1
00:00:00,420 --> 00:00:04,914
1600දී එක්සත් ජනපද නැගෙනහිර වෙරළට ඔබ්බෙන්

2
00:00:04,914 --> 00:00:06,741
බොහෝ රයිට් තල්මසුන් වාසය කළහ. ජනකතා පවසන්නේ

3
00:00:06,741 --> 00:00:10,389
කේප් කෝඩ් බොක්කේ එක් කෙළවරක සිට අනෙක් කෙළවරට

4
00:00:10,389 --> 00:00:12,484
රයිට් තල්මසුන්ගේ පිට මතින් ගමන් කළ හැකි වූ බවයි.

5
00:00:13,234 --> 00:00:16,573
නමුත් අද එහි ජීවත් වන්නේ තල්මසුන් සිය ගණනක් පමණක් වන අතර ඔවුන් වඳ වී යන සත්ව විශේෂයකි.

6
00:00:16,573 --> 00:00:21,728
වසර 200ක් තරම් කෙටි කාලයක් තුල

7
00:00:21,728 --> 00:00:24,170
මෙතරම් සීග්රයෙන් තල්මසුන් වඳ වීමට හේතුව

8
00:00:24,170 --> 00:00:29,889
මස්, තෙල් හා අස්ථි සඳහා දඩයම් කිරීමයි.

9
00:00:31,009 --> 00:00:33,412
අපේ මුහුදුවල තල්මසුන් තවමත් සිටීමට එකම හේතුව

10
00:00:33,412 --> 00:00:37,057
70 දශකයේ ක්රියාත්මකවූ “සුරකින්න තල්මසුන්” ව්යාපාරයයි.

11
00:00:37,057 --> 00:00:40,455
“අපට තල්මසුන් බේරා ගන්න බැරි නම් බේරාගන්නට පුළුවන් කුමක්ද?”

12
00:00:40,455 --> 00:00:44,227
යන අදහස පදනම් කරගෙන ගොඩනැගුණු මෙම ව්යාපාරය,

13
00:00:44,227 --> 00:00:46,154
වාණිජ තල්මස් දඩයම නැවත්වීමට තීරණාත්මක විය.

14
00:00:46,154 --> 00:00:49,080
එය, පාරිසරික විනාශය නතර කිරීමට අප සතු දේශපාලන හැකියාව පිළිබඳ

15
00:00:49,080 --> 00:00:52,683
අවසාන පරීක්ෂණය විය.

16
00:00:52,683 --> 00:00:56,236
මෙම ව්යාපාරයේ ප්රථිපලයක් ලෙස 80 දශකය මුල් භාගයේදී

17
00:00:56,236 --> 00:00:59,951
වාණිජ තල්මස් දඩයම් තහනම ක්රියාත්මක කෙරුණි.

18
00:00:59,951 --> 00:01:02,760
එනමුදු වර්තමානයේ වුවද මිනිසුන් ඇතිකරන තර්ජන රැසකට මුහුණ පාන තල්මසුන්

19
00:01:02,760 --> 00:01:07,489
තවමත් ප්රමාණයෙන් අතලොස්සකි.

20
00:01:07,489 --> 00:01:15,130
අවාසනාවකට බොහෝ දෙනා තවමත් සිතන්නේ මා වැනි තල්මස් සංරක්ෂකයන්ගේ

21
00:01:15,136 --> 00:01:20,509
මැදිහත්වීම්වලට හේතුව තල්මසුන්ගේ ප්රතාපවත් අලංකාරය කියායි.

22
00:01:21,939 --> 00:01:24,025
ඇත්තෙන්ම මෙය දුර්මතයකි.

23
00:01:24,025 --> 00:01:28,499
මන්දයත් තල්මසුන් පරිසර පද්ධති ඉංජිනේරුවන් නිසා.

24
00:01:28,499 --> 00:01:32,872
ඔව්හු සාගරවල ඇති ස්ථාවරත්වය නඩත්තු කිරීමට උදව් කරමින්

25
00:01:32,872 --> 00:01:37,299
මානව සමාජයට සේවය කරති.

26
00:01:37,299 --> 00:01:41,275
ඉතින් කතා කරමු තල්මසුන් සංරක්ෂණය

27
00:01:41,275 --> 00:01:44,806
සාගර නම්යතාවට තීරණාත්මක වන්නේ ඇයි කියා.

28
00:01:44,806 --> 00:01:49,334
හේතු දෙකක් නිසා: තල්මස් මල සහ

29
00:01:49,334 --> 00:01:52,546
තල්මස් මළකුණු.

30
00:01:52,546 --> 00:01:58,012
ආහාර ගැනීමට ගැඹුරු දියට කිමිදී, හුස්ම ගැනීමට මතුපිටට පැමිණෙනවිට

31
00:01:58,012 --> 00:02:01,918
තල්මසුන් දැවැන්ත අශුචි වලාවන් මුදාහරි.

32
00:02:01,918 --> 00:02:03,662
මෙම අශුචි වලාවන් අත්යවශ්ය දුර්ලභ පෝෂ්ය පදාර්ථ

33
00:02:03,662 --> 00:02:06,955
ගැඹුරු මුහුදේ සිට මතුපිටට ගෙන ඒමට උපකාරවේ.

34
00:02:06,955 --> 00:02:10,975
මෙම පෝෂ්ය පදාර්ථ සියලු සාගර ආහාර දාමවල මූලය වන

35
00:02:10,975 --> 00:02:14,422
ප්ලවාංග වර්ධනය උත්තේජනය කරයි.

36
00:02:14,422 --> 00:02:17,127
මේ නිසා, සාගර වල වැඩි තල්මසුන් සංඛ්යාවක් ජීවත්වීම සහ මල පහකිරීම

37
00:02:17,127 --> 00:02:21,208
සමස්ත පරිසර පද්ධතියටම අතිශයින් ප්රයෝජනවත්වේ.

38
00:02:21,208 --> 00:02:26,760
තල්මසුන් දිගු සංක්රමණ සිදුකරන ක්ෂිරපායි සත්වයෙක් ලෙස සැලකේ.

39
00:02:26,760 --> 00:02:32,696
අළු තල්මසුන් සෑම වසරකම ඇමෙරිකානු වෙරළෙන් ඔබ්බෙහි පිහිටි

40
00:02:32,707 --> 00:02:38,812
ඵලදායී පෝෂක ප්රදේශ හා අඩු ඵලදායී පැටවුන් බිහි කරන ප්රදේශ අතර

41
00:02:38,812 --> 00:02:41,902
කිලෝමීටර 16,000ක් පමණ සංක්රමණය වේ.

42
00:02:41,902 --> 00:02:46,886
ඔව්හු එසේ සංක්රමණය වන විට පොහොර සුලභ තැන්වල සිට දුලබ තැන් දක්වා

43
00:02:46,886 --> 00:02:50,676
තම මල ස්වරූපයෙන් පොහොර ප්රවාහනය කරති.

44
00:02:50,676 --> 00:02:54,115
ඒ නිසා පැහැදිලිවම, සාගර හරහා තිරස්, සිරස් දෙදිශාවටම

45
00:02:54,115 --> 00:02:57,807
පෝෂක චක්රියකරණයට තල්මසුන් වැදගත් වේ.

46
00:02:57,807 --> 00:03:04,466
එහෙත් ඇත්තම විස්මය නම් ඔවුන් මියගිය පසුවද තල්මසුන් වැදගත් වන ආකාරයයි.

47
00:03:04,466 --> 00:03:08,559
තල්මස් මළකුණු සාගර මතුපිට සිට කිඳා බසින විශාලතම සුන්බුන් වර්ගයකි.

48
00:03:08,559 --> 00:03:12,769
මේ නිසා තල්මස් මළකුණු කිඳා බැසීම "තල්මස් වැටීම" නමින් හඳුන්වයි.

49
00:03:13,409 --> 00:03:15,466
තල්මස් මළකුණු කිඳා බසින අතරතුර,

50
00:03:15,466 --> 00:03:18,495
ආඳකුගේ හැඩය ගන්නා හැග්ෆිෂ් මසුන් ඇතුළු

51
00:03:18,495 --> 00:03:22,331
සාගරයේ වසන 400කට වැඩි සත්ව විශේෂ ගණනාවකට භෝජන සංග්රහයක් සපයයි.

52
00:03:23,021 --> 00:03:25,154
ඉතින් වසර 200කට අධික තල්මස් දඩයමේදී

53
00:03:25,154 --> 00:03:29,524
අප තල්මසුන් ඝාතනය කරමින් සහ

54
00:03:29,524 --> 00:03:35,246
එම මළකුණු සාගරයෙන් ඉවත් කරමින්,

55
00:03:35,246 --> 00:03:37,563
ගැඹුරු මුහුදට තල්මස් වැටීමේ වේගය සහ ව්යාප්තිය වෙනස් කර,

56
00:03:37,563 --> 00:03:41,254
තම පැවැත්ම සඳහා තල්මස් මළකුණු මත යැපෙන

57
00:03:41,254 --> 00:03:43,392
තවත් සත්ව විශේෂ ගණනාවක

58
00:03:43,392 --> 00:03:47,876
වඳ වීමට හේතුකාරක වී ඇත.

59
00:03:47,876 --> 00:03:55,808
තල්මස් මළකුණු කාබන් ටොන් 190,000 පමණ

60
00:03:55,808 --> 00:03:58,106
වායුගෝලයෙන් අවශෝෂණය කර ගැඹුරු මුහුදට ප්රවාහනය කරයි.

61
00:03:58,106 --> 00:04:01,171
මෙය වසරකට මෝටර් රථ 80,000 විසින් වායුගෝලයට මුදා හරින කාබන් ප්රමාණයට සමානය.

62
00:04:01,171 --> 00:04:04,000
මෙසේ අතිරික්ත කාබන් වායුගෝලයෙන් ඉවත්කර,

63
00:04:04,000 --> 00:04:07,510
ගැඹුරු මුහුදේ සිරකර තබමින්

64
00:04:07,510 --> 00:04:11,573
ගෝලීය උණුසුම ඉහළ යාම ප්රමාද කිරීමට උපකාර වන නිසා

65
00:04:11,573 --> 00:04:15,789
ගැඹුරු මුහුදු “කාබන් නිවාරක” ලෙස සැලකේ.

66
00:04:15,789 --> 00:04:19,468
සමහර විට මෙම තල්මස් මළ සිරුරු වෙරළට ගසාගෙන එන අතර

67
00:04:19,468 --> 00:04:24,540
ගොඩබිම වසන මාංශ භක්ෂක සත්ව විශේෂ වලට ආහාරයක් වෙයි.

68
00:04:24,540 --> 00:04:28,464
වසර 200 ක තල්මස් දඩයම පැහැදිලිවම අහිතකර වූ අතර

69
00:04:28,464 --> 00:04:31,356
සියයට 60ත් 90ත් අතර ප්රතිශතයකින්

70
00:04:31,356 --> 00:04:34,476
තල්මස් ගහනය අඩු කිරීමට හේතුවිය.

71
00:04:34,476 --> 00:04:36,302
පැහැදිලිවම, “සුරකින්න තල්මසුන්” ව්යාපාරය

72
00:04:36,302 --> 00:04:40,713
වාණිජ තල්මස් දඩයම නැවත්වීමට තීරණාත්මක වූ අතර

73
00:04:40,713 --> 00:04:43,854
අප නැවත මෙය සංශෝධනය කල යුතුයි.

74
00:04:43,854 --> 00:04:48,608
තල්මසුන් මුහුණ පාන වඩාත් අලුත්,

75
00:04:48,608 --> 00:04:50,349
දැවෙන ප්රශ්න විසදීමට සලකා බැලිය යුතුයි.

76
00:04:50,349 --> 00:04:52,482
අනිකුත් කරුණු අතර,

77
00:04:52,482 --> 00:04:57,187
ඔවුන් තම පෝෂක ප්රදේශවල සිටින විට කන්ටේනර් නැව් වල හැපීම,

78
00:04:57,187 --> 00:04:59,985
මුහුදේ පා වෙමින් සිටින අතරතුර ධීවර දැල් වල පැටලීම

79
00:04:59,985 --> 00:05:02,469
නැවැත්විය යුතුයි.

80
00:05:02,469 --> 00:05:06,839
ඒ වගේම අපි ජනතාවට මේ සත්වයන්ගෙන් සැබෑ පරිසර පද්ධතියට ඇති අගය අවබෝධවන පරිදි,

81
00:05:06,839 --> 00:05:13,225
අපගේ සංරක්ෂණ පණිවුඩ නිර්වචනය කල යුතුයි.

82
00:05:13,985 --> 00:05:18,142
ඉතින් අපි නැවත තල්මසුන් බේරා ගනිමු,

83
00:05:18,142 --> 00:05:22,275
නමුත් මෙවර, හුදෙක් ඔවුන් වෙනුවෙන් එය නොකර

84
00:05:22,275 --> 00:05:24,806
අප වෙනුවෙන් එය කරමු.

85
00:05:24,806 --> 00:05:27,151
ඔබට ස්තුතියි.

86
00:05:27,151 --> 00:05:31,981
(අත්පොලසන්)