1
00:00:00,420 --> 00:00:04,914
لە ١٦٠٠ەکان، ژمارەیەکی زۆر نەھەنگ
لە کەنداوی کەیپ کۆد ھەبوون

2
00:00:04,914 --> 00:00:06,741
لە خۆرھەڵاتی کەناری ئەمریکا.

3
00:00:06,741 --> 00:00:10,389
کە بە شێوەیەکی ڕوون دەتتوانی
لەسەر پشتیان پیاسە بکەیت

4
00:00:10,389 --> 00:00:12,484
لە کۆتایی کەنداوێکەوە بۆ کۆتاییەکەی تری.

5
00:00:13,234 --> 00:00:16,573
ئەمڕۆ، ژمارەیان لە سەدان دایە،
و کەوتوونەتە مەترسییەوە.

6
00:00:16,573 --> 00:00:21,728
وەک ئەوان، چەندین جۆریتری نەھەنگ
ژمارەیان بە توندی کەمی کردووە

7
00:00:21,728 --> 00:00:24,170
بەھۆی ٢٠٠ ساڵی ڕاوکردنی نەھەنگەوە،

8
00:00:24,170 --> 00:00:29,889
کە ڕاو کران و کوژران بۆ گۆشتی
نەھەنگ، ڕۆن و ئێسکی نەھەنگ.

9
00:00:31,009 --> 00:00:33,412
ئێمە لەمڕۆدا تەنھا لە
ئاوەکانماندا نەھەنگمان ھەیە

10
00:00:33,412 --> 00:00:37,057
بەھۆی بزوتنەوەی نەھەنگاکان
پارێزەکانی ساڵی ٧٠یەکان.

11
00:00:37,057 --> 00:00:40,455
ئامرازێک دەبێت بۆ وەستاندنی 
بازرگانی ڕاوکردنی نەھەنگ،

12
00:00:40,455 --> 00:00:44,227
و بنیادنرا لەسەر بیرۆکەی ئەوەی کە
ئەگەر نەتوانین نەھەنگ بپارێزین،

13
00:00:44,227 --> 00:00:46,154
دەتوانی چی بپارێزین؟

14
00:00:46,154 --> 00:00:49,080
بە شێوەیەکی بنچینەیی تاقیکردنەوەی
توانای سیاسیمان بوو

15
00:00:49,080 --> 00:00:52,683
بۆ وەستاندنی وێرانکاری ژینگەیی.

16
00:00:52,683 --> 00:00:56,236
بۆیە لە سەرەتای ٨٠یەکان، قەدەغەی
ڕاوکردنی بازرگانی نەھەنگ ڕاگەیەندرا

17
00:00:56,236 --> 00:00:59,951
بە زەبر دەستی 
پێکرد لە ئەنجامی ئەم کەمپینە.

18
00:00:59,951 --> 00:01:02,760
نەھەنگەکانی ناو ئاو ھێشتا
ژمارەیان کەمە، ھەرچۆنێک بێت،

19
00:01:02,760 --> 00:01:07,489
چونکە ڕووبەڕووی ترساندن بوونەتەوە
بەھۆی کاری مرۆڤەکانەوە.

20
00:01:07,489 --> 00:01:15,130
بەداخەوە، ژمارەیەکی زۆر خەڵک ھێشتا
پێیانوایە کە نەھەنگ پارێزەرانی وەکو من

21
00:01:15,136 --> 00:01:20,509
کە ئێمە تەنھا لەبەر بەھرەی ھەست بزوێن و
جوانی ئەو دروستکراوانە ئەمە دەکەین.

22
00:01:21,939 --> 00:01:24,025
لە ڕاستیدا ئەمە زیانە،

23
00:01:24,025 --> 00:01:28,499
چونکە نەھەنگەکان ئەندازیاری
سیستەمی ژینگەیین.

24
00:01:28,499 --> 00:01:32,872
یارمەتی پاراستنی تەندروستی و
جێگیری ئۆقیانوسەکان دەدەن،

25
00:01:32,872 --> 00:01:37,299
و تەنانەت خزمەتگوزاری
پێشکەشی کۆمەڵگەی مرۆڤ دەکەن.

26
00:01:37,299 --> 00:01:41,275
کەواتە با قسە بکەین دەربارەی ئەوەی
بۆچی پاراستنی نەھەنگەکان گرنگە

27
00:01:41,275 --> 00:01:44,806
بۆ بەردەوامی ئۆقیانوسەکان.

28
00:01:44,806 --> 00:01:49,334
دوو شتی سەرەکی کەم دەکاتەوە:

29
00:01:49,334 --> 00:01:52,546
پیسایی نەھەنگ و لاشەی خراپی گیانەوەرەکان.

30
00:01:52,546 --> 00:01:58,012
کە نەھەنگەکان دەچنە قوڵایی ئاو بۆ خواردن و
دێنەوە سەر ڕووی ئاوەکە بۆ ھەناسەدان،

31
00:01:58,012 --> 00:02:01,918
پیساییەکی زۆر بەرەڵا دەکەن.

32
00:02:01,918 --> 00:02:03,662
پاڵنانی ئەم نەھەنگە،
وەک ناودەبرێت،

33
00:02:03,662 --> 00:02:06,955
خۆراکی دیاریکراوی بنچینەیی
لە قوڵایی دەھێنن

34
00:02:06,955 --> 00:02:10,975
بەرەو ڕووی سەرەوەی ئاوەکە کە
لەوێ ھانی گەشەی ڕووەکەکان،

35
00:02:10,975 --> 00:02:14,422
کە بنچینەیی ھەموو زنجیرەی خۆراکی
دەریاوانی پێک دەهێنێت دەدات.

36
00:02:14,422 --> 00:02:17,127
کەواتە بەڕاستی، بوونی نەھەنگی زیاتر
لە ئۆقیانوسەکاندا

37
00:02:17,127 --> 00:02:21,208
زۆر سوود بەخشە بۆ تەواوی
سیستەمی ژینگەیی.

38
00:02:21,208 --> 00:02:26,760
ھەروەھا نەھەنگەکان بەوە ناسراون
کە درێژترین کۆچ کردن دەگرنە بەر

39
00:02:26,760 --> 00:02:32,696
نەھەنگی خۆڵەمێشی ئەمریکا ١٦،٠٠٠
کیلۆمەتر کۆچ دەکەن

40
00:02:32,707 --> 00:02:38,812
لە نێوان ناوچە خۆراک پێدەرە بەپیتەکان و
ناوچە کەمتر بەپیتەکان، یان لە دایک بووەکان

41
00:02:38,812 --> 00:02:41,902
و ھەموو ساڵێک دەگەڕێنەوە.

42
00:02:41,902 --> 00:02:46,886
کاتێک ئەمە دەکەن، پەین دەگوازنەوە
بە شێوەی پیسایی

43
00:02:46,886 --> 00:02:50,676
لەو شوێنانەی کە ھەیانە
بۆ ئەوانەی پێویستیانە.

44
00:02:50,676 --> 00:02:54,115
بە شێوەیەکی ڕوون، نەھەنگەکان زۆر گرنگن
لە بازنەی خۆراکی،

45
00:02:54,115 --> 00:02:57,807
بەشێوەی ستوونی و ئاسۆیی،
بەناو ئۆقیانوسەکاندا.

46
00:02:57,807 --> 00:03:04,466
بەڵام ئەوەی کە زۆر سەرنجڕاکێشە ئەوەیە
دوای مردنیشیان زۆر گرنگن.

47
00:03:04,466 --> 00:03:08,559
لاشەی نەھەنگەکان گەورەترین جۆری پاشەڕۆیە

48
00:03:08,559 --> 00:03:12,769
کە دەکەونە خوارەوە لە ئۆقیانوسەکان.

49
00:03:13,409 --> 00:03:15,466
کاتێک ئەم لاشانە نقووم دەبن،

50
00:03:15,466 --> 00:03:18,495
جەژنێک دەبێت بۆ ٤٠٠ جۆری بونەوەر،

51
00:03:18,495 --> 00:03:22,331
وەکو جۆری مارماسی، ماسی بەرھەمھێنی لینجی.

52
00:03:23,021 --> 00:03:25,154
زیاتر لە ٢٠٠ ساڵ لە ڕاوکردنی نەھەنگ،

53
00:03:25,154 --> 00:03:29,524
کاتێک ئێمە سەرقاڵی کوشتن و لابردنی
ئەم لاشانە بووین لە ئۆقیانوسەکان،

54
00:03:29,524 --> 00:03:35,246
لەوانە بوو ڕێژەو تێکڕای جوگرافی ئەو
کەوتنە خوارەوەی نەھەنگە بگۆڕین

55
00:03:35,246 --> 00:03:37,563
کە بۆ قوڵایی ئۆقیانوسەکان غلۆر دەبوونەوە،

56
00:03:37,563 --> 00:03:41,254
و لە ئەنجامدا، بووە ھۆی
لەناوچوونی ژمارەیەک

57
00:03:41,254 --> 00:03:43,392
بونەوەر کە تەواو تایبەتمەندن

58
00:03:43,392 --> 00:03:47,876
و پشتیان بەم لاشانە بەستەوە
بۆ مانەوەیان لە ژیان.

59
00:03:47,876 --> 00:03:55,808
ھەروەھا لاشەی نەھەنگەکان بە گواستنەوەی
نزیکەی ١٩٠،٠٠٠ تەن کاربۆن ناسراون،

60
00:03:55,808 --> 00:03:58,106
کە ھاوتایە لەگەڵ بڕی بەرھەم ھێنراو

61
00:03:58,106 --> 00:04:01,171
لەڕێی ٨٠،٠٠٠ ئۆتۆمبێل لە ساڵێکدا

62
00:04:01,171 --> 00:04:04,000
لە بەرگە ھەواوە بۆ قوڵایی ئۆقیانوسەکان،

63
00:04:04,000 --> 00:04:07,510
و ئۆقیانوسە قوڵەکان ئەوەیە کە ئێمە
پێی دەڵێین "نقووم بوونی کاربۆن,"

64
00:04:07,510 --> 00:04:11,573
چونکە کاربۆن لە بەرگە ھەواوە دەگرن،

65
00:04:11,573 --> 00:04:15,789
و لەبەرئەوە گەرم بوونی جیھانی دوا دەخات.

66
00:04:15,789 --> 00:04:19,468
ھەروەھا ھەندێ کات ئەو لاشانە
دەشۆرێنەوە لە کەنارەکان

67
00:04:19,468 --> 00:04:24,540
و ژەمێک دابین دەکەن بۆ ژمارەیەک
جۆری ئاژەڵی دڕندە لەسەر زەوی.

68
00:04:24,540 --> 00:04:28,464
٢٠٠ ساڵی ڕاوکردنی نەھەنگ
بەڕوونی زیانبەخش بووە

69
00:04:28,464 --> 00:04:31,356
و بووەتە ھۆی کەم 
کردنەوەی ژمارەی نەھەنگەکان

70
00:04:31,356 --> 00:04:34,476
لە نێوان سەدا ٦٠ بۆ ٩٠.

71
00:04:34,476 --> 00:04:36,302
بەڕوونی، بزووتنەوەی نەھەنگەکان بپارێزە

72
00:04:36,302 --> 00:04:40,713
بەکەڵک بوو لە ڕێگری کردن لە بەردەوام
بوونی بازرگانی ڕاوکردنی نەھەنگ،

73
00:04:40,713 --> 00:04:43,854
بەڵام دەبێت بەمەدا بچینەوە.

74
00:04:43,854 --> 00:04:48,608
پێویستە باس لە کێشەی نوێتر، بەھێزتر بکەین
کە ئەو نەھەنگانە ڕووبەڕووی دەبنەوە

75
00:04:48,608 --> 00:04:50,349
لە ئاوەکانمان لە ئێستادا.

76
00:04:50,349 --> 00:04:52,482
لەناو شتەکانی تر، پێویستە بیان وەستێنین

77
00:04:52,482 --> 00:04:57,187
لە چاندن لەلایەن کەشتییەکانەوە
لە ناوچەکانی خۆراک پێدانیان،

78
00:04:57,187 --> 00:04:59,985
و بوەستێنرێن لە شێواندنیان
لەناو تۆڕی ماسیگرتن

79
00:04:59,985 --> 00:05:02,469
کە لە دەورووبەری
ئۆقیانوسەکە سەرئاو دەکەون.

80
00:05:02,469 --> 00:05:06,839
پێویستە فێربین نامە چاکسازییەکانمان
بە بواری گفتوگۆکانمان ببەستینەوە،

81
00:05:06,839 --> 00:05:13,225
تا خەڵکی بە تەواوی تێبگەن لە بەھای
ڕاستی سیستەمی ژینگەیی ئەم بونەوەرانە.

82
00:05:13,985 --> 00:05:18,142
کەواتە، دووبارە با نەھەنگەکان بپارێزین،

83
00:05:18,142 --> 00:05:22,275
بەڵام ئەم جارە، با تەنھا لەبەر
خاتری ئەوان نەیکەین.

84
00:05:22,275 --> 00:05:24,806
با لەبەر خاتری خۆشمان بیکەین.

85
00:05:24,806 --> 00:05:27,151
سوپاس.

86
00:05:27,151 --> 00:05:31,981
(چەپڵە)