1
00:00:08,041 --> 00:00:12,717
لە ساڵی 1990، حکومەتی ئیتاڵیا 
چەند ئەندازیارێکی دامەزراند

2
00:00:12,717 --> 00:00:16,717
تا تاوەری پیزای بەناوبانگ ڕاست بکەنەوە.

3
00:00:16,717 --> 00:00:20,789
لە ٨٠٠ ساڵی تەمەنی مێژوویدا، چەندین هەوڵ 
بۆ ڕاست کردنەوەی ئەم تاوەرە دراوە،

4
00:00:20,789 --> 00:00:25,923
هاوکێشە کۆپیتەرەکانی ئەم تیمە، پێویستی 
بە پەلەی ڕاست کردنەوەی تاوەرەکەی خستەڕوو.

5
00:00:25,923 --> 00:00:31,592
ئاشکرایان کرد کە ئەگەر لاربوونی 
تاوەرەکە بگاتە ٥.٤٤ ئەوا دەکەوێت

6
00:00:31,592 --> 00:00:35,132
بەڵام هەر ئەو کات لارییەکەی ٥.٥ بوو!.

7
00:00:35,132 --> 00:00:39,857
کەس نەیدەزانی بۆچی تاوەرەکە ناکەوێت:
بەڵام کێشەکە ڕوون بوو:

8
00:00:39,857 --> 00:00:43,987
دەبوایە ئەو کێشەیە چارەسەر بکەن کە چەندین
سەدەیە ئەندازیارەکانی هیلاک کردووە،

9
00:00:43,987 --> 00:00:46,462
و پێوستبوو پەلە چارەسەرێک بدۆزنەوە.

10
00:00:46,462 --> 00:00:48,102
بۆ تێگەیشتن لە کێشەکە،

11
00:00:48,102 --> 00:00:51,832
پێویستە تێبگەین کە بۆ 
تاوەرەکە لە سەرەتاوە لار بووە.

12
00:00:51,832 --> 00:00:55,806
لە سەدەی ١٢، کۆماری دەریایی پیزا پرۆژەی

13
00:00:55,806 --> 00:01:00,663
گۆڕینی چوار ڕیانی کڵێسەیان
بۆ شوێنێکی بەناو بانگ ناساند.

14
00:01:00,663 --> 00:01:04,143
کرێکارەکان کاریان لەسەر
ڕازاندنەوەی کڵێسەکە کرد،

15
00:01:04,143 --> 00:01:08,096
پەیکەرێکی زەبەلاحی ڕێوڕەسمی 
لە ئاو هەڵکێشانیان خستە پاڵ باڵاخانەکە.

16
00:01:08,096 --> 00:01:15,285
لە ساڵی ١١٧٣، کارەکانی دروست 
کردنی تاوەری زەنگ لێدان دەستی پێ کرد.

17
00:01:15,285 --> 00:01:19,265
ئەندازیار و بەناکانی ئەو سەردەمە، 
شارەزایی کارەکانیان بوون.

18
00:01:19,265 --> 00:01:21,423
بەڵام سەڕەرایی لێهاتوویان و کارامەییان،

19
00:01:21,423 --> 00:01:25,337
زانیاریەکی کەمیان سەبارەت بەو 
زەوییەی کە لەسەری دەوەستان هەبوو.

20
00:01:25,337 --> 00:01:29,227
وشەی پێزا وشیەیکی یۆنانییە 
و بە واتایی زەوی تەڕ دێت.

21
00:01:29,227 --> 00:01:35,336
کە بە باشی باسی قوڕ، خۆڵ و لمە 
تەڕەکانی سەر لێواری ئەم شارەی دەکرد.

22
00:01:35,336 --> 00:01:39,911
ڕۆمایی کۆن چەند ستونێکی بەردینی
لە بارودۆخێکی هاوشێوە بنیاتنا

23
00:01:39,911 --> 00:01:44,161
کە لەسەر زەویەکی توند و بەهێز دەوەستێت.

24
00:01:44,161 --> 00:01:49,485
بەڵام، ئەندازیارانی تاوەرەکە پێیان وابوو
کە بناغەیەکی ٣ مەتری بۆ ئەم تاوەرە

25
00:01:49,485 --> 00:01:52,005
نەختێک کورتە بەسە.

26
00:01:52,005 --> 00:01:55,451
بەڵام بەداخەوە، ٥ ساڵ دواتر

27
00:01:55,451 --> 00:01:59,454
بەشی باشوری تاوەرەکە ڕۆچووە زەوی.

28
00:01:59,454 --> 00:02:03,672
ڕۆچوونی بناغەی لەم 
شێوەیە مەترسیدارە.

29
00:02:03,672 --> 00:02:05,370
ئەگەر کرێکارەکان کێش زیاد بکەن

30
00:02:05,370 --> 00:02:08,767
پەستانی بەشی سەرەوەی تاوەرەکە دەبێتە 
هۆی ڕۆچوونی زیاتری بناغەی تاوەرەکە

31
00:02:08,767 --> 00:02:11,223
و بە شێوەیەکی مەترسیدار
لاربوونەوە زیاد دەکات.

32
00:02:11,223 --> 00:02:15,334
بۆ ماوەی یەک سەدە، کار
کردن لەقاتی چوارەم وەستا

33
00:02:15,334 --> 00:02:18,951
و بناغەی تاوەرەکەی لە کاتی جەنگەکان
لە زەوی شوێنی خۆی گرت.

34
00:02:18,951 --> 00:02:22,111
ئەم وەستانە زۆرە خاکی
ژێر تاوەرەکی بەهێز کرد،

35
00:02:22,111 --> 00:02:25,574
کاتێک لە ساڵی ١٢٧٢، 
دیسان دەستیان بە ئیش کردەوە،

36
00:02:25,574 --> 00:02:29,156
خاکی ژێر تاوەرەکە نەختێک بەهێزتر بوو.

37
00:02:29,156 --> 00:02:32,708
لە ژێر سەرپەرشتی 
ئەندازیار جیۆڤانی دی سیمیۆنی،

38
00:02:32,708 --> 00:02:35,694
کرێکارەکان بەشێک لە لاربوونەوەی 
تاوەرەکەیان ڕاست کردەوە

39
00:02:35,694 --> 00:02:40,213
بە درێژ کردنی قاتەکانی
بەشی باشوری تاوەرەکە.

40
00:02:40,213 --> 00:02:44,798
بەڵام زیادبوونی کێشی زیاتری ئەم 
لایە بووە هۆی زیاتر ڕۆچوونی ئەم بەشە.

41
00:02:44,798 --> 00:02:48,138
لە کاتی تەواو بوونی قاتی حەوتەم 
و درووست کردنی ژووری زەنگ،

42
00:02:48,138 --> 00:02:52,263
گۆشەی لاربوونەوە ١.٦ بوو.

43
00:02:52,263 --> 00:02:56,776
ئەندازیاران ماوەیەکی درێژ بە چەند شێوازێکی
جیاواز دەیانویست لاربوونەوەکە چاک بکەنەوە.

44
00:02:56,776 --> 00:03:01,987
لە ساڵی ١٨٣٨، دەوروبەری 
بناغەیەکیان هەڵکەند بۆ پشکنین.

45
00:03:01,987 --> 00:03:06,047
بەڵام لابردنی لمی دەوروبەری 
بناغەکە ڕۆچونەکەی خراپتر کرد.

46
00:03:06,047 --> 00:03:12,520
لە ساڵی ١٩٣٥ ئەندازیارە ئیتاڵیەکان
چەمەنتۆی شلییان خستە ناو بناغەکە.

47
00:03:12,520 --> 00:03:16,500
بەڵام چەمەنتۆ شلەکە بە یەکسانی
لە دەوری بناغەکە دابەش نەبوو بوو،

48
00:03:16,500 --> 00:03:19,612
بووە هۆی لاربوونەوەی زیاتر.

49
00:03:19,612 --> 00:03:23,607
ئەم هەموو هەوڵە شکست خواردووە 
و ڕۆچوونی زیاتر بناغەی تاوەرەکە،

50
00:03:23,607 --> 00:03:26,695
بناغەکەی لە خاڵی بەربوونەوە نزیک کردەوە.

51
00:03:26,695 --> 00:03:29,853
بەبێ هەبوونی زانیاری تەواو
سەبارەت بە خاکی ژێر تاوەرەکە،

52
00:03:29,853 --> 00:03:33,356
ئەندازیاران نەیاندەتوانی گۆشەی 
لاربوونەوەی کەوتنی تاوەرەکە دیاری بکەن،

53
00:03:33,356 --> 00:03:36,533
یان ڕێگەیەکی باش بۆ وەستاندنی
لاربوونەوەی زیاتر بدۆزنەوە.

54
00:03:36,533 --> 00:03:38,795
دوای جەنگی جیهانی دووهەم،

55
00:03:38,795 --> 00:03:42,902
توێژەرەوان پەرەیان بە تاقیکردنەوەیەک دا 
کە گۆڕانە ونەکان دەدۆزێتەوە.

56
00:03:42,902 --> 00:03:48,925
لە ساڵی ١٩٧٠ کاندا، ئەندازیاران ئەژماری 
هێزی کێش کردنی تاوەرە لارەکەیان کرد.

57
00:03:48,925 --> 00:03:51,715
بەم داتایە، بەرەوپێش 
چوونی تەکنەلۆژیا و کۆمپیتەر،

58
00:03:51,715 --> 00:03:56,417
ئەندازیاران توانیان لە نەرمی خاکی ژێر پیزا
و ڕێڕەوی لاربوونەوەی تاوەرەکە و ڕێژەی،

59
00:03:56,417 --> 00:04:01,556
ئەو هەڵقۆڵینەی کە پێویستە 
بۆ نەکەوتنی تاوەرەکە تێبگەن.

60
00:04:01,556 --> 00:04:05,236
لە ساڵی ١٩٩٢دا، تیمێک چەند تونێلێکی
یەکترنەبڕیان لە ژێر تاوەرەکە درووست کرد

61
00:04:05,236 --> 00:04:10,565
بۆ دەرهێنانی ٣٨ مەتر دوو جا 
لە خۆڵی لای باکوری تاوەرەکە.

62
00:04:10,565 --> 00:04:16,551
دواتر تێکچوونی باڵانسی تاوەرەکەیان
بە ٦٠٠ تۆن لە قالبی قوڕقوشم ڕاست کردەوە

63
00:04:16,551 --> 00:04:19,811
پێش ڕاگرتنی بناغەکە بە کێبڵی ستیلی.

64
00:04:19,811 --> 00:04:22,605
دوای شەش سەدە لە درووست کردنی،

65
00:04:22,605 --> 00:04:27,852
تاوەرکە ڕاست کرایەوە بۆ
لاریبوونەوەیەک بە گۆشەی ٤.

66
00:04:27,852 --> 00:04:29,872
کەس نەیدەویست تاوەرکە بکەوێت،

67
00:04:29,872 --> 00:04:33,988
بەڵام نەیاندەویست ئەم شوێنەوارە 
بەناوبانگترین خەسڵەتی لە دەست بدات.

68
00:04:33,988 --> 00:04:38,839
ئەمڕۆ، ئەم شوێنەوارە بە درێژی ٥٥
یان ٥٦ مەتر بەرزی وەستاوە،

69
00:04:38,839 --> 00:04:42,309
بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵی داهاتوو دەبێت جێگیر بێت

70
00:04:42,309 --> 00:04:45,793
وەک شوێنەوارێکی جوانی ناڕێک.