1
00:00:06,898 --> 00:00:09,219
جگەرە باش نییە بۆمان.

2
00:00:09,219 --> 00:00:13,345
ئەمەش نوێ نییە،
دەیەیەکە بە زیانەکانی جگەرەمان زانیوە.

3
00:00:13,865 --> 00:00:16,860
بەڵام ئایا جگەرە چۆن زیانمان پێدەگەیەنێت؟

4
00:00:16,860 --> 00:00:19,192
با بزانین چی ڕوودەدات کاتێک پێکهاتەکانی

5
00:00:19,192 --> 00:00:20,851
دەچنە ناو جەستەمانەوە و

6
00:00:20,851 --> 00:00:25,478
چۆن قازانج دەکەین
کاتێک واز لە جگەرەکێشان دەهێنین.

7
00:00:25,478 --> 00:00:27,358
لەگەڵ هەر هەڵمژینێکدا،

8
00:00:27,358 --> 00:00:31,158
دوكەڵەکەی زیاتر لە ٥٠٠٠ ماددەی کیمیایی

9
00:00:31,158 --> 00:00:33,766
دەهێنێتە ناو شانەکانی جەستەمانەوە.

10
00:00:33,766 --> 00:00:37,444
لە سەرەتادا، قەتران، مادەیەکی کەتیرەیی ڕەش

11
00:00:37,444 --> 00:00:39,825
دەستدەکات بە داپۆشینی ددان و پوک،

12
00:00:39,825 --> 00:00:43,708
چینی مینای ددان لەناو دەبات،
و لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی کلۆربوون.

13
00:00:43,708 --> 00:00:47,721
بە تێپەڕبوونی کات،
کۆتایی دەمارەکان لە لووتدا لەناودەبات

14
00:00:47,721 --> 00:00:50,006
ئەمەش دەبێتە هۆی لەدەستدانی هەستی بۆنکردن.

15
00:00:50,006 --> 00:00:51,815
لە ناوەوەی ڕێڕەوی هەوا و سییەکانیشدا

16
00:00:51,815 --> 00:00:54,604
ئەگەری ڕوودانی تووشبوون بە نەخۆشی
زیاد دەکات

17
00:00:54,604 --> 00:00:59,277
هەروەها نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەک 
هەوکردنی بۆریچکەکان و هەڵئاوسان.

18
00:00:59,277 --> 00:01:01,707
بە لەناو بردنی کوڵکەکان

19
00:01:01,707 --> 00:01:07,067
پێکهاتەیەکی زۆر بچووکە لە شێوەی موودایە 
کاری پاک ڕاگرتنی ڕێڕەوی هەوایە.

20
00:01:07,067 --> 00:01:09,504
پاشان تورەکەکانی هەوا پڕ دەکات،

21
00:01:09,504 --> 00:01:13,654
کیسەی بچووکی هەوان کاریان ئاڵوگۆڕکردنی
ئۆکسجین و دوانە ئۆکسیدی کاربۆنە

22
00:01:13,654 --> 00:01:15,258
لە نێوان سییەکان و خوێندا.

23
00:01:15,258 --> 00:01:20,251
گازێکی ژەهراوی بە ناوی یەکەم ئۆکسیدی
کاربۆن بەناو ئەو پەردەیەدا دەچێتە خوێنەوە،

24
00:01:20,251 --> 00:01:21,958
دەلکێت بە هیمۆگڵۆبینەوە

25
00:01:21,958 --> 00:01:23,561
جێی ئۆکسجین دەگرێتەوە

26
00:01:23,561 --> 00:01:26,771
کە بە شێوەیەکی ئاسایی
بە هەموو لەشدا دەگوێزرایەوە.

27
00:01:26,771 --> 00:01:30,380
ئەمە یەکێکە لەو هۆکارانەی کە جگەرە کێشان
دەتوانێت ببێتە هۆی کەمی ئۆکسجین و

28
00:01:30,380 --> 00:01:32,954
هەناسە سواری.

29
00:01:32,954 --> 00:01:35,121
لە ماوەی نزیکەی ١٠ چرکەدا،

30
00:01:35,121 --> 00:01:38,897
تەوژمی خوێن هاندەرێک بە ناوی نیکۆتین 
بەرەو دەماخ هەڵدەگرێت

31
00:01:38,897 --> 00:01:42,413
هانی دەردانی دۆپامین و
گوێزەرەوە دەمارییەکان دەدات

32
00:01:42,413 --> 00:01:43,689
لەگەڵ 
هۆڕمۆنی ئیندۆرفین

33
00:01:43,689 --> 00:01:47,684
کە هەستی خۆشی دەبەخشێت ئەمەش وا دەکات 
جگەرەکێشان بە زۆری ببێتە هۆی ئالوودەبوون

34
00:01:47,684 --> 00:01:50,043
نیکۆتین و ماددە کیمیاییەکانی تری ناو جگەرە

35
00:01:50,043 --> 00:01:53,006
بە شێوەیەکی بەردەوام دەبنە هۆی
تەسک بوونەوەی لوولەکانی خوێن و

36
00:01:53,006 --> 00:01:55,942
لەناو بردنی نەرمی پەردەی ناوەوەی،

37
00:01:55,942 --> 00:01:57,675
تەوژمی خوێن سنووردار دەکەن.

38
00:01:57,675 --> 00:02:00,957
ئەم کاریگەرییانەش دەبنە 
ئەستوور بوونی دیواری لوولەکانی خوێن و

39
00:02:00,957 --> 00:02:03,471
هانی ئەستوور بوونی پەڕەکانی خوێنیش دەدەن،

40
00:02:03,471 --> 00:02:06,055
ئەمەش ئەگەری دروستبوونی
تۆپەڵی خوێن زیاتر دەکات و

41
00:02:06,055 --> 00:02:08,929
دەبنە پاڵنەری نۆرەی دڵ و سەکتەی دەماخ.

42
00:02:08,929 --> 00:02:12,689
زۆر لە ماددە کیمیاییەکانی ناو جگەرە
دەتوانن ببنە گۆڕانی مەترسیدار لە

43
00:02:12,689 --> 00:02:15,965
دی ئێن ئەی جەستەدا کە دەبنە هۆی
دروست بوونی شێرپەنجە.

44
00:02:15,965 --> 00:02:18,955
سەرباری ئەمانەش، پێکهاتەکانی وەک
زەرنیخ و نیکل

45
00:02:18,955 --> 00:02:21,524
ڕەنگە پڕۆسەی چاک کردنەوەی
دی ئێن ئەی لەکاربخەن

46
00:02:21,524 --> 00:02:25,443
لەبەر ئەمە توانای جەستە بۆ 
بەڕەنگاربوونەوەی شێرپەنجە کەمدەبێتەوە،

47
00:02:25,443 --> 00:02:29,175
لە ڕاستیدا، لە نەتەوە یەکگرتووەکان
یەک لەسەر سێی مردنی تووشبوانی شێرپەنجە

48
00:02:29,175 --> 00:02:31,218
بەهۆی جگەرە کێشانەوە بووە.

49
00:02:31,218 --> 00:02:33,571
ئەمەش تەنها شێرپەنجەی سی نییە.

50
00:02:33,571 --> 00:02:36,938
جگەرەکێشان دەکرێت ببێتە هۆی شێرپەنجە لە
چەندین شانە و ئەندامەکاندا

51
00:02:36,938 --> 00:02:38,745
لەگەڵ تێکدانی توانای بینین و

52
00:02:38,745 --> 00:02:40,901
لاواز بوونی ئێسکەکان.

53
00:02:40,901 --> 00:02:43,110
توانای سکپڕبوون لە ئافرەتاندا لاواز دەکات.

54
00:02:43,110 --> 00:02:46,088
لە پیاوانیشدا ڕەنگە ببێتە هۆی
لەکار کەوتنی توانای ڕەپ بوون.

55
00:02:46,088 --> 00:02:47,785
بۆ ئەوانەی وازیان
لە جگەرە هێناوە،

56
00:02:47,785 --> 00:02:49,763
کاریگەرییەکی پێچەوانە و ئەرێنی هەیە.

57
00:02:49,763 --> 00:02:53,328
لەگەڵ قازانجێکی فیزیکی یەکسەری
و درێژخایەن.

58
00:02:53,328 --> 00:02:57,010
تەنها ٢٠ خولەک لە دوای کێشانی کۆتا جگەرە

59
00:02:57,010 --> 00:03:00,841
لێدانی دڵ و پەستانی خوێن 
دەچنەوە باری ئاسایی خۆیان.

60
00:03:00,841 --> 00:03:03,979
دوای ١٢ کاتژمێر ڕێژەی
یەکەم ئۆکسیدی کاربۆن جێگیر دەبێت،

61
00:03:04,259 --> 00:03:07,023
توانای خوێن بۆ هەڵگرتنی ئۆکسجین
زیاد دەکات.

62
00:03:07,023 --> 00:03:08,540
ڕۆژێک دوای وازهێنان لە جگەرە

63
00:03:08,540 --> 00:03:13,894
لەگەڵ ئاسایی بوونەوەی لێدانی دڵ و پەستانی
خوێن، مەترسی نۆرەی دڵیش کەمدەبێتەوە.

64
00:03:13,894 --> 00:03:15,170
دوای دوو ڕۆژ،

65
00:03:15,170 --> 00:03:20,094
کۆتایی دەمارەکان کە بەرپرسن لە بۆنکردن و 
تام کردن چاک دەبنەوە.

66
00:03:20,094 --> 00:03:23,520
لە دوای مانگێکیش سییەکان تەندروستتر دەبن،

67
00:03:23,520 --> 00:03:25,875
لەگەڵ کەمترین کۆکە و هەناسە سواری.

68
00:03:25,875 --> 00:03:28,999
کوڵکە نەرمەکانیش کە لە ڕێڕەوی هەوا 
و سییەکاندا هەن

69
00:03:28,999 --> 00:03:31,077
لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا دەژییەنەوە و

70
00:03:31,077 --> 00:03:35,340
لە دوای ٩ مانگیش دەکەونەوە کار،
باشتر بەرهەڵستی نەخۆشی دەکەن.

71
00:03:35,340 --> 00:03:37,717
لەگەڵ تێپەڕبوونی یەک ساڵ
وازهێنان لە جگەرەکێشان،

72
00:03:37,717 --> 00:03:42,761
لەگەڵ باشتر کارکردنی لوولەکانی خوێن، 
مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ کەم دەبێتەوە.

73
00:03:42,761 --> 00:03:44,025
لە دوای پێنج ساڵ،

74
00:03:44,025 --> 00:03:46,845
هەلی دروستبوونی تۆپەڵی خوێن، بە شێوەیەکی
بەرچاو کەمدەبێتەوە،

75
00:03:46,845 --> 00:03:49,751
مەترسی سەکتەی دەماخیش بەردەوام
کەم دەبێتەوە.

76
00:03:49,751 --> 00:03:53,352
دوای ١٠ ساڵ، ئەگەری دروست بوونی شێرپەنجەی
سی مەترسیدار

77
00:03:53,352 --> 00:03:55,398
بە ڕێژەی سەدا ٥٠ کەم دەبێتەوە،

78
00:03:55,398 --> 00:04:00,169
ڕەنگە لەبەر باشتربوونی توانای جەستە بێت
لە چاک کردنەوەی دی ئێن ئەی جارێکی دیکە.

79
00:04:00,169 --> 00:04:04,008
دوای پازدە ساڵیش، ئەگەری ڕوودانی 
نەخۆشییە تاجییەکانی دل

80
00:04:04,008 --> 00:04:07,522
ئاسایی وەک کەسێکی جگەرە نەکێشە.

81
00:04:07,522 --> 00:04:10,818
هیچ مەبەستێک نییە لە وا نیشاندانی
بەدەستهێنانی هەموو ئەمانە ئاسان بێت.

82
00:04:10,818 --> 00:04:13,640
وەستان لە جگەرە کێشان ڕەنگە ببێتە هۆی
خەمۆکی و دڵەڕاوکێ،

83
00:04:13,640 --> 00:04:15,582
بەهۆی کێشانەوەی نیکۆتینەوە.

84
00:04:15,582 --> 00:04:19,292
بەڵام بە خۆشحاڵییەوە، ئەم کاریگەرییانه‌
زۆرجار کاتیین.

85
00:04:19,292 --> 00:04:23,980
وازهێنانیش ئاسانتر دەبێت، 
سوپاس بۆ کارخانە پێشکەوتووەکانی ئامێر.

86
00:04:23,980 --> 00:04:26,426
جێگرەوەی نیکۆتین لەڕێی بنێشت،

87
00:04:26,426 --> 00:04:27,655
لەزگەی پێست،

88
00:04:27,655 --> 00:04:28,439
لەبزینەکان،

89
00:04:28,439 --> 00:04:29,352
سپراکان

90
00:04:29,352 --> 00:04:32,345
دەتوانن یارمەتیدەربن بۆ وازهێنان لە جگەرە.

91
00:04:32,345 --> 00:04:35,458
هەڵدەستن بە هاندانی وەرگرەکانی
نیکۆتین لە دەماخدا

92
00:04:35,458 --> 00:04:37,850
بەمەش ڕێگری لە نیشانەکانی
کەمی نیکۆتین دەکەن،

93
00:04:37,850 --> 00:04:40,758
بەبێ ماددەی کیمیایی زیانبەخشی دیکە.

94
00:04:40,758 --> 00:04:42,470
ڕاوێژکردن و بەژداری
گروپە پاڵپشتەکان

95
00:04:42,470 --> 00:04:44,413
چارەسەری ڕەفتارە بەئاگاکان،

96
00:04:44,413 --> 00:04:46,606
لەگەڵ ڕاهێنانی بەگوڕی مامناوەند

97
00:04:46,606 --> 00:04:50,061
یارمەتی جگەرەکێشەکان دەدەن بۆ وازهێنان
لە جگەرە.

98
00:04:50,061 --> 00:04:51,608
ئەوە هەواڵێکی خۆشە،

99
00:04:51,608 --> 00:04:56,256
کە وازهێنان خۆت و جەستەشت دەگەڕێنێتەوە
بۆ سەر ڕێگای تەندروست.