1
00:00:07,093 --> 00:00:08,630
10.000 yıl evvel,

2
00:00:08,630 --> 00:00:12,018
ölümcül bir virüs
kuzeydoğu Afrika'da ortaya çıktı.

3
00:00:12,018 --> 00:00:13,905
Virüs hava yoluyla yayılarak

4
00:00:13,905 --> 00:00:15,365
hastaların
deri hücrelerine,

5
00:00:15,365 --> 00:00:16,298
kemikiliklerine,

6
00:00:16,298 --> 00:00:17,026
dalaklarına

7
00:00:17,026 --> 00:00:19,211
ve lenf bezelerine saldırdı.

8
00:00:19,211 --> 00:00:21,828
Hastalık bulaşan şanssız insanlarda
ateş, kusma

9
00:00:21,828 --> 00:00:22,631
ve isilik gibi

10
00:00:22,631 --> 00:00:23,915
belirtiler ortaya çıktı.

11
00:00:23,915 --> 00:00:26,542
Hastalık bulaşan insanların %30'u

12
00:00:26,542 --> 00:00:28,834
hastalığın ikinci haftası öldü.

13
00:00:28,834 --> 00:00:31,046
Kurtulanlar hayatları boyunca
yaralarla

14
00:00:31,046 --> 00:00:32,671
ve yara kabukları ile yaşadılar.

15
00:00:32,671 --> 00:00:35,210
Çiçek hastalığı baş gösterdi.

16
00:00:35,210 --> 00:00:39,006
M.Ö. 1350'de ilk çiçek hastalığı salgını

17
00:00:39,006 --> 00:00:41,466
Mısır-Hitit savaşı sırasında
meydana geldi.

18
00:00:41,466 --> 00:00:43,882
Mısırlı esirler çiçek hastalığını

19
00:00:43,882 --> 00:00:44,962
Hititlilere bulaştırdı

20
00:00:44,962 --> 00:00:46,336
bu da krallarının ölmesine

21
00:00:46,336 --> 00:00:48,563
ve uygarlığın tahrip olmasına neden oldu.

22
00:00:48,563 --> 00:00:51,816
Çiçek hastalığı 
Mısırlı tüccarlar sayesinde

23
00:00:51,816 --> 00:00:53,876
sinsice dünyaya yayıldı.

24
00:00:53,876 --> 00:00:56,153
Ardından, savaşlar ile Arap dünyasına

25
00:00:56,153 --> 00:00:57,796
ve İspanyol ve Portekiz fetihleri

26
00:00:57,796 --> 00:01:00,906
sayesinde
güney ve kuzey Amerika'ya yayıldı.

27
00:01:00,906 --> 00:01:03,661
O zamandan beri,
milyarlarca insanı öldürdü.

28
00:01:03,661 --> 00:01:06,966
Tahminen sadece 20. yüzyılda 
300 ila 500 milyon

29
00:01:06,966 --> 00:01:09,521
insanı öldürdü.

30
00:01:09,521 --> 00:01:12,048
Fakat çiçek hastalığı yenilemez değil.

31
00:01:12,048 --> 00:01:14,548
Aslında, çiçek hastalığının düşüşü

32
00:01:14,548 --> 00:01:16,376
modern tıptan çok önce başladı.

33
00:01:16,376 --> 00:01:19,586
M.S. 1022'de başladı.

34
00:01:19,586 --> 00:01:21,255
"Çiçek Hastalığının Doğru Tedavisi"

35
00:01:21,255 --> 00:01:23,025
adlı küçük bir kitaba göre,

36
00:01:23,025 --> 00:01:25,121
Sichuan'ın güneyinde "O Mei Shan" isimli

37
00:01:25,121 --> 00:01:26,759
ünlü bir dağda

38
00:01:26,759 --> 00:01:28,559
Budist bir rahibe yaşıyordu.

39
00:01:28,559 --> 00:01:30,747
Çiçek hastalığı yaralarının
kabuklarını öğütüp

40
00:01:30,747 --> 00:01:33,266
tozu sağlıklı insanların
burun deliklerine üflüyordu.

41
00:01:33,266 --> 00:01:34,605
Bunu çiçek hastalığına

42
00:01:34,605 --> 00:01:36,949
bir kez yakalananların
tekrar yakalanmadığını

43
00:01:36,949 --> 00:01:38,336
farkettikten sonra yaptı

44
00:01:38,336 --> 00:01:40,357
ve ilginç tedavisi işe yaradı.

45
00:01:40,357 --> 00:01:42,171
Bu sürece variolizasyon dendi

46
00:01:42,171 --> 00:01:43,171
ve yavaşça gelişti.

47
00:01:43,171 --> 00:01:44,612
1700'lere kadar

48
00:01:44,612 --> 00:01:46,835
doktorlar yaralardan parçalar alıyor

49
00:01:46,835 --> 00:01:48,871
ve onları kola yapılan dört ya da

50
00:01:48,871 --> 00:01:51,717
beş çizik yardımıyla
sağlıklı insanlara veriyordu.

51
00:01:51,717 --> 00:01:52,752
Aşılanan insanlar

52
00:01:52,752 --> 00:01:55,588
tekrar hastalanmadığı için
bu yol işe yaradı

53
00:01:55,588 --> 00:01:57,171
fakat kusursuz değildi.

54
00:01:57,171 --> 00:01:58,754
İnsanların %3'ü

55
00:01:58,754 --> 00:02:02,340
bu tedavi yöntemine rağmen ölüyordu.

56
00:02:02,340 --> 00:02:04,928
Modern tedavi yöntemimiz
İngiliz doktor

57
00:02:04,928 --> 00:02:07,253
Edward Jenner
mandırada çalışan sütçü kızlarla

58
00:02:07,253 --> 00:02:09,380
ilgili ilginç bir şey farkedene kadar
yoktu.

59
00:02:09,380 --> 00:02:11,727
Edward 13 yaşında
Bristol yakınındak Sodbury'de

60
00:02:11,727 --> 00:02:13,410
bir cerrah ve eczacının çırağıyken

61
00:02:13,410 --> 00:02:15,525
sütçü kızın birinin
"sığır çiçek hastalığı

62
00:02:15,525 --> 00:02:17,138
geçirdiğimden asla

63
00:02:17,138 --> 00:02:20,114
çiçek hastalığına yakalanmayacağım
ve asla çirkin kabarcıklı


64
00:02:20,114 --> 00:02:22,734
bir yüzüm olmayacak," dediğini duydu.

65
00:02:22,734 --> 00:02:24,383
Sığır çiçek hastalığı

66
00:02:24,383 --> 00:02:27,306
çiçek hastalığını andıran
ve ineklere bulaşan bir hastalık.

67
00:02:27,306 --> 00:02:28,719
Daha sonraları,
bir doktorken

68
00:02:28,719 --> 00:02:30,438
kızın haklı olduğunu fark etti.

69
00:02:30,438 --> 00:02:32,891
Sığır çiçek hastalığına yakalanan kadınlar

70
00:02:32,891 --> 00:02:34,841
ölümcül çiçek hastalığına yakalanmıyordu.

71
00:02:34,841 --> 00:02:37,793
Çiçek hastalığı ve sığır çiçek hastalığı;
virüsü aynı aileden.

72
00:02:37,793 --> 00:02:40,345
Fakat bir virüs
yabancı bir konuğa bulaştığında,

73
00:02:40,345 --> 00:02:42,865
bu durumda sığır çiçek hastalığını
insana bulaşması,

74
00:02:42,865 --> 00:02:43,891
daha az öldürücüdür.

75
00:02:43,891 --> 00:02:45,699
Bu yüzden Jenner sığır çiçek hastalığı

76
00:02:45,699 --> 00:02:48,362
virüsünün çiçek hastalığına
karşı korunmada kullanılıp

77
00:02:48,362 --> 00:02:50,405
kullanılamayacağını
test etmeye karar verdi.

78
00:02:50,405 --> 00:02:53,379
Mayıs 1796'da Jenner
Sarah Nelmes adında

79
00:02:53,379 --> 00:02:54,597
genç bir sütçü kız buldu.

80
00:02:54,597 --> 00:02:57,644
Bu kız Blossom isimli bir inekten
sığır çiçek hastalığı kapmıştı

81
00:02:57,644 --> 00:02:59,932
ve kollarında
yeni açılmış yaralar bulunmaktaydı.

82
00:02:59,932 --> 00:03:01,519
Yaralarındaki maddeyi kullanarak

83
00:03:01,519 --> 00:03:03,582
bahçivanının 8 yaşındaki

84
00:03:03,582 --> 00:03:05,937
oğlu James Phipps'i aşıladı.

85
00:03:05,937 --> 00:03:08,105
Bir kaç günlük ateş ve ağrıdan sonra

86
00:03:08,105 --> 00:03:09,932
çocuk iyileşti.

87
00:03:09,932 --> 00:03:12,459
İki ay sonra,
Jenner çocuğu tekrar aşıladı.

88
00:03:12,459 --> 00:03:16,340
Bu defa taze çiçek hastalığı
yaralarındaki maddeyi kullandı.

89
00:03:16,340 --> 00:03:17,715
Hiçbir hastalık gelişmedi

90
00:03:17,715 --> 00:03:20,397
ve Jenner korumanın
tamamlandığına karar verdi.

91
00:03:20,397 --> 00:03:22,129
Planı işe yaradı.

92
00:03:22,129 --> 00:03:24,426
Jenner sonraları
sığır çiçek hastalığı virüsünü

93
00:03:24,426 --> 00:03:25,763
birkaç insana daha uyguladı

94
00:03:25,763 --> 00:03:28,289
ve sık sık çiçek hastalığına karşı
tepkilerine baktı.

95
00:03:28,289 --> 00:03:30,688
Hepsi de hastalığa karşı
bağışıklık kazanmıştı.

96
00:03:30,688 --> 00:03:31,816
Bu prosedür sayesinde,

97
00:03:31,816 --> 00:03:34,441
Jenner çiçek aşısını keşfetti.

98
00:03:34,441 --> 00:03:37,686
İnsanları korumak için gerçek 
çiçek hastalığı virüsünün kullanıldığı

99
00:03:37,686 --> 00:03:38,942
variolizasyonun aksine,

100
00:03:38,942 --> 00:03:42,569
aşıda çok daha az tehlikeli olan
sığır çiçek hastalığı virüsü kullanıldı.

101
00:03:42,569 --> 00:03:43,813
Günümüzdeki gibi tedbirli

102
00:03:43,813 --> 00:03:45,406
tıbbi kuruluşlar

103
00:03:45,406 --> 00:03:47,788
kabul etmeden evvel buluşları üzerine

104
00:03:47,788 --> 00:03:49,160
uzun uzun tartıştı.

105
00:03:49,160 --> 00:03:52,220
Ama sonunda aşılama
yavaş yavaş kabul gördü

106
00:03:52,220 --> 00:03:54,640
ve 1840'da İngiltere'de variolizasyon

107
00:03:54,064 --> 00:03:55,908
yasaklandı.

108
00:03:55,908 --> 00:03:57,863
19. ve 20. yüzyıllar boyunca gerçekleşen

109
00:03:57,863 --> 00:04:00,530
geniş çaplı aşılama kampanyaları sonrası

110
00:04:00,530 --> 00:04:02,228
Dünya Sağlık Organizasyonu 1979'da

111
00:04:02,228 --> 00:04:05,712
çiçek hastalığının tamamen
yok edildiğini tasdikledi.

112
00:04:05,712 --> 00:04:07,083
Jenner hep

113
00:04:07,083 --> 00:04:09,076
immünolojinin babası olarak hatırlandı

114
00:04:09,076 --> 00:04:11,352
ama sütçü kız Sarah Nelmes'i,

115
00:04:11,352 --> 00:04:12,438
inek Blossom'ı

116
00:04:12,438 --> 00:04:14,200
ve James Phipps'i de unutmayalım.

117
00:04:14,200 --> 00:04:16,789
Bütün bu kahramanlar
çiçek hastalığının kökünü kurutan

118
00:04:16,789 --> 00:04:18,636
aşılama macerasında büyük rol oynadı.