1
00:00:06,837 --> 00:00:09,747
1980'lerde Kanzi adındaki bir bonobo

2
00:00:09,747 --> 00:00:13,537
konuşma veya işaret dili olmadan
nesneleri ve eylemleri temsil eden

3
00:00:13,537 --> 00:00:17,017
soyut sembollerden oluşan 
bir tuş dizisi kullanarak

4
00:00:17,017 --> 00:00:20,798
insanlarla daha önce hiç görülmemiş 
düzeyde iletişim kurmayı öğrendi.

5
00:00:20,798 --> 00:00:25,821
Bu sembollerden birkaçını 
sırasıyla göstererek istekte bulunmak,

6
00:00:25,821 --> 00:00:28,401
araştırmacıların sözel sorularına 
cevap vermek

7
00:00:28,401 --> 00:00:32,101
ve fiziksel olarak bulunmayan objeleri 
ifade etmek için diziler oluşturdu.

8
00:00:32,101 --> 00:00:34,791
Kanzi'nin heyecan verici başarısı

9
00:00:34,791 --> 00:00:37,041
bir husustaki tartışmanın 
fitilini ateşledi:

10
00:00:37,041 --> 00:00:40,151
Kanzi dil mi öğrenmişti?

11
00:00:40,151 --> 00:00:43,851
Dil dediğimiz şey, 
iletişimden daha özgü bir şeydir.

12
00:00:43,851 --> 00:00:46,511
Dil zihnimizdekilerin 
paylaşılmasıyla alakalıdır:

13
00:00:46,511 --> 00:00:49,871
Hikayeler, görüşler, sorular,
geçmiş veya gelecek,

14
00:00:49,871 --> 00:00:52,801
hayal edilen zamanlar 
ve mekanlar, fikirler.

15
00:00:52,801 --> 00:00:54,811
Esasen bu açık uçlu

16
00:00:54,811 --> 00:00:59,005
ve sınırsız sayıdaki şeyi
söylemek için kullanılabilir.

17
00:00:59,005 --> 00:01:02,531
Birçok araştırmacı sadece insanların 
dile sahip olduğuna

18
00:01:02,531 --> 00:01:06,111
ve diğer türlerin iletişim kurmak için 
kullandığı işaretlerin ve çağrıların

19
00:01:06,111 --> 00:01:07,741
dil olmadığına ikna olmuş durumda.

20
00:01:07,741 --> 00:01:12,290
Bu çağrıların ve işaretlerin her biri
belli bir mesaja karşılık geliyor,

21
00:01:12,290 --> 00:01:17,870
daha karmaşık fikirleri oluşturmayan
sınırlı sayıdaki mesajlar.

22
00:01:17,870 --> 00:01:21,760
Örneğin, bir maymun türü 
yılan gibi bir yırtıcıyı kasteden

23
00:01:21,760 --> 00:01:24,550
özgül bir çağrı yeteneğine sahip olabilir.

24
00:01:24,550 --> 00:01:29,459
Ama dil aracılığıyla ”yılana dikkat edin”
demenin sayısız yolu var.

25
00:01:29,459 --> 00:01:31,794
Bu zamana dek, hiçbir hayvan iletişimi

26
00:01:31,794 --> 00:01:34,724
insan dilinin açık uçluluğuna 
sahipmiş gibi görünmüyor.

27
00:01:34,724 --> 00:01:38,004
Hayvanların kafalarının içinde
ne döndüğünü tam olarak bilemiyoruz

28
00:01:38,004 --> 00:01:41,763
ve dilin bu tanımı 
veya onu değerlendirdiğimiz yöntemler

29
00:01:41,763 --> 00:01:43,103
onları kapsamıyor.

30
00:01:43,103 --> 00:01:46,593
Ancak bildiğimiz kadarıyla
sadece insanlar dile sahip

31
00:01:46,593 --> 00:01:50,593
ve insanlar 7000'e yakın 
ayrı dili konuşabilirken

32
00:01:50,593 --> 00:01:53,323
herhangi bir çocuk 
herhangi bir dili öğrenebilir.

33
00:01:53,323 --> 00:01:59,003
Bu dilin altında yatan biyolojik makinenin
hepimiz için ortak olduğunu gösteriyor.

34
00:01:59,003 --> 00:02:01,663
O zaman dil insanlık için 
ne anlama geliyor?

35
00:02:01,663 --> 00:02:05,931
Ne yapmamıza imkan sağlıyor 
ve nasıl elde ettik?

36
00:02:05,931 --> 00:02:10,210
Bu kabiliyeti tam olarak ne zaman elde
ettiğimiz hala çözülmemiş bir mesele.

37
00:02:10,210 --> 00:02:13,720
Şempanzeler ve bonobolar
yaşayan en yakın akrabalarımız

38
00:02:13,720 --> 00:02:16,240
fakat insanların geldiği soy

39
00:02:16,240 --> 00:02:20,580
dört milyon yıldan daha uzun bir süre önce
diğer büyük apelerden ayrıldı.

40
00:02:20,580 --> 00:02:24,350
Aralarında şu an nesli 
tükenmiş olan birçok tür var.

41
00:02:24,350 --> 00:02:26,537
Bu, onların dile veya bunun gibi bir şeye

42
00:02:26,537 --> 00:02:29,167
sahip olup olmadıklarını 
bilmemizi baya zorlaştırıyor.

43
00:02:29,167 --> 00:02:33,277
Ama büyük maymunlar dilin kökenleriyle
ilgili bir ipucu veriyor:

44
00:02:33,277 --> 00:02:37,277
Kkonuşmadan ziyade 
işaret olarak başlamış olabilir.

45
00:02:37,277 --> 00:02:40,002
Büyük maymunlar doğada seslenmekten

46
00:02:40,002 --> 00:02:42,622
çok daha özgürce birbirlerine
işaret edebilirler.

47
00:02:42,622 --> 00:02:46,072
Dil pleistosen dönemi sırasında,
iki veya üç milyon yıl önce,

48
00:02:46,072 --> 00:02:50,314
nihayetinde kendi türümüz 
homo sapiens'i meydana getirecek

49
00:02:50,314 --> 00:02:54,509
Homo cinsinin ortaya çıkmasıyla
şekil almaya başlamış olabilir.

50
00:02:54,509 --> 00:02:56,211
Beyin boyutu üçe katlandı,

51
00:02:56,211 --> 00:02:59,347
iki ayaklılık elleri 
iletişim için serbest bıraktı.

52
00:02:59,347 --> 00:03:02,517
İşaretsel iletişimden işaretsel dile,

53
00:03:02,517 --> 00:03:06,760
objelere işaret etmekten
pandomimik eylemlere,

54
00:03:06,760 --> 00:03:10,353
daha verimli soyut işaretlemeye
bir geçiş olmuş olabilir.

55
00:03:10,353 --> 00:03:15,384
İşaretsel iletişimin soyutlaşması
görsellere olan ihtiyacı ortadan kaldırıp

56
00:03:15,384 --> 00:03:18,394
sözlü dile geçişin zeminini oluşturacaktı.

57
00:03:18,394 --> 00:03:21,484
Gerçi bu geçiş muhtemelen 
daha sonra gerçekleşecekti.

58
00:03:21,484 --> 00:03:25,956
Net bir şekilde konuşma 
belli bir şekle sahip ses yoluna bağlıdır.

59
00:03:25,956 --> 00:03:30,356
En yakın soydaşlarımız bile,
Neandertaller ve Denisovanlar,

60
00:03:30,356 --> 00:03:32,716
ideal olmayan ses yollarına sahipti.

61
00:03:32,716 --> 00:03:35,396
Buna rağmen muhtemelen
belli bir düzeyde ses kapasitesine

62
00:03:35,396 --> 00:03:36,976
ve hatta dile sahiptiler.

63
00:03:36,976 --> 00:03:40,156
Sadece insanlar ideal ses yoluna sahiptir.

64
00:03:40,156 --> 00:03:45,544
Konuşulan kelimeler elleri alet kullanımı
ve taşımacılık için serbest bıraktı.

65
00:03:45,544 --> 00:03:48,074
Bundan dolayı türümüzün 
egemenliğine yol açan şey

66
00:03:48,074 --> 00:03:52,394
dilin ortaya çıkışından ziyade
konuşmanın ortaya çıkması olabilir.

67
00:03:52,394 --> 00:03:55,953
Dil çok derinlemesine bir şekilde 
karmaşık düşünceye,

68
00:03:55,953 --> 00:03:57,894
algıya ve motor fonksiyonlara bağlı ki

69
00:03:57,894 --> 00:04:01,916
biyolojik kökenlerini açığa çıkarmak zor.

70
00:04:01,916 --> 00:04:04,426
Devam eden en büyük gizemlerden 
bazıları şunlardır:

71
00:04:04,426 --> 00:04:08,178
Hangi boyutta dilimiz bir kabiliyet olarak
insanlığı şekillendirdi

72
00:04:08,178 --> 00:04:11,338
ve hangi boyutta 
insanlık dile şekil verdi?

73
00:04:11,338 --> 00:04:12,498
Hangisi önce gelir:

74
00:04:12,498 --> 00:04:15,508
öngörebildiğimiz çok sayıdaki 
muhtemel senaryolar mı

75
00:04:15,508 --> 00:04:17,788
yoksa onları paylaşabilme yeteneğimiz mi?