WEBVTT

00:00:06.898 --> 00:00:09.219
جگەرە باش نییە بۆمان.

00:00:09.219 --> 00:00:13.345
ئەمەش نوێ نییە،
دەیەیەکە بە زیانەکانی جگەرەمان زانیوە.

00:00:13.865 --> 00:00:16.860
بەڵام ئایا جگەرە چۆن زیانمان پێدەگەیەنێت؟

00:00:16.860 --> 00:00:19.192
با بزانین چی ڕوودەدات کاتێک پێکهاتەکانی

00:00:19.192 --> 00:00:20.851
دەچنە ناو جەستەمانەوە و

00:00:20.851 --> 00:00:25.478
چۆن قازانج دەکەین
کاتێک واز لە جگەرەکێشان دەهێنین.

00:00:25.478 --> 00:00:27.358
لەگەڵ هەر هەڵمژینێکدا،

00:00:27.358 --> 00:00:31.158
دوكەڵەکەی زیاتر لە ٥٠٠٠ ماددەی کیمیایی

00:00:31.158 --> 00:00:33.766
دەهێنێتە ناو شانەکانی جەستەمانەوە.

00:00:33.766 --> 00:00:37.444
لە سەرەتادا، قەتران، مادەیەکی کەتیرەیی ڕەش

00:00:37.444 --> 00:00:39.825
دەستدەکات بە داپۆشینی ددان و پوک،

00:00:39.825 --> 00:00:43.708
چینی مینای ددان لەناو دەبات،
و لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی کلۆربوون.

00:00:43.708 --> 00:00:47.721
بە تێپەڕبوونی کات،
کۆتایی دەمارەکان لە لووتدا لەناودەبات

00:00:47.721 --> 00:00:50.006
ئەمەش دەبێتە هۆی لەدەستدانی هەستی بۆنکردن.

00:00:50.006 --> 00:00:51.815
لە ناوەوەی ڕێڕەوی هەوا و سییەکانیشدا

00:00:51.815 --> 00:00:54.604
ئەگەری ڕوودانی تووشبوون بە نەخۆشی
زیاد دەکات

00:00:54.604 --> 00:00:59.277
هەروەها نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەک 
هەوکردنی بۆریچکەکان و هەڵئاوسان.

00:00:59.277 --> 00:01:01.707
بە لەناو بردنی کوڵکەکان

00:01:01.707 --> 00:01:07.067
پێکهاتەیەکی زۆر بچووکە لە شێوەی موودایە 
کاری پاک ڕاگرتنی ڕێڕەوی هەوایە.

00:01:07.067 --> 00:01:09.504
پاشان تورەکەکانی هەوا پڕ دەکات،

00:01:09.504 --> 00:01:13.654
کیسەی بچووکی هەوان کاریان ئاڵوگۆڕکردنی
ئۆکسجین و دوانە ئۆکسیدی کاربۆنە

00:01:13.654 --> 00:01:15.258
لە نێوان سییەکان و خوێندا.

00:01:15.258 --> 00:01:20.251
گازێکی ژەهراوی بە ناوی یەکەم ئۆکسیدی
کاربۆن بەناو ئەو پەردەیەدا دەچێتە خوێنەوە،

00:01:20.251 --> 00:01:21.958
دەلکێت بە هیمۆگڵۆبینەوە

00:01:21.958 --> 00:01:23.561
جێی ئۆکسجین دەگرێتەوە

00:01:23.561 --> 00:01:26.771
کە بە شێوەیەکی ئاسایی
بە هەموو لەشدا دەگوێزرایەوە.

00:01:26.771 --> 00:01:30.380
ئەمە یەکێکە لەو هۆکارانەی کە جگەرە کێشان
دەتوانێت ببێتە هۆی کەمی ئۆکسجین و

00:01:30.380 --> 00:01:32.954
هەناسە سواری.

00:01:32.954 --> 00:01:35.121
لە ماوەی نزیکەی ١٠ چرکەدا،

00:01:35.121 --> 00:01:38.897
تەوژمی خوێن هاندەرێک بە ناوی نیکۆتین 
بەرەو دەماخ هەڵدەگرێت

00:01:38.897 --> 00:01:42.413
هانی دەردانی دۆپامین و
گوێزەرەوە دەمارییەکان دەدات

00:01:42.413 --> 00:01:43.689
لەگەڵ 
هۆڕمۆنی ئیندۆرفین

00:01:43.689 --> 00:01:47.684
کە هەستی خۆشی دەبەخشێت ئەمەش وا دەکات 
جگەرەکێشان بە زۆری ببێتە هۆی ئالوودەبوون

00:01:47.684 --> 00:01:50.043
نیکۆتین و ماددە کیمیاییەکانی تری ناو جگەرە

00:01:50.043 --> 00:01:53.006
بە شێوەیەکی بەردەوام دەبنە هۆی
تەسک بوونەوەی لوولەکانی خوێن و

00:01:53.006 --> 00:01:55.942
لەناو بردنی نەرمی پەردەی ناوەوەی،

00:01:55.942 --> 00:01:57.675
تەوژمی خوێن سنووردار دەکەن.

00:01:57.675 --> 00:02:00.957
ئەم کاریگەرییانەش دەبنە 
ئەستوور بوونی دیواری لوولەکانی خوێن و

00:02:00.957 --> 00:02:03.471
هانی ئەستوور بوونی پەڕەکانی خوێنیش دەدەن،

00:02:03.471 --> 00:02:06.055
ئەمەش ئەگەری دروستبوونی
تۆپەڵی خوێن زیاتر دەکات و

00:02:06.055 --> 00:02:08.929
دەبنە پاڵنەری نۆرەی دڵ و سەکتەی دەماخ.

00:02:08.929 --> 00:02:12.689
زۆر لە ماددە کیمیاییەکانی ناو جگەرە
دەتوانن ببنە گۆڕانی مەترسیدار لە

00:02:12.689 --> 00:02:15.965
دی ئێن ئەی جەستەدا کە دەبنە هۆی
دروست بوونی شێرپەنجە.

00:02:15.965 --> 00:02:18.955
سەرباری ئەمانەش، پێکهاتەکانی وەک
زەرنیخ و نیکل

00:02:18.955 --> 00:02:21.524
ڕەنگە پڕۆسەی چاک کردنەوەی
دی ئێن ئەی لەکاربخەن

00:02:21.524 --> 00:02:25.443
لەبەر ئەمە توانای جەستە بۆ 
بەڕەنگاربوونەوەی شێرپەنجە کەمدەبێتەوە،

00:02:25.443 --> 00:02:29.175
لە ڕاستیدا، لە نەتەوە یەکگرتووەکان
یەک لەسەر سێی مردنی تووشبوانی شێرپەنجە

00:02:29.175 --> 00:02:31.218
بەهۆی جگەرە کێشانەوە بووە.

00:02:31.218 --> 00:02:33.571
ئەمەش تەنها شێرپەنجەی سی نییە.

00:02:33.571 --> 00:02:36.938
جگەرەکێشان دەکرێت ببێتە هۆی شێرپەنجە لە
چەندین شانە و ئەندامەکاندا

00:02:36.938 --> 00:02:38.745
لەگەڵ تێکدانی توانای بینین و

00:02:38.745 --> 00:02:40.901
لاواز بوونی ئێسکەکان.

00:02:40.901 --> 00:02:43.110
توانای سکپڕبوون لە ئافرەتاندا لاواز دەکات.

00:02:43.110 --> 00:02:46.088
لە پیاوانیشدا ڕەنگە ببێتە هۆی
لەکار کەوتنی توانای ڕەپ بوون.

00:02:46.088 --> 00:02:47.785
بۆ ئەوانەی وازیان
لە جگەرە هێناوە،

00:02:47.785 --> 00:02:49.763
کاریگەرییەکی پێچەوانە و ئەرێنی هەیە.

00:02:49.763 --> 00:02:53.328
لەگەڵ قازانجێکی فیزیکی یەکسەری
و درێژخایەن.

00:02:53.328 --> 00:02:57.010
تەنها ٢٠ خولەک لە دوای کێشانی کۆتا جگەرە

00:02:57.010 --> 00:03:00.841
لێدانی دڵ و پەستانی خوێن 
دەچنەوە باری ئاسایی خۆیان.

00:03:00.841 --> 00:03:03.979
دوای ١٢ کاتژمێر ڕێژەی
یەکەم ئۆکسیدی کاربۆن جێگیر دەبێت،

00:03:04.259 --> 00:03:07.023
توانای خوێن بۆ هەڵگرتنی ئۆکسجین
زیاد دەکات.

00:03:07.023 --> 00:03:08.540
ڕۆژێک دوای وازهێنان لە جگەرە

00:03:08.540 --> 00:03:13.894
لەگەڵ ئاسایی بوونەوەی لێدانی دڵ و پەستانی
خوێن، مەترسی نۆرەی دڵیش کەمدەبێتەوە.

00:03:13.894 --> 00:03:15.170
دوای دوو ڕۆژ،

00:03:15.170 --> 00:03:20.094
کۆتایی دەمارەکان کە بەرپرسن لە بۆنکردن و 
تام کردن چاک دەبنەوە.

00:03:20.094 --> 00:03:23.520
لە دوای مانگێکیش سییەکان تەندروستتر دەبن،

00:03:23.520 --> 00:03:25.875
لەگەڵ کەمترین کۆکە و هەناسە سواری.

00:03:25.875 --> 00:03:28.999
کوڵکە نەرمەکانیش کە لە ڕێڕەوی هەوا 
و سییەکاندا هەن

00:03:28.999 --> 00:03:31.077
لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا دەژییەنەوە و

00:03:31.077 --> 00:03:35.340
لە دوای ٩ مانگیش دەکەونەوە کار،
باشتر بەرهەڵستی نەخۆشی دەکەن.

00:03:35.340 --> 00:03:37.717
لەگەڵ تێپەڕبوونی یەک ساڵ
وازهێنان لە جگەرەکێشان،

00:03:37.717 --> 00:03:42.761
لەگەڵ باشتر کارکردنی لوولەکانی خوێن، 
مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ کەم دەبێتەوە.

00:03:42.761 --> 00:03:44.025
لە دوای پێنج ساڵ،

00:03:44.025 --> 00:03:46.845
هەلی دروستبوونی تۆپەڵی خوێن، بە شێوەیەکی
بەرچاو کەمدەبێتەوە،

00:03:46.845 --> 00:03:49.751
مەترسی سەکتەی دەماخیش بەردەوام
کەم دەبێتەوە.

00:03:49.751 --> 00:03:53.352
دوای ١٠ ساڵ، ئەگەری دروست بوونی شێرپەنجەی
سی مەترسیدار

00:03:53.352 --> 00:03:55.398
بە ڕێژەی سەدا ٥٠ کەم دەبێتەوە،

00:03:55.398 --> 00:04:00.169
ڕەنگە لەبەر باشتربوونی توانای جەستە بێت
لە چاک کردنەوەی دی ئێن ئەی جارێکی دیکە.

00:04:00.169 --> 00:04:04.008
دوای پازدە ساڵیش، ئەگەری ڕوودانی 
نەخۆشییە تاجییەکانی دل

00:04:04.008 --> 00:04:07.522
ئاسایی وەک کەسێکی جگەرە نەکێشە.

00:04:07.522 --> 00:04:10.818
هیچ مەبەستێک نییە لە وا نیشاندانی
بەدەستهێنانی هەموو ئەمانە ئاسان بێت.

00:04:10.818 --> 00:04:13.640
وەستان لە جگەرە کێشان ڕەنگە ببێتە هۆی
خەمۆکی و دڵەڕاوکێ،

00:04:13.640 --> 00:04:15.582
بەهۆی کێشانەوەی نیکۆتینەوە.

00:04:15.582 --> 00:04:19.292
بەڵام بە خۆشحاڵییەوە، ئەم کاریگەرییانه‌
زۆرجار کاتیین.

00:04:19.292 --> 00:04:23.980
وازهێنانیش ئاسانتر دەبێت، 
سوپاس بۆ کارخانە پێشکەوتووەکانی ئامێر.

00:04:23.980 --> 00:04:26.426
جێگرەوەی نیکۆتین لەڕێی بنێشت،

00:04:26.426 --> 00:04:27.655
لەزگەی پێست،

00:04:27.655 --> 00:04:28.439
لەبزینەکان،

00:04:28.439 --> 00:04:29.352
سپراکان

00:04:29.352 --> 00:04:32.345
دەتوانن یارمەتیدەربن بۆ وازهێنان لە جگەرە.

00:04:32.345 --> 00:04:35.458
هەڵدەستن بە هاندانی وەرگرەکانی
نیکۆتین لە دەماخدا

00:04:35.458 --> 00:04:37.850
بەمەش ڕێگری لە نیشانەکانی
کەمی نیکۆتین دەکەن،

00:04:37.850 --> 00:04:40.758
بەبێ ماددەی کیمیایی زیانبەخشی دیکە.

00:04:40.758 --> 00:04:42.470
ڕاوێژکردن و بەژداری
گروپە پاڵپشتەکان

00:04:42.470 --> 00:04:44.413
چارەسەری ڕەفتارە بەئاگاکان،

00:04:44.413 --> 00:04:46.606
لەگەڵ ڕاهێنانی بەگوڕی مامناوەند

00:04:46.606 --> 00:04:50.061
یارمەتی جگەرەکێشەکان دەدەن بۆ وازهێنان
لە جگەرە.

00:04:50.061 --> 00:04:51.608
ئەوە هەواڵێکی خۆشە،

00:04:51.608 --> 00:04:56.256
کە وازهێنان خۆت و جەستەشت دەگەڕێنێتەوە
بۆ سەر ڕێگای تەندروست.