WEBVTT

00:00:00.500 --> 00:00:04.914
Vào thế kỷ 16, có nhiều 
cá voi đầu bò ở Vịnh Cape Cod

00:00:04.914 --> 00:00:06.981
dọc bờ biển phía đông nước Mỹ

00:00:06.981 --> 00:00:10.389
đến nỗi cứ như bạn 
đi ngang qua lưng chúng

00:00:10.389 --> 00:00:12.614
từ đầu này sang đầu kia Vịnh.

00:00:12.614 --> 00:00:16.573
Ngày nay, chúng chỉ còn vài trăm con,
và đang gặp nguy hiểm.

00:00:16.573 --> 00:00:21.728
Số lượng nhiều loài cá voi khác
cũng giảm đi đáng kể

00:00:21.728 --> 00:00:23.750
bởi qua 200 năm đánh bắt,

00:00:23.750 --> 00:00:29.859
chúng bị săn bắt và giết
để lấy thịt, dầu và xương.

NOTE Paragraph

00:00:29.859 --> 00:00:32.992
Chúng ta còn cá voi 
trong vùng biển này đến nay

00:00:32.992 --> 00:00:36.527
là nhờ cuộc vận động Cứu lấy Cá voi 
vào thập niên 70.

00:00:36.527 --> 00:00:40.163
Cuộc vận động là cách để 
dừng việc đánh bắt cá voi thương mại,

00:00:40.163 --> 00:00:43.757
được xây dựng trên ý tưởng rằng
nếu không thể cứu được cá voi,

00:00:43.757 --> 00:00:46.154
ta có thể cứu được gì nữa?

00:00:46.154 --> 00:00:49.080
Nó là phép thử sau cùng
cho khả năng chính trị

00:00:49.080 --> 00:00:52.683
của chúng ta
để dừng việc phá hủy môi trường.

00:00:52.683 --> 00:00:56.226
Đầu thập niên 80, một lệnh cấm
đánh bắt cá voi thương mại được ban hành

00:00:56.226 --> 00:00:59.431
nhờ sức ép của chiến dịch này.

00:00:59.431 --> 00:01:02.530
Tuy nhiên, số cá voi trong vùng biển
vẫn còn rất ít

00:01:02.530 --> 00:01:07.489
bởi chúng còn phải đối mặt với 
những mối đe dọa khác từ con người.

NOTE Paragraph

00:01:07.489 --> 00:01:15.130
Không may, nhiều người vẫn nghĩ rằng
người ủng hộ bảo vệ cá voi như tôi

00:01:15.136 --> 00:01:20.969
làm việc này chỉ bởi loài vật này
thật lôi cuốn và đẹp đẽ.

00:01:20.969 --> 00:01:23.785
Điều thực sự tai hại,

00:01:23.785 --> 00:01:28.499
bởi cá voi chính là kỹ sư sinh thái.

00:01:28.499 --> 00:01:32.872
Chúng giúp giữ đại dương
ổn định và khỏe mạnh,

00:01:32.872 --> 00:01:37.299
thậm chí còn mang lại lợi ích
cho xã hội loài người.

NOTE Paragraph

00:01:37.299 --> 00:01:41.275
Vậy hãy nói về lý do tại sao
việc bảo tồn cá voi rất quan trọng

00:01:41.275 --> 00:01:44.596
trong việc phục hồi
các đại dương.

00:01:44.596 --> 00:01:48.764
Chung quy, gồm hai yếu tố chính:

00:01:48.764 --> 00:01:52.226
phân và xác cá voi.

00:01:52.226 --> 00:01:55.118
Khi lặn xuống sâu để kiếm ăn

NOTE Paragraph

00:01:55.118 --> 00:01:57.792
và ngoi lên mặt nước để thở,

00:01:57.792 --> 00:02:01.918
cá voi thải ra lượng phân rất lớn.

00:02:01.918 --> 00:02:03.662
Máy bơm cá voi, như tên gọi

NOTE Paragraph

00:02:03.662 --> 00:02:06.955
mang lại một nguồn dinh dưỡng 
cần thiết từ vùng nước sâu

00:02:06.955 --> 00:02:10.905
đến mặt nước kích thích 
các sinh vật phù du tăng trưởng,

00:02:10.905 --> 00:02:13.992
tạo cơ sở cho các chuỗi thức ăn 
trong môi trường biển.

00:02:13.992 --> 00:02:16.830
Càng có nhiều cá voi
thải phân trong đại dương

00:02:16.830 --> 00:02:20.804
càng có ích cho hệ sinh thái biển.

NOTE Paragraph

00:02:20.804 --> 00:02:26.740
Cá voi còn là loài di cư xa nhất 
trong tất cả các loài động vật có vú.

NOTE Paragraph

00:02:26.740 --> 00:02:32.178
Cá voi xám Hoa Kỳ di cư 16,000 km

NOTE Paragraph

00:02:32.178 --> 00:02:38.160
giữa những vùng dồi dào thức ăn
và những vùng sinh sản,

00:02:38.160 --> 00:02:41.886
và quay trở lại hàng năm.

00:02:41.886 --> 00:02:46.842
Khi di cư, chúng vận chuyển phân bón 
dưới dạng chất thải

00:02:46.842 --> 00:02:50.482
từ những nơi dồi dào 
đến những nơi cần nó.

00:02:50.482 --> 00:02:54.286
Rõ ràng, cá voi đóng vai trò quan trọng
trong vòng tuần hoàn dinh dưỡng

00:02:54.286 --> 00:02:57.806
cả chiều ngang lẫn chiều dọc,
trong đại dương.

00:02:57.806 --> 00:03:04.475
Điều thú vị là chúng vẫn 
đóng quan trọng sau khi chết đi.

00:03:04.475 --> 00:03:07.455
Xác cá voi là dạng mảnh vụn lớn nhất

00:03:07.455 --> 00:03:13.216
rơi xuống từ mặt biển.

NOTE Paragraph

00:03:13.216 --> 00:03:15.439
Khi chìm xuống, những mảnh xác này

00:03:15.439 --> 00:03:18.499
tạo nên một bữa tiệc 
cho hơn 400 loài sinh vật,

00:03:18.499 --> 00:03:22.996
bao gồm cả loài cá mút đá myxin,
tiết chất nhờn, hình dáng như con lươn.

00:03:22.996 --> 00:03:25.165
Vậy qua hơn 200 năm đánh bắt,

00:03:25.165 --> 00:03:26.951
khi đang bận giết

00:03:26.951 --> 00:03:29.417
và lấy xác của chúng 
ra khỏi biển cả,

00:03:29.417 --> 00:03:35.024
ta đã làm thay đổi 
tỉ lệ và phân bố địa lý của xác cá voi

00:03:35.024 --> 00:03:37.494
xuống tầng biển sâu,

00:03:37.494 --> 00:03:40.726
và kết quả, 
có thể dẫn đến sự tuyệt chủng

00:03:40.726 --> 00:03:43.043
của những loài sinh vật liên quan nhất

00:03:43.043 --> 00:03:47.884
và phụ thuộc nhất 
vào xác cá voi để sinh tồn.

00:03:47.884 --> 00:03:55.422
Xác cá voi cũng vận chuyển 
khoảng 190,000 tấn cacbon,

00:03:55.422 --> 00:03:58.116
bằng lượng cacbon thải ra

NOTE Paragraph

00:03:58.116 --> 00:04:00.848
bởi 80,000 chiếc xe hơi mỗi năm

00:04:00.848 --> 00:04:03.716
từ khí quyển vào tầng biển sâu,

00:04:03.716 --> 00:04:06.771
nơi chúng ta gọi là 
"bể chứa cacbon",

00:04:06.771 --> 00:04:10.750
bởi chúng hấp thụ và giữ cacbon
dư thừa từ khí quyển,

00:04:10.750 --> 00:04:15.790
nhờ đó, làm chậm lại 
quá trình nóng lên của trái đất.

00:04:15.790 --> 00:04:18.709
Đôi khi xác cá voi 
còn giúp rửa sạch bờ biển

00:04:18.709 --> 00:04:20.558
và cung cấp thức ăn

00:04:20.558 --> 00:04:24.549
cho nhiều loài động vật ăn thịt trên cạn.

00:04:24.549 --> 00:04:28.438
200 năm đánh bắt cá voi 
rõ ràng đã gây thiệt hại

00:04:28.438 --> 00:04:31.360
và làm giảm số lượng cá voi

NOTE Paragraph

00:04:31.360 --> 00:04:34.284
từ 60% đến 90%.

00:04:34.284 --> 00:04:36.296
Rõ ràng, cuộc vận động Cứu lấy Cá voi

00:04:36.296 --> 00:04:40.086
là cách ngăn chặn việc tiếp tục
đánh bắt cá voi thương mại,

00:04:40.086 --> 00:04:43.615
nhưng cần xem lại chiến dịch này.

00:04:43.615 --> 00:04:48.263
Cần giải quyết theo hướng hiện đại, 
vấn đề nan giải mà cá voi đang đối mặt

00:04:48.263 --> 00:04:50.354
trong vùng biển của chúng ta ngày nay.

00:04:50.354 --> 00:04:52.468
Cần giúp chúng thoát khỏi

00:04:52.468 --> 00:04:57.019
những con tàu con-ten-nơ cày xới 
vùng biển mà chúng sinh sống,

00:04:57.019 --> 00:04:59.782
và những chiếc lưới đánh cá

00:04:59.782 --> 00:05:02.467
khi chúng lượn trên mặt biển.

00:05:02.467 --> 00:05:06.835
Cũng cần học cách truyền đi
thông điệp của chúng ta,

00:05:06.835 --> 00:05:13.659
để mọi người hiểu đúng
giá trị về mặt sinh thái của loài cá voi.

00:05:13.659 --> 00:05:16.909
Hãy cứu lấy cá voi một lần nữa,

00:05:16.909 --> 00:05:21.795
nhưng lần này, chúng ta hành động 
không chỉ vì lợi ích của chúng

NOTE Paragraph

00:05:21.795 --> 00:05:24.752
mà còn vì lợi ích 
của chính chúng ta.

00:05:24.752 --> 00:05:27.015
Xin cảm ơn.

00:05:27.015 --> 00:05:30.026
( Vỗ tay)