0:00:08.041,0:00:12.717
W 1990 roku włoski rząd[br]powołał najlepszych inżynierów

0:00:12.717,0:00:16.717
do zabezpieczenia słynnej[br]Krzywej Wieży w Pizie.

0:00:16.717,0:00:20.789
W 800-letniej historii wieży odbyło się[br]już wiele prób jej wyprostowania,

0:00:20.789,0:00:25.923
ale modele komputerowe tego zespołu[br]ujawniły powagę sytuacji.

0:00:25.923,0:00:31.592
Według nich wieża przewróci się,[br]jeśli nachylenie osiągnie 5,44 stopnie.

0:00:31.592,0:00:35.132
Wtedy kąt wynosił 5,5 stopnia.

0:00:35.132,0:00:39.857
Nikt nie wiedział, dlaczego wieża[br]wciąż stała, ale ryzyko było oczywiste.

0:00:39.857,0:00:43.987
Inżynierowie musieli rozwiązać problem,[br]nad którym głowili się inni przez wieki,

0:00:43.987,0:00:46.462
jednak musieli działać szybko.

0:00:46.462,0:00:48.102
Żeby zrozumieć tę sytuację,

0:00:48.102,0:00:51.832
trzeba wiedzieć, dlaczego wieża[br]w ogóle się przechyliła.

0:00:51.832,0:00:55.806
W XII wieku bogata[br]nadmorska Republika Pizy

0:00:55.806,0:01:00.663
postanowiła przemienić plac katedralny[br]w niesamowity obiekt reprezentacyjny.

0:01:00.663,0:01:04.143
Budowniczy przyozdobili[br]i powiększyli istniejący już kościół.

0:01:04.143,0:01:08.096
Na placu stanęło też[br]baptysterium z kopułą.

0:01:08.096,0:01:14.725
W 1173 roku rozpoczęły się[br]prace konstrukcyjne dzwonnicy.

0:01:15.285,0:01:19.265
Ówcześni inżynierowie i architekci[br]byli mistrzami w swoim fachu,

0:01:19.265,0:01:21.423
ale pomimo wiedzy technicznej

0:01:21.423,0:01:25.337
niewiele wiedzieli o podłożu,[br]na którym stali.

0:01:25.337,0:01:29.227
Nazwa „Piza” pochodzi z greckiego słowa[br]oznaczającego „bagienna ziemia",

0:01:29.227,0:01:35.336
co idealnie opisuje glinę, błoto[br]i mokre piaski, na których stało miasto.

0:01:35.336,0:01:39.911
Starożytni Rzymianie używali w takich[br]warunkach dużych kamiennych filarów,

0:01:39.911,0:01:44.161
nazywanych palami, które opierały się[br]na stabilnym podłożu skalnym.

0:01:44.161,0:01:49.485
Architekci wieży uznali jednak,[br]że trzymetrowy fundament wystarczy

0:01:49.485,0:01:52.005
dla względnie niskiej budowli.

0:01:52.005,0:01:55.451
Na ich nieszczęście,[br]niecałe pięć lat później

0:01:55.451,0:01:59.454
południowa strona wieży[br]była już pod ziemią.

0:01:59.454,0:02:03.672
Taki zapadający się fundament[br]zazwyczaj okazałby się ogromną wadą.

0:02:03.672,0:02:05.440
Gdyby budowali dalej,

0:02:05.440,0:02:08.687
nacisk wyższych pięter spowodowałby[br]dalsze osunięcie się konstrukcji

0:02:08.687,0:02:11.223
i dalsze pochylanie się.

0:02:11.223,0:02:15.334
Jednak przy czwartej kondygnacji[br]prace wstrzymano na prawie 100 lat,

0:02:15.334,0:02:18.951
ponieważ Piza prowadziła wojny.

0:02:18.951,0:02:22.111
Długa przerwa sprawiła,[br]że gleba stała się bardziej stabilna

0:02:22.111,0:02:25.574
i gdy prace wznowiono w 1272 roku

0:02:25.574,0:02:29.156
fundament leżał już na nieco[br]stabilniejszym podłożu.

0:02:29.156,0:02:32.708
Pod kierownictwem architekta,[br]Giovanniego di Simone,

0:02:32.708,0:02:35.694
budowniczy zrównoważyli pochylenie wieży,

0:02:35.694,0:02:40.213
budując kilka następnych pięter[br]wyższych po stronie południowej.

0:02:40.213,0:02:44.798
Ciężar dodatkowego budulca spowodował[br]dalsze osunięcie się tej strony budowli.

0:02:44.798,0:02:48.138
Do momentu ukończenia siódmego piętra[br]i zainstalowania dzwonów

0:02:48.138,0:02:52.263
kąt nachylenia wynosił już 1,6 stopnia.

0:02:52.263,0:02:56.776
Przez wieki inżynierowie próbowali[br]wielu sposobów na zmniejszenie nachylenia.

0:02:56.776,0:03:01.987
W 1838 roku wykopano korytarz wokół wieży,[br]żeby zbadać obniżony fundament,

0:03:01.987,0:03:06.047
ale usunięcie piasku[br]tylko zwiększyło jej nachylenie.

0:03:06.047,0:03:12.520
W 1935 roku włoski komitet architektów[br]wstrzyknął w grunt zaprawę murarską,

0:03:12.520,0:03:16.500
ale została nierówno rozprowadzona,

0:03:16.500,0:03:19.612
powodując kolejne nagłe nachylenie.

0:03:19.612,0:03:23.607
Wszystkie nieudane próby,[br]wraz z ciągle osuwającym się podłożem,

0:03:23.607,0:03:26.695
popychały wieżę coraz mocniej [br]w stronę upadku.

0:03:26.695,0:03:29.853
Bez szczegółowej wiedzy[br]z zakresu kompozycji podłoża

0:03:29.853,0:03:33.356
inżynierowie nie mogliby określić[br]wartości maksymalnego kąta nachylenia

0:03:33.356,0:03:36.533
czy zapobiec upadkowi wieży.

0:03:36.533,0:03:38.795
Po drugiej wojnie światowej

0:03:38.795,0:03:42.902
naukowcy sporządzili testy[br]do zidentyfikowania brakujących zmiennych,

0:03:42.902,0:03:48.925
a w latach 70. XX wieku inżynierowie[br]obliczyli środek ciężkości wieży.

0:03:48.925,0:03:51.715
Te dane i nowe technologie komputerowe

0:03:51.715,0:03:56.417
pozwoliły inżynierom ocenić[br]stabilność podłoża, trajektorię wieży

0:03:56.417,0:04:01.556
i dokładną wielkość wykopów[br]konieczną do podtrzymania wieży.

0:04:01.556,0:04:05.236
W 1992 roku zespół[br]wydrążył poprzeczne tunele,

0:04:05.236,0:04:10.565
żeby usunąć 38 metrów sześciennych gleby[br]spod północnego krańca wieży.

0:04:10.565,0:04:16.551
Tymczasowo przeciwważyli konstrukcję,[br]używając 600 ton ołowianych sztabek,

0:04:16.551,0:04:19.811
zanim zakotwiczyli podstawę wieży[br]stalowymi linami.

0:04:19.811,0:04:22.605
Po ponad sześciu wiekach[br]od ukończenia budowy

0:04:22.605,0:04:27.852
wieżę udało się naprostować...[br]do nachylenia 4 stopni.

0:04:27.852,0:04:29.872
Nikt nie chciał upadku wieży,

0:04:29.872,0:04:33.988
ale nikt nie chciał też stracić[br]tak charakterystycznej cechy tego zabytku.

0:04:33.988,0:04:38.839
Dziś wieża mierzy 55 lub 56 metrów

0:04:38.839,0:04:42.309
i powinna być stabilna[br]przez najbliższe 300 lat

0:04:42.309,0:04:45.793
jako pomnik nieidealnego piękna.