WEBVTT

00:00:07.093 --> 00:00:08.630
10.000 năm trước,

00:00:08.630 --> 00:00:12.018
một loại virus chết người đã phát sinh ở đông bắc châu Phi.

00:00:12.018 --> 00:00:13.905
Virus lây lan qua không khí,

00:00:13.905 --> 00:00:15.365
tấn công các tế bào da,

00:00:15.365 --> 00:00:16.298
tủy xương,

00:00:16.298 --> 00:00:17.026
lá lách,

00:00:17.026 --> 00:00:19.211
và hạch bạch huyết của nạn nhân của nó.

00:00:19.211 --> 00:00:21.828
Những người kém may mắn bị nhiễm bệnh phát sốt,

00:00:21.828 --> 00:00:22.631
nôn mửa,

00:00:22.631 --> 00:00:23.915
và phát ban.

00:00:23.915 --> 00:00:26.542
30% số người bị nhiễm đã chết

00:00:26.542 --> 00:00:28.834
ở tuần thứ hai bị lây nhiễm.

00:00:28.834 --> 00:00:31.046
Những người sống sót mang những vết sẹo và vảy

00:00:31.046 --> 00:00:32.671
cho đến suốt phần còn lại của cuộc đời mình.

00:00:32.671 --> 00:00:35.210
Bệnh đậu mùa đã đến.

00:00:35.210 --> 00:00:39.006
Vào năm 1350 TCN, dịch bệnh đậu mùa đầu tiên

00:00:39.006 --> 00:00:41.466
đã nổ ra trong thời kỳ chiến tranh Ai Cập-Hittite.

00:00:41.466 --> 00:00:43.882
tù nhân Ai Cập lây lan bệnh đậu mùa

00:00:43.882 --> 00:00:44.962
cho người Hittites,

00:00:44.962 --> 00:00:46.336
và căn bệnh này đã giết chết vị vua của họ

00:00:46.336 --> 00:00:48.563
và tàn phá nền văn minh dưới thời ông ấy.

00:00:48.563 --> 00:00:51.816
Một cách quỷ quyệt, bệnh đậu mùa đã lan ra toàn thế giới

00:00:51.816 --> 00:00:53.876
theo chân các thương nhân Ai Cập,

00:00:53.876 --> 00:00:56.153
sau đó thông qua thế giới À Rập với cuộc thập tự chinh,

00:00:56.153 --> 00:00:57.796
và hướng đến châu Mỹ

00:00:57.796 --> 00:01:00.906
cùng với những cuộc chinh phục của người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.

00:01:00.906 --> 00:01:03.661
Kể từ đó, nó đã giết chết hàng tỷ người

00:01:03.661 --> 00:01:06.966
với ước tính khoảng 300-500 triệu người

00:01:06.966 --> 00:01:09.521
thiệt mạng chỉ riêng trong thế kỷ 20.

00:01:09.521 --> 00:01:12.048
Nhưng bệnh đậu mùa không phải là bất khả chiến bại.

00:01:12.048 --> 00:01:14.548
Trên thực tế, sự sụp đổ của bệnh đậu mùa bắt đầu

00:01:14.548 --> 00:01:16.376
từ lâu trước nền y học hiện đại.

00:01:16.376 --> 00:01:19.586
Nó được bắt đầu từ năm 1022 sau Công Nguyên

00:01:19.586 --> 00:01:21.015
Theo một cuốn sách nhỏ, gọi là

00:01:21.015 --> 00:01:23.025
"Cách điều trị chính xác bệnh đậu mùa"

00:01:23.025 --> 00:01:25.121
một nữ tu Phật giáo sống trong một ngọn núi nổi tiếng

00:01:25.121 --> 00:01:26.759
tên là O Mei Shan

00:01:26.759 --> 00:01:28.559
ở vùng phía nam của Sichuan

00:01:28.559 --> 00:01:30.367
đã nghiền những vảy nến của đậu mùa thành bột

00:01:30.367 --> 00:01:33.096
và thổi thứ bột này vào lỗ mũi của những người khỏe mạnh.

00:01:33.096 --> 00:01:34.605
Bà ấy làm điều này sau khi nhận thấy rằng

00:01:34.605 --> 00:01:36.949
những người sống sót qua căn bệnh đậu mùa

00:01:36.949 --> 00:01:38.336
thì không bao giờ mắc bệnh trở lại,

00:01:38.336 --> 00:01:40.357
và phương pháp điều trị kỳ lạ của bà đã hiệu nghiệm.

00:01:40.357 --> 00:01:42.171
Tiến trình này, được gọi là chủng đậu,

00:01:42.171 --> 00:01:43.171
phát triển một cách chậm chạp

00:01:43.171 --> 00:01:44.612
và vào những năm 1700,

00:01:44.612 --> 00:01:46.835
các bác sĩ đã tiến hành lấy một số vật chất trong vết lở loét

00:01:46.835 --> 00:01:48.871
và đưa chúng vào cơ thể những người khỏe mạnh

00:01:48.871 --> 00:01:51.717
thông qua bốn hoặc năm vết trầy xước trên cánh tay.

00:01:51.717 --> 00:01:52.752
Điều này đưa đến kết quả khá tốt

00:01:52.752 --> 00:01:55.588
khi mà những người được tiêm chủng sẽ không bị nhiễm bệnh trở lại,

00:01:55.588 --> 00:01:57.171
nhưng nó không phải là hiệu quả hoàn toàn.

00:01:57.171 --> 00:01:58.754
Lên đến ba phần trăm số người

00:01:58.754 --> 00:02:02.340
sẽ vẫn chết sau khi tiếp xúc với mầm bệnh

00:02:02.340 --> 00:02:04.928
Chỉ đến khi vị bác sĩ người Anh Edward Jenner

00:02:04.928 --> 00:02:07.253
nhận thấy một điều gí đó thú vị ở những người vắt sữa

00:02:07.253 --> 00:02:09.380
mà chúng ta mới có được một giải pháp hiện đại như ngày hôm nay.

00:02:09.380 --> 00:02:11.727
Ở tuổi 13, trong khi Jenner còn là người học việc

00:02:11.727 --> 00:02:13.410
cho một bác sĩ phẫu thuật trong nước và là nhà bào chế thuốc

00:02:13.410 --> 00:02:15.525
ở Sodbury, gần Bristol,

00:02:15.525 --> 00:02:17.138
ông đã nghe thấy một công nhân vắt sữa nói,

00:02:17.138 --> 00:02:20.114
"Tôi sẽ không bao giờ mắc bệnh đậu mùa, bởi vì tôi đã bị đậu mùa bò.

00:02:20.114 --> 00:02:22.734
Tôi sẽ không bao giờ có một khuôn mặt rỗ xấu xí."

00:02:22.734 --> 00:02:24.383
Đậu mùa bò là một căn bệnh ngoài da

00:02:24.383 --> 00:02:27.306
giống như bệnh đậu mùa và lây nhiễm cho bò.

00:02:27.306 --> 00:02:28.719
Về sau, là một bác sĩ,

00:02:28.719 --> 00:02:30.438
ông nhận ra rằng cô ấy đã đúng,

00:02:30.438 --> 00:02:32.891
phụ nữ nhiễm đậu mùa bò không phát triển

00:02:32.891 --> 00:02:34.391
mầm mống đậu mùa chết người ở người.

00:02:34.391 --> 00:02:37.793
Vi-rút bệnh đậu mùa và đậu mùa bò xuất phát từ cùng một gia đình.

00:02:37.793 --> 00:02:40.345
Nhưng khi một virus lây nhiễm một chủ thể không quen thuộc,

00:02:40.345 --> 00:02:42.605
trong trường hợp này đậu mùa bò lây nhiễm cho con người,

00:02:42.605 --> 00:02:43.891
thì trở nên ít độc hơn,

00:02:43.891 --> 00:02:45.359
Vì vậy Jenner quyết định kiểm tra

00:02:45.359 --> 00:02:47.682
xem liệu virus đậu mùa bò đó có thể được sử dụng

00:02:47.682 --> 00:02:50.105
để bảo vệ chống lại bệnh đậu mùa.

00:02:50.105 --> 00:02:53.379
Vào tháng 5 năm 1796, Jenner tìm thấy một cô công nhân chăn nuôi bò sữa trẻ,

00:02:53.379 --> 00:02:54.597
Sarah Nelmes,

00:02:54.597 --> 00:02:57.424
người đang có một tổn thương trên bàn tay và cánh tay do đậu mùa bò

00:02:57.424 --> 00:02:59.842
từ một con bò tên là Blossom.

00:02:59.842 --> 00:03:01.519
Sử dụng các vật chất từ các nốt mụn mủ của cô,

00:03:01.519 --> 00:03:03.582
ông đã tiêm chủng cho James Phipps,

00:03:03.582 --> 00:03:05.937
đứa con trai 8 tuổi của người làm vườn của mình.

00:03:05.937 --> 00:03:08.105
Sau một vài ngày sốt và khó chịu,

00:03:08.105 --> 00:03:09.932
cậu bé dường như đã phục hồi.

00:03:09.932 --> 00:03:12.459
Hai tháng sau, Jenner tiêm chủng cho cậu một lần nữa,

00:03:12.459 --> 00:03:16.340
thời gian này, với các vật chất lấy từ một tổn thương mới từ bệnh đậu mùa.

00:03:16.340 --> 00:03:17.715
Mầm bệnh không phát triển,

00:03:17.715 --> 00:03:20.397
và Jenner kết luận rằng sự bảo vệ đã được hoàn tất.

00:03:20.397 --> 00:03:22.129
Kế hoạch của ông đã thành công.

00:03:22.129 --> 00:03:24.426
Jenner sau đó sử dụng các vi-rút đó

00:03:24.426 --> 00:03:25.723
trên một số người khác

00:03:25.723 --> 00:03:28.219
và thách thức họ nhiều lần với bệnh đậu mùa,

00:03:28.219 --> 00:03:30.688
để chứng minh rằng họ đã được miễn dịch với bệnh.

00:03:30.688 --> 00:03:31.816
Với tiến trình này,

00:03:31.816 --> 00:03:34.441
Jenner đã phát minh ra tiêm chủng bệnh đậu mùa.

00:03:34.441 --> 00:03:37.436
Không giống như chủng đậu, phương pháp sử dụng virus bệnh đậu mùa thực sự

00:03:37.436 --> 00:03:38.942
để cố gắng bảo vệ con người,

00:03:38.942 --> 00:03:42.569
tiêm phòng sử dụng loại virus ít nguy hiểm hơn nhiều là virus đậu mùa bò.

00:03:42.569 --> 00:03:43.773
Cơ sở y học,

00:03:43.773 --> 00:03:45.406
vốn rất thận trọng từ trước đến giờ,

00:03:45.406 --> 00:03:47.788
đã cân nhắc rất thận trọng những phát hiện này của Jenner

00:03:47.788 --> 00:03:49.160
trước khi thực sự chấp nhận chúng.

00:03:49.160 --> 00:03:52.220
Nhưng cuối cùng, tiêm phòng đã dần dần được chấp nhận

00:03:52.220 --> 00:03:54.640
và chủng đậu đã hoàn toàn bị cấm

00:03:54.064 --> 00:03:55.908
tại Anh vào năm 1840.

00:03:55.908 --> 00:03:57.753
Sau chiến dịch tiêm phòng lớn

00:03:57.753 --> 00:04:00.530
trong suốt thế kỷ 19 và 20,

00:04:00.530 --> 00:04:02.228
tổ chức y tế thế giới đã chứng nhận

00:04:02.228 --> 00:04:05.712
bệnh đậu mùa đã hoàn toàn bị xóa sổ vào năm 1979.

00:04:05.712 --> 00:04:07.083
Jenner mãi mãi được ghi nhớ

00:04:07.083 --> 00:04:09.076
như là cha đẻ của ngành miễn dịch học,

00:04:09.076 --> 00:04:11.352
nhưng chúng ta cũng không quên cô công nhân chăn nuôi bò sữa Sarah Nelmes,

00:04:11.352 --> 00:04:12.438
con bò Blossom,

00:04:12.438 --> 00:04:13.640
và James Phipps,

00:04:13.640 --> 00:04:16.359
Tất cả các anh hùng trong cuộc phiêu lưu tuyệt vời này của vắc xin tiêm phòng

00:04:16.359 --> 00:04:18.236
những người đã giúp diệt trừ bệnh đậu mùa.