WEBVTT

00:00:01.070 --> 00:00:03.791
Јас сум астроном кој гради телескопи.

00:00:04.563 --> 00:00:08.524
Градам телескопи затоа што,
под број еден - тие се неверојатни.

00:00:09.281 --> 00:00:11.330
Но, под број два

00:00:11.354 --> 00:00:15.062
- верувам дека ако сакате да откриете
нешто ново за универзумот,

00:00:15.086 --> 00:00:16.618
мора да го гледате универзумот

00:00:16.642 --> 00:00:17.870
од друг агол.

00:00:18.378 --> 00:00:20.227
Новите технологии во астрономијата -

00:00:20.251 --> 00:00:23.849
леќи, фотографски плочи,

00:00:23.873 --> 00:00:26.288
па сѐ до вселенски телескопи -

00:00:26.312 --> 00:00:29.404
ни овозможија нови начини 
за набљудување на универзумот

00:00:29.428 --> 00:00:32.133
и директно доведоа до ново поимање

00:00:32.157 --> 00:00:33.307
на нашето место во него.

NOTE Paragraph

00:00:34.663 --> 00:00:37.038
Но тие пронајдоци имаат своја цена.

00:00:37.450 --> 00:00:41.091
Потребни беа илјадници луѓе и 44 години

00:00:41.115 --> 00:00:44.924
за идејата за вселенскиот телескоп Хабл
да стане реалност.

00:00:45.380 --> 00:00:46.903
Потребно е време,

00:00:46.927 --> 00:00:48.745
потребно е толерирање на неуспех,

00:00:48.769 --> 00:00:50.707
потребни се поединци

00:00:50.731 --> 00:00:53.501
кои секој ден одлучуваат 
да не се откажат.

00:00:54.247 --> 00:00:57.196
Знам колку е тешка таа одлука,
затоа што јас ја живеам.

00:00:57.220 --> 00:01:03.278
На работа речиси постојано доживувам
неуспеси, но сепак продолжувам,

00:01:03.302 --> 00:01:05.684
затоа што така се градат телескопи.

NOTE Paragraph

00:01:06.754 --> 00:01:08.593
Помогнав да се создаде телескоп со име

00:01:08.617 --> 00:01:13.873
слаб меѓугалактички медиум
црвено насочен емитувачки балон,

00:01:13.897 --> 00:01:15.516
што е тешко да се изговори,

00:01:15.540 --> 00:01:16.895
па ние го викаме „Фајербол."

00:01:16.919 --> 00:01:20.678
И не грижете се, нема да експлодира
на крајот од приказнава.

00:01:22.137 --> 00:01:24.648
Работам на Фајербол повеќе од 10 години

00:01:24.672 --> 00:01:28.109
и сега го водам тимот 
на неверојатни луѓе што го изгради.

00:01:28.481 --> 00:01:32.871
Фајербол е создаден за набљудување
на најматните структури што ни се познати:

00:01:32.895 --> 00:01:35.775
огромни облаци водороден гас.

00:01:36.435 --> 00:01:37.734
Овие облаци се огромни.

00:01:37.758 --> 00:01:40.296
Поголеми се од што и да мислите.

00:01:40.320 --> 00:01:41.505
Тие се огромни.

00:01:41.529 --> 00:01:44.849
Огромни облаци од водород
се движат кон и од галаксиите.

00:01:45.521 --> 00:01:47.369
Работам на Фајербол

00:01:47.393 --> 00:01:50.577
затоа што сакам
да го сменам погледот за универзумот

00:01:50.601 --> 00:01:53.765
од универзум само со светлина од ѕвезди

00:01:53.789 --> 00:01:59.157
до онаков каде може да се види 
и измери секој атом што постои.

00:01:59.711 --> 00:02:01.192
Само тоа сакам да го направам.

NOTE Paragraph

00:02:01.216 --> 00:02:03.208
(смеа)

NOTE Paragraph

00:02:03.232 --> 00:02:05.442
Но набљудувањето на некои од тие атоми

00:02:05.466 --> 00:02:09.237
е клучно за разбирање зошто
галаксиите изгледаат како што изгледаат.

00:02:09.261 --> 00:02:10.603
Сакам да знам

00:02:10.627 --> 00:02:14.615
како водородниот гас
влегува во галаксија и создава ѕвезда.

00:02:15.909 --> 00:02:18.516
Мојата работа на Фајербол
започна во 2008 г.,

00:02:18.540 --> 00:02:21.438
работејќи не на телескопот, 
туку на сензорот за светлина,

00:02:21.462 --> 00:02:23.541
а тоа е срцето на секој телескоп.

00:02:24.153 --> 00:02:27.819
Новиот сензор го развиваше тим при
лабораторијата за млазен погон на НАСА,

00:02:27.819 --> 00:02:29.517
на кој јас му се приклучив.

00:02:29.710 --> 00:02:33.866
И нашата цел беше да докажеме дека
овој сензор многу добро би функционирал

00:02:33.890 --> 00:02:35.650
при пронаоѓање на водороден гас.

NOTE Paragraph

00:02:36.618 --> 00:02:37.991
Додека работев на ова,

00:02:38.015 --> 00:02:45.011
уништив неколку многу,
многу скапи сензори

00:02:45.035 --> 00:02:47.142
пред да сфатам дека
машината што ја користев

00:02:47.166 --> 00:02:51.288
создава плазма која го прегорува секој
електричен уред што ќе го ставиме внатре.

00:02:51.414 --> 00:02:54.183
Употребивме друга машина,
имаше други предизвици,

00:02:54.207 --> 00:02:56.184
па потребни беа години да се усоврши.

00:02:56.208 --> 00:02:58.852
Но кога тој прв сензор проработе,

00:02:58.876 --> 00:03:01.074
беше зачудувачко.

00:03:01.098 --> 00:03:05.005
Нашите сензори сега се 10 пати подобри 
од претходните верзии

00:03:05.029 --> 00:03:07.977
и се ставаат на 
сите видови нови телескопи.

00:03:08.001 --> 00:03:12.899
Сензорите ќе овозможат нов начин
за набљудување на универзумот.

NOTE Paragraph

00:03:14.035 --> 00:03:16.120
Па, со готови сензори,

00:03:16.144 --> 00:03:17.470
време е за телескоп.

00:03:17.494 --> 00:03:21.108
Фајербол е чуден,
што се однесува до телескопите,

00:03:21.132 --> 00:03:24.124
затоа што не е во вселена,
а не е ни на земја.

00:03:24.148 --> 00:03:27.636
Наместо тоа, истиот виси на кабел
од џиновски балон

00:03:27.660 --> 00:03:30.685
и набљудува, во само една вечер,

00:03:30.709 --> 00:03:33.468
од 210.000 км во стратосферата,

00:03:33.492 --> 00:03:36.259
од самиот раб на вселената.

00:03:36.283 --> 00:03:41.159
Делумно затоа што работ на вселената
е поевтин од самата вселена.

NOTE Paragraph

00:03:41.183 --> 00:03:42.427
(смеа)

NOTE Paragraph

00:03:42.451 --> 00:03:46.067
Додека го конструиравме,
се јавија уште дефекти:

00:03:46.238 --> 00:03:47.911
оштетени огледала,

00:03:47.911 --> 00:03:50.664
т.е. изгребани огледала
кои требаше одново да се направат.

00:03:50.666 --> 00:03:51.937
Откажа системот за ладење,

00:03:51.961 --> 00:03:54.128
па целиот систем мораше
одново да се направи.

00:03:54.731 --> 00:04:00.828
Грешки во калибрација, правевме тестови
одново и одново и одново.

00:04:00.852 --> 00:04:03.266
Дефекти тогаш кога
најмалку ги очекувавме.

00:04:03.290 --> 00:04:07.196
Еднаш ни слета едно слатко,
но налутено бебе сокол

00:04:07.220 --> 00:04:09.120
директно на садот за спектографија.

NOTE Paragraph

00:04:09.144 --> 00:04:10.173
(смеа)

NOTE Paragraph

00:04:10.197 --> 00:04:12.387
Но, сепак, тоа беше
еден од најдобрите денови

00:04:12.411 --> 00:04:14.003
во историјата на проектот.

NOTE Paragraph

00:04:14.027 --> 00:04:15.210
(смеа)

NOTE Paragraph

00:04:15.234 --> 00:04:17.500
Навистина го сакав тој сокол.

NOTE Paragraph

00:04:18.209 --> 00:04:21.361
Штетата од соколот се поправи,
и го подготвивме

00:04:21.385 --> 00:04:23.610
за лансирање во август, 2017 г.,

00:04:23.634 --> 00:04:25.764
но не успеавме да го лансираме,

00:04:25.788 --> 00:04:30.568
поради шестнеделен дожд
во пустината Ново Мексико.

NOTE Paragraph

00:04:30.592 --> 00:04:33.120
(смеа)

NOTE Paragraph

00:04:33.144 --> 00:04:35.108
Бевме потиштени,
но пак дојдовме

00:04:35.132 --> 00:04:38.155
во август, 2018 г.,
10 година по ред.

00:04:38.247 --> 00:04:41.287
И на 22 септември

00:04:44.611 --> 00:04:47.046
конечно го лансиравме телескопот.

NOTE Paragraph

00:04:47.501 --> 00:04:52.214
(аплауз)

NOTE Paragraph

00:04:52.238 --> 00:04:56.960
Целиот мој живот го вложив
во овој проект,

00:04:56.984 --> 00:04:59.933
и сѐ уште не можам 
да поверувам дека се оствари.

00:05:00.663 --> 00:05:04.380
Имам фотографија која е направена
околу зајдисонце истиот ден.

00:05:04.404 --> 00:05:07.158
Се гледа нашиот балон,

00:05:07.182 --> 00:05:08.599
како виси Фајербол од него

00:05:08.599 --> 00:05:10.021
и речиси полната месечина.

00:05:10.045 --> 00:05:11.290
Ја обожавам сликава.

00:05:11.314 --> 00:05:13.520
Боже, колку ја сакам.

NOTE Paragraph

00:05:15.092 --> 00:05:16.244
Но кога ќе ја погледнам,

00:05:16.268 --> 00:05:17.698
ми доаѓа да заплачам,

00:05:18.751 --> 00:05:23.013
затоа што кога ќе се надуваат,
овие балони се сферични,

00:05:23.037 --> 00:05:24.553
а овој не е.

00:05:24.577 --> 00:05:26.553
Има форма на солза.

00:05:26.577 --> 00:05:29.902
Затоа што има дупка во него.

00:05:31.104 --> 00:05:33.133
Понекогаш и балоните се расипуваат.

00:05:33.856 --> 00:05:36.208
Фајербол падна 
во пустината Ново Мексико,

00:05:36.232 --> 00:05:38.537
и не ги добивме бараните податоци.

00:05:38.561 --> 00:05:42.498
На крајот од денот,
си помислив:

00:05:42.522 --> 00:05:44.172
„Зошто го правам ова?“

NOTE Paragraph

00:05:45.545 --> 00:05:48.559
И многу размислував 
за тоа од тој ден.

00:05:49.202 --> 00:05:53.634
И сфатив дека мојата дејност
се состои од работи

00:05:53.658 --> 00:05:55.140
кои се кршат и расипуваат.

00:05:55.164 --> 00:05:57.719
Работи кои не ги разбираме,
па се расипуваат.

00:05:57.743 --> 00:06:00.001
Работи кои ги грешиме првиот пат,

00:06:00.025 --> 00:06:01.488
па се расипуваат.

00:06:01.512 --> 00:06:04.085
Размислувам за илјадниците луѓе
што го изградија Хабл

00:06:04.109 --> 00:06:06.062
и колку неуспеси претрпеле.

00:06:06.086 --> 00:06:09.219
Имаше безброј неуспеси,
разочарувачки неуспеси,

00:06:09.243 --> 00:06:10.925
дури и кога беше во вселената.

00:06:10.949 --> 00:06:14.516
Но ниеден од тие неуспеси
не беа причина за откажување.

00:06:15.541 --> 00:06:17.348
Размислувам зошто си ја
сакам работата.

00:06:17.348 --> 00:06:19.539
Сакам да знам
што се случува во универзумот.

00:06:19.563 --> 00:06:22.359
И вие сакате да го знаете тоа.

00:06:22.383 --> 00:06:24.717
Сакам да знам
што се случува со водородот.

00:06:25.891 --> 00:06:29.370
Па, сфатив дека откривањето
главно е процес

00:06:29.394 --> 00:06:31.553
на пронаоѓање работи
што не функционираат,

00:06:31.553 --> 00:06:35.000
а неуспехот е неизбежен кога
се поместуваат границите на знаењето.

00:06:35.024 --> 00:06:36.630
И тоа сакам да го правам.

NOTE Paragraph

00:06:37.010 --> 00:06:39.457
Затоа одлучувам да продолжам.

00:06:39.960 --> 00:06:41.642
Нашиот тим ќе постапи онака

00:06:41.666 --> 00:06:45.849
како што постапиле сите други пред нас.

00:06:45.873 --> 00:06:47.109
Ќе се обидеме повторно,

00:06:47.133 --> 00:06:48.313
во 2020.

NOTE Paragraph

00:06:48.648 --> 00:06:53.603
И можеби звучи како неуспех денес - 
и навистина е -

00:06:53.627 --> 00:06:55.908
но ќе остане неуспех

00:06:55.932 --> 00:06:57.538
само ако се откажам.

NOTE Paragraph

00:06:57.562 --> 00:06:58.790
Ви благодарам многу.

NOTE Paragraph

00:06:58.814 --> 00:07:05.093
(аплауз)