1
00:00:00,381 --> 00:00:04,604
"Erlijioz kanpoko ikuspuntutik ere,

2
00:00:04,604 --> 00:00:10,659
homosexualitatea sexu-gaitasunaren
erabilera okerra da.

3
00:00:10,659 --> 00:00:15,285
Errealitatearen bigarren mailako
ordezko penagarria da --

4
00:00:15,285 --> 00:00:17,685
bizitzatik ihesa negargarria.

5
00:00:17,685 --> 00:00:21,508
Beraz, ez du merezi inolako errukirik, ,

6
00:00:21,508 --> 00:00:24,070
ez du merezi tratatzea

7
00:00:24,070 --> 00:00:26,837
gutxiengo martirizatu gisa,

8
00:00:26,837 --> 00:00:33,515
eta gaixotasun kaltegarritzat
jotzea baino ez du merezi."

9
00:00:33,515 --> 00:00:38,737
Hau Time Magazinen agertu zen
1966an, nik 3 urte nituenean.

10
00:00:38,737 --> 00:00:42,651
Eta iaz, AEBtako presidenteak

11
00:00:42,651 --> 00:00:45,234
gayen arteko ezkontzen alde azaldu zen.

12
00:00:45,234 --> 00:00:52,683
(Txaloak)

13
00:00:52,683 --> 00:00:58,385
Nire galdera da, nola joan
gara handik hona?

14
00:00:58,385 --> 00:01:03,125
Nola bihurtu da gaixotasun bat identitate?

15
00:01:03,125 --> 00:01:06,085
Sei urte inguru nituenean,

16
00:01:06,085 --> 00:01:09,018
Zapata denda batera joan nintzen
ama eta anaiarekin.

17
00:01:09,018 --> 00:01:11,425
Zapatak erosten amaitu genuenean,

18
00:01:11,425 --> 00:01:15,217
saltzaileak esan zigun puxika bat
aukeratzeko etxera eramateko.

19
00:01:15,217 --> 00:01:20,883
Anaiak puxika gorria nahi zuen,
eta nik puxika arrosa.

20
00:01:20,883 --> 00:01:25,798
Amak esan zuen nik puxika urdina
nahiago izango nuela.

21
00:01:25,798 --> 00:01:28,934
Baina nik esan nion puxika arrosa
nahi nuela benetan.

22
00:01:28,934 --> 00:01:34,353
Berak gogorarazi zidan nire kolore
gustukoena urdina zela.

23
00:01:34,353 --> 00:01:39,143
Gauza da orain nire kolore gustukoena
urdina dela, baina gay naiz oraindik --

24
00:01:39,143 --> 00:01:42,251
(Barreak) --

25
00:01:42,251 --> 00:01:46,623
eta horrek erakusten ditu
amaren eragina eta bere mugak.

26
00:01:46,623 --> 00:01:48,690
(Barreak)

27
00:01:48,690 --> 00:01:55,557
(Txaloak)

28
00:01:55,557 --> 00:01:58,098
Txikia nintzenean, amak esaten zuen,

29
00:01:58,114 --> 00:02:02,650
"Umeenganako maitasunak ez du
pareko sentimendurik munduan.

30
00:02:02,650 --> 00:02:05,995
Eta umeak dituzunera arte,
ez dakizu nolakoa den."

31
00:02:05,995 --> 00:02:09,189
Eta txikia nintzenean,
munduko laudorio hoberena zen

32
00:02:09,189 --> 00:02:12,009
amak hori esatea ni
eta anaiaren guraso izateari buruz.

33
00:02:12,009 --> 00:02:14,637
Eta nerabe nintzenean, uste nuen

34
00:02:14,637 --> 00:02:18,001
gay nintzela, beraz,
ezin izango nuela familiarik izan.

35
00:02:18,001 --> 00:02:20,378
Eta berak hau zionean,
kezkatu egiten nintzen.

36
00:02:20,378 --> 00:02:21,904
Eta armairutik irten nintzenean,

37
00:02:21,904 --> 00:02:25,104
berak hori esaten jarraitzeak
haserrarazten ninduen.

38
00:02:25,104 --> 00:02:29,245
Esan nuen: "Gay naiz.
Hori ez da nire jarraibidea.

39
00:02:29,245 --> 00:02:32,290
Eta hori esateari uztea nahi dut."

40
00:02:35,013 --> 00:02:40,070
Direla 20 bat urte, The New York Times
Magazineko editoreek eskatu zidaten

41
00:02:40,070 --> 00:02:42,511
gorren kulturari buruzko
artikulua idazteko.

42
00:02:42,511 --> 00:02:44,348
Guztiz txundituta geratu nintzen.

43
00:02:44,348 --> 00:02:46,543
Gortasuna niretzako gaixotasun bat zen.

44
00:02:46,543 --> 00:02:48,269
Gizajo horiek ezin zuten entzun.

45
00:02:48,269 --> 00:02:51,043
Ezin zuten entzun,
eta zer egin genezaken euren alde?

46
00:02:51,043 --> 00:02:53,160
Eta gorren munduan murgildu nintzen.

47
00:02:53,160 --> 00:02:55,551
Gorren klubetara joan nintzen.

48
00:02:55,551 --> 00:02:59,471
Gorren antzerki eta poesia saioak
ikusi nituen.

49
00:02:59,471 --> 00:03:05,682
Baita Nashvillen, Tennesseen, izan zen
miss Amerika gorra lehiaketara ere

50
00:03:05,682 --> 00:03:09,526
non jendea hegoaldeko kutsudun
zeinu-hizkuntzari buruz kexatzen zen.

51
00:03:09,526 --> 00:03:13,782
(Barreak)

52
00:03:13,782 --> 00:03:17,709
Eta gor-munduan sakon
murgiltzen nintzen bitartean,

53
00:03:17,709 --> 00:03:20,715
gortasuna kultura bat zela
konbentzitu nintzen

54
00:03:20,715 --> 00:03:23,077
eta gorren munduko kideek,
hau esaten zutena:

55
00:03:23,077 --> 00:03:26,444
"Ez zaigu entzutea falta,
kultura baten kideak gara",

56
00:03:26,444 --> 00:03:29,021
gauza bideragarria adierazten zutela.

57
00:03:29,021 --> 00:03:30,526
Ez zen nire kultura,

58
00:03:30,526 --> 00:03:33,244
eta ez nuen gogo handirik
bertan izena emateko,

59
00:03:33,244 --> 00:03:36,075
baina kultura bat zelaz ohartu nintzen

60
00:03:36,075 --> 00:03:38,210
eta bertako kideentzat,

61
00:03:38,210 --> 00:03:44,499
kultura latino, gay
edo judua bezain baliotsua.

62
00:03:44,499 --> 00:03:49,499
Amerikar kultura bezain baliotsua
behar bada ere.

63
00:03:49,499 --> 00:03:52,913
Orduan, lagun baten lagunak
alaba bat izan zuen, nanoa zena.

64
00:03:52,913 --> 00:03:54,392
Bere alaba jaio zenean,

65
00:03:54,392 --> 00:03:56,708
bere burua zenbait arazoen aurre
ikusten zuen

66
00:03:56,723 --> 00:03:59,510
nigan oihartzuna izaten hasi zena.

67
00:03:59,510 --> 00:04:03,377
Arazoa zen ume honekin
zer egin behar zuen.

68
00:04:03,377 --> 00:04:06,837
Esan beharko luke: "Beste edonor
bezalakoa zara, baina txikiagoa?

69
00:04:06,837 --> 00:04:10,052
Edo nano identitate bat
sortzen saiatuko beharko litzateke,

70
00:04:10,052 --> 00:04:12,599
Ameriketako Jende Txikiak
elkartean sartu,

71
00:04:12,599 --> 00:04:15,392
nanoei gertatzen zaienaz ikasi?

72
00:04:15,392 --> 00:04:16,993
Bat-batean bururatu zitzaidan,

73
00:04:16,993 --> 00:04:19,212
ume gor gehienak entzuten duten
gurasoengandik jaiotzen direla.

74
00:04:19,212 --> 00:04:22,011
Entzuten duten gurasoek
umea sendatzen saiatzen dira.

75
00:04:22,011 --> 00:04:26,177
Lagun gor horiek nerabezaroan
aurkitzen dute komunitateren bat.

76
00:04:26,177 --> 00:04:28,526
Lagun gay gehienak guraso heterosexualengandik jaiotzen dira.

77
00:04:28,526 --> 00:04:30,974
Guraso horiek askotan nahi izaten dute

78
00:04:30,974 --> 00:04:33,244
umea funtzionatzea korronte nagusia dena
uste dutenaren arabera,

79
00:04:33,244 --> 00:04:36,848
eta lagun gay horiek identitatea
beranduago deskubritu behar dute.

80
00:04:36,848 --> 00:04:38,464
Eta hona hemen nire lagun hura

81
00:04:38,464 --> 00:04:41,793
identitateari inguruko arazoei so
bere alaba nanoarekin.

82
00:04:41,793 --> 00:04:43,569
Eta pentsatu nuen: hemen dago berriz.

83
00:04:43,569 --> 00:04:46,135
Bere burua normaltzat
jotzen duen familia bat

84
00:04:46,135 --> 00:04:48,505
ezohizkoa dirudien ume batekin.

85
00:04:48,505 --> 00:04:53,017
Eta ideia hau errun nuen,
identitate bi daudela egiaz.

86
00:04:53,017 --> 00:04:54,941
Badira identitate bertikalak,

87
00:04:54,941 --> 00:04:57,923
gurasoengandik umeengana doazenak.

88
00:04:57,923 --> 00:05:03,526
Hor dira etnia, nazionalitatea askotan,
hizkuntza, erlijioa maiz.

89
00:05:03,526 --> 00:05:08,004
Horiek dira guraso eta seme-alabengan
bat datozen gauzak.

90
00:05:08,004 --> 00:05:10,277
Eta batzuk zailak badira ere,

91
00:05:10,277 --> 00:05:12,471
inor ez da haiek osatzen saiatzen.

92
00:05:12,471 --> 00:05:15,883
Esan dezakezu AEBtan zailagoa dela --

93
00:05:15,883 --> 00:05:17,857
gure oraingo presidentea gorabehera --

94
00:05:17,857 --> 00:05:19,690
pertsona beltza izatea.

95
00:05:19,690 --> 00:05:22,389
Eta jada, inor ez da saiatzen ari

96
00:05:22,389 --> 00:05:26,277
Ameriketan jatorri afrikar edo asiarreko
jaioko den hurrengo belaunaldia

97
00:05:26,277 --> 00:05:29,666
ile horia eta azal argia izateko.

98
00:05:29,666 --> 00:05:33,943
Badira beste zenbait identitate taldeko
kideengandik ikasi behar dituzunak.

99
00:05:33,943 --> 00:05:36,241
Nik identitate horizontalak deritzet,

100
00:05:36,241 --> 00:05:39,136
kideen taldea esperientzia
horizontala delako.

101
00:05:39,136 --> 00:05:41,704
Identitate hauek arrotzak dira
gurasoentzako

102
00:05:41,704 --> 00:05:45,889
eta kideengan ikustean 
deskubritu behar dira.

103
00:05:45,889 --> 00:05:48,974
Identitate horizontal horiek,

104
00:05:48,974 --> 00:05:52,690
jendea beti saiatu da horiek sendatzen.

105
00:05:52,690 --> 00:05:55,358
Prozesu hori aztertu nahi nuen,

106
00:05:55,358 --> 00:05:57,575
identitate hori dutenek

107
00:05:57,575 --> 00:06:00,303
berarekin harreman onak izatera
nola heltzen diren.

108
00:06:00,303 --> 00:06:04,556
Iruditu zitzaidan
hiru onarpen maila zeudela

109
00:06:04,556 --> 00:06:05,995
gertatu behar zirenak.

110
00:06:05,995 --> 00:06:11,544
Badago norberaren onarpena,
familiarena eta gizartearena.

111
00:06:11,544 --> 00:06:13,491
Eta ez dira beti aldi berean gertatzen.

112
00:06:13,491 --> 00:06:17,627
Askotan, ezaugarri hauek dutenek
oso haserre daude

113
00:06:17,627 --> 00:06:20,691
gurasoek ez dituztela maite
sentitzen dutelako,

114
00:06:20,691 --> 00:06:24,990
egiaz gertatzen dena gurasoek
ez dituztela onartzen izan arren.

115
00:06:24,990 --> 00:06:28,156
Amodioa, inolako baldintzarik gabekoa
izan beharko litzateke

116
00:06:28,156 --> 00:06:31,203
guraso eta seme-alaben harremanetan.

117
00:06:31,203 --> 00:06:34,469
Baina onarpenak denbora behar du.

118
00:06:34,469 --> 00:06:36,704
Beti behar du denbora.

119
00:06:36,704 --> 00:06:41,596
Ezagutu nuen nanoetako bat
Clinton Brown zeritzon.

120
00:06:41,596 --> 00:06:44,998
Jaiotzean nanismo diastrofikoa
diagnostikatu zioten,

121
00:06:44,998 --> 00:06:46,776
gaixotasun oso larria,

122
00:06:46,776 --> 00:06:50,182
Eta gurasoei esan zieten
ezin izango zuela inoiz ibili, hitz egin,

123
00:06:50,182 --> 00:06:52,157
adimen gutxi izango zuela,

124
00:06:52,157 --> 00:06:54,856
gurasoak ere ez zituela ezagutuko.

125
00:06:54,856 --> 00:06:58,277
Iradoki zieten umea ospitalean uzteko

126
00:06:58,277 --> 00:07:00,491
bertan lasai hil zedin.

127
00:07:00,491 --> 00:07:02,455
Amak esan zuen
ez zuela horrelakorik egingo.

128
00:07:02,455 --> 00:07:04,222
Eta umea etxera eraman zuen.

129
00:07:04,222 --> 00:07:07,856
Eta hezkuntza edo diruzko baliabide asko
ez bazuen ere,

130
00:07:07,856 --> 00:07:09,804
estatuko doktorerik hoberena aurkitu zuen

131
00:07:09,804 --> 00:07:12,003
nanismo diastrofikoa tratatzeko,

132
00:07:12,003 --> 00:07:14,169
eta medikuak Clinton zaintzea lortu zuen.

133
00:07:14,169 --> 00:07:16,250
Eta haurtzaroan zehar,

134
00:07:16,250 --> 00:07:19,323
30 ebakuntza garrantzitsu egin zioten.

135
00:07:19,323 --> 00:07:21,510
Denbora hura ospitalean sartuta eman zuen

136
00:07:21,510 --> 00:07:23,203
ebakuntzak egiten zizkiotenean,

137
00:07:23,203 --> 00:07:25,611
eta ondorioz gaur ibiltzeko gai da.

138
00:07:25,611 --> 00:07:29,961
Bertan zegoela, irakasleak bidali
zizkioten eskola-lanarekin laguntzeko.

139
00:07:29,961 --> 00:07:32,790
Gogor egin zuen lan
ez baitzegoen beste zereginik.

140
00:07:32,790 --> 00:07:34,537
Eta lortu zuen maila bat,

141
00:07:34,537 --> 00:07:38,112
beste seniderik inoiz lortu izan ez zuena.

142
00:07:38,112 --> 00:07:41,442
Bera izan zen bere familian
unibertsitatera joan zen lehena,

143
00:07:41,442 --> 00:07:44,824
kanpusean bizi zen
eta egokitutako kotxea gidatzen zuen,

144
00:07:44,824 --> 00:07:47,608
bere ezohizko gorputzari moldatutakoa.

145
00:07:47,608 --> 00:07:50,571
Amak kontatu zidanez,
behin etxera zetorrela --

146
00:07:50,571 --> 00:07:52,336
auzoan zegoen unibertsitatea --

147
00:07:52,336 --> 00:07:55,423
amak esan zidan: "Kotxe hura ikusi nuen,
erraz ezagutzen dena,

148
00:07:55,423 --> 00:07:59,846
taberna baten aparkalekuan". (Barreak)

149
00:07:59,846 --> 00:08:04,456
"Nire buruari esan nion:
haiek 1,80 m dute, berak 0.90m.

150
00:08:04,456 --> 00:08:06,756
Haientzako 2 garagardo
berarentzako 4 dira."

151
00:08:06,756 --> 00:08:09,369
Esan zidan:"Banekien ezin nintzela sartu
eta bera moztu,

152
00:08:09,369 --> 00:08:13,557
baina etxera joan eta sakelakoan
zortzi mezu utzi nizkion".

153
00:08:13,557 --> 00:08:15,042
Esan zuen: "Orduan pentsatu nuen

154
00:08:15,042 --> 00:08:17,142
jaio zenean inork esan izan balit

155
00:08:17,142 --> 00:08:22,755
etorkizunean kezkatuko nintzela lagunekin
edaten eta gidatzen ibiliko zela -- "

156
00:08:22,755 --> 00:08:31,537
(Txaloak)

157
00:08:31,537 --> 00:08:33,576
Esan nion: "Zer uste duzu egin zenuela

158
00:08:33,576 --> 00:08:38,035
halako pertsona xarmant,
oso, zoragarria izan dadin?

159
00:08:38,035 --> 00:08:42,722
Eta berak: "Zer egin dudan?
Bera maitatu, hori baino ez.

160
00:08:42,722 --> 00:08:45,859
Clintonek beti izan du
bere baitan argi hura.

161
00:08:45,859 --> 00:08:52,272
Aita eta biok zoriontsuak gara
hura ikusten lehenak garelako."

162
00:08:52,272 --> 00:08:55,310
60 hamarkadako beste aldizkari bat
aipatuko dut.

163
00:08:55,310 --> 00:09:01,004
Hau 1968koa da, The Atlantic Monthly,
Amerika liberalaren ahotsa,

164
00:09:01,004 --> 00:09:03,808
bioetikan aditu batek idatzia.

165
00:09:03,808 --> 00:09:07,616
Hau zioen: "Ez daukagu
zertan errudun sentitu

166
00:09:07,616 --> 00:09:10,921
haur trisomiko bat baztertzeagatik,

167
00:09:10,921 --> 00:09:15,980
bai erietxe baten ezkutatzen dugulako

168
00:09:15,980 --> 00:09:19,889
edo bai beste modu baten,
arduratsuago eta hilgarriagoan.

169
00:09:19,889 --> 00:09:24,837
Penagarria da, bai, izugarria.
Baina ez dakar errurik.

170
00:09:24,837 --> 00:09:28,937
Benetako errua
pertsona bati egindako kaltetik dator,

171
00:09:28,937 --> 00:09:33,538
eta haur trisomikoa ez da pertsona bat".

172
00:09:33,538 --> 00:09:37,479
Tinta asko gastatu da
egin dugun aurrerapenari buruz

173
00:09:37,479 --> 00:09:39,606
gay direnak tratatzen ditugun eran.

174
00:09:39,606 --> 00:09:43,642
Gure jarrera aldatu dela
egunero ikusten dugu egunkarietan.

175
00:09:43,642 --> 00:09:48,338
Baina beste motako ezberdintasundunak
nola tratatzen genituen ahazten dugu,

176
00:09:48,338 --> 00:09:50,476
ezinduak nola ikusten genituen,

177
00:09:50,476 --> 00:09:53,389
ez genituela gizakitzat jotzen.

178
00:09:53,389 --> 00:09:55,267
Eta hemen izan den aldaketa,

179
00:09:55,267 --> 00:09:57,093
ia hain erradikala dena,

180
00:09:57,093 --> 00:09:59,969
eta kontuan hartzen ez duguna.

181
00:09:59,969 --> 00:10:03,921
Elkarrizketatu nuen familia bat,
Tom and Karen Robards,

182
00:10:03,921 --> 00:10:07,649
txundituta gelditu ziren, newyorktar
gazte eta arrakastatsu zirelarik,

183
00:10:07,649 --> 00:10:11,104
euren lehen umea Down sindromea zuela
aurkitu zutenean.

184
00:10:11,104 --> 00:10:15,190
Iruditzen zitzaien heziketa aukerak
ez zirela izan beharrekoak,

185
00:10:15,190 --> 00:10:19,043
eta beraz ikastetxe txiki bat sortzea
erabaki zuten,

186
00:10:19,043 --> 00:10:22,707
gela bi, beste guraso gutxiekin
martxan jarri zutena

187
00:10:22,707 --> 00:10:25,170
haur trisomikoak hezteko.

188
00:10:25,170 --> 00:10:29,070
Urteekin ikastetxea hazi
eta Cook Center izena hartu du,

189
00:10:29,070 --> 00:10:31,227
eta bertan orain milaka ume daude

190
00:10:31,227 --> 00:10:35,004
adimen-ezgaitasunak izan
eta hezkuntza jasotzen dutenak.

191
00:10:35,004 --> 00:10:38,142
Atlantic Monthlyko artikulua
irten zen egunetik,

192
00:10:38,142 --> 00:10:42,315
haur trisomikoen bizi-itxaropena
hirukoiztu egin da.

193
00:10:42,315 --> 00:10:47,074
Down sindromedunen esperientzian
badaude aktoreak direnak,

194
00:10:47,074 --> 00:10:53,127
idazleak direnak, helduak direnean
guztiz independente bizi daitekeenak.

195
00:10:53,127 --> 00:10:55,002
Robards bikoteak horretan badu zerikusia.

196
00:10:55,002 --> 00:10:56,536
Esan nien: Damutzen al zarete?

197
00:10:56,536 --> 00:10:59,139
Gustatuko litzaizueke zuen umea
trisomikoa ez izatea?

198
00:10:59,139 --> 00:11:00,988
Horren berririk inoiz izan ez izatea?"

199
00:11:00,988 --> 00:11:03,355
Aitaren erantzun bitxia hau izan zen:

200
00:11:03,355 --> 00:11:05,942
"Bai, David, semearengandik,
pena ematen dit,

201
00:11:05,942 --> 00:11:09,322
Davidek munduan duen bizimodua
zaila baita,

202
00:11:09,322 --> 00:11:12,070
eta Daviden bizitza erraztu nahiko nuke.

203
00:11:12,070 --> 00:11:17,170
Baina Down sindromedunak desagertuz gero,
galera katastrofikoa litzateke.

204
00:11:17,170 --> 00:11:20,601
Eta Karen Robardsek esan zidan: 
Bat nator Tomekin.

205
00:11:20,601 --> 00:11:24,542
Davidi dagokionez, bai sendatuko nuke
bizitza hobeagoa emateko.

206
00:11:24,542 --> 00:11:29,978
Baina nitaz ari banaiz --, direla 23 urte,
bera jaio zenean ez nuen inoiz sinistuko

207
00:11:29,978 --> 00:11:31,988
puntu honetara helduko nintzenik --

208
00:11:31,988 --> 00:11:36,336
niri dagokidanez, hobea,
gozoagoa egin nau

209
00:11:36,336 --> 00:11:39,370
eta nire bizitza esanguratsuago
bihurtu du,

210
00:11:39,370 --> 00:11:45,779
nik neuk ez nioke inoiz uko egingo."

211
00:11:45,779 --> 00:11:50,164
Garai honetan gaixotasun honen
eta beste zenbaiten gizartearen onarpena

212
00:11:50,164 --> 00:11:51,902
gora doa.

213
00:11:51,902 --> 00:11:53,738
Baina bizi garen une honetan

214
00:11:53,738 --> 00:11:56,629
gaixotasun hauek ezabatzeko gure ahalmena

215
00:11:56,629 --> 00:11:59,237
inoiz uste izandako mailara heldu da.

216
00:11:59,237 --> 00:12:02,381
Gaur AEBn gor jaiotzen diren ume gehienek

217
00:12:02,396 --> 00:12:04,189
koklea inplanteak jasoko dituzte,

218
00:12:04,189 --> 00:12:09,004
burmuinean jartzen direnak
hargailu bati konektatuta,

219
00:12:09,004 --> 00:12:14,022
eta entzumen antzeko zerbait
ematen diena eta hitza erabiltzeko gaitu.

220
00:12:14,022 --> 00:12:18,321
Arratoiengan probatu den
konposatu batek,BMN-111ak,

221
00:12:18,321 --> 00:12:23,374
akondroplasia-genearen eragina
prebenitzeko balio du.

222
00:12:23,374 --> 00:12:26,119
Akondroplasia da nanismoaren
forma arruntena,

223
00:12:26,119 --> 00:12:30,086
eta konposatu hura jaso duten
akondroplasiadun arratoiek

224
00:12:30,086 --> 00:12:32,004
normal hazten dira.

225
00:12:32,004 --> 00:12:34,555
Laster egingo dituzte probak gizakiengan.

226
00:12:34,555 --> 00:12:36,811
Odol-proba batzuk
aurrerapena ekartzen ari dira,

227
00:12:36,811 --> 00:12:42,306
haurdunaldian inoiz baino goizago
Down sindromea detektatuko lukete

228
00:12:42,306 --> 00:12:47,535
haurdunaldi horiek
errazago ekiditea erraztuz,

229
00:12:47,550 --> 00:12:48,870
edo haurdunaldia amaitzea.

230
00:12:48,870 --> 00:12:53,537
Beraz gizarte eta medikuntza arlo bietan
daude aurrerapenak.

231
00:12:53,537 --> 00:12:55,389
Nik bietan sinesten dut.

232
00:12:55,389 --> 00:12:59,444
Uste dut gizarte-aurrerapena bikaina,
esanguratsua, zoragarria dela,

233
00:12:59,444 --> 00:13:02,540
eta berdin deritzot
medikuntzaren aurrerapenari.

234
00:13:02,540 --> 00:13:06,903
Baina uste dut tragedia dela
batak ez duenean bestea ikusten.

235
00:13:06,903 --> 00:13:08,974
Eta nola gurutzatzen diren
ikusten dudanean

236
00:13:08,974 --> 00:13:11,188
aipatu ditudan
hiru gaixotasunetan bezala,

237
00:13:11,188 --> 00:13:14,838
batzuetan iruditzen zait
operako une horiek bezalakoa dela,

238
00:13:14,838 --> 00:13:17,442
gizon heroia ohartzen denean
emakume heroia maite duela

239
00:13:17,442 --> 00:13:21,889
emakumea dibanean etzanda
hiltzen dagoen une berean.

240
00:13:21,889 --> 00:13:24,688
(Barreak)

241
00:13:24,688 --> 00:13:28,570
Hausnartu beharko genuke
sendaketez sentitzen dugunari buruz.

242
00:13:28,570 --> 00:13:31,436
Askotan, guraso izatearen arazoa hau da:

243
00:13:31,436 --> 00:13:33,288
zer da umeengan ontzat ematen duguna,

244
00:13:33,288 --> 00:13:35,040
eta zer da sendatzen duguna?

245
00:13:35,040 --> 00:13:39,211
Jim Sinclairek, autismoaren
aktibista famatuak, esan zuen:

246
00:13:39,211 --> 00:13:43,865
"Gurasoek diotenean: Gustatuko litzaidake
nire haurrak autismorik ez izatea,

247
00:13:43,865 --> 00:13:48,724
benetan diotena da:Gustatuko litzaidake
umea existituko ez balitz

248
00:13:48,724 --> 00:13:52,743
eta beste ume bat,
autista ez zena, izango banu.

249
00:13:52,743 --> 00:13:57,535
Berriz irakurri. Hau da entzuten duguna
gure existentziaz kexatzen zarenean.

250
00:13:57,535 --> 00:14:00,737
Hau da entzuten duguna
sendaketa eskatzen duzunean --

251
00:14:00,737 --> 00:14:02,642
guretzako gehien nahi duzuena dela

252
00:14:02,642 --> 00:14:05,021
inoiz gehiago ez existitzea

253
00:14:05,021 --> 00:14:10,576
eta gure aurpegien atzean
arrotz maitagarriak mugi daitezela."

254
00:14:10,576 --> 00:14:13,642
Muturreko ikuspuntua da,

255
00:14:13,642 --> 00:14:17,771
baina erakusten du
jendeak jada duen bizitza bizi duela

256
00:14:17,771 --> 00:14:22,336
eta ez dutela nahi inork sendatu,
aldatu edo ezabatzea.

257
00:14:22,336 --> 00:14:25,556
Existitu nahi dute, direnak direla.

258
00:14:25,556 --> 00:14:29,356
Proiektu honetarako
elkarrizketatutako familia bat

259
00:14:29,356 --> 00:14:34,610
Dylan Kleboldena izan zen,
Columbineko sarraskiaren egileetako bat.

260
00:14:34,610 --> 00:14:37,405
Kostatu zitzaidan
nirekin hitz egiteko konbentzitzea,

261
00:14:37,405 --> 00:14:40,382
eta onartu zutenean,
hain zuten istorioaz burua beteta

262
00:14:40,382 --> 00:14:41,868
ezin ziotela kontatzeari utzi.

263
00:14:41,868 --> 00:14:44,485
Eurekin pasa nuen lehen asteburuan 
-- askoetatik lehena--

264
00:14:44,485 --> 00:14:47,606
20 ordu baino gehiagoko
elkarrizketa grabatu nuen.

265
00:14:47,606 --> 00:14:49,869
Igande gauean, jota geunden denak.

266
00:14:49,869 --> 00:14:52,755
Sukaldean geunden jezarrita.
Sue Klebold afaria prestatzen ari zen.

267
00:14:52,755 --> 00:14:55,276
Eta esan nuen: "Dylan hemen balego orain,

268
00:14:55,276 --> 00:14:58,121
ba al dakizue zer galdetuko zenioketen?"

269
00:14:58,121 --> 00:15:00,489
Eta aitak: Noski baietz.

270
00:15:00,489 --> 00:15:04,038
Galdetuko nioke
zer uste zuen ari zela egiten."

271
00:15:04,038 --> 00:15:07,676
Suek lurrera begiratu zuen,
eta minutu batez pentsatzen egon zen.

272
00:15:07,676 --> 00:15:09,855
Orduan, begirada altxatu eta esan zuen:

273
00:15:09,855 --> 00:15:13,918
"Bere ama izateagatik
barkatzeko eskatuko nioke

274
00:15:13,918 --> 00:15:18,342
inoiz ez bainuen asmatu buruan zeukana."

275
00:15:18,342 --> 00:15:21,310
Urte pare bat geroago
berarekin afaldu nuenean --

276
00:15:21,310 --> 00:15:23,237
maiz izan genuen afarietako baten --

277
00:15:23,237 --> 00:15:26,647
esan zidan: "Ba al dakizu,
hura gertatu zenean,

278
00:15:26,647 --> 00:15:30,455
nahi izaten nuen inoiz ez ezkondu izana,
umeak izan ez izana.

279
00:15:30,455 --> 00:15:33,947
Ohiora joan eta Tom aurkitu izan ez banu,

280
00:15:33,947 --> 00:15:37,589
ume hau ez zen existituko eta gauza
ikaragarri hura ez zen gertatuko.

281
00:15:37,589 --> 00:15:42,104
Baina sentitzen dut izan ditudan umeak
hainbeste maitatzen ditudala

282
00:15:42,104 --> 00:15:45,407
ez dudala nahi eurak gabeko bizitzan
pentsatu ere.

283
00:15:45,407 --> 00:15:50,336
Ikusten dut besteei egin zieten mina,
eta ez dago hori barkatzerik,

284
00:15:50,336 --> 00:15:53,800
baina niri eragindako minak,
badu barkamena" esan zuen.

285
00:15:53,800 --> 00:15:57,592
"Beraz, nahiz eta ikusi
munduarentzako hobea izango zela

286
00:15:57,592 --> 00:16:00,102
Dylan jaio ez izana,

287
00:16:00,102 --> 00:16:04,090
erabaki dut niretzako
hori ez zela hobea izango."

288
00:16:06,198 --> 00:16:12,068
Harrigarria zen familia hauek,arazo
hauek dituzten ume hauek dituztenak,

289
00:16:12,068 --> 00:16:15,101
arazoa ez izateko gehienek edozer
egingo luketen arazoak,

290
00:16:15,101 --> 00:16:18,920
eta zer nolako esangura aurkitu dioten
guraso izateari ikustea.

291
00:16:18,920 --> 00:16:22,121
Orduan pentsatu nuen,
umeak ditugunok

292
00:16:22,121 --> 00:16:24,437
gure umeak maite ditugu,
euren akatsekin.

293
00:16:24,763 --> 00:16:29,069
Aingeru zoragarri bat tupustean
salako sabaitik bera baletor

294
00:16:29,069 --> 00:16:31,279
eta eskainiko balit
ditudan umeak eramatea

295
00:16:31,279 --> 00:16:37,873
beste hobeago batzuk emateko, finagoak,
dibertigarriagoak, goxoagoak, azkarragoak,

296
00:16:37,873 --> 00:16:42,978
umeak gogor heldu eta otoi egingo nuke
ikuskizun anker hura desagertzeko.

297
00:16:42,978 --> 00:16:44,970
Eta azkenean uste dut

298
00:16:44,970 --> 00:16:48,548
suaren kontrako pijamak su-ontzian
probatzen ditugun modu berean

299
00:16:48,548 --> 00:16:53,020
gure umea labera hurbiltzean
ez dela erreko ziurtatzeko,

300
00:16:53,020 --> 00:16:57,088
desberdintasun itzel hauetara
moldatzen diren familien istorio hauek

301
00:16:57,088 --> 00:16:59,769
gurasotasunaren esperientzia
unibertsala islatzen dutela.

302
00:16:59,769 --> 00:17:03,903
Batzuetan zure umeari begiratu
eta bururatzen zaizu:

303
00:17:03,903 --> 00:17:06,092
Nondik etorri ote haiz hi?

304
00:17:06,092 --> 00:17:08,546
(Barreak)

305
00:17:08,546 --> 00:17:13,521
Kontua da banakako desberdintasunak
zatituta gordetzen diren bitartean --

306
00:17:13,521 --> 00:17:16,066
familia kopuru mugatu batean
dago eskizofrenia,

307
00:17:16,066 --> 00:17:18,703
familia kopuru mugatu batean
daude ume-transgeneroak,

308
00:17:18,703 --> 00:17:20,896
familia kopuru mugatu batean
haur prodijioak --

309
00:17:20,896 --> 00:17:23,181
pareko erronkak dituzten familiak --

310
00:17:23,181 --> 00:17:25,871
familia kopuru mugatu bat dago
kategoria bakoitzean --

311
00:17:25,871 --> 00:17:27,303
baina pentsatzen hasiz gero

312
00:17:27,303 --> 00:17:30,869
familian desberdintasunei
moldatzeko esperientzia

313
00:17:30,869 --> 00:17:32,899
dela jendeak egin beharrekoa,

314
00:17:32,899 --> 00:17:36,636
orduan ikusten duzu
arazo ia unibertsala dela.

315
00:17:36,636 --> 00:17:41,271
Ironikoki, gure desberdintasunak
eta berak moldatzen dugun modua direla

316
00:17:41,271 --> 00:17:43,699
bat egiten gaituena.

317
00:17:43,699 --> 00:17:49,013
Proiektu honetan ari nintzela
erabaki nuen umeak izatea.

318
00:17:49,013 --> 00:17:52,129
Askok harrituta zioten:

319
00:17:52,129 --> 00:17:53,977
"Nola erabaki dezakezu umeak izatea

320
00:17:53,977 --> 00:17:57,632
oker joan daitekeen guztia
ikertzen duzun bitartean?"

321
00:17:58,457 --> 00:18:01,313
Esan nien:"Ez dut ikertzen
oker joan daitekeena.

322
00:18:01,313 --> 00:18:04,404
Ikertzen ari naizena da
zenbat maitasun egon daitekeen,

323
00:18:04,404 --> 00:18:09,129
dena oker doala dirudienean ere."

324
00:18:09,129 --> 00:18:14,764
Asko akordatzen nintzen
haur ezindu baten amarekin,

325
00:18:14,764 --> 00:18:18,536
haur larri ezindu bat
zaindarien utzikeriarengatik hil zena.

326
00:18:18,536 --> 00:18:22,166
Errautsak lurperatu zituztenean,
amak esan zuen:

327
00:18:22,296 --> 00:18:29,380
"Bi gauza lapurtu dizkidatelako
barkamena eskatzeko egiten dut otoi,

328
00:18:29,380 --> 00:18:35,436
lehena, desiratzen nuen haurra
eta bigarrena, maite nuen semea."

329
00:18:35,436 --> 00:18:40,072
Ulertu nuen edonor
edozein haur maitatzeko gai zela

330
00:18:40,072 --> 00:18:42,604
horretarako borondatea izanez gero.

331
00:18:42,604 --> 00:18:47,629
Nire senarra
ume biren aita biologikoa da

332
00:18:47,629 --> 00:18:50,390
Minneapoliseko bi lagun
lesbianekin izandakoak.

333
00:18:50,390 --> 00:18:55,884
Eskolako nire lagun min bat dibortziatuta
zegoen eta ume bat izan nahi zuen.

334
00:18:55,934 --> 00:18:58,112
Beraz, gu biok
alaba bat izan genuen,

335
00:18:58,112 --> 00:19:00,323
eta ama eta alaba Texasen bizi dira.

336
00:19:00,323 --> 00:19:03,562
Senarra eta biok seme bat dugu
gurekin bizi dena.

337
00:19:03,562 --> 00:19:05,946
Ni naiz aita biologikoa,

338
00:19:05,946 --> 00:19:09,866
eta Laura izan zen
haurdunaldia bizi zuena,

339
00:19:09,881 --> 00:19:14,159
Minneapolisen bizi diren
Lucy eta Oliverren ama lesbiana.

340
00:19:14,349 --> 00:19:17,704
(Txaloak)

341
00:19:21,584 --> 00:19:27,048
Hau da, 5 guraso
3 estatuetan 4 umeentzako.

342
00:19:27,048 --> 00:19:30,404
Bada jendea uste duena
nire familia existitzeak

343
00:19:30,404 --> 00:19:35,089
bere familia ahuldu
edo kaltetzen duela nolabait.

344
00:19:35,089 --> 00:19:38,187
Bada jendea uste duena
nirea bezalako familiak

345
00:19:38,187 --> 00:19:40,381
ez liratekeela baimenduta egon beharko.

346
00:19:40,381 --> 00:19:46,036
Eta ez dut maitasun eredu kentzailerik
onartzen, gehitzaileak bakarrik.

347
00:19:46,036 --> 00:19:49,562
Uste dut espezieen aniztasuna
behar dugun eran

348
00:19:49,562 --> 00:19:51,813
planeta aurrera joango dela ziurtatzeko,

349
00:19:51,813 --> 00:19:56,014
familia eta maitasun aniztasuna ere
behar dugula

350
00:19:56,014 --> 00:20:00,695
ontasunaren ekosfera indartzeko.

351
00:20:00,695 --> 00:20:03,065
Gure umea jaio eta hurrengo egunean,

352
00:20:03,065 --> 00:20:07,637
pediatra ospitaleko gelan sartu
eta kezkatuta zegoela esan zigun.

353
00:20:07,637 --> 00:20:10,770
Umeak ez zituen hankak ondo luzatzen.

354
00:20:10,770 --> 00:20:13,679
Hori burmuineko kaltearen
adierazgarri izan litzateke.

355
00:20:13,679 --> 00:20:17,040
Luzatzen zituenean,
asimetrikoki egiten zuen,

356
00:20:17,040 --> 00:20:20,903
eta bere ustez
tumore baten eraginagatik izan litzateke.

357
00:20:20,903 --> 00:20:25,686
Eta buru oso handia zuen,
hidrozefalia adieraz zezakeena.

358
00:20:25,686 --> 00:20:27,316
Hau dena esan zidanean,

359
00:20:27,316 --> 00:20:31,311
neure burua lurrean urtzen sentitu nuen.

360
00:20:31,311 --> 00:20:33,654
Pentsatu nuen; Hara, urtetan ibili naiz

361
00:20:33,654 --> 00:20:36,203
liburu bat idazten,
jendeak zer gauza aurkitu dituen

362
00:20:36,203 --> 00:20:39,736
ume ezinduen guraso izatean,

363
00:20:39,736 --> 00:20:43,636
eta nik ez nuen euretako bat izan nahi.

364
00:20:43,636 --> 00:20:46,331
Aurkitzen nuena
gaixotasunaren ideia bat zelako.

365
00:20:46,331 --> 00:20:48,581
Eta betidanik guraso guztiek
nahi izan duten bezala,

366
00:20:48,581 --> 00:20:51,927
nire umea gaixotasunetik
babestu nahi nuen.

367
00:20:51,927 --> 00:20:55,138
Neure burua ere
gaixotasunetik babestu nahi nuen.

368
00:20:55,138 --> 00:20:57,698
Haatik, nire lanarengatik banekien

369
00:20:57,698 --> 00:21:01,805
umeak izango balu frogen bidez bilatuko genituen gauzaren bat,

370
00:21:01,805 --> 00:21:04,878
hura izango zela bere identitatea,

371
00:21:04,878 --> 00:21:09,112
eta bere identitatea bazen,
nire identitatea ere izango zela,

372
00:21:09,112 --> 00:21:13,269
gaixotasuna forma desberdinak
hartuko zituela hedatzean.

373
00:21:13,269 --> 00:21:16,300
Erresonantzia makinara,
OTA tomografiara eraman genuen,

374
00:21:16,300 --> 00:21:20,118
egun bateko umea hartu eta odol arteriala
har ziezaioten eman genuen.

375
00:21:20,118 --> 00:21:21,492
Babesgabe sentitzen ginen.

376
00:21:21,492 --> 00:21:22,970
Bost orduren buruan,

377
00:21:22,970 --> 00:21:25,844
esan zuten burmuina guztiz normala zuela

378
00:21:25,854 --> 00:21:28,204
eta hankak ondo luzatzen zituela.

379
00:21:28,204 --> 00:21:31,136
Eta pediatrari galdetu genionean
zer gertatu zen,

380
00:21:31,136 --> 00:21:36,051
esan zigun goizekoa
karranpak izango zirela.

381
00:21:36,211 --> 00:21:39,036
(Barreak)

382
00:21:39,036 --> 00:21:46,869
Baina nik pentsatu nuen
ene amak arrazoia zuela.

383
00:21:46,869 --> 00:21:50,364
Pentsatu nuen, umeenganako maitasuna

384
00:21:50,364 --> 00:21:53,694
ez du parekorik
beste edozein sentimenduekin,

385
00:21:53,694 --> 00:21:59,388
eta umeak dituzunera arte
ez dakizu zer den.

386
00:21:59,558 --> 00:22:02,179
Uste dut umeek harrapatu nindutela

387
00:22:02,179 --> 00:22:05,705
guraso izatea galerarekin lotu nuenean.

388
00:22:05,705 --> 00:22:08,087
Baina ez dakit
hortaz konturatuko nintzatekeenik

389
00:22:08,087 --> 00:22:13,162
nire ikerketa proiektuan
sakon sartu izan ez banintz.

390
00:22:13,162 --> 00:22:16,394
Hain maitasun arraro aurkitu dut,

391
00:22:16,394 --> 00:22:20,179
eredu liluragarri horietan
amildu nintzela.

392
00:22:20,179 --> 00:22:26,906
Ikusi dut edertasunak zaurgarritasun
gordinena argiztatu dezakeela.

393
00:22:26,906 --> 00:22:30,712
10 urte hauetan, ikusi eta ikasi egin dut

394
00:22:30,712 --> 00:22:34,204
ardura jasanezinaren poz izugarria,

395
00:22:34,204 --> 00:22:37,736
eta ikusi dut horrek
beste dena garaitzen duela.

396
00:22:37,736 --> 00:22:42,037
Batzuetan elkarrizketatzen nituen gurasoak
memeloak zirela pentsatu izan arren,

397
00:22:42,037 --> 00:22:46,987
bizitza osorako
esker gutxiko umeen esklabo bihurtuz

398
00:22:46,987 --> 00:22:49,936
zoritxarra identitate bihurtzen saiatzen,

399
00:22:49,936 --> 00:22:54,572
ohartu nintzen ikerketak
euskarri bat eman zidala

400
00:22:54,572 --> 00:22:58,316
eta euren ontzian
sartzeko prest nengoela.

401
00:22:58,316 --> 00:23:00,063
Eskerrik asko.

402
00:23:00,063 --> 00:23:02,874
(Txaloak)