0:00:06.837,0:00:09.747
1980'lerde Kanzi adındaki bir bonobo

0:00:09.747,0:00:13.537
konuşma veya işaret dili olmadan[br]nesneleri ve eylemleri temsil eden

0:00:13.537,0:00:17.017
soyut sembollerden oluşan [br]bir tuş dizisi kullanarak

0:00:17.017,0:00:20.798
insanlarla daha önce hiç görülmemiş [br]düzeyde iletişim kurmayı öğrendi.

0:00:20.798,0:00:25.821
Bu sembollerden birkaçını [br]sırasıyla göstererek istekte bulunmak,

0:00:25.821,0:00:28.401
araştırmacıların sözel sorularına [br]cevap vermek

0:00:28.401,0:00:32.101
ve fiziksel olarak bulunmayan objeleri [br]ifade etmek için diziler oluşturdu.

0:00:32.101,0:00:34.791
Kanzi'nin heyecan verici başarısı

0:00:34.791,0:00:37.041
bir husustaki tartışmanın [br]fitilini ateşledi:

0:00:37.041,0:00:40.151
Kanzi dil mi öğrenmişti?

0:00:40.151,0:00:43.851
Dil dediğimiz şey, [br]iletişimden daha özgü bir şeydir.

0:00:43.851,0:00:46.511
Dil zihnimizdekilerin [br]paylaşılmasıyla alakalıdır:

0:00:46.511,0:00:49.871
Hikayeler, görüşler, sorular,[br]geçmiş veya gelecek,

0:00:49.871,0:00:52.801
hayal edilen zamanlar [br]ve mekanlar, fikirler.

0:00:52.801,0:00:54.811
Esasen bu açık uçlu

0:00:54.811,0:00:59.005
ve sınırsız sayıdaki şeyi[br]söylemek için kullanılabilir.

0:00:59.005,0:01:02.531
Birçok araştırmacı sadece insanların [br]dile sahip olduğuna

0:01:02.531,0:01:06.111
ve diğer türlerin iletişim kurmak için [br]kullandığı işaretlerin ve çağrıların

0:01:06.111,0:01:07.741
dil olmadığına ikna olmuş durumda.

0:01:07.741,0:01:12.290
Bu çağrıların ve işaretlerin her biri[br]belli bir mesaja karşılık geliyor,

0:01:12.290,0:01:17.870
daha karmaşık fikirleri oluşturmayan[br]sınırlı sayıdaki mesajlar.

0:01:17.870,0:01:21.760
Örneğin, bir maymun türü [br]yılan gibi bir yırtıcıyı kasteden

0:01:21.760,0:01:24.550
özgül bir çağrı yeteneğine sahip olabilir.

0:01:24.550,0:01:29.459
Ama dil aracılığıyla ”yılana dikkat edin”[br]demenin sayısız yolu var.

0:01:29.459,0:01:31.794
Bu zamana dek, hiçbir hayvan iletişimi

0:01:31.794,0:01:34.724
insan dilinin açık uçluluğuna [br]sahipmiş gibi görünmüyor.

0:01:34.724,0:01:38.004
Hayvanların kafalarının içinde[br]ne döndüğünü tam olarak bilemiyoruz

0:01:38.004,0:01:41.763
ve dilin bu tanımı [br]veya onu değerlendirdiğimiz yöntemler

0:01:41.763,0:01:43.103
onları kapsamıyor.

0:01:43.103,0:01:46.593
Ancak bildiğimiz kadarıyla[br]sadece insanlar dile sahip

0:01:46.593,0:01:50.593
ve insanlar 7000'e yakın [br]ayrı dili konuşabilirken

0:01:50.593,0:01:53.323
herhangi bir çocuk [br]herhangi bir dili öğrenebilir.

0:01:53.323,0:01:59.003
Bu dilin altında yatan biyolojik makinenin[br]hepimiz için ortak olduğunu gösteriyor.

0:01:59.003,0:02:01.663
O zaman dil insanlık için [br]ne anlama geliyor?

0:02:01.663,0:02:05.931
Ne yapmamıza imkan sağlıyor [br]ve nasıl elde ettik?

0:02:05.931,0:02:10.210
Bu kabiliyeti tam olarak ne zaman elde[br]ettiğimiz hala çözülmemiş bir mesele.

0:02:10.210,0:02:13.720
Şempanzeler ve bonobolar[br]yaşayan en yakın akrabalarımız

0:02:13.720,0:02:16.240
fakat insanların geldiği soy

0:02:16.240,0:02:20.580
dört milyon yıldan daha uzun bir süre önce[br]diğer büyük apelerden ayrıldı.

0:02:20.580,0:02:24.350
Aralarında şu an nesli [br]tükenmiş olan birçok tür var.

0:02:24.350,0:02:26.537
Bu, onların dile veya bunun gibi bir şeye

0:02:26.537,0:02:29.167
sahip olup olmadıklarını [br]bilmemizi baya zorlaştırıyor.

0:02:29.167,0:02:33.277
Ama büyük maymunlar dilin kökenleriyle[br]ilgili bir ipucu veriyor:

0:02:33.277,0:02:37.277
Kkonuşmadan ziyade [br]işaret olarak başlamış olabilir.

0:02:37.277,0:02:40.002
Büyük maymunlar doğada seslenmekten

0:02:40.002,0:02:42.622
çok daha özgürce birbirlerine[br]işaret edebilirler.

0:02:42.622,0:02:46.072
Dil pleistosen dönemi sırasında,[br]iki veya üç milyon yıl önce,

0:02:46.072,0:02:50.314
nihayetinde kendi türümüz [br]homo sapiens'i meydana getirecek

0:02:50.314,0:02:54.509
Homo cinsinin ortaya çıkmasıyla[br]şekil almaya başlamış olabilir.

0:02:54.509,0:02:56.211
Beyin boyutu üçe katlandı,

0:02:56.211,0:02:59.347
iki ayaklılık elleri [br]iletişim için serbest bıraktı.

0:02:59.347,0:03:02.517
İşaretsel iletişimden işaretsel dile,

0:03:02.517,0:03:06.760
objelere işaret etmekten[br]pandomimik eylemlere,

0:03:06.760,0:03:10.353
daha verimli soyut işaretlemeye[br]bir geçiş olmuş olabilir.

0:03:10.353,0:03:15.384
İşaretsel iletişimin soyutlaşması[br]görsellere olan ihtiyacı ortadan kaldırıp

0:03:15.384,0:03:18.394
sözlü dile geçişin zeminini oluşturacaktı.

0:03:18.394,0:03:21.484
Gerçi bu geçiş muhtemelen [br]daha sonra gerçekleşecekti.

0:03:21.484,0:03:25.956
Net bir şekilde konuşma [br]belli bir şekle sahip ses yoluna bağlıdır.

0:03:25.956,0:03:30.356
En yakın soydaşlarımız bile,[br]Neandertaller ve Denisovanlar,

0:03:30.356,0:03:32.716
ideal olmayan ses yollarına sahipti.

0:03:32.716,0:03:35.396
Buna rağmen muhtemelen[br]belli bir düzeyde ses kapasitesine

0:03:35.396,0:03:36.976
ve hatta dile sahiptiler.

0:03:36.976,0:03:40.156
Sadece insanlar ideal ses yoluna sahiptir.

0:03:40.156,0:03:45.544
Konuşulan kelimeler elleri alet kullanımı[br]ve taşımacılık için serbest bıraktı.

0:03:45.544,0:03:48.074
Bundan dolayı türümüzün [br]egemenliğine yol açan şey

0:03:48.074,0:03:52.394
dilin ortaya çıkışından ziyade[br]konuşmanın ortaya çıkması olabilir.

0:03:52.394,0:03:55.953
Dil çok derinlemesine bir şekilde [br]karmaşık düşünceye,

0:03:55.953,0:03:57.894
algıya ve motor fonksiyonlara bağlı ki

0:03:57.894,0:04:01.916
biyolojik kökenlerini açığa çıkarmak zor.

0:04:01.916,0:04:04.426
Devam eden en büyük gizemlerden [br]bazıları şunlardır:

0:04:04.426,0:04:08.178
Hangi boyutta dilimiz bir kabiliyet olarak[br]insanlığı şekillendirdi

0:04:08.178,0:04:11.338
ve hangi boyutta [br]insanlık dile şekil verdi?

0:04:11.338,0:04:12.498
Hangisi önce gelir:

0:04:12.498,0:04:15.508
öngörebildiğimiz çok sayıdaki [br]muhtemel senaryolar mı

0:04:15.508,0:04:17.788
yoksa onları paylaşabilme yeteneğimiz mi?