> 00:03:29.853 Bez szczegółowej wiedzy z zakresu kompozycji podłoża 00:03:29.853 --> 00:03:33.356 inżynierowie nie mogliby określić wartości maksymalnego kąta nachylenia 00:03:33.356 --> 00:03:36.533 czy zapobiec upadkowi wieży. NOTE Paragraph 00:03:36.533 --> 00:03:38.795 Po drugiej wojnie światowej 00:03:38.795 --> 00:03:42.902 naukowcy sporządzili testy do zidentyfikowania brakujących zmiennych, 00:03:42.902 --> 00:03:48.925 a w latach 70. XX wieku inżynierowie obliczyli środek ciężkości wieży. 00:03:48.925 --> 00:03:51.715 Te dane i nowe technologie komputerowe 00:03:51.715 --> 00:03:56.417 pozwoliły inżynierom ocenić stabilność podłoża, trajektorię wieży 00:03:56.417 --> 00:04:01.556 i dokładną wielkość wykopów konieczną do podtrzymania wieży. NOTE Paragraph 00:04:01.556 --> 00:04:05.236 W 1992 roku zespół wydrążył poprzeczne tunele, 00:04:05.236 --> 00:04:10.565 żeby usunąć 38 metrów sześciennych gleby spod północnego krańca wieży. 00:04:10.565 --> 00:04:16.551 Tymczasowo przeciwważyli konstrukcję, używając 600 ton ołowianych sztabek, 00:04:16.551 --> 00:04:19.811 zanim zakotwiczyli podstawę wieży stalowymi linami. 00:04:19.811 --> 00:04:22.605 Po ponad sześciu wiekach od ukończenia budowy 00:04:22.605 --> 00:04:27.852 wieżę udało się naprostować... do nachylenia 4 stopni. 00:04:27.852 --> 00:04:29.872 Nikt nie chciał upadku wieży, 00:04:29.872 --> 00:04:33.988 ale nikt nie chciał też stracić tak charakterystycznej cechy tego zabytku. NOTE Paragraph 00:04:33.988 --> 00:04:38.839 Dziś wieża mierzy 55 lub 56 metrów 00:04:38.839 --> 00:04:42.309 i powinna być stabilna przez najbliższe 300 lat 00:04:42.309 --> 00:04:45.793 jako pomnik nieidealnego piękna.