WEBVTT

00:00:01.054 --> 00:00:04.603
Pewnie wielu z was
widziało film "Marsjanin."

00:00:05.141 --> 00:00:08.958
Dla tych, co nie oglądali,
jest to film o astronaucie,

00:00:08.982 --> 00:00:13.525
który został unieruchomiony na Marsie,
i o wysiłku, który podejmuje, aby przeżyć,

00:00:13.549 --> 00:00:18.045
zanim misja ratunkowa z Ziemi
nie zabierze go z powrotem.

00:00:19.205 --> 00:00:22.344
Na całe szczęście udaje się
odzyskać kontakt z bohaterem,

00:00:22.368 --> 00:00:24.906
astronautą Watney'em,

00:00:24.930 --> 00:00:30.201
dzięki czemu nie jest on całkowicie 
osamotniony do otrzymania pomocy.

00:00:30.726 --> 00:00:33.488
Kiedy myślicie o Marsie, oglądając film,

00:00:35.084 --> 00:00:39.884
to prawdopodobnie myślicie o tym,
jak bardzo jest odległy.

NOTE Paragraph

00:00:39.908 --> 00:00:42.487
To, czego nie widzicie,

00:00:42.511 --> 00:00:46.408
to sprawy logistyczne związane 
z pracą na innej planecie,

00:00:46.432 --> 00:00:48.678
z życiem na dwóch planetach.

00:00:48.702 --> 00:00:54.536
Mając jednocześnie ludzi na Ziemi,
a na Marsie łaziki lub też ludzi.

00:00:54.560 --> 00:00:58.718
Pomyślcie o waszych przyjaciołach,
rodzinach i współpracownikach

00:00:58.742 --> 00:01:01.900
z Kalifornii, Zachodniego
Wybrzeża i innych części świata.

00:01:02.225 --> 00:01:04.278
Kiedy próbujecie się z nimi skontaktować,

00:01:04.302 --> 00:01:06.740
na pewno zastanawiacie się:

00:01:06.764 --> 00:01:08.860
"Która godzina jest teraz w Kalifornii?

00:01:08.884 --> 00:01:11.479
Obudzę ich? Czy mogę teraz zadzwonić?"

00:01:11.883 --> 00:01:15.234
Kontaktując się z europejskimi znajomymi,

00:01:15.258 --> 00:01:17.300
zastanawiacie się:

00:01:17.324 --> 00:01:24.324
"Jak koordynuje się komunikację
z ludźmi, którzy są daleko?".

00:01:24.973 --> 00:01:30.557
Teraz na Marsie nie ma ludzi, 
ale są tam łaziki.

00:01:30.581 --> 00:01:35.686
I właśnie teraz jest godzina
6:10 rano u łazika Curiosity.

00:01:35.710 --> 00:01:38.481
6:10 rano na Marsie.

00:01:38.876 --> 00:01:40.877
Mamy tam cztery łaziki.

00:01:40.901 --> 00:01:44.908
Od połowy lat 90. Stany Zjednoczone 
umieściły na Marsie 4 łaziki.

00:01:44.932 --> 00:01:48.871
Moim przywilejem jest to, 
że pracuję z trzema z nich.

00:01:48.895 --> 00:01:53.416
Jestem inżynierem statków kosmicznych
i ich inżynierem operacyjnym,

00:01:53.440 --> 00:01:58.287
w Laboratorium Napędu Odrzutowego
NASA w Los Angeles.

00:01:58.856 --> 00:02:03.017
Łaziki te są naszymi 
robotami-wysłannikami.

00:02:03.041 --> 00:02:09.319
To nasze oczy i uszy, 
które widzą planetę za nas,

00:02:09.343 --> 00:02:11.176
dopóki nie wyślemy tam ludzi.

00:02:11.200 --> 00:02:16.493
Dzięki nim uczymy się,
jak działać na innych planetach.

00:02:16.517 --> 00:02:20.823
Zanim wyślemy ludzi, wysyłamy roboty.

00:02:21.326 --> 00:02:25.277
Przyczyną różnicy czasu 
między naszym czasem,

00:02:25.301 --> 00:02:26.603
a tym na Marsie jest to,

00:02:26.627 --> 00:02:30.601
że marsjański dzień
jest dłuższy od ziemskiego.

00:02:30.954 --> 00:02:33.751
Nasza doba ma 24 godziny,

00:02:33.775 --> 00:02:37.149
bo tyle zajmuje Ziemi

00:02:37.173 --> 00:02:39.174
jednorazowy obrót wokół własnej osi.

00:02:39.198 --> 00:02:41.110
Więc nasz dzień trwa 24 godziny.

00:02:41.486 --> 00:02:48.306
Za to Mars potrzebuje na obrót
około 24 godzin i 40 minut.

00:02:48.330 --> 00:02:54.748
Oznacza to, że dzień marsjański
jest o 40 minut dłuższy od ziemskiego.

00:02:55.207 --> 00:03:00.362
Ludzie, którzy obsługują 
marsjańskie łaziki, jak ci na zdjęciu,

00:03:00.386 --> 00:03:05.798
żyją na Ziemi, ale pracują na Marsie.

00:03:05.822 --> 00:03:11.287
Zawsze wyobrażamy sobie, 
że naprawdę jesteśmy na Marsie z łazikiem.

00:03:11.654 --> 00:03:15.233
Praca zespołu, którego częścią jestem,

00:03:15.257 --> 00:03:21.186
polega na wysyłaniu łazikowi poleceń,
by wiedział, co zrobić następnego dnia.

00:03:21.210 --> 00:03:25.239
Każemy mu jechać, wiercić 
lub robić cokolwiek innego.

00:03:25.553 --> 00:03:30.019
Podczas jego snu... Tak, łazik śpi w nocy,

00:03:30.043 --> 00:03:32.413
ponieważ musi naładować baterie

00:03:32.437 --> 00:03:36.333
oraz przetrwać zimną, marsjańską noc.

00:03:36.357 --> 00:03:37.719
Tak więc śpi.

00:03:37.743 --> 00:03:42.511
Podczas tego snu planujemy,
co ma zrobić następnego dnia.

00:03:42.857 --> 00:03:45.839
Tak, pracuję na marsjańskiej nocce.

00:03:45.863 --> 00:03:47.454
(Śmiech)

00:03:47.478 --> 00:03:54.106
Zatem przychodząc do pracy na Ziemi
codziennie o tej samej porze na Marsie,

00:03:54.130 --> 00:03:56.534
dajmy na to o godzinie 17.

00:03:56.558 --> 00:04:02.127
Nasz zespół musi być w pracy o 17
czasu marsjańskiego,

00:04:02.151 --> 00:04:09.151
więc musimy przychodzić do pracy 
na Ziemi o 40 minut później każdego dnia,

00:04:10.142 --> 00:04:12.321
po to, aby być zsynchronizowanym z Marsem.

00:04:12.345 --> 00:04:15.297
To tak, jakby codziennie
zmieniać strefę czasową.

00:04:15.321 --> 00:04:20.776
Zatem jednego dnia przychodzicie
do pracy o 8, następnego o 8:40,

00:04:20.800 --> 00:04:24.069
następnego 40 minut później o 9:20,

00:04:24.093 --> 00:04:25.682
następnego o 10:00.

00:04:25.706 --> 00:04:29.284
Tak więc przesuwacie
40 minut każdego dnia,

00:04:29.308 --> 00:04:32.297
aż do czasu gdy przychodzicie
do pracy w środku nocy,

00:04:32.321 --> 00:04:34.138
środku ziemskiej nocy.

00:04:34.162 --> 00:04:37.780
Możecie sobie wyobrazić,
jak mylące to bywa.

00:04:37.804 --> 00:04:39.956
Stąd, marsjański zegarek.

00:04:39.980 --> 00:04:40.981
(Śmiech)

00:04:41.005 --> 00:04:44.523
Mechanizm w tym zegarku przestawiono tak,

00:04:44.547 --> 00:04:47.075
aby chodził trochę wolniej.

00:04:49.012 --> 00:04:51.238
Mam ten zegarek od 2004 roku,

00:04:51.262 --> 00:04:54.566
gdy mieliśmy łaziki Spirit i Opportunity.

00:04:54.590 --> 00:04:56.196
Nie zaczynaliśmy, myśląc,

00:04:56.220 --> 00:04:58.651
że będziemy potrzebować 
marsjańskich zegarków.

00:04:58.675 --> 00:05:03.106
Sądziliśmy, że będziemy używać 
czasów na komputerach,

00:05:03.130 --> 00:05:06.778
na ekranach kontroli misji,
i to wystarczy.

00:05:06.802 --> 00:05:08.183
Nie wystarczyło.

00:05:08.207 --> 00:05:11.056
Dlatego, że nie tylko pracowaliśmy 
w czasie marsjańskim,

00:05:11.080 --> 00:05:14.239
właściwie żyliśmy marsjańskim czasem.

00:05:14.263 --> 00:05:18.546
Wciąż myliliśmy się co do tego,
która była godzina.

00:05:18.570 --> 00:05:22.363
Naprawdę potrzeba mieć
na nadgarstku coś mówiącego:

00:05:22.387 --> 00:05:25.678
Która jest godzina na Ziemi?
Która jest godzina na Marsie?

00:05:26.107 --> 00:05:32.001
Nie tylko czas na Marsie
był tym, co nas myliło.

00:05:32.025 --> 00:05:36.794
Musieliśmy umieć o nim ze sobą rozmawiać.

00:05:37.337 --> 00:05:42.964
"Sol" to doba marsjańska,
24 godziny i 40 minut.

00:05:42.988 --> 00:05:46.183
Kiedy mówimy o czymś 
dziejącym się na Ziemi,

00:05:46.207 --> 00:05:48.156
mówimy, dziś, po angielsku "today".

00:05:48.228 --> 00:05:51.060
A o Marsie mówimy, "tosol".

00:05:51.084 --> 00:05:52.922
(Śmiech)

00:05:53.992 --> 00:05:58.509
Wczoraj, "yesterday", dla Marsa
stało się "yestersol".

00:05:58.837 --> 00:06:02.594
Nie chcieliśmy wymyślać nowego języka.

00:06:02.688 --> 00:06:04.658
Było to po prostu bardzo mylące.

00:06:04.682 --> 00:06:06.863
Ktoś raz podszedł do mnie i powiedział:

00:06:06.887 --> 00:06:10.320
"Chciałbym przeprowadzić 
tę czynność na łaziku jutro."

00:06:10.344 --> 00:06:15.455
Ja zapytałam, "Nasze jutro
czy marsjańskie jutro?"

00:06:15.987 --> 00:06:21.039
Stworzyliśmy te terminologię,
bo potrzebowaliśmy sposobu porozumiewania.

00:06:21.063 --> 00:06:22.191
(Śmiech)

00:06:22.215 --> 00:06:26.491
Jutro ("tomorrow") stało się
"nextersol" albo "solorrow."

00:06:27.216 --> 00:06:30.831
Dlatego, że ludzie mają preferencje 
co do słów, których używają.

00:06:30.855 --> 00:06:34.231
Niektórzy z was powiedzą "gazowane",
a inni "z bąbelkami".

00:06:34.829 --> 00:06:38.035
Tak samo mamy ludzi, którzy powiedzą
"nextersol" albo "solorrow."

00:06:38.562 --> 00:06:43.286
Pracując w tych misjach, 
zauważyłam po paru latach,

00:06:43.310 --> 00:06:47.962
że my, ludzie pracujący
przy łazikach, mówimy "tosol."

00:06:48.426 --> 00:06:51.960
Ludzie pracujący na misjach,
gdzie łaziki nie jeżdżą,

00:06:51.984 --> 00:06:53.456
mówią "tosoul."

00:06:53.958 --> 00:06:58.677
Mogę powiedzieć, w jakiej misji 
pracujesz po twoim marsjańskim akcencie.

00:06:58.701 --> 00:07:01.951
(Śmiech)

00:07:01.975 --> 00:07:05.835
Zatem mamy zegarki i język.
Rozumiecie, o co chodzi?

00:07:05.859 --> 00:07:07.855
O to, żeby się nie mylić.

00:07:08.419 --> 00:07:12.226
Ale nawet ziemskie światło dzienne
może nas zmylić.

00:07:12.669 --> 00:07:15.008
Jeśli właśnie przyszliście do pracy,

00:07:15.032 --> 00:07:17.127
jest środek marsjańskiej nocy

00:07:17.151 --> 00:07:20.449
a światło wpada przez okna,

00:07:20.473 --> 00:07:22.621
będzie to również mylące.

00:07:23.081 --> 00:07:25.586
Na tym zdjęciu kontroli misji widać,

00:07:25.610 --> 00:07:27.879
że wszystkie rolety są opuszczone.

00:07:27.903 --> 00:07:30.906
Po to, aby światło nas nie rozpraszało.

00:07:30.930 --> 00:07:35.282
Wszystkie zasłony zostały spuszczone
w całym budynku tydzień przed lądowaniem,

00:07:35.306 --> 00:07:38.573
i nie zostały podniesione,
aż nie zeszliśmy z czasu marsjańskiego.

00:07:39.027 --> 00:07:42.208
To działa też w naszych domach.

00:07:42.232 --> 00:07:45.005
Byłam w marsjańskim czasie
trzy razy i mój mąż to rozumie.

00:07:45.029 --> 00:07:47.328
"OK, przygotowujemy się do 
czasu marsjańskiego".

00:07:47.328 --> 00:07:53.070
Zakrywa więc okna folią
i ciemnymi zasłonami,

00:07:53.094 --> 00:07:56.241
ponieważ wpływa to też na nasze rodziny.

00:07:56.265 --> 00:08:01.144
Żyłam w tym przyciemnionym 
środowisku i on również.

00:08:01.705 --> 00:08:03.001
Przyzwyczaił się.

00:08:03.025 --> 00:08:06.667
Ale potem zaczęłam od niego 
dostawać maile, kiedy był w pracy.

00:08:07.257 --> 00:08:10.549
"Mam wracać do domu? Śpisz?"

00:08:10.573 --> 00:08:13.563
"Która godzina na Marsie?"

00:08:13.597 --> 00:08:16.355
I stwierdziłam, że on też
potrzebuje marsjańskiego zegarka.

00:08:16.389 --> 00:08:17.784
(Śmiech)

00:08:17.808 --> 00:08:22.242
Ale oczywiście mamy rok 2016,
więc jest do tego aplikacja.

00:08:22.266 --> 00:08:23.544
(Śmiech)

00:08:23.568 --> 00:08:28.182
Teraz zamiast zegarków
możemy również używać telefonów.

00:08:28.600 --> 00:08:32.740
Ale wpływ na nasze rodziny 
to było zdecydowanie za wiele.


00:08:32.764 --> 00:08:36.426
Nie wpływało to tylko na nas, 
pracujących przy łazikach,

00:08:36.450 --> 00:08:38.664
ale na nasze rodziny również.

00:08:38.688 --> 00:08:41.167
To jest David Oh, 
jeden z naszych kierowników lotu.

00:08:41.191 --> 00:08:45.665
Jest na plaży w Los Angeles 
z rodziną o 1:00 rano.

00:08:45.689 --> 00:08:47.112
(Śmiech)

00:08:47.136 --> 00:08:50.116
Ponieważ wylądowaliśmy w sierpniu

00:08:50.140 --> 00:08:54.586
i jego dzieci nie musiały
chodzić do szkoły do września,

00:08:54.610 --> 00:08:59.358
przeszły z nim na miesiąc
na czas marsjański.

00:08:59.382 --> 00:09:04.151
Wstawały codziennie 40 minut później.

00:09:04.175 --> 00:09:06.358
Żyły w planie pracy taty.

00:09:06.382 --> 00:09:10.357
Żyli w marsjańskim czasie miesiąc
i przeżyli wiele przygód,

00:09:10.381 --> 00:09:12.478
jak pójście na kręgle w środku nocy

00:09:12.502 --> 00:09:13.820
albo pójście na plażę.

00:09:14.149 --> 00:09:17.508
Dzięki temu odkryliśmy,

00:09:17.532 --> 00:09:21.520
jest łatwo można dostać się
wszędzie w Los Angeles

00:09:21.544 --> 00:09:25.097
o 3 rano, gdy nie ma ruchu.

NOTE Paragraph

00:09:25.121 --> 00:09:26.595
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:09:26.619 --> 00:09:27.811
Wychodziliśmy z pracy

00:09:27.835 --> 00:09:30.950
i nie chcieliśmy iść do domu
przeszkadzać naszym rodzinom,

00:09:30.974 --> 00:09:34.164
a byliśmy głodni, więc zamiast
pójść gdzieś blisko coś zjeść,

00:09:34.188 --> 00:09:37.752
mówiliśmy, "Poczekajcie, jest świetny
sklep całodobowy w Long Beach,

00:09:37.776 --> 00:09:40.018
a możemy się tam dostać w 10 minut!"

00:09:40.042 --> 00:09:42.763
Jechaliśmy więc jak w latach 60., 
bez żadnych korków.

00:09:42.787 --> 00:09:46.542
Jechaliśmy tam, a właściciel zwykł pytać,

00:09:46.566 --> 00:09:48.728
"Kim wy jesteście?

00:09:49.421 --> 00:09:53.594
I co robicie w moim lokalu o 3 rano?"

00:09:53.958 --> 00:09:58.848
Tak więc stali się świadomi, 
że istnieją grupy Marsjan,

00:09:59.661 --> 00:10:04.326
buszujących po autostradach 
Los Angeles w środku nocy,

00:10:05.288 --> 00:10:07.311
w środku ziemskiej nocy.

00:10:07.335 --> 00:10:12.132
Naprawdę nazywaliśmy siebie Marsjanami.

00:10:12.581 --> 00:10:18.187
Ci na marsjańskim czasie
byli nazywani Marsjanami,

00:10:18.211 --> 00:10:21.064
a wszyscy inni Ziemianami.

NOTE Paragraph

00:10:21.088 --> 00:10:22.388
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:10:22.412 --> 00:10:28.107
A to dlatego, że gdy przesuwacie się
codziennie o jedną strefę czasową,

00:10:28.131 --> 00:10:33.944
zaczynacie się czuć bardzo
odseparowani od innych.

00:10:33.968 --> 00:10:37.887
Jesteście dosłownie we własnym świecie.

00:10:38.704 --> 00:10:45.629
Mam taką odznakę z napisem:
"Przeżyłam czas marsjański. Sol 0-90."

00:10:45.653 --> 00:10:48.398
I jest tu też zdjęcie.

00:10:48.422 --> 00:10:54.051
Mamy te odznaki, ponieważ
pracujemy w marsjańskim czasie po to,

00:10:54.075 --> 00:10:59.124
by być jak najbardziej wydajnymi
w wykorzystaniu łazika na Marsie,

00:10:59.148 --> 00:11:01.438
żeby jak najlepiej wykorzystać nasz czas.

00:11:01.462 --> 00:11:05.348
Ale nie żyjemy na czasie marsjańskim 
więcej niż trzy do czterech miesięcy.

00:11:05.372 --> 00:11:09.990
W końcu przenosimy się
na zmodyfikowany czas marsjański.

00:11:10.379 --> 00:11:15.036
Ponieważ jest to ciężkie
dla naszych ciał i naszych rodzin.

00:11:15.060 --> 00:11:19.942
Badacze snu prowadzili nad nami badania,

00:11:19.966 --> 00:11:25.003
ponieważ to niespotykane dla ludzi
próbować wydłużyć swój dzień.

00:11:25.327 --> 00:11:26.617
Wybrali około 30 z nas

00:11:26.641 --> 00:11:30.267
i robili doświadczenia 
związane z deprywacją snu.

00:11:30.291 --> 00:11:33.854
Przychodziłam, robiłam test
i zasypiałam na każdym.

00:11:33.878 --> 00:11:40.520
Takie życie po czasie staje się
wyczerpujące dla ciała.

00:11:40.544 --> 00:11:43.859
Nawet jeśli było to super.

00:11:43.883 --> 00:11:48.397
Było to ogromne doświadczenie
wiążące nas z członkami grupy,

00:11:48.421 --> 00:11:51.261
ale było trudne do wytrzymania.

00:11:52.243 --> 00:11:58.428
Misje łazików są naszymi pierwszymi
krokami w Układ Słoneczny.

00:11:58.452 --> 00:12:03.525
Uczymy się, jak żyć 
na więcej niż jednej planecie

00:12:03.549 --> 00:12:08.625
Zmieniamy naszą perspektywę 
na wielo-planetarną.

00:12:08.943 --> 00:12:11.738
Więc następnym razem
oglądając Star Wars,

00:12:11.762 --> 00:12:15.437
a są tam ludzie przechodzący
z systemu Dagobah na Tatooine,

00:12:15.461 --> 00:12:20.951
pomyślcie, co to naprawdę znaczy,
mieć ludzi rozprzestrzenionych tak daleko.

00:12:20.975 --> 00:12:24.037
Co to znaczy pod względem
dystansu między nimi,

00:12:24.061 --> 00:12:27.881
jak czują się odseparowani od siebie

00:12:27.905 --> 00:12:31.129
i o logistyce czasu.

00:12:31.937 --> 00:12:36.489
Jak dotąd nie wysłaliśmy ludzi na Marsa,
ale mamy na to nadzieję.

00:12:36.513 --> 00:12:40.352
Z firmami takimi jak SpaceX czy NASA

00:12:40.376 --> 00:12:43.865
i wszystkimi międzynarodowymi
agencjami kosmicznymi świata

00:12:43.889 --> 00:12:47.656
mamy nadzieję zrobić to 
w ciągu kilku następnych dekad.

00:12:47.656 --> 00:12:53.481
Wkrótce będziemy mieli ludzi na Marsie
i będziemy naprawdę wielo-planetarni,

00:12:54.000 --> 00:12:56.412
a młody chłopak czy dziewczyna,

00:12:56.436 --> 00:13:03.436
którzy będą lecieć na Marsa,
mogą siedzieć tu dziś na widowni.

00:13:04.201 --> 00:13:09.803
Chciałam pracować w tych misjach 
od kiedy skończyłam 14 lat

00:13:09.827 --> 00:13:12.049
i mam teraz ten przywilej, by to robić.

00:13:12.073 --> 00:13:16.127
Mamy wspaniały czas
dla programów kosmicznych

00:13:16.151 --> 00:13:19.325
i wspólnie przeżywamy tę podróż.

00:13:19.349 --> 00:13:24.560
Następnym razem, gdy pomyślicie,
że brakuje wam czasu w ciągu dnia,

00:13:24.584 --> 00:13:29.362
pamiętajcie, że jest to kwestia
waszej ziemskiej perspektywy.

00:13:29.386 --> 00:13:30.537
Dziękuję.

00:13:30.561 --> 00:13:34.675
(Brawa)