[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.86,0:00:09.58,Default,,0000,0000,0000,,To pierwszy zmysł, \Nktórego używasz przy narodzeniu.
Dialogue: 0,0:00:09.58,0:00:12.63,Default,,0000,0000,0000,,Poświęcone mu jest 2% genów.
Dialogue: 0,0:00:12.63,0:00:14.61,Default,,0000,0000,0000,,Musi być ważny, co?
Dialogue: 0,0:00:14.61,0:00:17.26,Default,,0000,0000,0000,,Weź głęboki oddech przez nos.
Dialogue: 0,0:00:17.26,0:00:18.43,Default,,0000,0000,0000,,Mowa o węchu.
Dialogue: 0,0:00:18.43,0:00:20.70,Default,,0000,0000,0000,,Jest oszałamiająco silny.
Dialogue: 0,0:00:20.70,0:00:22.05,Default,,0000,0000,0000,,Dorośli rozróżniają
Dialogue: 0,0:00:22.05,0:00:23.96,Default,,0000,0000,0000,,około 10 000 różnych zapachów.
Dialogue: 0,0:00:23.96,0:00:25.55,Default,,0000,0000,0000,,Oto, co robi twój nos.
Dialogue: 0,0:00:25.56,0:00:27.32,Default,,0000,0000,0000,,Wdychasz przez nozdrza
Dialogue: 0,0:00:27.32,0:00:29.07,Default,,0000,0000,0000,,cząsteczki powietrza.
Dialogue: 0,0:00:29.07,0:00:30.85,Default,,0000,0000,0000,,95% jamy nosowej
Dialogue: 0,0:00:30.85,0:00:32.51,Default,,0000,0000,0000,,służy do ich filtrowania
Dialogue: 0,0:00:32.51,0:00:34.00,Default,,0000,0000,0000,,zanim trafią do płuc.
Dialogue: 0,0:00:34.00,0:00:35.37,Default,,0000,0000,0000,,Ale w tylnej części tej jamy
Dialogue: 0,0:00:35.37,0:00:37.82,Default,,0000,0000,0000,,znajduje się obszar zwany \Nnabłonkiem węchowym,
Dialogue: 0,0:00:37.82,0:00:40.83,Default,,0000,0000,0000,,mały skrawek skóry, kluczowy dla węchu.
Dialogue: 0,0:00:40.83,0:00:42.18,Default,,0000,0000,0000,,Nabłonek ten ma warstwę
Dialogue: 0,0:00:42.18,0:00:43.76,Default,,0000,0000,0000,,węchowych białek receptorowych,
Dialogue: 0,0:00:43.76,0:00:45.86,Default,,0000,0000,0000,,specjalnych neuronów \Nodbierających zapachy,
Dialogue: 0,0:00:45.86,0:00:47.71,Default,,0000,0000,0000,,takich kubków smakowych nosa.
Dialogue: 0,0:00:47.71,0:00:49.92,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy cząsteczki zapachowe \Ntrafiają do nosa,
Dialogue: 0,0:00:49.92,0:00:51.54,Default,,0000,0000,0000,,zatrzymują się na warstwie śluzu
Dialogue: 0,0:00:51.54,0:00:53.22,Default,,0000,0000,0000,,okrywającej nabłonek węchowy.
Dialogue: 0,0:00:53.22,0:00:54.35,Default,,0000,0000,0000,,Rozpuszczając się
Dialogue: 0,0:00:54.35,0:00:56.51,Default,,0000,0000,0000,,wiążą się z węchowymi \Nbiałkami receptorowymi,
Dialogue: 0,0:00:56.51,0:00:58.62,Default,,0000,0000,0000,,które puszczają sygnał do mózgu
Dialogue: 0,0:00:58.62,0:00:59.85,Default,,0000,0000,0000,,poprzez pasmo węchowe.
Dialogue: 0,0:00:59.85,0:01:00.86,Default,,0000,0000,0000,,Tak à propos,
Dialogue: 0,0:01:00.86,0:01:03.36,Default,,0000,0000,0000,,łatwo ocenić powonienie danego zwierzęcia
Dialogue: 0,0:01:03.36,0:01:05.40,Default,,0000,0000,0000,,po rozmiarze jego nabłonka węchowego.
Dialogue: 0,0:01:05.40,0:01:07.88,Default,,0000,0000,0000,,U psa jest on aż 20 razy większy
Dialogue: 0,0:01:07.88,0:01:09.19,Default,,0000,0000,0000,,niż u człowieka.
Dialogue: 0,0:01:09.19,0:01:11.27,Default,,0000,0000,0000,,Ale wielu rzeczy jeszcze nie wiemy
Dialogue: 0,0:01:11.27,0:01:12.39,Default,,0000,0000,0000,,o tych komórkach.
Dialogue: 0,0:01:12.39,0:01:15.08,Default,,0000,0000,0000,,Na przykład ludzki nabłonek \Njest zabarwiony,
Dialogue: 0,0:01:15.08,0:01:17.69,Default,,0000,0000,0000,,a naukowcy nie wiedzą dlaczego.
Dialogue: 0,0:01:17.69,0:01:20.27,Default,,0000,0000,0000,,Ale jak rozróżniamy zapachy?
Dialogue: 0,0:01:20.27,0:01:21.79,Default,,0000,0000,0000,,Okazuje się, że mózg ma
Dialogue: 0,0:01:21.79,0:01:24.56,Default,,0000,0000,0000,,40 milionów różnych neuronów węchowych,
Dialogue: 0,0:01:24.56,0:01:29.86,Default,,0000,0000,0000,,więc zapach A może uruchomić \Nneurony 3, 427 i 988,
Dialogue: 0,0:01:29.86,0:01:36.31,Default,,0000,0000,0000,,a zapach B neurony 8, 76 i 2 496 678.
Dialogue: 0,0:01:36.31,0:01:37.49,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie te kombinacje
Dialogue: 0,0:01:37.49,0:01:40.46,Default,,0000,0000,0000,,pozwalają rozróżnić szeroką gamę zapachów.
Dialogue: 0,0:01:40.46,0:01:42.44,Default,,0000,0000,0000,,Co więcej, neurony te są zawsze świeże
Dialogue: 0,0:01:42.44,0:01:43.49,Default,,0000,0000,0000,,i gotowe do akcji.
Dialogue: 0,0:01:43.49,0:01:44.56,Default,,0000,0000,0000,,To jedyne neurony,
Dialogue: 0,0:01:44.56,0:01:46.23,Default,,0000,0000,0000,,które są regularnie wymieniane,
Dialogue: 0,0:01:46.23,0:01:47.55,Default,,0000,0000,0000,,co cztery do ośmiu tygodni.
Dialogue: 0,0:01:47.55,0:01:49.26,Default,,0000,0000,0000,,Gdy się aktywują, wysyłają sygnał
Dialogue: 0,0:01:49.26,0:01:51.09,Default,,0000,0000,0000,,przez kanał zwany pasmem węchowym
Dialogue: 0,0:01:51.09,0:01:53.25,Default,,0000,0000,0000,,do różnych regionów mózgu.
Dialogue: 0,0:01:53.25,0:01:54.88,Default,,0000,0000,0000,,Ciała migdałowatego, wzgórza
Dialogue: 0,0:01:54.88,0:01:56.09,Default,,0000,0000,0000,,i do kory mózgowej.
Dialogue: 0,0:01:56.09,0:01:58.40,Default,,0000,0000,0000,,To inaczej niż wzrok i słuch.
Dialogue: 0,0:01:58.40,0:02:00.06,Default,,0000,0000,0000,,Ich sygnały trafiają wpierw
Dialogue: 0,0:02:00.06,0:02:01.12,Default,,0000,0000,0000,,do centrum przekazu
Dialogue: 0,0:02:01.12,0:02:02.64,Default,,0000,0000,0000,,między półkulami mózgu
Dialogue: 0,0:02:02.64,0:02:05.09,Default,,0000,0000,0000,,i stamtąd do innych obszarów mózgu.
Dialogue: 0,0:02:05.09,0:02:06.72,Default,,0000,0000,0000,,Ale ponieważ węch rozwinął się
Dialogue: 0,0:02:06.72,0:02:08.28,Default,,0000,0000,0000,,przed resztą zmysłów,
Dialogue: 0,0:02:08.28,0:02:09.47,Default,,0000,0000,0000,,trafia bezpośrednio
Dialogue: 0,0:02:09.47,0:02:10.86,Default,,0000,0000,0000,,do różnych obszarów mózgu,
Dialogue: 0,0:02:10.86,0:02:12.84,Default,,0000,0000,0000,,skąd zachęca do walki lub ucieczki,
Dialogue: 0,0:02:12.84,0:02:14.11,Default,,0000,0000,0000,,przywołuje wspomnienia,
Dialogue: 0,0:02:14.11,0:02:15.68,Default,,0000,0000,0000,,albo sprawia, że się ślinisz.
Dialogue: 0,0:02:15.68,0:02:18.05,Default,,0000,0000,0000,,Choć wszyscy mamy taki sam układ,
Dialogue: 0,0:02:18.05,0:02:19.32,Default,,0000,0000,0000,,dwie dziurki w nosie
Dialogue: 0,0:02:19.32,0:02:21.04,Default,,0000,0000,0000,,i miliony neuronów węchowych,
Dialogue: 0,0:02:21.04,0:02:23.14,Default,,0000,0000,0000,,nie każdy czuje te same zapachy.
Dialogue: 0,0:02:23.14,0:02:24.72,Default,,0000,0000,0000,,Znanym tego przykładem jest
Dialogue: 0,0:02:24.72,0:02:26.61,Default,,0000,0000,0000,,umiejętność wyczucia tak zwanego
Dialogue: 0,0:02:26.61,0:02:27.83,Default,,0000,0000,0000,,"szparagowego moczu".
Dialogue: 0,0:02:27.83,0:02:29.48,Default,,0000,0000,0000,,25% osób po zjedzeniu szparagów
Dialogue: 0,0:02:29.48,0:02:31.25,Default,,0000,0000,0000,,potrafi wyczuć w swoim moczu
Dialogue: 0,0:02:31.25,0:02:33.11,Default,,0000,0000,0000,,charakterystyczny zapach.
Dialogue: 0,0:02:33.11,0:02:35.44,Default,,0000,0000,0000,,Pozostałe 75% z nas go nie czuje.
Dialogue: 0,0:02:35.44,0:02:36.94,Default,,0000,0000,0000,,A to nie jedyny przykład na to,
Dialogue: 0,0:02:36.94,0:02:38.77,Default,,0000,0000,0000,,że inaczej czujemy zapachy.
Dialogue: 0,0:02:38.77,0:02:40.91,Default,,0000,0000,0000,,Dla niektórych \Nzwiązek chemiczny androstenon
Dialogue: 0,0:02:40.91,0:02:41.99,Default,,0000,0000,0000,,pachnie jak wanilia,
Dialogue: 0,0:02:41.99,0:02:44.11,Default,,0000,0000,0000,,a dla innych jak pot z domieszką moczu,
Dialogue: 0,0:02:44.11,0:02:45.15,Default,,0000,0000,0000,,co jest niefortunne,
Dialogue: 0,0:02:45.15,0:02:46.84,Default,,0000,0000,0000,,gdyż androstenon można znaleźć
Dialogue: 0,0:02:46.84,0:02:48.20,Default,,0000,0000,0000,,choćby w wieprzowinie.
Dialogue: 0,0:02:48.20,0:02:49.33,Default,,0000,0000,0000,,Z myślą o ludziach
Dialogue: 0,0:02:49.33,0:02:50.100,Default,,0000,0000,0000,,czujących ten nieprzyjemny zapach
Dialogue: 0,0:02:50.100,0:02:53.14,Default,,0000,0000,0000,,producenci wieprzowiny kastrują wieprze,
Dialogue: 0,0:02:53.14,0:02:55.04,Default,,0000,0000,0000,,żeby te nie produkowały androstenonu.
Dialogue: 0,0:02:55.04,0:02:56.84,Default,,0000,0000,0000,,Niemożność wyczucia danego zapachu
Dialogue: 0,0:02:56.84,0:02:57.82,Default,,0000,0000,0000,,nazywa się anosmia
Dialogue: 0,0:02:57.82,0:02:59.78,Default,,0000,0000,0000,,i istnieje prawie sto jej odmian.
Dialogue: 0,0:02:59.78,0:03:02.72,Default,,0000,0000,0000,,Ludzie z anosmią allicynową \Nnie czują czosnku,
Dialogue: 0,0:03:02.72,0:03:05.54,Default,,0000,0000,0000,,a ci z anosmią eugenolową - goździków.
Dialogue: 0,0:03:05.54,0:03:09.74,Default,,0000,0000,0000,,Niektórzy w ogóle nic nie czują.
Dialogue: 0,0:03:09.75,0:03:11.26,Default,,0000,0000,0000,,Całkowita anosmia może mieć
Dialogue: 0,0:03:11.26,0:03:12.30,Default,,0000,0000,0000,,różne przyczyny.
Dialogue: 0,0:03:12.30,0:03:14.18,Default,,0000,0000,0000,,Niektórzy rodzą się bez zmysłu węchu,
Dialogue: 0,0:03:14.18,0:03:16.21,Default,,0000,0000,0000,,a inni tracą go w wypadku
Dialogue: 0,0:03:16.21,0:03:17.48,Default,,0000,0000,0000,,albo podczas choroby.
Dialogue: 0,0:03:17.48,0:03:19.03,Default,,0000,0000,0000,,Węch ograniczyć może też
Dialogue: 0,0:03:19.03,0:03:21.40,Default,,0000,0000,0000,,opuchlizna lub zakażenie \Nnabłonka węchowego,
Dialogue: 0,0:03:21.40,0:03:23.06,Default,,0000,0000,0000,,czego może doświadczyliście
Dialogue: 0,0:03:23.06,0:03:24.11,Default,,0000,0000,0000,,podczas choroby.
Dialogue: 0,0:03:24.11,0:03:25.55,Default,,0000,0000,0000,,Utrata węchu może też
Dialogue: 0,0:03:25.55,0:03:27.48,Default,,0000,0000,0000,,wpłynąć na resztę zmysłów.
Dialogue: 0,0:03:27.48,0:03:29.31,Default,,0000,0000,0000,,Wiele osób, które utraciły węch,
Dialogue: 0,0:03:29.31,0:03:31.02,Default,,0000,0000,0000,,nie czuje smaków
Dialogue: 0,0:03:31.02,0:03:32.06,Default,,0000,0000,0000,,tak jak reszta z nas.
Dialogue: 0,0:03:32.06,0:03:33.87,Default,,0000,0000,0000,,Okazuje się, że to, jak coś smakuje,
Dialogue: 0,0:03:33.87,0:03:35.94,Default,,0000,0000,0000,,jest ściśle powiązane z tym, jak pachnie.
Dialogue: 0,0:03:35.94,0:03:36.90,Default,,0000,0000,0000,,Podczas żucia
Dialogue: 0,0:03:36.90,0:03:38.76,Default,,0000,0000,0000,,wdychasz cząsteczki powietrza,
Dialogue: 0,0:03:38.76,0:03:40.76,Default,,0000,0000,0000,,które niosą zapach jedzenia.
Dialogue: 0,0:03:40.76,0:03:42.84,Default,,0000,0000,0000,,Zapach dociera do nabłonka węchowego
Dialogue: 0,0:03:42.84,0:03:44.19,Default,,0000,0000,0000,,i daje mózgowi informację
Dialogue: 0,0:03:44.19,0:03:45.16,Default,,0000,0000,0000,,o tym, co jesz.
Dialogue: 0,0:03:45.16,0:03:46.62,Default,,0000,0000,0000,,Utrata węchu wiąże się
Dialogue: 0,0:03:46.62,0:03:48.22,Default,,0000,0000,0000,,ograniczeniem odczuwania smaku
Dialogue: 0,0:03:48.22,0:03:49.80,Default,,0000,0000,0000,,do pięciu smaków,
Dialogue: 0,0:03:49.80,0:03:51.79,Default,,0000,0000,0000,,które rozróżniają twoje kubki smakowe:
Dialogue: 0,0:03:51.79,0:03:53.16,Default,,0000,0000,0000,,słodki, słony,
Dialogue: 0,0:03:53.17,0:03:55.23,Default,,0000,0000,0000,,gorzki, kwaśny i umami.
Dialogue: 0,0:03:55.23,0:03:56.68,Default,,0000,0000,0000,,Teraz, gdy poczujesz spaliny,
Dialogue: 0,0:03:56.68,0:03:57.86,Default,,0000,0000,0000,,słone morskie powietrze,
Dialogue: 0,0:03:57.86,0:03:59.02,Default,,0000,0000,0000,,czy pieczonego kurczaka,
Dialogue: 0,0:03:59.02,0:04:00.91,Default,,0000,0000,0000,,będziesz wiedzieć, jak to robisz,
Dialogue: 0,0:04:00.91,0:04:04.06,Default,,0000,0000,0000,,i może odczujesz większą wdzięczność \Nza taką możliwość.