WEBVTT

00:00:00.381 --> 00:00:04.604
"Erlijioz kanpoko ikuspuntutik ere,

00:00:04.604 --> 00:00:10.659
homosexualitatea sexu-gaitasunaren
erabilera okerra da.

00:00:10.659 --> 00:00:15.285
Errealitatearen bigarren mailako
ordezko penagarria da --

00:00:15.285 --> 00:00:17.685
bizitzatik ihesa negargarria.

00:00:17.685 --> 00:00:21.508
Beraz, ez du merezi inolako errukirik, ,

00:00:21.508 --> 00:00:24.070
ez du merezi tratatzea

00:00:24.070 --> 00:00:26.837
gutxiengo martirizatu gisa,

00:00:26.837 --> 00:00:33.515
eta gaixotasun kaltegarritzat
jotzea baino ez du merezi."

00:00:33.515 --> 00:00:38.737
Hau Time Magazinen agertu zen
1966an, nik 3 urte nituenean.

00:00:38.737 --> 00:00:42.651
Eta iaz, AEBtako presidenteak

00:00:42.651 --> 00:00:45.234
gayen arteko ezkontzen alde azaldu zen.

00:00:45.234 --> 00:00:52.683
(Txaloak)

00:00:52.683 --> 00:00:58.385
Nire galdera da, nola joan
gara handik hona?

00:00:58.385 --> 00:01:03.125
Nola bihurtu da gaixotasun bat identitate?

00:01:03.125 --> 00:01:06.085
Sei urte inguru nituenean,

00:01:06.085 --> 00:01:09.018
Zapata denda batera joan nintzen
ama eta anaiarekin.

00:01:09.018 --> 00:01:11.425
Zapatak erosten amaitu genuenean,

00:01:11.425 --> 00:01:15.217
saltzaileak esan zigun puxika bat
aukeratzeko etxera eramateko.

00:01:15.217 --> 00:01:20.883
Anaiak puxika gorria nahi zuen,
eta nik puxika arrosa.

00:01:20.883 --> 00:01:25.798
Amak esan zuen nik puxika urdina
nahiago izango nuela.

00:01:25.798 --> 00:01:28.934
Baina nik esan nion puxika arrosa
nahi nuela benetan.

00:01:28.934 --> 00:01:34.353
Berak gogorarazi zidan nire kolore
gustukoena urdina zela.

00:01:34.353 --> 00:01:39.143
Gauza da orain nire kolore gustukoena
urdina dela, baina gay naiz oraindik --

00:01:39.143 --> 00:01:42.251
(Barreak) --

00:01:42.251 --> 00:01:46.623
eta horrek erakusten ditu
amaren eragina eta bere mugak.

00:01:46.623 --> 00:01:48.690
(Barreak)

00:01:48.690 --> 00:01:55.557
(Txaloak)

00:01:55.557 --> 00:01:58.098
Txikia nintzenean, amak esaten zuen,

00:01:58.114 --> 00:02:02.650
"Umeenganako maitasunak ez du
pareko sentimendurik munduan.

00:02:02.650 --> 00:02:05.995
Eta umeak dituzunera arte,
ez dakizu nolakoa den."

00:02:05.995 --> 00:02:09.189
Eta txikia nintzenean,
munduko laudorio hoberena zen

00:02:09.189 --> 00:02:12.009
amak hori esatea ni
eta anaiaren guraso izateari buruz.

00:02:12.009 --> 00:02:14.637
Eta nerabe nintzenean, uste nuen

00:02:14.637 --> 00:02:18.001
gay nintzela, beraz,
ezin izango nuela familiarik izan.

00:02:18.001 --> 00:02:20.378
Eta berak hau zionean,
kezkatu egiten nintzen.

00:02:20.378 --> 00:02:21.904
Eta armairutik irten nintzenean,

00:02:21.904 --> 00:02:25.104
berak hori esaten jarraitzeak
haserrarazten ninduen.

00:02:25.104 --> 00:02:29.245
Esan nuen: "Gay naiz.
Hori ez da nire jarraibidea.

00:02:29.245 --> 00:02:32.290
Eta hori esateari uztea nahi dut."

00:02:35.013 --> 00:02:40.070
Direla 20 bat urte, The New York Times
Magazineko editoreek eskatu zidaten

00:02:40.070 --> 00:02:42.511
gorren kulturari buruzko
artikulua idazteko.

00:02:42.511 --> 00:02:44.348
Guztiz txundituta geratu nintzen.

00:02:44.348 --> 00:02:46.543
Gortasuna niretzako gaixotasun bat zen.

00:02:46.543 --> 00:02:48.269
Gizajo horiek ezin zuten entzun.

00:02:48.269 --> 00:02:51.043
Ezin zuten entzun,
eta zer egin genezaken euren alde?

00:02:51.043 --> 00:02:53.160
Eta gorren munduan murgildu nintzen.

00:02:53.160 --> 00:02:55.551
Gorren klubetara joan nintzen.

00:02:55.551 --> 00:02:59.471
Gorren antzerki eta poesia saioak
ikusi nituen.

00:02:59.471 --> 00:03:05.682
Baita Nashvillen, Tennesseen, izan zen
miss Amerika gorra lehiaketara ere

00:03:05.682 --> 00:03:09.526
non jendea hegoaldeko kutsudun
zeinu-hizkuntzari buruz kexatzen zen.

00:03:09.526 --> 00:03:13.782
(Barreak)

00:03:13.782 --> 00:03:17.709
Eta gor-munduan sakon
murgiltzen nintzen bitartean,

00:03:17.709 --> 00:03:20.715
gortasuna kultura bat zela
konbentzitu nintzen

00:03:20.715 --> 00:03:23.077
eta gorren munduko kideek,
hau esaten zutena:

00:03:23.077 --> 00:03:26.444
"Ez zaigu entzutea falta,
kultura baten kideak gara",

00:03:26.444 --> 00:03:29.021
gauza bideragarria adierazten zutela.

00:03:29.021 --> 00:03:30.526
Ez zen nire kultura,

00:03:30.526 --> 00:03:33.244
eta ez nuen gogo handirik
bertan izena emateko,

00:03:33.244 --> 00:03:36.075
baina kultura bat zelaz ohartu nintzen

00:03:36.075 --> 00:03:38.210
eta bertako kideentzat,

00:03:38.210 --> 00:03:44.499
kultura latino, gay
edo judua bezain baliotsua.

00:03:44.499 --> 00:03:49.499
Amerikar kultura bezain baliotsua
behar bada ere.

00:03:49.499 --> 00:03:52.913
Orduan, lagun baten lagunak
alaba bat izan zuen, nanoa zena.

00:03:52.913 --> 00:03:54.392
Bere alaba jaio zenean,

00:03:54.392 --> 00:03:56.708
bere burua zenbait arazoen aurre
ikusten zuen

00:03:56.723 --> 00:03:59.510
nigan oihartzuna izaten hasi zena.

00:03:59.510 --> 00:04:03.377
Arazoa zen ume honekin
zer egin behar zuen.

00:04:03.377 --> 00:04:06.837
Esan beharko luke: "Beste edonor
bezalakoa zara, baina txikiagoa?

00:04:06.837 --> 00:04:10.052
Edo nano identitate bat
sortzen saiatuko beharko litzateke,

00:04:10.052 --> 00:04:12.599
Ameriketako Jende Txikiak
elkartean sartu,

00:04:12.599 --> 00:04:15.392
nanoei gertatzen zaienaz ikasi?

00:04:15.392 --> 00:04:16.993
Bat-batean bururatu zitzaidan,

00:04:16.993 --> 00:04:19.212
ume gor gehienak entzuten duten
gurasoengandik jaiotzen direla.

00:04:19.212 --> 00:04:22.011
Entzuten duten gurasoek
umea sendatzen saiatzen dira.

00:04:22.011 --> 00:04:26.177
Lagun gor horiek nerabezaroan
aurkitzen dute komunitateren bat.

00:04:26.177 --> 00:04:28.526
Lagun gay gehienak guraso heterosexualengandik jaiotzen dira.

00:04:28.526 --> 00:04:30.974
Guraso horiek askotan nahi izaten dute

00:04:30.974 --> 00:04:33.244
umea funtzionatzea korronte nagusia dena
uste dutenaren arabera,

00:04:33.244 --> 00:04:36.848
eta lagun gay horiek identitatea
beranduago deskubritu behar dute.

00:04:36.848 --> 00:04:38.464
Eta hona hemen nire lagun hura

00:04:38.464 --> 00:04:41.793
identitateari inguruko arazoei so
bere alaba nanoarekin.

00:04:41.793 --> 00:04:43.569
Eta pentsatu nuen: hemen dago berriz.

00:04:43.569 --> 00:04:46.135
Bere burua normaltzat
jotzen duen familia bat

00:04:46.135 --> 00:04:48.505
ezohizkoa dirudien ume batekin.

00:04:48.505 --> 00:04:53.017
Eta ideia hau errun nuen,
identitate bi daudela egiaz.

00:04:53.017 --> 00:04:54.941
Badira identitate bertikalak,

00:04:54.941 --> 00:04:57.923
gurasoengandik umeengana doazenak.

00:04:57.923 --> 00:05:03.526
Hor dira etnia, nazionalitatea askotan,
hizkuntza, erlijioa maiz.

00:05:03.526 --> 00:05:08.004
Horiek dira guraso eta seme-alabengan
bat datozen gauzak.

00:05:08.004 --> 00:05:10.277
Eta batzuk zailak badira ere,

00:05:10.277 --> 00:05:12.471
inor ez da haiek osatzen saiatzen.

00:05:12.471 --> 00:05:15.883
Esan dezakezu AEBtan zailagoa dela --

00:05:15.883 --> 00:05:17.857
gure oraingo presidentea gorabehera --

00:05:17.857 --> 00:05:19.690
pertsona beltza izatea.

00:05:19.690 --> 00:05:22.389
Eta jada, inor ez da saiatzen ari

00:05:22.389 --> 00:05:26.277
Ameriketan jatorri afrikar edo asiarreko
jaioko den hurrengo belaunaldia

00:05:26.277 --> 00:05:29.666
ile horia eta azal argia izateko.

00:05:29.666 --> 00:05:33.943
Badira beste zenbait identitate taldeko
kideengandik ikasi behar dituzunak.

00:05:33.943 --> 00:05:36.241
Nik identitate horizontalak deritzet,

00:05:36.241 --> 00:05:39.136
kideen taldea esperientzia
horizontala delako.

00:05:39.136 --> 00:05:41.704
Identitate hauek arrotzak dira
gurasoentzako

00:05:41.704 --> 00:05:45.889
eta kideengan ikustean 
deskubritu behar dira.

00:05:45.889 --> 00:05:48.974
Identitate horizontal horiek,

00:05:48.974 --> 00:05:52.690
jendea beti saiatu da horiek sendatzen.

00:05:52.690 --> 00:05:55.358
Prozesu hori aztertu nahi nuen,

00:05:55.358 --> 00:05:57.575
identitate hori dutenek

00:05:57.575 --> 00:06:00.303
berarekin harreman onak izatera
nola heltzen diren.

00:06:00.303 --> 00:06:04.556
Iruditu zitzaidan
hiru onarpen maila zeudela

00:06:04.556 --> 00:06:05.995
gertatu behar zirenak.

00:06:05.995 --> 00:06:11.544
Badago norberaren onarpena,
familiarena eta gizartearena.

00:06:11.544 --> 00:06:13.491
Eta ez dira beti aldi berean gertatzen.

00:06:13.491 --> 00:06:17.627
Askotan, ezaugarri hauek dutenek
oso haserre daude

00:06:17.627 --> 00:06:20.691
gurasoek ez dituztela maite
sentitzen dutelako,

00:06:20.691 --> 00:06:24.990
egiaz gertatzen dena gurasoek
ez dituztela onartzen izan arren.

00:06:24.990 --> 00:06:28.156
Amodioa, inolako baldintzarik gabekoa
izan beharko litzateke

00:06:28.156 --> 00:06:31.203
guraso eta seme-alaben harremanetan.

00:06:31.203 --> 00:06:34.469
Baina onarpenak denbora behar du.

00:06:34.469 --> 00:06:36.704
Beti behar du denbora.

00:06:36.704 --> 00:06:41.596
Ezagutu nuen nanoetako bat
Clinton Brown zeritzon.

00:06:41.596 --> 00:06:44.998
Jaiotzean nanismo diastrofikoa
diagnostikatu zioten,

00:06:44.998 --> 00:06:46.776
gaixotasun oso larria,

00:06:46.776 --> 00:06:50.182
Eta gurasoei esan zieten
ezin izango zuela inoiz ibili, hitz egin,

00:06:50.182 --> 00:06:52.157
adimen gutxi izango zuela,

00:06:52.157 --> 00:06:54.856
gurasoak ere ez zituela ezagutuko.

00:06:54.856 --> 00:06:58.277
Iradoki zieten umea ospitalean uzteko

00:06:58.277 --> 00:07:00.491
bertan lasai hil zedin.

00:07:00.491 --> 00:07:02.455
Amak esan zuen
ez zuela horrelakorik egingo.

00:07:02.455 --> 00:07:04.222
Eta umea etxera eraman zuen.

00:07:04.222 --> 00:07:07.856
Eta hezkuntza edo diruzko baliabide asko
ez bazuen ere,

00:07:07.856 --> 00:07:09.804
estatuko doktorerik hoberena aurkitu zuen

00:07:09.804 --> 00:07:12.003
nanismo diastrofikoa tratatzeko,

00:07:12.003 --> 00:07:14.169
eta medikuak Clinton zaintzea lortu zuen.

00:07:14.169 --> 00:07:16.250
Eta haurtzaroan zehar,

00:07:16.250 --> 00:07:19.323
30 ebakuntza garrantzitsu egin zioten.

00:07:19.323 --> 00:07:21.510
Denbora hura ospitalean sartuta eman zuen

00:07:21.510 --> 00:07:23.203
ebakuntzak egiten zizkiotenean,

00:07:23.203 --> 00:07:25.611
eta ondorioz gaur ibiltzeko gai da.

00:07:25.611 --> 00:07:29.961
Bertan zegoela, irakasleak bidali
zizkioten eskola-lanarekin laguntzeko.

00:07:29.961 --> 00:07:32.790
Gogor egin zuen lan
ez baitzegoen beste zereginik.

00:07:32.790 --> 00:07:34.537
Eta lortu zuen maila bat,

00:07:34.537 --> 00:07:38.112
beste seniderik inoiz lortu izan ez zuena.

00:07:38.112 --> 00:07:41.442
Bera izan zen bere familian
unibertsitatera joan zen lehena,

00:07:41.442 --> 00:07:44.824
kanpusean bizi zen
eta egokitutako kotxea gidatzen zuen,

00:07:44.824 --> 00:07:47.608
bere ezohizko gorputzari moldatutakoa.

00:07:47.608 --> 00:07:50.571
Amak kontatu zidanez,
behin etxera zetorrela --

00:07:50.571 --> 00:07:52.336
auzoan zegoen unibertsitatea --

00:07:52.336 --> 00:07:55.423
amak esan zidan: "Kotxe hura ikusi nuen,
erraz ezagutzen dena,

00:07:55.423 --> 00:07:59.846
taberna baten aparkalekuan". (Barreak)

00:07:59.846 --> 00:08:04.456
"Nire buruari esan nion:
haiek 1,80 m dute, berak 0.90m.

00:08:04.456 --> 00:08:06.756
Haientzako 2 garagardo
berarentzako 4 dira."

00:08:06.756 --> 00:08:09.369
Esan zidan:"Banekien ezin nintzela sartu
eta bera moztu,

00:08:09.369 --> 00:08:13.557
baina etxera joan eta sakelakoan
zortzi mezu utzi nizkion".

00:08:13.557 --> 00:08:15.042
Esan zuen: "Orduan pentsatu nuen

00:08:15.042 --> 00:08:17.142
jaio zenean inork esan izan balit

00:08:17.142 --> 00:08:22.755
etorkizunean kezkatuko nintzela lagunekin
edaten eta gidatzen ibiliko zela -- "

00:08:22.755 --> 00:08:31.537
(Txaloak)

00:08:31.537 --> 00:08:33.576
Esan nion: "Zer uste duzu egin zenuela

00:08:33.576 --> 00:08:38.035
halako pertsona xarmant,
oso, zoragarria izan dadin?

00:08:38.035 --> 00:08:42.722
Eta berak: "Zer egin dudan?
Bera maitatu, hori baino ez.

00:08:42.722 --> 00:08:45.859
Clintonek beti izan du
bere baitan argi hura.

00:08:45.859 --> 00:08:52.272
Aita eta biok zoriontsuak gara
hura ikusten lehenak garelako."

00:08:52.272 --> 00:08:55.310
60 hamarkadako beste aldizkari bat
aipatuko dut.

00:08:55.310 --> 00:09:01.004
Hau 1968koa da, The Atlantic Monthly,
Amerika liberalaren ahotsa,

00:09:01.004 --> 00:09:03.808
bioetikan aditu batek idatzia.

00:09:03.808 --> 00:09:07.616
Hau zioen: "Ez daukagu
zertan errudun sentitu

00:09:07.616 --> 00:09:10.921
haur trisomiko bat baztertzeagatik,

00:09:10.921 --> 00:09:15.980
bai erietxe baten ezkutatzen dugulako

00:09:15.980 --> 00:09:19.889
edo bai beste modu baten,
arduratsuago eta hilgarriagoan.

00:09:19.889 --> 00:09:24.837
Penagarria da, bai, izugarria.
Baina ez dakar errurik.

00:09:24.837 --> 00:09:28.937
Benetako errua
pertsona bati egindako kaltetik dator,

00:09:28.937 --> 00:09:33.538
eta haur trisomikoa ez da pertsona bat".

00:09:33.538 --> 00:09:37.479
Tinta asko gastatu da
egin dugun aurrerapenari buruz

00:09:37.479 --> 00:09:39.606
gay direnak tratatzen ditugun eran.

00:09:39.606 --> 00:09:43.642
Gure jarrera aldatu dela
egunero ikusten dugu egunkarietan.

00:09:43.642 --> 00:09:48.338
Baina beste motako ezberdintasundunak
nola tratatzen genituen ahazten dugu,

00:09:48.338 --> 00:09:50.476
ezinduak nola ikusten genituen,

00:09:50.476 --> 00:09:53.389
ez genituela gizakitzat jotzen.

00:09:53.389 --> 00:09:55.267
Eta hemen izan den aldaketa,

00:09:55.267 --> 00:09:57.093
ia hain erradikala dena,

00:09:57.093 --> 00:09:59.969
eta kontuan hartzen ez duguna.

00:09:59.969 --> 00:10:03.921
Elkarrizketatu nuen familia bat,
Tom and Karen Robards,

00:10:03.921 --> 00:10:07.649
txundituta gelditu ziren, newyorktar
gazte eta arrakastatsu zirelarik,

00:10:07.649 --> 00:10:11.104
euren lehen umea Down sindromea zuela
aurkitu zutenean.

00:10:11.104 --> 00:10:15.190
Iruditzen zitzaien heziketa aukerak
ez zirela izan beharrekoak,

00:10:15.190 --> 00:10:19.043
eta beraz ikastetxe txiki bat sortzea
erabaki zuten,

00:10:19.043 --> 00:10:22.707
gela bi, beste guraso gutxiekin
martxan jarri zutena

00:10:22.707 --> 00:10:25.170
haur trisomikoak hezteko.

00:10:25.170 --> 00:10:29.070
Urteekin ikastetxea hazi
eta Cook Center izena hartu du,

00:10:29.070 --> 00:10:31.227
eta bertan orain milaka ume daude

00:10:31.227 --> 00:10:35.004
adimen-ezgaitasunak izan
eta hezkuntza jasotzen dutenak.

00:10:35.004 --> 00:10:38.142
Atlantic Monthlyko artikulua
irten zen egunetik,

00:10:38.142 --> 00:10:42.315
haur trisomikoen bizi-itxaropena
hirukoiztu egin da.

00:10:42.315 --> 00:10:47.074
Down sindromedunen esperientzian
badaude aktoreak direnak,

00:10:47.074 --> 00:10:53.127
idazleak direnak, helduak direnean
guztiz independente bizi daitekeenak.

00:10:53.127 --> 00:10:55.002
Robards bikoteak horretan badu zerikusia.

00:10:55.002 --> 00:10:56.536
Esan nien: Damutzen al zarete?

00:10:56.536 --> 00:10:59.139
Gustatuko litzaizueke zuen umea
trisomikoa ez izatea?

00:10:59.139 --> 00:11:00.988
Horren berririk inoiz izan ez izatea?"

00:11:00.988 --> 00:11:03.355
Aitaren erantzun bitxia hau izan zen:

00:11:03.355 --> 00:11:05.942
"Bai, David, semearengandik,
pena ematen dit,

00:11:05.942 --> 00:11:09.322
Davidek munduan duen bizimodua
zaila baita,

00:11:09.322 --> 00:11:12.070
eta Daviden bizitza erraztu nahiko nuke.

00:11:12.070 --> 00:11:17.170
Baina Down sindromedunak desagertuz gero,
galera katastrofikoa litzateke.

00:11:17.170 --> 00:11:20.601
Eta Karen Robardsek esan zidan: 
Bat nator Tomekin.

00:11:20.601 --> 00:11:24.542
Davidi dagokionez, bai sendatuko nuke
bizitza hobeagoa emateko.

00:11:24.542 --> 00:11:29.978
Baina nitaz ari banaiz --, direla 23 urte,
bera jaio zenean ez nuen inoiz sinistuko

00:11:29.978 --> 00:11:31.988
puntu honetara helduko nintzenik --

00:11:31.988 --> 00:11:36.336
niri dagokidanez, hobea,
gozoagoa egin nau

00:11:36.336 --> 00:11:39.370
eta nire bizitza esanguratsuago
bihurtu du,

00:11:39.370 --> 00:11:45.779
nik neuk ez nioke inoiz uko egingo."

00:11:45.779 --> 00:11:50.164
Garai honetan gaixotasun honen
eta beste zenbaiten gizartearen onarpena

00:11:50.164 --> 00:11:51.902
gora doa.

00:11:51.902 --> 00:11:53.738
Baina bizi garen une honetan

00:11:53.738 --> 00:11:56.629
gaixotasun hauek ezabatzeko gure ahalmena

00:11:56.629 --> 00:11:59.237
inoiz uste izandako mailara heldu da.

00:11:59.237 --> 00:12:02.381
Gaur AEBn gor jaiotzen diren ume gehienek

00:12:02.396 --> 00:12:04.189
koklea inplanteak jasoko dituzte,

00:12:04.189 --> 00:12:09.004
burmuinean jartzen direnak
hargailu bati konektatuta,

00:12:09.004 --> 00:12:14.022
eta entzumen antzeko zerbait
ematen diena eta hitza erabiltzeko gaitu.

00:12:14.022 --> 00:12:18.321
Arratoiengan probatu den
konposatu batek,BMN-111ak,

00:12:18.321 --> 00:12:23.374
akondroplasia-genearen eragina
prebenitzeko balio du.

00:12:23.374 --> 00:12:26.119
Akondroplasia da nanismoaren
forma arruntena,

00:12:26.119 --> 00:12:30.086
eta konposatu hura jaso duten
akondroplasiadun arratoiek

00:12:30.086 --> 00:12:32.004
normal hazten dira.

00:12:32.004 --> 00:12:34.555
Laster egingo dituzte probak gizakiengan.

00:12:34.555 --> 00:12:36.811
Odol-proba batzuk
aurrerapena ekartzen ari dira,

00:12:36.811 --> 00:12:42.306
haurdunaldian inoiz baino goizago
Down sindromea detektatuko lukete

00:12:42.306 --> 00:12:47.535
haurdunaldi horiek
errazago ekiditea erraztuz,

00:12:47.550 --> 00:12:48.870
edo haurdunaldia amaitzea.

00:12:48.870 --> 00:12:53.537
Beraz gizarte eta medikuntza arlo bietan
daude aurrerapenak.

00:12:53.537 --> 00:12:55.389
Nik bietan sinesten dut.

00:12:55.389 --> 00:12:59.444
Uste dut gizarte-aurrerapena bikaina,
esanguratsua, zoragarria dela,

00:12:59.444 --> 00:13:02.540
eta berdin deritzot
medikuntzaren aurrerapenari.

00:13:02.540 --> 00:13:06.903
Baina uste dut tragedia dela
batak ez duenean bestea ikusten.

00:13:06.903 --> 00:13:08.974
Eta nola gurutzatzen diren
ikusten dudanean

00:13:08.974 --> 00:13:11.188
aipatu ditudan
hiru gaixotasunetan bezala,

00:13:11.188 --> 00:13:14.838
batzuetan iruditzen zait
operako une horiek bezalakoa dela,

00:13:14.838 --> 00:13:17.442
gizon heroia ohartzen denean
emakume heroia maite duela

00:13:17.442 --> 00:13:21.889
emakumea dibanean etzanda
hiltzen dagoen une berean.

00:13:21.889 --> 00:13:24.688
(Barreak)

00:13:24.688 --> 00:13:28.570
Hausnartu beharko genuke
sendaketez sentitzen dugunari buruz.

00:13:28.570 --> 00:13:31.436
Askotan, guraso izatearen arazoa hau da:

00:13:31.436 --> 00:13:33.288
zer da umeengan ontzat ematen duguna,

00:13:33.288 --> 00:13:35.040
eta zer da sendatzen duguna?

00:13:35.040 --> 00:13:39.211
Jim Sinclairek, autismoaren
aktibista famatuak, esan zuen:

00:13:39.211 --> 00:13:43.865
"Gurasoek diotenean: Gustatuko litzaidake
nire haurrak autismorik ez izatea,

00:13:43.865 --> 00:13:48.724
benetan diotena da:Gustatuko litzaidake
umea existituko ez balitz

00:13:48.724 --> 00:13:52.743
eta beste ume bat,
autista ez zena, izango banu.

00:13:52.743 --> 00:13:57.535
Berriz irakurri. Hau da entzuten duguna
gure existentziaz kexatzen zarenean.

00:13:57.535 --> 00:14:00.737
Hau da entzuten duguna
sendaketa eskatzen duzunean --

00:14:00.737 --> 00:14:02.642
guretzako gehien nahi duzuena dela

00:14:02.642 --> 00:14:05.021
inoiz gehiago ez existitzea

00:14:05.021 --> 00:14:10.576
eta gure aurpegien atzean
arrotz maitagarriak mugi daitezela."

00:14:10.576 --> 00:14:13.642
Muturreko ikuspuntua da,

00:14:13.642 --> 00:14:17.771
baina erakusten du
jendeak jada duen bizitza bizi duela

00:14:17.771 --> 00:14:22.336
eta ez dutela nahi inork sendatu,
aldatu edo ezabatzea.

00:14:22.336 --> 00:14:25.556
Existitu nahi dute, direnak direla.

00:14:25.556 --> 00:14:29.356
Proiektu honetarako
elkarrizketatutako familia bat

00:14:29.356 --> 00:14:34.610
Dylan Kleboldena izan zen,
Columbineko sarraskiaren egileetako bat.

00:14:34.610 --> 00:14:37.405
Kostatu zitzaidan
nirekin hitz egiteko konbentzitzea,

00:14:37.405 --> 00:14:40.382
eta onartu zutenean,
hain zuten istorioaz burua beteta

00:14:40.382 --> 00:14:41.868
ezin ziotela kontatzeari utzi.

00:14:41.868 --> 00:14:44.485
Eurekin pasa nuen lehen asteburuan 
-- askoetatik lehena--

00:14:44.485 --> 00:14:47.606
20 ordu baino gehiagoko
elkarrizketa grabatu nuen.

00:14:47.606 --> 00:14:49.869
Igande gauean, jota geunden denak.

00:14:49.869 --> 00:14:52.755
Sukaldean geunden jezarrita.
Sue Klebold afaria prestatzen ari zen.

00:14:52.755 --> 00:14:55.276
Eta esan nuen: "Dylan hemen balego orain,

00:14:55.276 --> 00:14:58.121
ba al dakizue zer galdetuko zenioketen?"

00:14:58.121 --> 00:15:00.489
Eta aitak: Noski baietz.

00:15:00.489 --> 00:15:04.038
Galdetuko nioke
zer uste zuen ari zela egiten."

00:15:04.038 --> 00:15:07.676
Suek lurrera begiratu zuen,
eta minutu batez pentsatzen egon zen.

00:15:07.676 --> 00:15:09.855
Orduan, begirada altxatu eta esan zuen:

00:15:09.855 --> 00:15:13.918
"Bere ama izateagatik
barkatzeko eskatuko nioke

00:15:13.918 --> 00:15:18.342
inoiz ez bainuen asmatu buruan zeukana."

00:15:18.342 --> 00:15:21.310
Urte pare bat geroago
berarekin afaldu nuenean --

00:15:21.310 --> 00:15:23.237
maiz izan genuen afarietako baten --

00:15:23.237 --> 00:15:26.647
esan zidan: "Ba al dakizu,
hura gertatu zenean,

00:15:26.647 --> 00:15:30.455
nahi izaten nuen inoiz ez ezkondu izana,
umeak izan ez izana.

00:15:30.455 --> 00:15:33.947
Ohiora joan eta Tom aurkitu izan ez banu,

00:15:33.947 --> 00:15:37.589
ume hau ez zen existituko eta gauza
ikaragarri hura ez zen gertatuko.

00:15:37.589 --> 00:15:42.104
Baina sentitzen dut izan ditudan umeak
hainbeste maitatzen ditudala

00:15:42.104 --> 00:15:45.407
ez dudala nahi eurak gabeko bizitzan
pentsatu ere.

00:15:45.407 --> 00:15:50.336
Ikusten dut besteei egin zieten mina,
eta ez dago hori barkatzerik,

00:15:50.336 --> 00:15:53.800
baina niri eragindako minak,
badu barkamena" esan zuen.

00:15:53.800 --> 00:15:57.592
"Beraz, nahiz eta ikusi
munduarentzako hobea izango zela

00:15:57.592 --> 00:16:00.102
Dylan jaio ez izana,

00:16:00.102 --> 00:16:04.090
erabaki dut niretzako
hori ez zela hobea izango."

00:16:06.198 --> 00:16:12.068
Harrigarria zen familia hauek,arazo
hauek dituzten ume hauek dituztenak,

00:16:12.068 --> 00:16:15.101
arazoa ez izateko gehienek edozer
egingo luketen arazoak,

00:16:15.101 --> 00:16:18.920
eta zer nolako esangura aurkitu dioten
guraso izateari ikustea.

00:16:18.920 --> 00:16:22.121
Orduan pentsatu nuen,
umeak ditugunok

00:16:22.121 --> 00:16:24.437
gure umeak maite ditugu,
euren akatsekin.

00:16:24.763 --> 00:16:29.069
Aingeru zoragarri bat tupustean
salako sabaitik bera baletor

00:16:29.069 --> 00:16:31.279
eta eskainiko balit
ditudan umeak eramatea

00:16:31.279 --> 00:16:37.873
beste hobeago batzuk emateko, finagoak,
dibertigarriagoak, goxoagoak, azkarragoak,

00:16:37.873 --> 00:16:42.978
umeak gogor heldu eta otoi egingo nuke
ikuskizun anker hura desagertzeko.

00:16:42.978 --> 00:16:44.970
Eta azkenean uste dut

00:16:44.970 --> 00:16:48.548
suaren kontrako pijamak su-ontzian
probatzen ditugun modu berean

00:16:48.548 --> 00:16:53.020
gure umea labera hurbiltzean
ez dela erreko ziurtatzeko,

00:16:53.020 --> 00:16:57.088
desberdintasun itzel hauetara
moldatzen diren familien istorio hauek

00:16:57.088 --> 00:16:59.769
gurasotasunaren esperientzia
unibertsala islatzen dutela.

00:16:59.769 --> 00:17:03.903
Batzuetan zure umeari begiratu
eta bururatzen zaizu:

00:17:03.903 --> 00:17:06.092
Nondik etorri ote haiz hi?

00:17:06.092 --> 00:17:08.546
(Barreak)

00:17:08.546 --> 00:17:13.521
Kontua da banakako desberdintasunak
zatituta gordetzen diren bitartean --

00:17:13.521 --> 00:17:16.066
familia kopuru mugatu batean
dago eskizofrenia,

00:17:16.066 --> 00:17:18.703
familia kopuru mugatu batean
daude ume-transgeneroak,

00:17:18.703 --> 00:17:20.896
familia kopuru mugatu batean
haur prodijioak --

00:17:20.896 --> 00:17:23.181
pareko erronkak dituzten familiak --

00:17:23.181 --> 00:17:25.871
familia kopuru mugatu bat dago
kategoria bakoitzean --

00:17:25.871 --> 00:17:27.303
baina pentsatzen hasiz gero

00:17:27.303 --> 00:17:30.869
familian desberdintasunei
moldatzeko esperientzia

00:17:30.869 --> 00:17:32.899
dela jendeak egin beharrekoa,

00:17:32.899 --> 00:17:36.636
orduan ikusten duzu
arazo ia unibertsala dela.

00:17:36.636 --> 00:17:41.271
Ironikoki, gure desberdintasunak
eta berak moldatzen dugun modua direla

00:17:41.271 --> 00:17:43.699
bat egiten gaituena.

00:17:43.699 --> 00:17:49.013
Proiektu honetan ari nintzela
erabaki nuen umeak izatea.

00:17:49.013 --> 00:17:52.129
Askok harrituta zioten:

00:17:52.129 --> 00:17:53.977
"Nola erabaki dezakezu umeak izatea

00:17:53.977 --> 00:17:57.632
oker joan daitekeen guztia
ikertzen duzun bitartean?"

00:17:58.457 --> 00:18:01.313
Esan nien:"Ez dut ikertzen
oker joan daitekeena.

00:18:01.313 --> 00:18:04.404
Ikertzen ari naizena da
zenbat maitasun egon daitekeen,

00:18:04.404 --> 00:18:09.129
dena oker doala dirudienean ere."

00:18:09.129 --> 00:18:14.764
Asko akordatzen nintzen
haur ezindu baten amarekin,

00:18:14.764 --> 00:18:18.536
haur larri ezindu bat
zaindarien utzikeriarengatik hil zena.

00:18:18.536 --> 00:18:22.166
Errautsak lurperatu zituztenean,
amak esan zuen:

00:18:22.296 --> 00:18:29.380
"Bi gauza lapurtu dizkidatelako
barkamena eskatzeko egiten dut otoi,

00:18:29.380 --> 00:18:35.436
lehena, desiratzen nuen haurra
eta bigarrena, maite nuen semea."

00:18:35.436 --> 00:18:40.072
Ulertu nuen edonor
edozein haur maitatzeko gai zela

00:18:40.072 --> 00:18:42.604
horretarako borondatea izanez gero.

00:18:42.604 --> 00:18:47.629
Nire senarra
ume biren aita biologikoa da

00:18:47.629 --> 00:18:50.390
Minneapoliseko bi lagun
lesbianekin izandakoak.

00:18:50.390 --> 00:18:55.884
Eskolako nire lagun min bat dibortziatuta
zegoen eta ume bat izan nahi zuen.

00:18:55.934 --> 00:18:58.112
Beraz, gu biok
alaba bat izan genuen,

00:18:58.112 --> 00:19:00.323
eta ama eta alaba Texasen bizi dira.

00:19:00.323 --> 00:19:03.562
Senarra eta biok seme bat dugu
gurekin bizi dena.

00:19:03.562 --> 00:19:05.946
Ni naiz aita biologikoa,

00:19:05.946 --> 00:19:09.866
eta Laura izan zen
haurdunaldia bizi zuena,

00:19:09.881 --> 00:19:14.159
Minneapolisen bizi diren
Lucy eta Oliverren ama lesbiana.

00:19:14.349 --> 00:19:17.704
(Txaloak)

00:19:21.584 --> 00:19:27.048
Hau da, 5 guraso
3 estatuetan 4 umeentzako.

00:19:27.048 --> 00:19:30.404
Bada jendea uste duena
nire familia existitzeak

00:19:30.404 --> 00:19:35.089
bere familia ahuldu
edo kaltetzen duela nolabait.

00:19:35.089 --> 00:19:38.187
Bada jendea uste duena
nirea bezalako familiak

00:19:38.187 --> 00:19:40.381
ez liratekeela baimenduta egon beharko.

00:19:40.381 --> 00:19:46.036
Eta ez dut maitasun eredu kentzailerik
onartzen, gehitzaileak bakarrik.

00:19:46.036 --> 00:19:49.562
Uste dut espezieen aniztasuna
behar dugun eran

00:19:49.562 --> 00:19:51.813
planeta aurrera joango dela ziurtatzeko,

00:19:51.813 --> 00:19:56.014
familia eta maitasun aniztasuna ere
behar dugula

00:19:56.014 --> 00:20:00.695
ontasunaren ekosfera indartzeko.

00:20:00.695 --> 00:20:03.065
Gure umea jaio eta hurrengo egunean,

00:20:03.065 --> 00:20:07.637
pediatra ospitaleko gelan sartu
eta kezkatuta zegoela esan zigun.

00:20:07.637 --> 00:20:10.770
Umeak ez zituen hankak ondo luzatzen.

00:20:10.770 --> 00:20:13.679
Hori burmuineko kaltearen
adierazgarri izan litzateke.

00:20:13.679 --> 00:20:17.040
Luzatzen zituenean,
asimetrikoki egiten zuen,

00:20:17.040 --> 00:20:20.903
eta bere ustez
tumore baten eraginagatik izan litzateke.

00:20:20.903 --> 00:20:25.686
Eta buru oso handia zuen,
hidrozefalia adieraz zezakeena.

00:20:25.686 --> 00:20:27.316
Hau dena esan zidanean,

00:20:27.316 --> 00:20:31.311
neure burua lurrean urtzen sentitu nuen.

00:20:31.311 --> 00:20:33.654
Pentsatu nuen; Hara, urtetan ibili naiz

00:20:33.654 --> 00:20:36.203
liburu bat idazten,
jendeak zer gauza aurkitu dituen

00:20:36.203 --> 00:20:39.736
ume ezinduen guraso izatean,

00:20:39.736 --> 00:20:43.636
eta nik ez nuen euretako bat izan nahi.

00:20:43.636 --> 00:20:46.331
Aurkitzen nuena
gaixotasunaren ideia bat zelako.

00:20:46.331 --> 00:20:48.581
Eta betidanik guraso guztiek
nahi izan duten bezala,

00:20:48.581 --> 00:20:51.927
nire umea gaixotasunetik
babestu nahi nuen.

00:20:51.927 --> 00:20:55.138
Neure burua ere
gaixotasunetik babestu nahi nuen.

00:20:55.138 --> 00:20:57.698
Haatik, nire lanarengatik banekien

00:20:57.698 --> 00:21:01.805
umeak izango balu frogen bidez bilatuko genituen gauzaren bat,

00:21:01.805 --> 00:21:04.878
hura izango zela bere identitatea,

00:21:04.878 --> 00:21:09.112
eta bere identitatea bazen,
nire identitatea ere izango zela,

00:21:09.112 --> 00:21:13.269
gaixotasuna forma desberdinak
hartuko zituela hedatzean.

00:21:13.269 --> 00:21:16.300
Erresonantzia makinara,
OTA tomografiara eraman genuen,

00:21:16.300 --> 00:21:20.118
egun bateko umea hartu eta odol arteriala
har ziezaioten eman genuen.

00:21:20.118 --> 00:21:21.492
Babesgabe sentitzen ginen.

00:21:21.492 --> 00:21:22.970
Bost orduren buruan,

00:21:22.970 --> 00:21:25.844
esan zuten burmuina guztiz normala zuela

00:21:25.854 --> 00:21:28.204
eta hankak ondo luzatzen zituela.

00:21:28.204 --> 00:21:31.136
Eta pediatrari galdetu genionean
zer gertatu zen,

00:21:31.136 --> 00:21:36.051
esan zigun goizekoa
karranpak izango zirela.

00:21:36.211 --> 00:21:39.036
(Barreak)

00:21:39.036 --> 00:21:46.869
Baina nik pentsatu nuen
ene amak arrazoia zuela.

00:21:46.869 --> 00:21:50.364
Pentsatu nuen, umeenganako maitasuna

00:21:50.364 --> 00:21:53.694
ez du parekorik
beste edozein sentimenduekin,

00:21:53.694 --> 00:21:59.388
eta umeak dituzunera arte
ez dakizu zer den.

00:21:59.558 --> 00:22:02.179
Uste dut umeek harrapatu nindutela

00:22:02.179 --> 00:22:05.705
guraso izatea galerarekin lotu nuenean.

00:22:05.705 --> 00:22:08.087
Baina ez dakit
hortaz konturatuko nintzatekeenik

00:22:08.087 --> 00:22:13.162
nire ikerketa proiektuan
sakon sartu izan ez banintz.

00:22:13.162 --> 00:22:16.394
Hain maitasun arraro aurkitu dut,

00:22:16.394 --> 00:22:20.179
eredu liluragarri horietan
amildu nintzela.

00:22:20.179 --> 00:22:26.906
Ikusi dut edertasunak zaurgarritasun
gordinena argiztatu dezakeela.

00:22:26.906 --> 00:22:30.712
10 urte hauetan, ikusi eta ikasi egin dut

00:22:30.712 --> 00:22:34.204
ardura jasanezinaren poz izugarria,

00:22:34.204 --> 00:22:37.736
eta ikusi dut horrek
beste dena garaitzen duela.

00:22:37.736 --> 00:22:42.037
Batzuetan elkarrizketatzen nituen gurasoak
memeloak zirela pentsatu izan arren,

00:22:42.037 --> 00:22:46.987
bizitza osorako
esker gutxiko umeen esklabo bihurtuz

00:22:46.987 --> 00:22:49.936
zoritxarra identitate bihurtzen saiatzen,

00:22:49.936 --> 00:22:54.572
ohartu nintzen ikerketak
euskarri bat eman zidala

00:22:54.572 --> 00:22:58.316
eta euren ontzian
sartzeko prest nengoela.

00:22:58.316 --> 00:23:00.063
Eskerrik asko.

00:23:00.063 --> 00:23:02.874
(Txaloak)