1
00:00:01,054 --> 00:00:05,113
Velen van jullie hebben waarschijnlijk
de film 'The Martian' gezien.

2
00:00:05,141 --> 00:00:08,958
Maar voor wie dat niet het geval is:
het is een film over een astronaut

3
00:00:08,982 --> 00:00:13,525
die gestrand is op Mars
en zijn pogingen om in leven te blijven

4
00:00:13,549 --> 00:00:18,495
tot de aarde een reddingsmissie kan sturen
om hem terug te brengen naar de aarde.

5
00:00:19,205 --> 00:00:22,344
Gelukkig herstellen zij de communicatie

6
00:00:22,368 --> 00:00:24,906
met astronaut Watney, op zeker moment,

7
00:00:24,930 --> 00:00:30,691
zodat hij niet meer zo alleen op Mars is
totdat hij gered kan worden.

8
00:00:30,726 --> 00:00:33,488
Terwijl je naar de film kijkt,
of zelfs zonder dat,

9
00:00:33,512 --> 00:00:35,060
als je aan Mars denkt,

10
00:00:35,084 --> 00:00:39,884
dan denk je waarschijnlijk aan
hoe ver het is en hoe afgelegen.

11
00:00:39,908 --> 00:00:42,487
En misschien is niet bij je opgekomen

12
00:00:42,511 --> 00:00:46,408
hoe de logistiek eigenlijk is
van het werken op een andere planeet --

13
00:00:46,432 --> 00:00:48,678
van het wonen op twee planeten

14
00:00:48,702 --> 00:00:54,536
als er mensen zijn op aarde en
er zijn wagentjes of mensen op Mars.

15
00:00:54,560 --> 00:00:58,718
Stel, je hebt vrienden,
familieleden en collega's

16
00:00:58,742 --> 00:01:02,150
in Californië, aan de westkust,
of elders in de wereld.

17
00:01:02,180 --> 00:01:04,278
Als je probeert met hen te communiceren

18
00:01:04,302 --> 00:01:06,740
dan is het eerste waar je soms aan denkt:

19
00:01:06,764 --> 00:01:08,860
wacht even, hoe laat is het in Californië?

20
00:01:08,884 --> 00:01:11,889
Bel ik ze uit bed? Is het OK om te bellen?

21
00:01:11,889 --> 00:01:15,234
Zelfs als je met collega's overlegt
die in Europa zitten,

22
00:01:15,258 --> 00:01:17,300
dan denk je onmiddellijk:

23
00:01:17,324 --> 00:01:24,424
wat betekent het om de communicatie
te coördineren als mensen ver weg zijn?

24
00:01:24,973 --> 00:01:30,557
We hebben nog geen mensen op Mars
maar wel Marswagentjes.

25
00:01:30,581 --> 00:01:35,686
En op dit moment
is het bij Curiosity 6:10 in de ochtend.

26
00:01:35,710 --> 00:01:38,481
Dus 6:10 in de ochtend op Mars.

27
00:01:38,876 --> 00:01:40,877
We hebben vier wagentjes op Mars.

28
00:01:40,901 --> 00:01:44,908
Amerika heeft vier wagentjes op Mars
sinds het midden van de jaren 90

29
00:01:44,932 --> 00:01:48,871
en ik heb het voorrecht
om met drie ervan te mogen werken.

30
00:01:48,895 --> 00:01:53,416
Ik ben dus ruimtevaartingenieur,
een ingenieur bij ruimtevaartoperaties

31
00:01:53,440 --> 00:01:58,287
van NASA's Straalaandrijvingslaboratorium
in Los Angeles in Californië.

32
00:01:58,856 --> 00:02:03,017
En deze wagentjes zijn onze
robotvertegenwoordigers.

33
00:02:03,041 --> 00:02:09,109
Ze zijn dus onze ogen en oren
en ze bekijken de planeet voor ons

34
00:02:09,133 --> 00:02:11,176
tot we mensen kunnen sturen.

35
00:02:11,200 --> 00:02:16,493
We leren hoe we op andere planeten
te werk kunnen gaan door deze wagentjes.

36
00:02:16,517 --> 00:02:20,823
Voor we mensen sturen, sturen we robots.

37
00:02:21,326 --> 00:02:24,937
Dat er op Mars een tijdsverschil is

38
00:02:24,951 --> 00:02:26,603
ten opzichte van onze tijd,

39
00:02:26,627 --> 00:02:30,601
komt omdat de Marsdag
langer is dan de aarddag.

40
00:02:30,954 --> 00:02:33,751
Onze aarddag is 24 uur

41
00:02:33,775 --> 00:02:37,149
want zo lang duurt
één rotatie van de aarde,

42
00:02:37,173 --> 00:02:39,174
één keer ronddraaien.

43
00:02:39,198 --> 00:02:41,110
Onze dag telt dus 24 uur.

44
00:02:41,486 --> 00:02:48,306
Op Mars duurt het 24 uur en ongeveer
40 minuten om rond te draaien.

45
00:02:48,330 --> 00:02:55,107
Dat betekent dus dat de Marsdag
40 minuten langer is dan de aarddag.

46
00:02:55,207 --> 00:03:00,362
Teams besturen de wagentjes 
op Mars, zoals dit team.

47
00:03:00,386 --> 00:03:05,798
Wij wonen op aarde,
maar we werken op Mars.

48
00:03:05,822 --> 00:03:11,287
We moeten doen alsof we eigenlijk
met het wagentje op Mars zijn.

49
00:03:11,654 --> 00:03:15,233
Ons werk, het werk van het team
waar ik deel van uitmaak,

50
00:03:15,257 --> 00:03:21,186
is commando's sturen naar het wagentje,
die bepalen wat het de volgende dag doet.

51
00:03:21,210 --> 00:03:25,239
Opdragen om te rijden of te boren
of wat het ook maar moet doen.

52
00:03:25,553 --> 00:03:30,019
Terwijl het slaapt --
want het wagentje slaapt echt 's nachts,

53
00:03:30,043 --> 00:03:32,413
omdat het zijn accu's weer moet opladen

54
00:03:32,437 --> 00:03:36,333
en het moet de koude nachten op Mars
zien te doorstaan.

55
00:03:36,357 --> 00:03:37,719
En dus slaapt het.

56
00:03:37,743 --> 00:03:42,511
Terwijl het slaapt, werken wij aan
zijn programma voor de volgende dag.

57
00:03:42,857 --> 00:03:45,839
Ik werk dus in nachtdienst op Mars.

58
00:03:45,863 --> 00:03:47,454
(Gelach)

59
00:03:47,478 --> 00:03:54,106
Om op aarde dagelijks
op dezelfde Marstijd te gaan werken --

60
00:03:54,130 --> 00:03:56,534
stel, ik moet aan het werk
om 5 uur 's middags,

61
00:03:56,558 --> 00:04:02,127
dit team moet elke dag aan het werk
om 5 uur 's middags Marstijd,

62
00:04:02,151 --> 00:04:10,011
dan moeten we op aarde
elke dag 40 minuten later beginnen

63
00:04:10,142 --> 00:04:12,321
om zo synchroon te blijven met Mars.

64
00:04:12,345 --> 00:04:15,297
Dat is elke dag een tijdzone verschuiven.

65
00:04:15,321 --> 00:04:20,776
De ene dag kom je om 8:00 uur binnen,
de volgende dag 40 minuten later om 8:40,

66
00:04:20,800 --> 00:04:24,069
de volgende dag 40 minuten later om 9:20,

67
00:04:24,093 --> 00:04:25,682
de volgende dag om 10:00 uur.

68
00:04:25,706 --> 00:04:29,284
Elke dag blijf je 40 minuten verschuiven

69
00:04:29,308 --> 00:04:32,297
tot je al gauw begint te werken
in het midden van de nacht --

70
00:04:32,321 --> 00:04:34,138
het midden van de aardnacht.

71
00:04:34,162 --> 00:04:37,780
Je kunt je dus voorstellen
hoe verwarrend dat is.

72
00:04:37,804 --> 00:04:39,956
Vandaar het Marshorloge.

73
00:04:39,980 --> 00:04:40,981
(Gelach)

74
00:04:41,005 --> 00:04:44,523
In dit horloge zijn de gewichtjes
mechanisch aangepast

75
00:04:44,547 --> 00:04:47,075
zodat het langzamer loopt.

76
00:04:47,099 --> 00:04:48,988
Maar aanvankelijk --

77
00:04:49,012 --> 00:04:51,238
ik kreeg dit horloge in 2004

78
00:04:51,262 --> 00:04:54,496
toen Spirit en Opportunity
de Marswagentjes waren.

79
00:04:54,520 --> 00:04:56,296
We dachten vooraf niet:

80
00:04:56,320 --> 00:04:58,651
we hebben Marshorloges nodig.

81
00:04:58,675 --> 00:05:03,106
We dachten, we hebben de tijd
gewoon op onze computers

82
00:05:03,130 --> 00:05:06,778
en op de schermen van het controlecentrum
en dat zou genoeg zijn.

83
00:05:06,802 --> 00:05:08,183
Ja, maar niet heus.

84
00:05:08,207 --> 00:05:11,056
Want we werkten
niet alleen volgens Marstijd,

85
00:05:11,080 --> 00:05:14,239
we leefden ook echt volgens Marstijd.

86
00:05:14,263 --> 00:05:18,546
Meteen raakten we in de war
over hoe laat het was.

87
00:05:18,570 --> 00:05:22,363
Je had dus iets om je pols nodig
om je te kunnen vertellen:

88
00:05:22,387 --> 00:05:25,678
hoe laat is het op aarde?
Hoe laat is het op Mars?

89
00:05:26,107 --> 00:05:32,001
Het was niet alleen de tijd op Mars
die verwarrend was;

90
00:05:32,025 --> 00:05:36,794
we moesten ook in staat zijn
om er met elkaar over te praten.

91
00:05:37,337 --> 00:05:42,964
Dus een "sol" is een Marsdag --
nogmaals: 24 uur en 40 minuten.

92
00:05:42,988 --> 00:05:46,183
Als we praten over iets
dat op aarde gebeurt,

93
00:05:46,207 --> 00:05:47,516
dan zeggen we 'today'.

94
00:05:48,228 --> 00:05:51,060
Voor Mars zeggen we 'tosol'.

95
00:05:51,084 --> 00:05:52,922
(Gelach)

96
00:05:53,992 --> 00:05:58,509
Gisteren werd 'yestersol' voor Mars.

97
00:05:58,837 --> 00:06:03,344
Ook nu weer dachten we vooraf niet
"O, laten we een taal uitvinden."

98
00:06:03,368 --> 00:06:04,658
Maar het was verwarrend.

99
00:06:04,682 --> 00:06:06,863
Ik herinner me iemand
die op me af kwam en zei:

100
00:06:06,887 --> 00:06:10,320
"Ik wil deze activiteit morgen doen
met het voertuig, met het wagentje."

101
00:06:10,344 --> 00:06:15,455
En ik zei: "Morgen, morgen,
of Marsmorgen?"

102
00:06:15,987 --> 00:06:21,039
We begonnen met deze terminologie omdat we
een manier nodig hadden om te praten.

103
00:06:21,063 --> 00:06:22,191
(Gelach)

104
00:06:22,215 --> 00:06:26,491
Morgen werd 'nextersol' of 'solorrow'.

105
00:06:27,216 --> 00:06:30,831
Omdat mensen andere voorkeuren hebben
voor de woorden die ze gebruiken.

106
00:06:30,855 --> 00:06:34,231
Sommigen zeggen misschien 'tonic''
en anderen zeggen misschien 'fris'.

107
00:06:34,829 --> 00:06:38,035
Wij hebben dus mensen die zeggen
'nextersol' of 'solorrow'.

108
00:06:38,562 --> 00:06:43,286
Iets wat ik na een paar jaar
werken aan deze missies merkte,

109
00:06:43,310 --> 00:06:47,972
was dat de mensen die aan de wagentjes
werken zoals wij, 'tosol' zeggen .

110
00:06:48,426 --> 00:06:51,960
De mensen die aan de landingsmissies
werken die niet rondrijden,

111
00:06:51,984 --> 00:06:53,456
die zeggen 'tosoul'.

112
00:06:53,958 --> 00:06:58,677
Ik kon dus eigenlijk zeggen welke missie
je had vanwege je Martiaanse accent.

113
00:06:58,701 --> 00:07:01,951
(Gelach)

114
00:07:01,975 --> 00:07:05,835
We hebben dus de horloges en de taal
-- je bespeurt een rode draad? --

115
00:07:05,859 --> 00:07:07,855
opdat we niet verward raken.

116
00:07:08,419 --> 00:07:12,226
Maar zelfs het aardse daglicht
kon ons in verwarring brengen.

117
00:07:12,539 --> 00:07:15,008
Als je bedenkt dat je nu op je werk zit

118
00:07:15,032 --> 00:07:17,127
en het is midden in de Marsnacht

119
00:07:17,151 --> 00:07:20,449
en er stroomt licht binnen door de ramen,

120
00:07:20,473 --> 00:07:22,621
dan is dat ook verwarrend.

121
00:07:23,081 --> 00:07:25,586
Dus kun je uit dit beeld
van de controlekamer opmaken

122
00:07:25,610 --> 00:07:27,879
dat alle jaloezieën omlaag zijn.

123
00:07:27,903 --> 00:07:30,906
Zodat er geen licht is dat ons afleidt.

124
00:07:30,930 --> 00:07:35,282
De jaloezieën gingen in het hele gebouw
ongeveer een week voor de landing omlaag

125
00:07:35,306 --> 00:07:38,573
en ze gingen niet meer omhoog
tot we van Marstijd afgingen.

126
00:07:39,027 --> 00:07:42,208
Dit geldt dus ook voor thuis.

127
00:07:42,232 --> 00:07:45,005
Ik heb drie keer met Marstijd gewerkt
en mijn man zegt dan:

128
00:07:45,029 --> 00:07:46,844
we bereiden ons voor op Marstijd.

129
00:07:46,868 --> 00:07:53,070
Hij doet dan overal folie op de ramen
en donkere gordijnen en zonwering

130
00:07:53,094 --> 00:07:56,241
omdat het ook je gezin raakt.

131
00:07:56,265 --> 00:08:01,144
Daar zat ik dan in die
verduisterde omgeving, maar hij ook.

132
00:08:01,705 --> 00:08:03,001
En hij raakte eraan gewend.

133
00:08:03,025 --> 00:08:06,667
Maar dan kreeg ik die klaag-e-mails
van hem als hij op zijn werk was.

134
00:08:07,257 --> 00:08:10,549
Zal ik naar huis komen? Ben je wakker?

135
00:08:10,573 --> 00:08:13,703
Hoe laat is het op Mars?

136
00:08:13,727 --> 00:08:16,225
En ik besloot dat hij
een Marshorloge nodig had.

137
00:08:16,249 --> 00:08:17,784
(Gelach)

138
00:08:17,808 --> 00:08:22,242
Maar nu is het 2016
en er is natuurlijk een app voor.

139
00:08:22,266 --> 00:08:23,544
(Gelach)

140
00:08:23,568 --> 00:08:28,182
In plaats van de horloges kunnen we ook
onze smartphones gebruiken.

141
00:08:28,600 --> 00:08:32,740
De invloed op het gezin
gold over de hele linie;

142
00:08:32,764 --> 00:08:36,426
het betrof niet alleen diegenen
die met de wagentjes werkten

143
00:08:36,450 --> 00:08:38,664
maar ook onze gezinnen.

144
00:08:38,688 --> 00:08:41,167
Dit is David Oh,
een van onze vluchtleiders,

145
00:08:41,191 --> 00:08:45,665
aan het strand in Los Angeles
met zijn gezin om 1 uur 's nachts.

146
00:08:45,689 --> 00:08:47,112
(Gelach)

147
00:08:47,136 --> 00:08:50,116
Omdat we in augustus zijn geland

148
00:08:50,140 --> 00:08:54,586
en zijn kinderen pas weer terug 
naar school hoefden in september

149
00:08:54,610 --> 00:08:59,358
leefden ze met hem volgens Marstijd
gedurende een maand.

150
00:08:59,382 --> 00:09:04,151
Elke dag stonden ze 40 minuten later op.

151
00:09:04,175 --> 00:09:06,358
Ze zaten op het werkschema van hun vader.

152
00:09:06,382 --> 00:09:10,357
Een maand lang leefden ze volgens Marstijd
en beleefden spannende avonturen,

153
00:09:10,381 --> 00:09:12,478
zoals bowlen in het midden van de nacht

154
00:09:12,502 --> 00:09:13,820
of naar het strand gaan.

155
00:09:14,149 --> 00:09:17,508
Iets wat we allemaal ontdekten was

156
00:09:17,532 --> 00:09:21,520
dat je in Los Angeles overal terecht kunt

157
00:09:21,544 --> 00:09:25,097
om 3 uur 's nachts als er geen verkeer is.

158
00:09:25,121 --> 00:09:26,595
(Gelach)

159
00:09:26,619 --> 00:09:27,811
Na werktijd

160
00:09:27,835 --> 00:09:30,570
wilden we niet thuis
ons gezin lastig vallen,

161
00:09:30,594 --> 00:09:34,164
maar we hadden honger en in plaats van
in de buurt wat te eten, zeiden we:

162
00:09:34,188 --> 00:09:37,842
"Wacht even, we hebben toch dat geweldige
24-uurs restaurant in Long Beach.

163
00:09:37,866 --> 00:09:40,018
We zijn er binnen 10 minuten!"

164
00:09:40,042 --> 00:09:42,763
Dus reden we er heen -- 
als in de jaren 60, geen verkeer.

165
00:09:42,787 --> 00:09:46,542
We reden er heen en
de restauranteigenaar zei:

166
00:09:46,566 --> 00:09:48,728
"Wie zijn jullie ?

167
00:09:49,421 --> 00:09:53,594
En waarom zijn jullie in mijn restaurant
om 3 uur 's nachts?"

168
00:09:53,958 --> 00:09:58,848
Ze beseften dat er hordes Martianen waren

169
00:09:59,661 --> 00:10:04,326
die uitzwerfden over de snelwegen van LA
midden in de nacht --

170
00:10:05,288 --> 00:10:07,311
in het midden van de aardnacht.

171
00:10:07,335 --> 00:10:12,132
We gingen ons zelf Marsbewoners noemen.

172
00:10:12,581 --> 00:10:18,187
Als je volgens Marstijd werkte,
noemde je jezelf Marsbewoner

173
00:10:18,211 --> 00:10:21,064
en alle anderen waren aardbewoners.

174
00:10:21,088 --> 00:10:22,388
(Gelach)

175
00:10:22,412 --> 00:10:28,107
Omdat je elke dag een tijdzone verschuift,

176
00:10:28,131 --> 00:10:33,944
begin je jezelf afgezonderd te voelen
van alle anderen.

177
00:10:33,968 --> 00:10:37,887
Je zit letterlijk in je eigen wereld.

178
00:10:38,704 --> 00:10:45,629
Ik heb dus deze button op die zegt:
'Ik heb Marstijd overleefd. Sol 0-90.'

179
00:10:45,653 --> 00:10:48,398
Er is een foto van, daar op het scherm.

180
00:10:48,422 --> 00:10:54,051
De reden waarom we die buttons hebben,
is dat we volgens Marstijd werken

181
00:10:54,075 --> 00:10:59,124
om zo efficiënt mogelijk te kunnen omgaan
met het wagentje op Mars

182
00:10:59,148 --> 00:11:01,438
om onze tijd optimaal te benutten.

183
00:11:01,462 --> 00:11:05,348
We hanteren Marstijd
niet meer dan drie of vier maanden.

184
00:11:05,372 --> 00:11:10,280
Uiteindelijk gaan we naar een gewijzigd
Marstijd-schema, waarmee we nu werken.

185
00:11:10,379 --> 00:11:15,036
Omdat het zwaar voor je lichaam is
en zwaar voor je gezin.

186
00:11:15,060 --> 00:11:19,942
Er waren zelfs slaaponderzoekers
die ons bestudeerden,

187
00:11:19,966 --> 00:11:25,243
omdat het zo ongewoon was voor mensen
om hun dagen te proberen te verlengen.

188
00:11:25,243 --> 00:11:27,087
Op ongeveer dertig van ons

189
00:11:27,087 --> 00:11:30,267
voerden ze slaaptekort-experimenten uit.

190
00:11:30,291 --> 00:11:33,854
Dus dan kwam ik me laten testen
en viel elke keer in slaap.

191
00:11:33,878 --> 00:11:40,520
En dat kwam weer omdat het op den duur
zwaar voor je lichaam wordt.

192
00:11:40,544 --> 00:11:43,859
Maar toch was het geweldig.

193
00:11:43,883 --> 00:11:48,397
Het gaf een enorm saamhorigheidsgevoel
met de andere leden van het team,

194
00:11:48,421 --> 00:11:51,261
maar het is moeilijk vol te houden.

195
00:11:52,243 --> 00:11:58,428
Deze wagentjesmissies zijn onze
eerste stappen in het zonnestelsel.

196
00:11:58,452 --> 00:12:03,525
We leren op meer dan één planeet te leven.

197
00:12:03,549 --> 00:12:08,625
We wijzigen ons perspectief
om multi-planetair te worden.

198
00:12:08,943 --> 00:12:11,738
De volgende keer
als je een Star Wars-film ziet

199
00:12:11,762 --> 00:12:15,437
en er gaan mensen van het
Dagobah systeem naar Tatooine,

200
00:12:15,461 --> 00:12:20,951
bedenk dan wat het in feite betekent
dat mensen zo ver van je af zitten.

201
00:12:20,975 --> 00:12:24,037
Wat het betekent in termen van
de afstanden tussen hen,

202
00:12:24,061 --> 00:12:27,881
hoe ze zich van elkaar gescheiden voelen

203
00:12:27,905 --> 00:12:31,129
en de logistiek van andere tijdzones.

204
00:12:31,937 --> 00:12:36,489
We hebben nog geen mensen naar Mars
gestuurd, maar hopen dat wel te gaan doen.

205
00:12:36,513 --> 00:12:40,352
En met bedrijven als SpaceX en NASA

206
00:12:40,376 --> 00:12:43,865
en alle internationale
ruimteagentschappen van de wereld

207
00:12:43,889 --> 00:12:47,656
hopen we dat in de komende
paar decennia te kunnen doen.

208
00:12:47,680 --> 00:12:53,505
Spoedig zullen er mensen op Mars staan
en we zullen echt multi-planetair zijn.

209
00:12:54,000 --> 00:12:56,412
De jongen of het meisje

210
00:12:56,436 --> 00:13:03,436
dat straks naar Mars gaat, kan hier
in dit publiek zitten of dit beluisteren.

211
00:13:04,201 --> 00:13:09,573
Ik heb bij JPL aan deze missies
willen werken vanaf mijn veertiende

212
00:13:09,597 --> 00:13:12,049
en ik voel me bevoorrecht.

213
00:13:12,073 --> 00:13:16,127
Dit is een opmerkelijke periode
binnen het ruimteprogramma

214
00:13:16,151 --> 00:13:19,325
en we maken deze reis samen.

215
00:13:19,349 --> 00:13:24,560
De volgende keer dat je vindt
dat een dag te weinig uren heeft,

216
00:13:24,584 --> 00:13:29,362
onthoud dan dat het allemaal
een kwestie is van je aardse perspectief.

217
00:13:29,386 --> 00:13:30,537
Dank je wel.

218
00:13:30,561 --> 00:13:33,295
(Applaus)