WEBVTT

00:00:08.041 --> 00:00:12.717
لە ساڵی 1990، حکومەتی ئیتاڵیا 
چەند ئەندازیارێکی دامەزراند

00:00:12.717 --> 00:00:16.717
تا تاوەری پیزای بەناوبانگ ڕاست بکەنەوە.

00:00:16.717 --> 00:00:20.789
لە ٨٠٠ ساڵی تەمەنی مێژوویدا، چەندین هەوڵ 
بۆ ڕاست کردنەوەی ئەم تاوەرە دراوە،

00:00:20.789 --> 00:00:25.923
هاوکێشە کۆپیتەرەکانی ئەم تیمە، پێویستی 
بە پەلەی ڕاست کردنەوەی تاوەرەکەی خستەڕوو.

00:00:25.923 --> 00:00:31.592
ئاشکرایان کرد کە ئەگەر لاربوونی 
تاوەرەکە بگاتە ٥.٤٤ ئەوا دەکەوێت

00:00:31.592 --> 00:00:35.132
بەڵام هەر ئەو کات لارییەکەی ٥.٥ بوو!.

00:00:35.132 --> 00:00:39.857
کەس نەیدەزانی بۆچی تاوەرەکە ناکەوێت:
بەڵام کێشەکە ڕوون بوو:

00:00:39.857 --> 00:00:43.987
دەبوایە ئەو کێشەیە چارەسەر بکەن کە چەندین
سەدەیە ئەندازیارەکانی هیلاک کردووە،

00:00:43.987 --> 00:00:46.462
و پێوستبوو پەلە چارەسەرێک بدۆزنەوە.

00:00:46.462 --> 00:00:48.102
بۆ تێگەیشتن لە کێشەکە،

00:00:48.102 --> 00:00:51.832
پێویستە تێبگەین کە بۆ 
تاوەرەکە لە سەرەتاوە لار بووە.

00:00:51.832 --> 00:00:55.806
لە سەدەی ١٢، کۆماری دەریایی پیزا پرۆژەی

00:00:55.806 --> 00:01:00.663
گۆڕینی چوار ڕیانی کڵێسەیان
بۆ شوێنێکی بەناو بانگ ناساند.

00:01:00.663 --> 00:01:04.143
کرێکارەکان کاریان لەسەر
ڕازاندنەوەی کڵێسەکە کرد،

00:01:04.143 --> 00:01:08.096
پەیکەرێکی زەبەلاحی ڕێوڕەسمی 
لە ئاو هەڵکێشانیان خستە پاڵ باڵاخانەکە.

00:01:08.096 --> 00:01:15.285
لە ساڵی ١١٧٣، کارەکانی دروست 
کردنی تاوەری زەنگ لێدان دەستی پێ کرد.

00:01:15.285 --> 00:01:19.265
ئەندازیار و بەناکانی ئەو سەردەمە، 
شارەزایی کارەکانیان بوون.

00:01:19.265 --> 00:01:21.423
بەڵام سەڕەرایی لێهاتوویان و کارامەییان،

00:01:21.423 --> 00:01:25.337
زانیاریەکی کەمیان سەبارەت بەو 
زەوییەی کە لەسەری دەوەستان هەبوو.

00:01:25.337 --> 00:01:29.227
وشەی پێزا وشیەیکی یۆنانییە 
و بە واتایی زەوی تەڕ دێت.

00:01:29.227 --> 00:01:35.336
کە بە باشی باسی قوڕ، خۆڵ و لمە 
تەڕەکانی سەر لێواری ئەم شارەی دەکرد.

00:01:35.336 --> 00:01:39.911
ڕۆمایی کۆن چەند ستونێکی بەردینی
لە بارودۆخێکی هاوشێوە بنیاتنا

00:01:39.911 --> 00:01:44.161
کە لەسەر زەویەکی توند و بەهێز دەوەستێت.

00:01:44.161 --> 00:01:49.485
بەڵام، ئەندازیارانی تاوەرەکە پێیان وابوو
کە بناغەیەکی ٣ مەتری بۆ ئەم تاوەرە

00:01:49.485 --> 00:01:52.005
نەختێک کورتە بەسە.

00:01:52.005 --> 00:01:55.451
بەڵام بەداخەوە، ٥ ساڵ دواتر

00:01:55.451 --> 00:01:59.454
بەشی باشوری تاوەرەکە ڕۆچووە زەوی.

00:01:59.454 --> 00:02:03.672
ڕۆچوونی بناغەی لەم 
شێوەیە مەترسیدارە.

00:02:03.672 --> 00:02:05.370
ئەگەر کرێکارەکان کێش زیاد بکەن

00:02:05.370 --> 00:02:08.767
پەستانی بەشی سەرەوەی تاوەرەکە دەبێتە 
هۆی ڕۆچوونی زیاتری بناغەی تاوەرەکە

00:02:08.767 --> 00:02:11.223
و بە شێوەیەکی مەترسیدار
لاربوونەوە زیاد دەکات.

00:02:11.223 --> 00:02:15.334
بۆ ماوەی یەک سەدە، کار
کردن لەقاتی چوارەم وەستا

00:02:15.334 --> 00:02:18.951
و بناغەی تاوەرەکەی لە کاتی جەنگەکان
لە زەوی شوێنی خۆی گرت.

00:02:18.951 --> 00:02:22.111
ئەم وەستانە زۆرە خاکی
ژێر تاوەرەکی بەهێز کرد،

00:02:22.111 --> 00:02:25.574
کاتێک لە ساڵی ١٢٧٢، 
دیسان دەستیان بە ئیش کردەوە،

00:02:25.574 --> 00:02:29.156
خاکی ژێر تاوەرەکە نەختێک بەهێزتر بوو.

00:02:29.156 --> 00:02:32.708
لە ژێر سەرپەرشتی 
ئەندازیار جیۆڤانی دی سیمیۆنی،

00:02:32.708 --> 00:02:35.694
کرێکارەکان بەشێک لە لاربوونەوەی 
تاوەرەکەیان ڕاست کردەوە

00:02:35.694 --> 00:02:40.213
بە درێژ کردنی قاتەکانی
بەشی باشوری تاوەرەکە.

00:02:40.213 --> 00:02:44.798
بەڵام زیادبوونی کێشی زیاتری ئەم 
لایە بووە هۆی زیاتر ڕۆچوونی ئەم بەشە.

00:02:44.798 --> 00:02:48.138
لە کاتی تەواو بوونی قاتی حەوتەم 
و درووست کردنی ژووری زەنگ،

00:02:48.138 --> 00:02:52.263
گۆشەی لاربوونەوە ١.٦ بوو.

00:02:52.263 --> 00:02:56.776
ئەندازیاران ماوەیەکی درێژ بە چەند شێوازێکی
جیاواز دەیانویست لاربوونەوەکە چاک بکەنەوە.

00:02:56.776 --> 00:03:01.987
لە ساڵی ١٨٣٨، دەوروبەری 
بناغەیەکیان هەڵکەند بۆ پشکنین.

00:03:01.987 --> 00:03:06.047
بەڵام لابردنی لمی دەوروبەری 
بناغەکە ڕۆچونەکەی خراپتر کرد.

00:03:06.047 --> 00:03:12.520
لە ساڵی ١٩٣٥ ئەندازیارە ئیتاڵیەکان
چەمەنتۆی شلییان خستە ناو بناغەکە.

00:03:12.520 --> 00:03:16.500
بەڵام چەمەنتۆ شلەکە بە یەکسانی
لە دەوری بناغەکە دابەش نەبوو بوو،

00:03:16.500 --> 00:03:19.612
بووە هۆی لاربوونەوەی زیاتر.

00:03:19.612 --> 00:03:23.607
ئەم هەموو هەوڵە شکست خواردووە 
و ڕۆچوونی زیاتر بناغەی تاوەرەکە،

00:03:23.607 --> 00:03:26.695
بناغەکەی لە خاڵی بەربوونەوە نزیک کردەوە.

00:03:26.695 --> 00:03:29.853
بەبێ هەبوونی زانیاری تەواو
سەبارەت بە خاکی ژێر تاوەرەکە،

00:03:29.853 --> 00:03:33.356
ئەندازیاران نەیاندەتوانی گۆشەی 
لاربوونەوەی کەوتنی تاوەرەکە دیاری بکەن،

00:03:33.356 --> 00:03:36.533
یان ڕێگەیەکی باش بۆ وەستاندنی
لاربوونەوەی زیاتر بدۆزنەوە.

00:03:36.533 --> 00:03:38.795
دوای جەنگی جیهانی دووهەم،

00:03:38.795 --> 00:03:42.902
توێژەرەوان پەرەیان بە تاقیکردنەوەیەک دا 
کە گۆڕانە ونەکان دەدۆزێتەوە.

00:03:42.902 --> 00:03:48.925
لە ساڵی ١٩٧٠ کاندا، ئەندازیاران ئەژماری 
هێزی کێش کردنی تاوەرە لارەکەیان کرد.

00:03:48.925 --> 00:03:51.715
بەم داتایە، بەرەوپێش 
چوونی تەکنەلۆژیا و کۆمپیتەر،

00:03:51.715 --> 00:03:56.417
ئەندازیاران توانیان لە نەرمی خاکی ژێر پیزا
و ڕێڕەوی لاربوونەوەی تاوەرەکە و ڕێژەی،

00:03:56.417 --> 00:04:01.556
ئەو هەڵقۆڵینەی کە پێویستە 
بۆ نەکەوتنی تاوەرەکە تێبگەن.

00:04:01.556 --> 00:04:05.236
لە ساڵی ١٩٩٢دا، تیمێک چەند تونێلێکی
یەکترنەبڕیان لە ژێر تاوەرەکە درووست کرد

00:04:05.236 --> 00:04:10.565
بۆ دەرهێنانی ٣٨ مەتر دوو جا 
لە خۆڵی لای باکوری تاوەرەکە.

00:04:10.565 --> 00:04:16.551
دواتر تێکچوونی باڵانسی تاوەرەکەیان
بە ٦٠٠ تۆن لە قالبی قوڕقوشم ڕاست کردەوە

00:04:16.551 --> 00:04:19.811
پێش ڕاگرتنی بناغەکە بە کێبڵی ستیلی.

00:04:19.811 --> 00:04:22.605
دوای شەش سەدە لە درووست کردنی،

00:04:22.605 --> 00:04:27.852
تاوەرکە ڕاست کرایەوە بۆ
لاریبوونەوەیەک بە گۆشەی ٤.

00:04:27.852 --> 00:04:29.872
کەس نەیدەویست تاوەرکە بکەوێت،

00:04:29.872 --> 00:04:33.988
بەڵام نەیاندەویست ئەم شوێنەوارە 
بەناوبانگترین خەسڵەتی لە دەست بدات.

00:04:33.988 --> 00:04:38.839
ئەمڕۆ، ئەم شوێنەوارە بە درێژی ٥٥
یان ٥٦ مەتر بەرزی وەستاوە،

00:04:38.839 --> 00:04:42.309
بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵی داهاتوو دەبێت جێگیر بێت

00:04:42.309 --> 00:04:45.793
وەک شوێنەوارێکی جوانی ناڕێک.