[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.09,0:00:08.63,Default,,0000,0000,0000,,10 000 lat temu
Dialogue: 0,0:00:08.63,0:00:12.02,Default,,0000,0000,0000,,w Afryce północno-wschodniej\Npojawił się wirus.
Dialogue: 0,0:00:12.02,0:00:13.90,Default,,0000,0000,0000,,Przenosił się przez powietrze,
Dialogue: 0,0:00:13.90,0:00:15.36,Default,,0000,0000,0000,,atakował komórki skóry,
Dialogue: 0,0:00:15.36,0:00:17.03,Default,,0000,0000,0000,,szpik kostny, śledzionę
Dialogue: 0,0:00:17.03,0:00:19.21,Default,,0000,0000,0000,,i węzły chłonne zarażonych.
Dialogue: 0,0:00:19.21,0:00:21.83,Default,,0000,0000,0000,,Zainfekowani gorączkowali,
Dialogue: 0,0:00:21.83,0:00:23.92,Default,,0000,0000,0000,,wymiotowali i mieli wsypkę.
Dialogue: 0,0:00:23.92,0:00:28.83,Default,,0000,0000,0000,,30% z nich zmarło\Nw 2 tygodnie od zarażenia.
Dialogue: 0,0:00:28.83,0:00:32.67,Default,,0000,0000,0000,,Ci, którzy przeżyli, mieli blizny i strupy\Ndo końca życia.
Dialogue: 0,0:00:32.67,0:00:35.21,Default,,0000,0000,0000,,Pojawiła się ospa.
Dialogue: 0,0:00:35.21,0:00:39.01,Default,,0000,0000,0000,,Pierwsza epidemia ospy\Nwybuchła w 1350 r. p.n.e.,
Dialogue: 0,0:00:39.01,0:00:41.47,Default,,0000,0000,0000,,podczas wojny egipsko-hetyckiej.
Dialogue: 0,0:00:41.47,0:00:44.96,Default,,0000,0000,0000,,Egipscy jeńcy zarazili ospą Hetytów.
Dialogue: 0,0:00:44.96,0:00:48.56,Default,,0000,0000,0000,,Zabiła ona ich króla\Ni zrujnowała ich cywilizację.
Dialogue: 0,0:00:48.56,0:00:53.88,Default,,0000,0000,0000,,Ospa podstępnie rozeszła się po świecie\Nz egipskimi kupcami,
Dialogue: 0,0:00:53.88,0:00:56.15,Default,,0000,0000,0000,,a potem przez kraje arabskie z krucjatami.
Dialogue: 0,0:00:56.15,0:00:57.80,Default,,0000,0000,0000,,W końcu dotarła do obu Ameryk
Dialogue: 0,0:00:57.80,0:01:00.91,Default,,0000,0000,0000,,z hiszpańskimi i portugalskimi\Nkonkwistadorami.
Dialogue: 0,0:01:00.91,0:01:03.66,Default,,0000,0000,0000,,Od tego czasu zabiła miliardy ludzi.
Dialogue: 0,0:01:03.66,0:01:09.52,Default,,0000,0000,0000,,Szacuje się, że w samym XX wieku\Nzmarło 300-500 milionów.
Dialogue: 0,0:01:09.52,0:01:12.05,Default,,0000,0000,0000,,Ospa nie jest niezniszczalna.
Dialogue: 0,0:01:12.05,0:01:16.38,Default,,0000,0000,0000,,Właściwie to zaczęła znikać\Nna długo przed nowoczesną medycyną.
Dialogue: 0,0:01:16.38,0:01:19.59,Default,,0000,0000,0000,,Rozpoczęło się to w 1022 roku.
Dialogue: 0,0:01:19.59,0:01:21.02,Default,,0000,0000,0000,,Według krótkiej książki,
Dialogue: 0,0:01:21.02,0:01:23.02,Default,,0000,0000,0000,,"Jak właściwie leczyć ospę",
Dialogue: 0,0:01:23.02,0:01:26.76,Default,,0000,0000,0000,,buddyjska mniszka\Nze świętej góry Emei Shan
Dialogue: 0,0:01:26.76,0:01:28.56,Default,,0000,0000,0000,,w południowym Syczuanie,
Dialogue: 0,0:01:28.56,0:01:30.37,Default,,0000,0000,0000,,ścierała na proszek strupy po ospie
Dialogue: 0,0:01:30.37,0:01:33.10,Default,,0000,0000,0000,,i wdmuchiwała go w nozdrza zdrowych ludzi.
Dialogue: 0,0:01:33.10,0:01:34.60,Default,,0000,0000,0000,,Zauważyła,
Dialogue: 0,0:01:34.60,0:01:36.95,Default,,0000,0000,0000,,że ci, którzy przeżyli ospę,
Dialogue: 0,0:01:36.95,0:01:38.34,Default,,0000,0000,0000,,nigdy więcej nie chorowali.
Dialogue: 0,0:01:38.34,0:01:40.36,Default,,0000,0000,0000,,Jej dziwna kuracja działała.
Dialogue: 0,0:01:40.36,0:01:43.17,Default,,0000,0000,0000,,Tak zwana wariolacja szybko się rozwijała.
Dialogue: 0,0:01:43.17,0:01:44.61,Default,,0000,0000,0000,,Do początku XVIII wieku
Dialogue: 0,0:01:44.61,0:01:48.87,Default,,0000,0000,0000,,lekarze pobierali materiał od chorych\Ni podawali go zdrowym ludziom
Dialogue: 0,0:01:48.87,0:01:51.72,Default,,0000,0000,0000,,poprzez 4 czy 5 nacięć na ramieniu.
Dialogue: 0,0:01:51.72,0:01:53.05,Default,,0000,0000,0000,,Działało to całkiem dobrze.
Dialogue: 0,0:01:53.05,0:01:55.59,Default,,0000,0000,0000,,Zaszczepieni nie mogli się zarazić.
Dialogue: 0,0:01:55.59,0:01:57.17,Default,,0000,0000,0000,,Ale nie był to sposób niezawodny.
Dialogue: 0,0:01:57.17,0:02:02.34,Default,,0000,0000,0000,,Około 3% osób\Numierało po zetknięciu z wirusem.
Dialogue: 0,0:02:02.34,0:02:04.93,Default,,0000,0000,0000,,Dopiero angielski lekarz Edward Jenner
Dialogue: 0,0:02:04.93,0:02:07.25,Default,,0000,0000,0000,,zauważył u mleczarek coś ciekawego,
Dialogue: 0,0:02:07.25,0:02:09.38,Default,,0000,0000,0000,,co jest stosowane do dziś.
Dialogue: 0,0:02:09.38,0:02:13.41,Default,,0000,0000,0000,,W wieku 13 lat Jenner praktykował\Nu wiejskiego chirurga i aptekarza
Dialogue: 0,0:02:13.41,0:02:15.52,Default,,0000,0000,0000,,w Sodbury, niedaleko Bristolu.
Dialogue: 0,0:02:15.52,0:02:17.14,Default,,0000,0000,0000,,Usłyszał mleczarkę mówiącą:
Dialogue: 0,0:02:17.14,0:02:20.11,Default,,0000,0000,0000,,"Nigdy nie złapię ospy,\Nbo miałam krowiankę.
Dialogue: 0,0:02:20.11,0:02:22.73,Default,,0000,0000,0000,,Nie będę mieć brzydkiej,\Nospowatej twarzy".
Dialogue: 0,0:02:22.73,0:02:24.38,Default,,0000,0000,0000,,Krowianka to choroba skóry,
Dialogue: 0,0:02:24.38,0:02:27.31,Default,,0000,0000,0000,,podobna do ospy, na którą cierpią krowy.
Dialogue: 0,0:02:27.31,0:02:28.72,Default,,0000,0000,0000,,Później, już jako lekarz,
Dialogue: 0,0:02:28.72,0:02:30.44,Default,,0000,0000,0000,,zdał sobie sprawę, że miała rację.
Dialogue: 0,0:02:30.44,0:02:32.89,Default,,0000,0000,0000,,Kobiety, które miały krowiankę,
Dialogue: 0,0:02:32.89,0:02:34.39,Default,,0000,0000,0000,,nie chorowały na zabójczą ospę.
Dialogue: 0,0:02:34.39,0:02:37.79,Default,,0000,0000,0000,,Wirusy ospy i krowianki\Nsą z tej samej rodziny.
Dialogue: 0,0:02:37.79,0:02:40.34,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy wirus zaraża nieznanego gospodarza,
Dialogue: 0,0:02:40.34,0:02:42.60,Default,,0000,0000,0000,,jak krowianka zarażająca człowieka,
Dialogue: 0,0:02:42.60,0:02:43.89,Default,,0000,0000,0000,,jest łagodniejszy.
Dialogue: 0,0:02:43.89,0:02:45.36,Default,,0000,0000,0000,,Jenner postanowił sprawdzić,
Dialogue: 0,0:02:45.36,0:02:47.68,Default,,0000,0000,0000,,czy wirusa krowianki można użyć,
Dialogue: 0,0:02:47.68,0:02:50.10,Default,,0000,0000,0000,,żeby ochronić się przed ospą.
Dialogue: 0,0:02:50.10,0:02:53.38,Default,,0000,0000,0000,,W maju 1796 r. poznał młodą mleczarkę,
Dialogue: 0,0:02:53.38,0:02:54.60,Default,,0000,0000,0000,,Sarę Nelmes,
Dialogue: 0,0:02:54.60,0:02:57.42,Default,,0000,0000,0000,,która miała świeże ślady\Nkrowianki na ręce.
Dialogue: 0,0:02:57.42,0:02:59.84,Default,,0000,0000,0000,,Złapała ją przez wymiona krowy Blossom.
Dialogue: 0,0:02:59.84,0:03:01.52,Default,,0000,0000,0000,,Używając materiału z jej krost,
Dialogue: 0,0:03:01.52,0:03:03.58,Default,,0000,0000,0000,,Jenner zaszczepił Jamesa Phippsa,
Dialogue: 0,0:03:03.58,0:03:05.94,Default,,0000,0000,0000,,ośmioletniego syna ogrodnika.
Dialogue: 0,0:03:05.94,0:03:08.10,Default,,0000,0000,0000,,Po kilku dniach gorączki i choroby
Dialogue: 0,0:03:08.10,0:03:09.93,Default,,0000,0000,0000,,chłopiec wyzdrowiał.
Dialogue: 0,0:03:09.93,0:03:12.46,Default,,0000,0000,0000,,2 miesiące później\NJenner znów go zaszczepił,
Dialogue: 0,0:03:12.46,0:03:16.34,Default,,0000,0000,0000,,tym razem materiałem ze zmian ospowych.
Dialogue: 0,0:03:16.34,0:03:17.72,Default,,0000,0000,0000,,Choroba nie pojawiła się.
Dialogue: 0,0:03:17.72,0:03:20.40,Default,,0000,0000,0000,,Jenner uznał, że ochrona była całkowita.
Dialogue: 0,0:03:20.40,0:03:22.13,Default,,0000,0000,0000,,Jego plan zadziałał.
Dialogue: 0,0:03:22.13,0:03:25.72,Default,,0000,0000,0000,,Później użył wirusa krowianki\Nna kilku innych osobach,
Dialogue: 0,0:03:25.72,0:03:28.22,Default,,0000,0000,0000,,a następnie zarażał ich ospą,
Dialogue: 0,0:03:28.22,0:03:30.69,Default,,0000,0000,0000,,dowodząc, że są na nią odporni.
Dialogue: 0,0:03:30.69,0:03:34.44,Default,,0000,0000,0000,,Tak wynalazł szczepionkę na ospę.
Dialogue: 0,0:03:34.44,0:03:37.44,Default,,0000,0000,0000,,W odróżnieniu od wariolacji,\Nw której w celu ochrony ludzi
Dialogue: 0,0:03:37.44,0:03:38.94,Default,,0000,0000,0000,,używa się wirusa ospy,
Dialogue: 0,0:03:38.94,0:03:42.57,Default,,0000,0000,0000,,w szczepieniu wykorzystuje się\Nbezpieczniejszy wirus krowianki.
Dialogue: 0,0:03:42.57,0:03:47.79,Default,,0000,0000,0000,,Ówczesny świat medyczny\Nostrożnie dyskutował nad tym odkryciem,
Dialogue: 0,0:03:47.79,0:03:49.16,Default,,0000,0000,0000,,zanim je zaakceptowano.
Dialogue: 0,0:03:49.16,0:03:52.22,Default,,0000,0000,0000,,Ale w końcu zaaprobowano pomysł Jennera,
Dialogue: 0,0:03:52.22,0:03:55.91,Default,,0000,0000,0000,,a w 1840 Anglia zakazała wariolacji.
Dialogue: 0,0:03:55.91,0:04:00.53,Default,,0000,0000,0000,,Po wielkich kampaniach szczepień\Nw XIX i XX wieku
Dialogue: 0,0:04:00.53,0:04:02.23,Default,,0000,0000,0000,,Światowa Organizacja Zdrowia
Dialogue: 0,0:04:02.23,0:04:05.71,Default,,0000,0000,0000,,ogłosiła w 1979 roku\Ncałkowitą likwidację ospy.
Dialogue: 0,0:04:05.71,0:04:09.08,Default,,0000,0000,0000,,Jenner zostanie zapamiętany\Njako ojciec immunologii,
Dialogue: 0,0:04:09.08,0:04:11.35,Default,,0000,0000,0000,,ale nie zapominajmy\No mleczarce Sarze Nelmes,
Dialogue: 0,0:04:11.35,0:04:12.44,Default,,0000,0000,0000,,krowie Blossom
Dialogue: 0,0:04:12.44,0:04:13.64,Default,,0000,0000,0000,,i Jamesie Phippsie.
Dialogue: 0,0:04:13.64,0:04:16.36,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy przyczynili się\Ndo stworzenia szczepionki,
Dialogue: 0,0:04:16.36,0:04:18.24,Default,,0000,0000,0000,,która pomogła zlikwidować ospę.