0:00:00.627,0:00:03.326
Gəlin, DNT-nin özünü necə köçürməyi

0:00:03.326,0:00:05.805
və replikasiya etməyi haqqında daha ətraflı

0:00:05.805,0:00:06.845
danışaq.

0:00:06.845,0:00:08.123
Bu vidoeda, prosesin

0:00:08.123,0:00:11.150
əsas aktyorları haqqında danışacağıq.

0:00:11.150,0:00:13.166
Video boyunca DNT molekulunun 3' və 5'

0:00:13.166,0:00:17.704
uclarından bəhs edəcəyəm, əgər

0:00:17.704,0:00:20.013
bu mövzu sizə heç tanış deyilsə,

0:00:20.013,0:00:22.163
tövsiyə edirəm ki, DNT-nin antiparalel

0:00:22.163,0:00:26.041
quruluşu haqqındakı videoya baxasınız.

0:00:26.041,0:00:28.163
Yenə də uzun müddət əvvəl baxmış və artıq

0:00:28.163,0:00:31.355
unutmuş ola bilərsiniz deyə təkrarlayaq.

0:00:31.355,0:00:33.042
Bu, DNT-nin böyüdülmüş formasıdır,

0:00:33.042,0:00:35.497
əslində bunu elə həmin videodan götürmüşəm.

0:00:35.497,0:00:37.934
Biz 5' və 3' ucları haqqında danışdıqda,

0:00:37.934,0:00:40.848
ribozaları işarə edirik. Hansı ki, bu,

0:00:40.848,0:00:44.930
fosfat-şəkər onurğasını əmələ gətirir.

0:00:44.930,0:00:47.051
Məsələn, burada bir ribozamız var,

0:00:47.051,0:00:48.639
yəni beş karbonlu şəkər.

0:00:48.639,0:00:50.900
biz bu karbonları nömrələyə bilərik;

0:00:50.900,0:00:54.876
bu 1' karbon, bu 2' karbon,

0:00:54.876,0:00:58.516
bu 3' karbon, bu isə 4' karbon

0:00:58.516,0:01:00.641
və bu da 5' karbon.

0:01:00.641,0:01:02.891
Beləliklə, buna nərdivanın bir tərəfi

0:01:04.641,0:01:05.693
deyə bilərik,

0:01:05.693,0:01:07.642
bu belə davam edəcək ...

0:01:07.642,0:01:10.526
icazə verin, buraya kiçik bir xətt çəkim,

0:01:10.526,0:01:13.859
bu 3'-dən 5' istiqamətinə tərəf gedir.

0:01:15.308,0:01:19.498
Bu 3' ucudur və bu uc isə 5'.

0:01:19.498,0:01:20.886
Bu 3'- 5' istiqamətindədir.

0:01:20.886,0:01:23.550
Üçə diqqət edin, bu fosfat 3'-ə bağlanır,

0:01:23.550,0:01:25.934
sonra 5' fosfata bağlanır,

0:01:25.934,0:01:27.358
bu 3'- ə bağlanır,

0:01:27.358,0:01:28.464
sonra bu 5' də

0:01:28.464,0:01:31.463
başqa bir fosfata bağlanır.

0:01:31.463,0:01:34.003
Bu zəncirin antiparalel olduğunu görürük.

0:01:34.003,0:01:36.676
Bu paraleldir, lakin fərqli istiqamətdə.

0:01:36.676,0:01:39.509
Beləliklə, bu 3', bu isə 5',

0:01:40.379,0:01:43.515
bu 3', bu isə 5'-dir.

0:01:43.515,0:01:44.979
Antiparalel quruluş dedikdə,

0:01:44.979,0:01:47.563
nəzərdə tutduğumuz şey məhz budur.

0:01:47.563,0:01:49.418
Bu iki onurğa,

0:01:49.418,0:01:51.449
bu iki zəncir bir-birinə paraleldir,

0:01:51.449,0:01:54.661
lakin onlar əks tərəflərə istiqamətləniblər.

0:01:54.661,0:01:58.833
Yəni, bu 3' ucudur, bu isə 5' ucu.

0:01:58.833,0:02:00.402
Bu bizim replikasiyanı

0:02:00.402,0:02:02.070
başa düşməyimizdə vacib rol oynayır,

0:02:02.070,0:02:04.030
çünki yeni bir DNT zənciri yaratmaq üçün

0:02:04.030,0:02:06.767
dayanmadan nukleotidlər əlavə edən

0:02:06.767,0:02:09.327
DNT polimeraza sadəcə 3' sonluğuna

0:02:09.327,0:02:12.827
nukleotidlər əlavə edə bilir.

0:02:13.872,0:02:16.828
Məsələn, burada

0:02:16.828,0:02:18.456
biz yalnız bu istiqamətdə

0:02:18.456,0:02:21.741
nukleotid əlavə edə bilərik.

0:02:21.741,0:02:24.250
Bu istiqamətdə nukleotid

0:02:24.250,0:02:27.000
əlavə edə bilmərik.

0:02:27.000,0:02:29.386
Başqa sözlə desək, yalnız 3' ucuna

0:02:29.386,0:02:33.074
nukleotid əlavə edilə bilər və DNT yalnız

0:02:33.074,0:02:36.741
5'-3' istiqamətində genişləndirilə bilər.

0:02:38.793,0:02:40.978
Yalnız 3'sonluğuna əlavə edə biləriksə,

0:02:40.978,0:02:45.038
deməli, 5'-3' istiqamətində gedə bilərik.

0:02:45.038,0:02:47.733
3'-5' istiqamətində gedə bilmərik.

0:02:47.733,0:02:52.410
Polimeraza ilə 5' ucuna əlavə etmək olmur.

0:02:52.410,0:02:55.146
İndi polimerazanın nə olduğuna baxaq.

0:02:55.146,0:02:57.046
Buradakı sxemə baxacağıq, hansı ki, bu,

0:02:57.046,0:02:58.985
bizə bütün aktyorlar

0:02:58.985,0:03:01.023
haqqında ümumi məlumat verəcək.

0:03:01.023,0:03:03.512
Burada bizim DNT zəncirimiz dayanır,

0:03:03.512,0:03:07.270
gördüyünüz kimi o, öz təbii halındadır,

0:03:07.270,0:03:09.769
replikasiya olunmamış təbii formasında.

0:03:09.769,0:03:13.591
Burada 3' və 5' uclarını görə bilər və

0:03:13.591,0:03:15.436
onurğalardan birini müşahidə edə bilərsiniz.

0:03:15.436,0:03:19.204
Bu 3' -dir, onu izləsəniz,

0:03:19.204,0:03:22.914
görərsiniz ki, sonda 5' ucuna uyğun gəlir.

0:03:22.914,0:03:26.741
Beləliklə, bu və digəri eyni zəncirdir,

0:03:26.741,0:03:30.402
əgər bunu izləsəniz

0:03:30.402,0:03:32.409
bu da eyni zəncirdir.

0:03:32.409,0:03:33.654
Bu zəncirin 3' ucudur,

0:03:33.654,0:03:37.821
bu isə 5' ucu.

0:03:38.954,0:03:40.118
İndi isə xatırlayaq ki,

0:03:40.118,0:03:41.795
replikasiyanın ümumi icmalı haqqındakı

0:03:41.795,0:03:44.154
əvvəlki videomuzda da danışdığımız kimi

0:03:44.154,0:03:48.321
DNT-nin iki zəncirli quruluşu

0:03:49.992,0:03:54.031
əvvəlcə ayrılmalıdır ki,

0:03:54.031,0:03:56.271
yeni birini qura bilək,

0:03:56.271,0:03:58.757
beləliklə, hər ayrılmış zəncirdən yeni bir

0:03:58.757,0:04:01.076
zəncir yarada bilərik.

0:04:01.076,0:04:04.092
Zəncirbənd kimi əvvəlcə açırsınız,

0:04:04.092,0:04:08.299
sonra isə hər tərəfə yenisini əlavə edirsiniz.

0:04:08.299,0:04:10.041
Təbii ki, əslində iş, "Gəl, zəncirbəndi açıb

0:04:10.041,0:04:12.419
ona yenisini əlavə edək" deməkdən

0:04:12.419,0:04:15.300
daha mürəkkəbdir.

0:04:15.300,0:04:18.296
Bu prosesdə bir çox ferment iştirak edir,

0:04:18.296,0:04:20.151
hətta bu sxemdə belə bütün aktyorlar

0:04:20.151,0:04:21.845
göstərilməyib, lakin ən vaciblərini

0:04:21.845,0:04:24.000
görə bilərsiniz. Hansı ki, ən azından DNT

0:04:24.000,0:04:26.459
replikasiyası haqqında danışılanda, onların

0:04:26.459,0:04:30.249
adlarını eşidəcəksiniz.

0:04:30.249,0:04:31.576
Beləliklə, ilk əvvəl

0:04:31.576,0:04:35.484
buradakılar bir-birinə sıx dolanmalıdır.

0:04:35.484,0:04:36.445
Gəlin, bunu buraya yazım,

0:04:36.445,0:04:38.862
bu, sıx dolanır.

0:04:40.302,0:04:41.443
Bu tərəfi nə

0:04:41.443,0:04:44.052
qədər açsaq,

0:04:44.052,0:04:46.421
bu biri tərəf daha sıx olur.

0:04:46.421,0:04:48.903
Beləliklə, zəncirbəndi açmaq üçün bizə

0:04:48.903,0:04:50.584
bir ferment lazımdır ki, bu sıx

0:04:50.584,0:04:54.861
dolanmış zənciri açsın.

0:04:54.861,0:04:58.676
Bu ferment, topoizomerazadır.

0:04:58.676,0:05:00.993
O, bu onurğanı müvəqqəti olaraq hissələrə

0:05:00.993,0:05:04.776
ayırır ki, onlar ayrılıb sonradan birləşsinlər,

0:05:04.776,0:05:07.982
daha dəqiq desək, ayrılsınlar və sonra

0:05:07.982,0:05:11.097
helikaza fermenti fəaliyyətə başlasın, əslində,

0:05:11.097,0:05:12.762
bu, belə kiçik üçbucağa

0:05:12.762,0:05:14.044
bənzəmir.

0:05:14.044,0:05:16.351
Helikazanın

0:05:16.351,0:05:18.057
molekulyar quruluşuna

0:05:18.057,0:05:19.427
baxsanız, onun

0:05:19.427,0:05:21.659
heyranedici quruluşu olduğunu görə bilərsiniz.

0:05:21.659,0:05:23.437
Helikazanın funksiyası isə

0:05:23.437,0:05:26.874
buradakı azot əsasları arasındakı

0:05:26.874,0:05:29.156
hidrogen rabitələri qırmaqdır.

0:05:29.156,0:05:31.550
Bu nümunədə, bu adenin, bu isə timindir və

0:05:31.550,0:05:35.514
helikaza aradakı bu rabitəni qırır.

0:05:35.514,0:05:37.514
Beləliklə, əvvəlcə onu açırsınız, sonra

0:05:39.511,0:05:40.841
helikaza, daha doğrusu

0:05:40.841,0:05:42.831
topoisomeraza onu açır və helikaza

0:05:42.831,0:05:45.555
onları parçalayır, və sonra biz hər iki

0:05:45.555,0:05:47.504
DNT teli haqqında

0:05:47.504,0:05:49.744
ayrılıqda düşünməyə başlayırıq,

0:05:49.744,0:05:51.109
çünki qeyd elədiyim kimi,

0:05:51.109,0:05:53.633
nukleotidləri ancaq 5' - 3' istiqamətində

0:05:53.633,0:05:56.466
əlavə edə bilərik.

0:05:57.693,0:05:59.864
Bu altdakı zəncirə "öndə gedən zəncir"

0:05:59.864,0:06:02.399
deyirik və bunun məntiqi

0:06:02.399,0:06:04.236
olduqca asandır,

0:06:04.236,0:06:06.428
yadımıza salaq ki, bura 5' ucudur

0:06:06.428,0:06:07.829
və buna görə də, yalnız

0:06:07.829,0:06:10.349
bu yöndə davam edə bilər,

0:06:10.349,0:06:13.527
bu yöndə əlavə edərək davam edə bilər.

0:06:13.527,0:06:15.277
5'- 3' istiqamətində.

0:06:16.496,0:06:20.116
İndi isə prosesin başlaması üçün

0:06:20.116,0:06:21.949
RNT praymerinə ehtiyac var

0:06:22.818,0:06:26.234
və RNT praymerini təmin edən dostumuz isə

0:06:26.234,0:06:28.107
DNT primazadır.

0:06:28.107,0:06:29.684
Gecikən zəncirdəki dostlarımızla

0:06:29.684,0:06:31.967
daha sonra tanış olacağıq,

0:06:31.967,0:06:33.328
görünən bir rəng olsun,

0:06:33.328,0:06:35.650
RNT praymeri buraya əlavə olunacaq,

0:06:35.650,0:06:37.768
və artıq bir praymerimiz olduğu üçün

0:06:37.768,0:06:39.598
DNT polimeraza artıq 3' istiqamətində

0:06:39.598,0:06:44.239
nukleotidləri əlavə etməyə

0:06:44.239,0:06:47.159
başlaya bilər.

0:06:47.159,0:06:49.430
Öndə gedən zəncirin belə asan olmağının

0:06:49.430,0:06:52.680
səbəbi DNT polimerazanın burda olmağıdır,

0:06:53.613,0:06:55.692
"polimeraza" və yenə də onlar belə

0:06:55.692,0:06:59.107
sxemdəki kimi düzbucaqlı formada deyillər.

0:06:59.107,0:07:01.326
Həqiqətdə çox daha heyranedicidirlər.

0:07:01.326,0:07:02.712
Burada bir polimeraza var

0:07:02.712,0:07:07.079
və biri də burada , "polimeraza"

0:07:07.079,0:07:08.477
Bu polimerazanı zəncirbəndin

0:07:08.477,0:07:11.601
qulpu kimi fikirləşə bilərsiniz,

0:07:11.601,0:07:13.473
və o 3' ucuna dayanmadan nukleotidlər

0:07:13.473,0:07:17.191
əlavə edir.

0:07:17.191,0:07:20.831
Bu da çox sadə bir proses kimi görünür.

0:07:20.831,0:07:23.232
İndi siz "nukleotidləri elə 5' ucundan

0:07:23.232,0:07:26.893
əlavə etsək daha asan olmazmı?" deyə sual

0:07:26.893,0:07:28.433
verə bilərsiniz, çünki bu

0:07:28.433,0:07:31.128
3'- 5' istiqamətində gedir,

0:07:31.128,0:07:33.399
bəli, ola bilər ki, bu polimeraza

0:07:33.399,0:07:35.563
və ya başqası elə buradan əlavə etməyə

0:07:35.563,0:07:37.308
davam edərdi və daha asan olardı.

0:07:37.308,0:07:40.011
Lakin gerçəkdə elə deyil.

0:07:40.011,0:07:43.841
5' ucuna nukleotid əlavə edə bilməzsiniz,

0:07:43.841,0:07:46.620
daha aydın izah etməyə çalışım, bu 3'-dir?

0:07:46.620,0:07:48.401
bu tel haqqında danışıram.

0:07:48.401,0:07:50.295
Buradakı tel,

0:07:50.295,0:07:52.332
bunu başqa rənglə edim

0:07:52.332,0:07:55.454
buradakı tel

0:07:55.454,0:07:58.856
bu 3' ucudur, bu isə 5' ucu,

0:07:58.856,0:07:59.689
və siz bu yöndə

0:07:59.689,0:08:03.343
nukleotidləri əlavə edə bilməzsiniz,

0:08:03.343,0:08:06.343
bəs biologiya bu problemi necə həll edir?

0:08:07.439,0:08:10.659
Bəli, bu hissələr parçalananda

0:08:10.659,0:08:14.278
buralara praymerlər əlavə olunur,

0:08:14.278,0:08:17.197
və bu sxemdə praymer yalnız bir ədəd

0:08:17.197,0:08:19.570
nukleotid kimi göstərilib, ancaq normalda

0:08:19.570,0:08:21.467
bir praymer təxminən 10 nukleotid olur.

0:08:21.467,0:08:25.634
Ona görə də DNT primaza təxminən 10 RNT

0:08:27.151,0:08:29.060
nukleotidini bura əlavə edəcək.

0:08:29.060,0:08:32.415
DNT polimeraza gecikən zəncir boyu

0:08:32.415,0:08:36.800
irəliləyir, buna üstdəki zəncir də

0:08:36.800,0:08:38.382
deyə bilərik, və əlavə edir,

0:08:38.382,0:08:41.280
RNT praymeri əlavə edir, hansı ki yalnız

0:08:41.280,0:08:42.773
bir nukleotid deyil, çox sayda

0:08:42.773,0:08:45.186
nukleotiddən əmələ gəlir,

0:08:45.186,0:08:48.008
və bu RNT praymerindən sonra, polimeraza

0:08:48.008,0:08:52.175
5'- 3' istiqamətində

0:08:53.349,0:08:55.432
3' sonluğuna əlavə edə bilir.

0:08:56.408,0:08:58.606
Beləliklə, o artıq DNT bu şəkildə

0:08:58.606,0:09:00.918
yaratmağa başlayır.

0:09:00.918,0:09:02.286
Prosesi belə təsəvvür edin:

0:09:02.286,0:09:06.766
primazanı əlavə edirsiniz, bura polimeraza

0:09:06.766,0:09:10.933
və 5'-dən 3'-ə qurmağa başlayırsınız.

0:09:12.465,0:09:14.684
Belə qurursunuz və sonra bir az ara

0:09:14.684,0:09:16.818
buraxıb eyni prosesi təkrarlayırsınız.

0:09:16.818,0:09:20.665
Nəticədə, bu DNT fraqmentləri əmələ gəlir

0:09:20.665,0:09:24.492
və Okazaki fraqmentləri adlanır.

0:09:24.492,0:09:26.909
"Okazaki parçaları", və bütün bunlar

0:09:28.251,0:09:30.750
gecikən zəncirdə baş verənlərdir,

0:09:30.750,0:09:31.621
bəs buna nəyə görə

0:09:31.621,0:09:32.705
gecikən zəncir deyirik?

0:09:32.705,0:09:34.996
Çünki burda göstərilən iş bir az

0:09:34.996,0:09:36.555
standartdan kənar bir metoddur,

0:09:36.555,0:09:39.020
bu açılışlar boyu Okazaki fraqmentləri

0:09:39.020,0:09:41.337
yaratmalısınız və buna görə də

0:09:41.337,0:09:45.600
proses daha yavaş gedir,

0:09:45.600,0:09:49.074
lakin daha sonra bütün bu parçalar

0:09:49.074,0:09:50.824
DNT liqaza ilə bir araya gələ bilər.

0:09:52.195,0:09:55.927
DNT liqaza yalnız zəncirləri bir araya

0:09:55.927,0:09:59.148
gətirmir, həmçinin RNT də DNT ilə əvəz

0:09:59.148,0:10:02.102
olunur və hər şey bitdikdən sonra isə

0:10:02.102,0:10:05.623
artıq burada replikasiya olunmuş

0:10:05.623,0:10:08.293
bir DNT əldə edirik.

0:10:08.293,0:10:10.995
Nəticədə, əlimizdə cüt zəncir olmuş olur,

0:10:10.995,0:10:12.904
hansı ki, birini gecikən, digərini isə

0:10:12.904,0:10:16.321
öndə gedən zəncirdən əldə etmişdik.