0:00:00.000,0:00:03.000
Tôi muốn bắt đầu bằng một ý tưởng

0:00:04.000,0:00:07.000
Hãy tưởng tượng 4000 năm sau này

0:00:07.000,0:00:09.000
Nền văn minh của chúng ta

0:00:09.000,0:00:11.000
đã không còn tồn tại

0:00:11.000,0:00:13.000
không còn những cuốn sách,

0:00:13.000,0:00:16.000
không còn những thiết bị điện

0:00:16.000,0:00:19.000
không Facebook hay Twitter

0:00:19.000,0:00:22.000
Mọi hiểu biết về tiếng Anh

0:00:22.000,0:00:24.000
lẫn bảng chữ cái của nó đã biến mất.

0:00:24.000,0:00:26.000
Giờ hãy tưởng tượng về những nhà khảo cổ

0:00:26.000,0:00:28.000
đào bới xuyên đống đổ vụn từ một trong[br]những thành phố của chúng ta

0:00:28.000,0:00:30.000
Họ sẽ tìm thấy được những gì?

0:00:30.000,0:00:33.000
Có lẽ là những miếng nhựa hình chữ nhật

0:00:33.000,0:00:36.000
với những kí hiệu lạ lẫm trên đó.

0:00:36.000,0:00:39.000
Có lẽ vài mảnh kim loại tròn.

0:00:39.000,0:00:41.000
Có lẽ là vài vật chứa hình trụ

0:00:41.000,0:00:43.000
với những kí hiệu trên đó.

0:00:43.000,0:00:46.000
Có lẽ một nhà khảo cổ sẽ ngay lập tức nổi tiếng

0:00:46.000,0:00:48.000
khi cô tìm ra

0:00:48.000,0:00:50.000
chôn dưới những ngọn đồi đâu đó ở Bắc Mỹ

0:00:50.000,0:00:53.000
phiên bản lớn của những kí hiệu giống vậy.

0:00:55.000,0:00:57.000
Bây giờ, chúng ta hãy tự hỏi mình

0:00:57.000,0:01:00.000
những di vật đấy có thể nói gì về chúng ta

0:01:00.000,0:01:03.000
với những người của 4000 năm sau?

0:01:03.000,0:01:05.000
Đây không phải là câu hỏi chỉ mang tính giả thuyết

0:01:05.000,0:01:08.000
Thực ra, đây chính là vấn đề mà chúng ta phải đối mặt

0:01:08.000,0:01:11.000
khi chúng ta cố gắng để tìm hiểu về nền văn minh thung lũng Indus

0:01:11.000,0:01:13.000
tồn tại 4000 năm trước.

0:01:13.000,0:01:16.000
Nền văn minh Indus được phỏng đoán là cùng thời

0:01:16.000,0:01:19.000
với những nền văn minh nổi tiếng khác như Ai Cập hay Lưỡng Hà

0:01:19.000,0:01:22.000
nhưng nó thật ra còn lớn hơn bất kì một trong hai cái trên.

0:01:22.000,0:01:24.000
Nó chiếm giữ một diện tích

0:01:24.000,0:01:26.000
cỡ khoảng 1 triệu kilomet vuông

0:01:26.000,0:01:28.000
bao phủ Parkistan ngày nay,

0:01:28.000,0:01:30.000
Tây bắc Ấn Độ

0:01:30.000,0:01:32.000
và một phần của Afghanistan và Iran.

0:01:32.000,0:01:34.000
Vì nó là một nền văn minh rộng lớn

0:01:34.000,0:01:38.000
bạn có lẽ nghĩ rằng nó có những người cai trị đầy mạnh mẽ, những vị vua chúa

0:01:38.000,0:01:41.000
và những lăng tẩm khổng lồ để tưởng niệm những ông vua quyền lực đó.

0:01:41.000,0:01:43.000
Thực tế là

0:01:43.000,0:01:45.000
những nhà khảo cổ không tìm thấy [br]bất kì thứ gì như vậy.

0:01:45.000,0:01:48.000
Họ đã tìm được những vật thể nhỏ như thế này.

0:01:48.000,0:01:51.000
Đây là ví dụ cho một trong số chúng.

0:01:51.000,0:01:53.000
Đương nhiên, đây chỉ là một bản sao.

0:01:53.000,0:01:56.000
Nhưng đây là ai?

0:01:56.000,0:01:58.000
Một ông vua? Một vị thần?

0:01:58.000,0:02:00.000
Một thầy tế?

0:02:00.000,0:02:02.000
Hay chỉ là một người bình thường

0:02:02.000,0:02:04.000
như bạn và tôi?

0:02:04.000,0:02:06.000
Chúng ta không biết.

0:02:06.000,0:02:09.000
Nhưng người Indus cũng đã để lại những hiện vật [br]với chữ viết lên đó

0:02:09.000,0:02:11.000
Tất nhiên, Không phải những mảnh nhựa

0:02:11.000,0:02:14.000
nhưng là những con dấu bằng đá, những miếng đồng

0:02:14.000,0:02:16.000
những món đồ gốm, và ngạc nhiên hơn

0:02:16.000,0:02:18.000
một tấm bảng lớn

0:02:18.000,0:02:20.000
được chôn gần cổng của một thành phố.

0:02:20.000,0:02:22.000
Chúng ta giờ vẫn không biết nếu nó viết Hollywood

0:02:22.000,0:02:24.000
hay thậm chí là Bollywood.

0:02:24.000,0:02:26.000
Sự thật là, chúng ta vẫn không biết được

0:02:26.000,0:02:28.000
rằng những vật này nói lên điều gì,

0:02:28.000,0:02:31.000
vì chữ viết của người Indus chưa được giải mã.

0:02:31.000,0:02:33.000
Chúng ta vẫn không biết rằng những kí hiệu[br]này mang ý nghĩa gì.

0:02:33.000,0:02:36.000
Những kí hiệu thường thấy nhất trên những con dấu.

0:02:36.000,0:02:38.000
Bạn có thể thấy một cái tương tự như vậy

0:02:38.000,0:02:41.000
Đó là một vật thế hình vuông với hình một con thú[br]như là kì lân trên đấy.

0:02:41.000,0:02:43.000
Đây là một mảnh nghệ thuật tuyệt tác.

0:02:43.000,0:02:45.000
Bạn nghĩ nó lớn cỡ nào?

0:02:45.000,0:02:47.000
Lớn như thế này?

0:02:47.000,0:02:49.000
Hay lớn như vậy?

0:02:49.000,0:02:51.000
Để tôi chỉ cho bạn.

0:02:52.000,0:02:55.000
Dưới đây là bản sao của một con dấu như vậy.

0:02:55.000,0:02:57.000
Nó chỉ có kích thước 1 inch vuôn --

0:02:57.000,0:02:59.000
khá là nhỏ.

0:02:59.000,0:03:01.000
Vậy chúng được dùng để làm gì?

0:03:01.000,0:03:04.000
Chúng tôi biết rằng chúng được sử dụng[br]để dập thẻ đất sét

0:03:04.000,0:03:07.000
mà đã được gắn vào hàng hóa gửi đi[br]từ nơi này sang nơi khác.

0:03:07.000,0:03:10.000
Vì vậy, bạn có để ý những phiếu đóng gói bạn[br]nhận được trên hộp FedEx của bạn?

0:03:10.000,0:03:13.000
Những vật này được sử dụng để làm những[br]phiếu đóng gói.

0:03:13.000,0:03:16.000
Bạn có thể hiếu kỳ

0:03:16.000,0:03:18.000
ý nghĩa của những chữ viết là gì.

0:03:18.000,0:03:20.000
Có lẽ chúng là họ tên của người gửi

0:03:20.000,0:03:22.000
hoặc một số thông tin về hàng hóa

0:03:22.000,0:03:25.000
đang được gửi từ nơi này sang nơi khác -[br]chúng ta không biết.

0:03:25.000,0:03:27.000
Chúng tôi cần phải giải mã các con chữ [br]để trả lời câu hỏi đó.

0:03:27.000,0:03:29.000
Giải mã chữ viết

0:03:29.000,0:03:31.000
không chỉ là một câu đố trí tuệ,

0:03:31.000,0:03:33.000
nó thực sự trở thành một câu hỏi

0:03:33.000,0:03:35.000
mà liên kết trực tiếp

0:03:35.000,0:03:38.000
với nền chính trị và lịch sử văn hóa của Nam Á.

0:03:38.000,0:03:41.000
Trong thực tế, chữ viết đã trở thành một[br]bãi chiến trường

0:03:41.000,0:03:43.000
giữa ba nhóm người khác nhau.

0:03:43.000,0:03:45.000
Trước tiên, có một nhóm người

0:03:45.000,0:03:47.000
tin tưởng vững chắc rằng

0:03:47.000,0:03:49.000
rằng hệ thống chữ Indus

0:03:49.000,0:03:51.000
không đại diện cho một thứ ngôn ngữ.

0:03:51.000,0:03:53.000
Những người này tin rằng những biểu tượng

0:03:53.000,0:03:56.000
rất giống với các loại biểu tượng mà bạn tìm thấy[br]trên biển báo giao thông

0:03:56.000,0:03:59.000
hoặc các biểu tượng bạn tìm thấy trên những cái khiên.

0:03:59.000,0:04:01.000
Nhóm người thứ hai thì tin rằng

0:04:01.000,0:04:04.000
hệ thống chữ Indus đại diện cho một loại[br]ngôn ngữ Ấn-Âu.

0:04:04.000,0:04:06.000
Nếu bạn nhìn vào một bản đồ Ấn Độ ngày nay,

0:04:06.000,0:04:09.000
bạn sẽ thấy rằng hầu hết các ngôn ngữ được nói ở[br]Bắc Ấn Độ

0:04:09.000,0:04:12.000
thuộc họ ngôn ngữ Ấn-Âu.

0:04:12.000,0:04:14.000
Vì vậy, một số người tin rằng hệ thống chữ Indus

0:04:14.000,0:04:17.000
đại diện cho một ngôn ngữ Ấn-Âu cổ như tiếng Phạn.

0:04:17.000,0:04:19.000
Còn nhóm người cuối cùng,

0:04:19.000,0:04:22.000
những người tin rằng người Indus

0:04:22.000,0:04:25.000
là tổ tiên của người dân sống ở miền Nam Ấn Độ ngày nay.

0:04:25.000,0:04:27.000
Những người này tin rằng hệ thống chữ Indus

0:04:27.000,0:04:29.000
đại diện cho một hình thức cổ xưa

0:04:29.000,0:04:31.000
thuộc ngôn ngữ Dravidian,

0:04:31.000,0:04:34.000
là họ ngôn ngữ được sử dụng tại phần lớn miền Nam Ấn Độ ngày nay.

0:04:34.000,0:04:36.000
Và những người ủng hộ giả thuyết này

0:04:36.000,0:04:39.000
chỉ ra rằng một nhóm nhỏ người nói tiếng Dravidian ở miền Bắc,

0:04:39.000,0:04:41.000
thực sự gần Afghanistan,

0:04:41.000,0:04:44.000
và họ nói rằng có lẽ, đã có lúc trong quá khứ

0:04:44.000,0:04:47.000
Ngôn ngữ Dravidian được nói trên khắp Ấn Độ

0:04:47.000,0:04:49.000
và rằng điều này cho thấy

0:04:49.000,0:04:52.000
nền văn minh Indus có lẽ cũng chính là nền văn minh Dravidian.

0:04:52.000,0:04:55.000
Giả thuyết nào trong số chúng có thể là sự thật?

0:04:55.000,0:04:57.000
Chúng ta không biết, nhưng có lẽ nếu bạn giải mã được những con chữ

0:04:57.000,0:04:59.000
bạn sẽ có thể trả lời cho câu hỏi này.

0:04:59.000,0:05:01.000
Nhưng giải mã chữ viết là một nhiệm vụ rất khó khăn.

0:05:01.000,0:05:03.000
Trước nhất, ta không có Rosetta Stone.

0:05:03.000,0:05:05.000
Tôi không nói tới một phần mềm

0:05:05.000,0:05:07.000
Ý tôi là một tạo tác cổ đại

0:05:07.000,0:05:09.000
có chứa trong cùng một văn bản

0:05:09.000,0:05:12.000
vừa là văn bản đã biết vừa là một văn bản chưa rõ ràng.

0:05:12.000,0:05:15.000
Chúng ta không có một cổ vật cho hệ thống chữ Indus.

0:05:15.000,0:05:18.000
Và hơn nữa, chúng tôi thậm chí không biết[br]họ nói ngôn ngữ gì.

0:05:18.000,0:05:20.000
Và làm cho vấn đề càng khó hơn,

0:05:20.000,0:05:22.000
hầu hết các chữ viết chúng ta có rất là ngắn.

0:05:22.000,0:05:24.000
như tôi đã cho các bạn thấy , chúng thường được[br]tìm thấy trên các con dấu

0:05:24.000,0:05:26.000
mà rất, rất nhỏ.

0:05:26.000,0:05:28.000
Và trước những trờ ngại to lớn như vậy

0:05:28.000,0:05:30.000
người ta có thể tự hỏi và lo lắng

0:05:30.000,0:05:33.000
liệu ai sẽ có thể giải mã hệ thống chữ Indus.

0:05:33.000,0:05:35.000
Trong phần còn lại của bài nói chuyện,

0:05:35.000,0:05:37.000
tôi muốn kể cho các bạn về cách tôi đã học[br]để ngừng lo lắng

0:05:37.000,0:05:39.000
và yêu thích thách thức đặt ra bởi hệ thống chữ Indus.

0:05:39.000,0:05:42.000
Tôi luôn bị cuốn hút bởi chúng

0:05:42.000,0:05:44.000
kể từ khi tôi đọc về nó trong một cuốn sách[br]giáo khoa trung học.

0:05:44.000,0:05:46.000
Và tại sao tôi lại bị lôi cuốn?

0:05:46.000,0:05:50.000
Vâng, vì đó là một đại ngôn ngữ cuối cùng[br]chưa được giải mã trong thế giới cổ đại.

0:05:50.000,0:05:53.000
Con đường sự nghiệp của tôi đã dẫn tôi trở thành[br]một nhà thần kinh học tính toán,

0:05:53.000,0:05:55.000
trong công việc thường ngày của tôi,

0:05:55.000,0:05:57.000
tôi tạo ra mô hình máy tính của não

0:05:57.000,0:06:00.000
để cố gắng hiểu cách bộ não ra các dự đoán,

0:06:00.000,0:06:02.000
cách thức bộ não đưa ra các quyết định,

0:06:02.000,0:06:04.000
cách thức bộ não học và vân vân.

0:06:04.000,0:06:07.000
Nhưng vào năm 2007, con đường tôi đi một lần nữa[br]đưa tôi đến hệ thống chữ Indus.

0:06:07.000,0:06:09.000
Đó là khi tôi còn ở Ấn Độ,

0:06:09.000,0:06:11.000
và tôi đã có cơ hội tuyệt vời

0:06:11.000,0:06:13.000
để gặp một số nhà khoa học Ấn Độ

0:06:13.000,0:06:16.000
những người đã sử dụng mô hình máy tính[br]để cố gắng phân tích những đoạn văn.

0:06:16.000,0:06:18.000
Và do đó, đấy cũng là lúc tôi nhận ra

0:06:18.000,0:06:21.000
đây là cơ hội cho tôi để cộng tác với các nhà khoa học,

0:06:21.000,0:06:23.000
và vì vậy tôi liền bắt lấy cơ hội đó.

0:06:23.000,0:06:25.000
Và tôi muốn mô tả một số kết quả mà[br]chúng tôi đã được tìm thấy.

0:06:25.000,0:06:28.000
Hoặc tốt hơn, tất cả chúng ta hãy cùng giải mã.

0:06:28.000,0:06:30.000
Bạn đã sẵn sàng chưa?

0:06:30.000,0:06:33.000
Việc đầu tiên mà bạn cần làm khi bạn có[br]một loại ngôn ngữ chưa được giải mã

0:06:33.000,0:06:35.000
là cố gắng tìm ra hướng của ngôn ngữ đó.

0:06:35.000,0:06:38.000
Đây là hai văn bản có chứa một số biểu tượng trên chúng.

0:06:38.000,0:06:40.000
Bạn có thể nói cho tôi

0:06:40.000,0:06:43.000
chiều viết của văn bản là phải sang trái [br]hoặc trái sang phải?

0:06:43.000,0:06:46.000
Tôi sẽ cho bạn một vài giây.

0:06:46.000,0:06:49.000
Được. Phải sang trái, bao nhiêu người đồng ý? Đuợc.

0:06:49.000,0:06:51.000
Được. Trái sang phải?

0:06:51.000,0:06:53.000
Ồ, gần như là 50/50. Đuợc.

0:06:53.000,0:06:55.000
Câu trả lời là:

0:06:55.000,0:06:57.000
nếu bạn nhìn vào phía bên trái của hai văn bản,

0:06:57.000,0:07:00.000
bạn sẽ nhận thấy rằng có một dấu hiệu của sự dồn chữ

0:07:00.000,0:07:02.000
và nó có vẻ như 4.000 năm trước đây,

0:07:02.000,0:07:04.000
khi người ghi chép viết từ phải sang trái,

0:07:04.000,0:07:06.000
họ thiếu chỗ để viết

0:07:06.000,0:07:08.000
Và vì vậy họ đã phải nhồi nhét những dấu hiệu.

0:07:08.000,0:07:10.000
một dấu hiệu khác là dưới dòng chữ trên đầu trang.

0:07:10.000,0:07:12.000
Điều này cho thấy hướng viết

0:07:12.000,0:07:14.000
có lẽ là từ phải sang trái,

0:07:14.000,0:07:16.000
và vì vậy, đó là một trong những điều đầu tiên chúng ta đã biết,

0:07:16.000,0:07:19.000
hướng viết là một khía cạnh rất quan trọng[br]của ngôn ngữ.

0:07:19.000,0:07:21.000
Và hệ thống chữ Indus có

0:07:21.000,0:07:23.000
tính chất đặc biệt này

0:07:23.000,0:07:25.000
Văn bản này còn cho ta thấy những tính chất [br]nào khác của ngôn ngữ?

0:07:25.000,0:07:27.000
Ngôn ngữ chứa các kiểu mẫu.

0:07:27.000,0:07:29.000
Nếu tôi cho bạn chữ Q

0:07:29.000,0:07:32.000
và yêu cầu bạn dự đoán các chữ cái tiếp theo, [br]bạn nghĩ rằng sẽ là chữ cái gì?

0:07:32.000,0:07:34.000
Hầu hết các bạn nói U, đúng.

0:07:34.000,0:07:36.000
Bây giờ nếu tôi hỏi bạn dự đoán một chữ cái nữa,

0:07:36.000,0:07:38.000
bạn nghĩ nó sẽ là gì?

0:07:38.000,0:07:41.000
Chúng ta có vài ý tưởng. E, cũng có thể là I. Nó cũng có thể là A,

0:07:41.000,0:07:44.000
nhưng chắc chắn không phải B, C hoặc D, phải không?

0:07:44.000,0:07:47.000
Hệ thống chữ Indus cũng cho thấy các mẫu tương tự.

0:07:47.000,0:07:50.000
Có rất nhiều các văn bản bắt đầu với biểu tượng hình kim cương này.

0:07:50.000,0:07:52.000
Và theo sau lần lượt thường là

0:07:52.000,0:07:54.000
bằng biểu tượng giống như dấu ngoặc kép này.

0:07:54.000,0:07:56.000
Và tương tự như ví dụ với chữ Q và U.

0:07:56.000,0:07:58.000
Theo sau biểu tượng này lần lượt có thể là

0:07:58.000,0:08:01.000
các biểu tượng như hình cá và một số biểu tượng khác,

0:08:01.000,0:08:03.000
nhưng không bao giờ bằng những[br]dấu hiệu ở phía dưới.

0:08:03.000,0:08:05.000
Và hơn nữa, có một số dấu hiệu

0:08:05.000,0:08:07.000
thường nằm ở kết thúc văn bản,

0:08:07.000,0:08:09.000
chẳng hạn như kí tự có hình chiếc hũ này

0:08:09.000,0:08:11.000
và kí tự này, trên thực tế, là

0:08:11.000,0:08:13.000
kí tự thường gặp nhất trong các đoạn văn.

0:08:13.000,0:08:16.000
Với mô hình như vậy, đây là ý kiến của chúng tôi.

0:08:16.000,0:08:18.000
Ý kiến ở đây là sử dụng một máy tính

0:08:18.000,0:08:20.000
để tìm hiểu những mô hình,

0:08:20.000,0:08:23.000
và vì vậy chúng tôi đã cho máy tính các đoạn văn đã tìm được.

0:08:23.000,0:08:25.000
Và các máy tính đã học được một mô hình thống kê

0:08:25.000,0:08:27.000
trong đó các ký hiệu có xu hướng xuất hiện cùng nhau

0:08:27.000,0:08:29.000
và biểu tượng mà có xu hướng đi theo nhau.

0:08:29.000,0:08:31.000
Theo mô hình của máy tính,

0:08:31.000,0:08:34.000
chúng ta đánh giá mô hình bằng khảo sát bản chất của chúng

0:08:34.000,0:08:36.000
Vì vậy, chúng tôi cố ý xóa một số ký hiệu,

0:08:36.000,0:08:39.000
và chúng tôi có thể yêu cầu nó dự đoán[br]những biểu tượng đã bị xóa

0:08:39.000,0:08:42.000
Dưới đây là một số ví dụ.

0:08:45.000,0:08:47.000
Bạn có thể xem đây

0:08:47.000,0:08:49.000
có lẽ như môt trò chơi cố nhất

0:08:49.000,0:08:52.000
của "Bánh Xe Vận Mệnh."

0:08:53.000,0:08:55.000
Chúng tôi tìm thấy

0:08:55.000,0:08:57.000
các máy tính đã thành công trong 75 phần trăm[br]các trường hợp

0:08:57.000,0:08:59.000
trong việc dự đoán các biểu tượng chính xác.

0:08:59.000,0:09:01.000
Trong các trường hợp còn lại,

0:09:01.000,0:09:04.000
thường thì dự đoán chính xác nằm ở[br]lần thứ hai hay ba.

0:09:04.000,0:09:06.000
Ngoài ra còn có ứng dụng thực tế

0:09:06.000,0:09:08.000
cho quy trình đặc biệt này.

0:09:08.000,0:09:10.000
Có rất nhiều những văn bản bị hư hỏng.

0:09:10.000,0:09:12.000
Dưới đây là một ví dụ về một văn bản như vậy.

0:09:12.000,0:09:15.000
Và chúng ta có thể sử dụng mô hình máy tính hiện nay[br]để cố gắng hoàn thành văn bản này

0:09:15.000,0:09:17.000
và thực hiện một dự đoán tốt nhất.

0:09:17.000,0:09:20.000
Dưới đây là một ví dụ về một biểu tượng mà đã được dự đoán.

0:09:20.000,0:09:22.000
Và điều này có thể thực sự hữu ích khi chúng tôi[br]cố gắng giải mã các văn bản

0:09:22.000,0:09:25.000
bằng cách tạo ra nhiều dữ liệu mà chúng tôi[br]có thể phân tích.

0:09:25.000,0:09:28.000
Bây giờ đây là một điều khác bạn có thể làm[br]với các mô hình máy tính.

0:09:28.000,0:09:30.000
Hãy tưởng tượng một con khỉ

0:09:30.000,0:09:32.000
ngồi ở trước bàn phím.

0:09:32.000,0:09:35.000
Tôi nghĩ rằng bạn có thể nhận được một mớ chữ cái[br]lộn xộn ngẫu nhiên trông như thế này.

0:09:35.000,0:09:37.000
Mớ trộn lộn ngẫu nhiên như thế của các chữ cái

0:09:37.000,0:09:39.000
có mức độ ngẫu nhiên (entropy) cao.

0:09:39.000,0:09:41.000
Đây là một thuật ngữ lý thuyết vật lý và thông tin.

0:09:41.000,0:09:44.000
Nhưng chỉ cần tưởng tượng đó là một mớ[br]chữ cái lẫn lộn ngẫu nhiên.

0:09:44.000,0:09:48.000
Bao nhiêu người trong các bạn đã đổ cà phê[br]lên bàn phím?

0:09:48.000,0:09:50.000
Bạn có thể dính phải việc kẹt phím

0:09:50.000,0:09:53.000
vì vậy một biểu tượng được lặp đi lặp lại nhiều lần.

0:09:53.000,0:09:56.000
Kiểu trình tự này được cho là có mức độ ngẫu nhiên (entropy) [br]rất thấp

0:09:56.000,0:09:58.000
bởi vì không có sự thay đổi nào cả.

0:09:58.000,0:10:01.000
Ngôn ngữ, mặt khác, có độ ngẫu nhiên trung bình;

0:10:01.000,0:10:03.000
nó không phải quá cứng nhắc,

0:10:03.000,0:10:05.000
cũng không quá ngẫu nhiên.

0:10:05.000,0:10:07.000
Còn hệ thống chữ Indus thì sao?

0:10:07.000,0:10:11.000
Dưới đây là một biểu đồ hiển thị mức độ[br]hỗn loạn của một nhóm

0:10:11.000,0:10:13.000
Bạn có thể thấy ở cao nhất là những chuỗi thống nhất ngẫu nhiên,

0:10:13.000,0:10:15.000
đó là một mớ lộn xộn ngẫu nhiên của các chữ cái,

0:10:15.000,0:10:17.000
và hay nữa, chúng tôi cũng tìm thấy

0:10:17.000,0:10:20.000
trình tự DNA trong hệ gen của con người và nhạc cụ.

0:10:20.000,0:10:22.000
Và cả hai đều rất, rất linh hoạt,

0:10:22.000,0:10:24.000
đó là lý do tại sao bạn tìm thấy chúng trong[br]phạm vi rất rộng.

0:10:24.000,0:10:26.000
Vào cuối thấp của quy mô,

0:10:26.000,0:10:28.000
bạn tìm thấy một chuỗi cứng nhắc, một chuỗi toàn điểm A,

0:10:28.000,0:10:30.000
và bạn cũng tìm thấy một chương trình máy tính,

0:10:30.000,0:10:32.000
trong trường hợp này bằng ngôn ngữ Fortran,

0:10:32.000,0:10:34.000
mà tuân theo quy tắc thực sự nghiêm ngặt.

0:10:34.000,0:10:36.000
Văn bản ngôn ngữ

0:10:36.000,0:10:38.000
nằm ở khoảng giữa.

0:10:38.000,0:10:40.000
Còn hệ thống chữ Indus thì sao?

0:10:40.000,0:10:42.000
Chúng tôi thấy rằng hệ thống chữ Indus

0:10:42.000,0:10:44.000
thực sự nằm trong phạm vi của các văn bản.

0:10:44.000,0:10:46.000
Khi kết quả này được công bố đầu tiên,

0:10:46.000,0:10:49.000
nó đã gây nhiều tranh cãi.

0:10:49.000,0:10:52.000
Có những người kêu la phản đối,

0:10:52.000,0:10:54.000
và những người này là những người tin tưởng

0:10:54.000,0:10:57.000
rằng hệ thống chữ Indus không đại diện cho ngôn ngữ.

0:10:57.000,0:10:59.000
Tôi thậm chí bắt đầu nhận được những lá thư căm ghét

0:10:59.000,0:11:01.000
Học sinh của tôi nói

0:11:01.000,0:11:04.000
rằng tôi nên thực sự nghiêm túc xem xét[br]việc phòng thân.

0:11:04.000,0:11:06.000
Ai có thể nghĩ

0:11:06.000,0:11:08.000
giải mã có thể là một nghề nguy hiểm không?

0:11:08.000,0:11:10.000
Kết quả này đã cho thấy những điều gì?

0:11:10.000,0:11:12.000
Nó cho thấy rằng hệ thống chữ Indus

0:11:12.000,0:11:14.000
chia sẻ một tính chất quan trọng của ngôn ngữ.

0:11:14.000,0:11:16.000
Vì vậy, như câu nói xưa,

0:11:16.000,0:11:18.000
nếu nó trông giống như một hệ thống ngôn ngữ

0:11:18.000,0:11:20.000
và nó hoạt động như một hệ thống ngôn ngữ

0:11:20.000,0:11:23.000
thì có lẽ chúng ta có thể có một hệ thống[br]ngôn ngữ trong tay.

0:11:23.000,0:11:25.000
Có bằng chứng nào khác

0:11:25.000,0:11:27.000
chữ viết liệu có thể mã hóa được ngôn ngữ?

0:11:27.000,0:11:30.000
Vâng chữ viết thực sự có thể mã hóa nhiều ngôn ngữ.

0:11:30.000,0:11:33.000
Vì vậy, ví dụ, đây là một câu viết bằng tiếng Anh

0:11:33.000,0:11:35.000
và cùng một câu được viết bằng tiếng Hà Lan

0:11:35.000,0:11:37.000
sử dụng các chữ cái tương tự của bảng chữ cái.

0:11:37.000,0:11:40.000
Nếu bạn không biết tiếng Hà Lan và bạn chỉ biết tiếng Anh

0:11:40.000,0:11:42.000
và tôi đưa cho bạn một số từ bằng tiếng Hà Lan,

0:11:42.000,0:11:44.000
bạn sẽ cho tôi biết rằng những từ này chứa

0:11:44.000,0:11:46.000
một số mẫu rất bất bình thường.

0:11:46.000,0:11:48.000
Một số chữ có vẻ không đúng,

0:11:48.000,0:11:51.000
và bạn sẽ nói những từ này có lẽ không phải từ tiếng Anh.

0:11:51.000,0:11:53.000
Điều tương tự cũng xảy ra trong trường hợp[br]của hệ thống chữ Indus.

0:11:53.000,0:11:55.000
Máy tính đã tìm thấy một số văn bản

0:11:55.000,0:11:57.000
đây là hai trong số chúng,

0:11:57.000,0:11:59.000
có cấu trúc rất không bình thường.

0:11:59.000,0:12:01.000
Ví dụ như mẫu đầu tiên

0:12:01.000,0:12:04.000
có tới hai kí hiệu hình cái hũ

0:12:04.000,0:12:06.000
Đây là dấu hiệu thường được bắt gặp nhất

0:12:06.000,0:12:08.000
trong những văn bản tiếng Indus,

0:12:08.000,0:12:10.000
và nó chỉ có trong văn bản này

0:12:10.000,0:12:12.000
mà có tới hai cái cùng lúc

0:12:12.000,0:12:14.000
Tại sao lại có trường hợp như vậy?

0:12:14.000,0:12:17.000
Chúng tôi đã đi lại và tìm nơi mà các văn bản[br]cụ thể đã được tìm thấy

0:12:17.000,0:12:19.000
và hóa ra chúng đã được tìm thấy

0:12:19.000,0:12:21.000
rất, rất xa từ thung lũng Indus.

0:12:21.000,0:12:24.000
Chúng đã được tìm thấy ở Iraq ngày nay và Iran.

0:12:24.000,0:12:26.000
Và tại sao chúng lại được tìm thấy ở đó?

0:12:26.000,0:12:28.000
Những gì tôi đã chưa nói với bạn là

0:12:28.000,0:12:30.000
người Indus đã rất, rất khéo kinh doanh

0:12:30.000,0:12:33.000
Họ đã từng giao dịch với những người[br]khá xa nơi họ sống,

0:12:33.000,0:12:36.000
và do đó, trong trường hợp này, họ đã đi[br]bằng đường biển

0:12:36.000,0:12:39.000
lên tới tận Lưỡng Hà, Iraq ngày nay.

0:12:39.000,0:12:41.000
Và những gì có vẻ như đã xảy ra ở đây

0:12:41.000,0:12:44.000
là các thương gia Indus, các thương gia,

0:12:44.000,0:12:47.000
đã sử dụng chữ viết này để viết một[br]ngôn ngữ nước ngoài.

0:12:47.000,0:12:49.000
Nó giống như ví dụ về tiếng Anh và Hà Lan.

0:12:49.000,0:12:51.000
Và đó sẽ giải thích tại sao chúng ta có những mô hình kỳ lạ

0:12:51.000,0:12:54.000
mà chúng khác xa với loại chữ viết được tìm thấy

0:12:54.000,0:12:57.000
nơi thung lũng Indus.

0:12:57.000,0:12:59.000
Điều này gợi nên ý nghĩ rằng, chữ viểt Indus

0:12:59.000,0:13:02.000
có thể đã được sử dụng để viểt nhiều thứ[br]ngôn ngữ khác nhau.

0:13:02.000,0:13:05.000
Kết quả chúng ta đã có dường như chỉ đến kết luận

0:13:05.000,0:13:08.000
rằng hệ thống chữ Indus có thể đại diện cho ngôn ngữ.

0:13:08.000,0:13:10.000
Nếu nó đại diện cho ngôn ngữ,

0:13:10.000,0:13:12.000
làm thế nào để chúng ta đọc các biểu tượng?

0:13:12.000,0:13:14.000
Đó là thách thức lớn tiếp theo của chúng tôi.

0:13:14.000,0:13:16.000
Bạn có thể để ý thấy nhiều kí hiệu

0:13:16.000,0:13:18.000
trông giống như hình ảnh của con người,[br]của các loài côn trùng,

0:13:18.000,0:13:21.000
của các loài cá, các loài chim.

0:13:21.000,0:13:23.000
Hầu hết các chữ viết cổ xưa

0:13:23.000,0:13:25.000
sử dụng các nguyên tắc đố tên,

0:13:25.000,0:13:28.000
đó là, sử dụng hình ảnh đại diện cho các từ.

0:13:28.000,0:13:31.000
ví dụ, đây là một từ.

0:13:31.000,0:13:33.000
Bạn có thể viết nó bằng cách sử dụng hình ảnh không?

0:13:33.000,0:13:35.000
Tôi sẽ cho bạn một vài giây.

0:13:35.000,0:13:37.000
Xong chưa?

0:13:37.000,0:13:39.000
Được rồi, tốt

0:13:39.000,0:13:41.000
Đây là đáp án của tôi

0:13:41.000,0:13:43.000
Bạn có thể sử dụng hình ảnh của một con ong[br]theo sau là một ảnh của một chiếc lá -

0:13:43.000,0:13:45.000
và đó là "niềm tin", bên phải.

0:13:45.000,0:13:47.000
Có thể có các giải pháp khác.

0:13:47.000,0:13:49.000
Trong trường hợp của hệ thống chữ Indus,

0:13:49.000,0:13:51.000
vấn đề là ngược lại.

0:13:51.000,0:13:54.000
Bạn phải tìm ra các âm thanh của mỗi hình ảnh

0:13:54.000,0:13:56.000
như vậy toàn bộ chuỗi mới có ý nghĩa.

0:13:56.000,0:13:59.000
Vì vậy, đây là giống như một trò đố ô chữ,

0:13:59.000,0:14:02.000
ngoại trừ việc này như là mẹ của tất cả các trò đố ô chữ

0:14:02.000,0:14:06.000
bởi vì hậu quả rất cao nếu ta giải mã nó.

0:14:06.000,0:14:09.000
Đồng nghiệp của tôi, Iravatham Mahadevan[br]và Asko Parpola,

0:14:09.000,0:14:11.000
đã có một số cải tiến cụ thể về vấn đề này

0:14:11.000,0:14:13.000
tôi muốn cung cấp cho bạn một ví dụ nhanh[br]về công việc của Parpola

0:14:13.000,0:14:15.000
Dưới đây là một đoạn thực sự ngắn.

0:14:15.000,0:14:18.000
Nó chứa bảy nét thẳng đứng tiếp theo là[br]dấu hiệu giống cá này.

0:14:18.000,0:14:20.000
Và tôi muốn đề cập rằng con dấu này[br]đã được sử dụng

0:14:20.000,0:14:22.000
cho dập thẻ đất sét

0:14:22.000,0:14:24.000
mà đã được gắn vào bó của hàng hóa,

0:14:24.000,0:14:27.000
vì vậy nó rất có thể là những thẻ này,[br]ít nhất là một số trong số chúng.

0:14:27.000,0:14:29.000
chứa tên của thương gia.

0:14:29.000,0:14:31.000
Và hóa ra rằng ở Ấn Độ

0:14:31.000,0:14:33.000
có một truyền thống lâu đời

0:14:33.000,0:14:35.000
tên được dựa trên lá số tử vi

0:14:35.000,0:14:38.000
và chòm sao có mặt tại thời điểm sinh.

0:14:38.000,0:14:40.000
Trong các ngôn ngữ Dravidian,

0:14:40.000,0:14:42.000
từ cho cá là "meen"

0:14:42.000,0:14:45.000
điều cũng xảy ra với từ ngữ cho chữ sao

0:14:45.000,0:14:47.000
Và như vậy bảy ngôi sao

0:14:47.000,0:14:49.000
sẽ có nghĩa là "elu meen,"

0:14:49.000,0:14:51.000
đó là từ Dravidian

0:14:51.000,0:14:53.000
cho chòm Bắc Đẩu.

0:14:53.000,0:14:56.000
Tương tự như vậy, có một chuỗi sáu sao,

0:14:56.000,0:14:58.000
và dịch thành "aru meen,"

0:14:58.000,0:15:00.000
đó là tên Dravidian cũ

0:15:00.000,0:15:02.000
cho chòm sao Tua Rua (Pleiades).

0:15:02.000,0:15:05.000
Và cuối cùng, có những kết hợp khác,

0:15:05.000,0:15:08.000
chẳng hạn như kí hiệu này như hình con cá [br]với mái nhà trên đỉnh đầu.

0:15:08.000,0:15:11.000
Và đó có thể được dịch thành "mey meen,"

0:15:11.000,0:15:14.000
đó là tên Dravidian cũ cho sao Thổ.

0:15:14.000,0:15:16.000
Vì vậy, đó là khá thú vị.

0:15:16.000,0:15:18.000
Có vẻ như chúng ta đang đi tới đâu đó.

0:15:18.000,0:15:20.000
Nhưng liệu điều này chứng minh

0:15:20.000,0:15:22.000
rằng con dấu này chứa tên Dravidian

0:15:22.000,0:15:24.000
dựa trên các hành tinh và các chòm sao sao?

0:15:24.000,0:15:26.000
Cũng chưa.

0:15:26.000,0:15:28.000
Vì vậy, chúng tôi không có cách nào chứng thực

0:15:28.000,0:15:30.000
những con chữ cụ thể,

0:15:30.000,0:15:33.000
nhưng nếu càng có nhiều câu trở nên có nghĩa hơn

0:15:33.000,0:15:35.000
và nếu những chuỗi càng dài hơn

0:15:35.000,0:15:37.000
trở nên đúng,

0:15:37.000,0:15:39.000
thì chúng ta biết rằng mình đang đi đúng hướng.

0:15:39.000,0:15:41.000
Hôm nay,

0:15:41.000,0:15:44.000
chúng ta có thể viết một từ như TED

0:15:44.000,0:15:47.000
trong chữ tượng hình Ai Cập và trong chữ hình nêm,

0:15:47.000,0:15:49.000
vì cả hai đã được giải mã

0:15:49.000,0:15:51.000
trong thế kỷ 19.

0:15:51.000,0:15:53.000
Các giải mã của hai ngôn ngữ

0:15:53.000,0:15:56.000
cho phép những nền văn minh nầy[br]trò chuyện với chúng ta cách trực tiếp.

0:15:56.000,0:15:58.000
Người Maya

0:15:58.000,0:16:00.000
bắt đầu nói với chúng ta trong thế kỷ 20,

0:16:00.000,0:16:03.000
nhưng nền văn minh Indus vẫn im lặng.

0:16:03.000,0:16:05.000
Tại sao chúng ta phải quan tâm?

0:16:05.000,0:16:07.000
Nền văn minh Indus không thuộc

0:16:07.000,0:16:09.000
về những người Ấn Độ hay Nam Bắc Ấn Độ

0:16:09.000,0:16:11.000
hoặc người Pakistan;

0:16:11.000,0:16:13.000
nó thuộc về tất cả chúng ta.

0:16:13.000,0:16:15.000
Đây là những tổ tiên của chúng ta -

0:16:15.000,0:16:17.000
của bạn và tôi.

0:16:17.000,0:16:19.000
Họ im lặng

0:16:19.000,0:16:21.000
bởi một tai nạn đáng tiếc của lịch sử.

0:16:21.000,0:16:23.000
Nếu chúng ta giải mã được chữ viết,

0:16:23.000,0:16:25.000
chúng ta sẽ giúp họ nói chuyện với chúng ta lần nữa

0:16:25.000,0:16:28.000
Họ sẽ nói với chúng ta về điều gì?

0:16:28.000,0:16:31.000
Chúng ta sẽ tìm thấy gì ở họ? Về chúng ta?

0:16:31.000,0:16:34.000
Tôi rất mong đợi để tìm hiểu.

0:16:34.000,0:16:36.000
Cảm ơn

0:16:36.000,0:16:40.000
(Vỗ tay)