0:00:00.381,0:00:04.604
"Erlijioz kanpoko ikuspuntutik ere,

0:00:04.604,0:00:10.659
homosexualitatea sexu-gaitasunaren[br]erabilera okerra da.

0:00:10.659,0:00:15.285
Errealitatearen bigarren mailako[br]ordezko penagarria da --

0:00:15.285,0:00:17.685
bizitzatik ihesa negargarria.

0:00:17.685,0:00:21.508
Beraz, ez du merezi inolako errukirik, ,

0:00:21.508,0:00:24.070
ez du merezi tratatzea

0:00:24.070,0:00:26.837
gutxiengo martirizatu gisa,

0:00:26.837,0:00:33.515
eta gaixotasun kaltegarritzat[br]jotzea baino ez du merezi."

0:00:33.515,0:00:38.737
Hau Time Magazinen agertu zen[br]1966an, nik 3 urte nituenean.

0:00:38.737,0:00:42.651
Eta iaz, AEBtako presidenteak

0:00:42.651,0:00:45.234
gayen arteko ezkontzen alde azaldu zen.

0:00:45.234,0:00:52.683
(Txaloak)

0:00:52.683,0:00:58.385
Nire galdera da, nola joan[br]gara handik hona?

0:00:58.385,0:01:03.125
Nola bihurtu da gaixotasun bat identitate?

0:01:03.125,0:01:06.085
Sei urte inguru nituenean,

0:01:06.085,0:01:09.018
Zapata denda batera joan nintzen[br]ama eta anaiarekin.

0:01:09.018,0:01:11.425
Zapatak erosten amaitu genuenean,

0:01:11.425,0:01:15.217
saltzaileak esan zigun puxika bat[br]aukeratzeko etxera eramateko.

0:01:15.217,0:01:20.883
Anaiak puxika gorria nahi zuen,[br]eta nik puxika arrosa.

0:01:20.883,0:01:25.798
Amak esan zuen nik puxika urdina[br]nahiago izango nuela.

0:01:25.798,0:01:28.934
Baina nik esan nion puxika arrosa[br]nahi nuela benetan.

0:01:28.934,0:01:34.353
Berak gogorarazi zidan nire kolore[br]gustukoena urdina zela.

0:01:34.353,0:01:39.143
Gauza da orain nire kolore gustukoena[br]urdina dela, baina gay naiz oraindik --

0:01:39.143,0:01:42.251
(Barreak) --

0:01:42.251,0:01:46.623
eta horrek erakusten ditu[br]amaren eragina eta bere mugak.

0:01:46.623,0:01:48.690
(Barreak)

0:01:48.690,0:01:55.557
(Txaloak)

0:01:55.557,0:01:58.098
Txikia nintzenean, amak esaten zuen,

0:01:58.114,0:02:02.650
"Umeenganako maitasunak ez du[br]pareko sentimendurik munduan.

0:02:02.650,0:02:05.995
Eta umeak dituzunera arte,[br]ez dakizu nolakoa den."

0:02:05.995,0:02:09.189
Eta txikia nintzenean,[br]munduko laudorio hoberena zen

0:02:09.189,0:02:12.009
amak hori esatea ni[br]eta anaiaren guraso izateari buruz.

0:02:12.009,0:02:14.637
Eta nerabe nintzenean, uste nuen

0:02:14.637,0:02:18.001
gay nintzela, beraz,[br]ezin izango nuela familiarik izan.

0:02:18.001,0:02:20.378
Eta berak hau zionean,[br]kezkatu egiten nintzen.

0:02:20.378,0:02:21.904
Eta armairutik irten nintzenean,

0:02:21.904,0:02:25.104
berak hori esaten jarraitzeak[br]haserrarazten ninduen.

0:02:25.104,0:02:29.245
Esan nuen: "Gay naiz.[br]Hori ez da nire jarraibidea.

0:02:29.245,0:02:32.290
Eta hori esateari uztea nahi dut."

0:02:35.013,0:02:40.070
Direla 20 bat urte, The New York Times[br]Magazineko editoreek eskatu zidaten

0:02:40.070,0:02:42.511
gorren kulturari buruzko[br]artikulua idazteko.

0:02:42.511,0:02:44.348
Guztiz txundituta geratu nintzen.

0:02:44.348,0:02:46.543
Gortasuna niretzako gaixotasun bat zen.

0:02:46.543,0:02:48.269
Gizajo horiek ezin zuten entzun.

0:02:48.269,0:02:51.043
Ezin zuten entzun,[br]eta zer egin genezaken euren alde?

0:02:51.043,0:02:53.160
Eta gorren munduan murgildu nintzen.

0:02:53.160,0:02:55.551
Gorren klubetara joan nintzen.

0:02:55.551,0:02:59.471
Gorren antzerki eta poesia saioak[br]ikusi nituen.

0:02:59.471,0:03:05.682
Baita Nashvillen, Tennesseen, izan zen[br]miss Amerika gorra lehiaketara ere

0:03:05.682,0:03:09.526
non jendea hegoaldeko kutsudun[br]zeinu-hizkuntzari buruz kexatzen zen.

0:03:09.526,0:03:13.782
(Barreak)

0:03:13.782,0:03:17.709
Eta gor-munduan sakon[br]murgiltzen nintzen bitartean,

0:03:17.709,0:03:20.715
gortasuna kultura bat zela[br]konbentzitu nintzen

0:03:20.715,0:03:23.077
eta gorren munduko kideek,[br]hau esaten zutena:

0:03:23.077,0:03:26.444
"Ez zaigu entzutea falta,[br]kultura baten kideak gara",

0:03:26.444,0:03:29.021
gauza bideragarria adierazten zutela.

0:03:29.021,0:03:30.526
Ez zen nire kultura,

0:03:30.526,0:03:33.244
eta ez nuen gogo handirik[br]bertan izena emateko,

0:03:33.244,0:03:36.075
baina kultura bat zelaz ohartu nintzen

0:03:36.075,0:03:38.210
eta bertako kideentzat,

0:03:38.210,0:03:44.499
kultura latino, gay[br]edo judua bezain baliotsua.

0:03:44.499,0:03:49.499
Amerikar kultura bezain baliotsua[br]behar bada ere.

0:03:49.499,0:03:52.913
Orduan, lagun baten lagunak[br]alaba bat izan zuen, nanoa zena.

0:03:52.913,0:03:54.392
Bere alaba jaio zenean,

0:03:54.392,0:03:56.708
bere burua zenbait arazoen aurre[br]ikusten zuen

0:03:56.723,0:03:59.510
nigan oihartzuna izaten hasi zena.

0:03:59.510,0:04:03.377
Arazoa zen ume honekin[br]zer egin behar zuen.

0:04:03.377,0:04:06.837
Esan beharko luke: "Beste edonor[br]bezalakoa zara, baina txikiagoa?

0:04:06.837,0:04:10.052
Edo nano identitate bat[br]sortzen saiatuko beharko litzateke,

0:04:10.052,0:04:12.599
Ameriketako Jende Txikiak[br]elkartean sartu,

0:04:12.599,0:04:15.392
nanoei gertatzen zaienaz ikasi?

0:04:15.392,0:04:16.993
Bat-batean bururatu zitzaidan,

0:04:16.993,0:04:19.212
ume gor gehienak entzuten duten[br]gurasoengandik jaiotzen direla.

0:04:19.212,0:04:22.011
Entzuten duten gurasoek[br]umea sendatzen saiatzen dira.

0:04:22.011,0:04:26.177
Lagun gor horiek nerabezaroan[br]aurkitzen dute komunitateren bat.

0:04:26.177,0:04:28.526
Lagun gay gehienak guraso heterosexualengandik jaiotzen dira.

0:04:28.526,0:04:30.974
Guraso horiek askotan nahi izaten dute

0:04:30.974,0:04:33.244
umea funtzionatzea korronte nagusia dena[br]uste dutenaren arabera,

0:04:33.244,0:04:36.848
eta lagun gay horiek identitatea[br]beranduago deskubritu behar dute.

0:04:36.848,0:04:38.464
Eta hona hemen nire lagun hura

0:04:38.464,0:04:41.793
identitateari inguruko arazoei so[br]bere alaba nanoarekin.

0:04:41.793,0:04:43.569
Eta pentsatu nuen: hemen dago berriz.

0:04:43.569,0:04:46.135
Bere burua normaltzat[br]jotzen duen familia bat

0:04:46.135,0:04:48.505
ezohizkoa dirudien ume batekin.

0:04:48.505,0:04:53.017
Eta ideia hau errun nuen,[br]identitate bi daudela egiaz.

0:04:53.017,0:04:54.941
Badira identitate bertikalak,

0:04:54.941,0:04:57.923
gurasoengandik umeengana doazenak.

0:04:57.923,0:05:03.526
Hor dira etnia, nazionalitatea askotan,[br]hizkuntza, erlijioa maiz.

0:05:03.526,0:05:08.004
Horiek dira guraso eta seme-alabengan[br]bat datozen gauzak.

0:05:08.004,0:05:10.277
Eta batzuk zailak badira ere,

0:05:10.277,0:05:12.471
inor ez da haiek osatzen saiatzen.

0:05:12.471,0:05:15.883
Esan dezakezu AEBtan zailagoa dela --

0:05:15.883,0:05:17.857
gure oraingo presidentea gorabehera --

0:05:17.857,0:05:19.690
pertsona beltza izatea.

0:05:19.690,0:05:22.389
Eta jada, inor ez da saiatzen ari

0:05:22.389,0:05:26.277
Ameriketan jatorri afrikar edo asiarreko[br]jaioko den hurrengo belaunaldia

0:05:26.277,0:05:29.666
ile horia eta azal argia izateko.

0:05:29.666,0:05:33.943
Badira beste zenbait identitate taldeko[br]kideengandik ikasi behar dituzunak.

0:05:33.943,0:05:36.241
Nik identitate horizontalak deritzet,

0:05:36.241,0:05:39.136
kideen taldea esperientzia[br]horizontala delako.

0:05:39.136,0:05:41.704
Identitate hauek arrotzak dira[br]gurasoentzako

0:05:41.704,0:05:45.889
eta kideengan ikustean [br]deskubritu behar dira.

0:05:45.889,0:05:48.974
Identitate horizontal horiek,

0:05:48.974,0:05:52.690
jendea beti saiatu da horiek sendatzen.

0:05:52.690,0:05:55.358
Prozesu hori aztertu nahi nuen,

0:05:55.358,0:05:57.575
identitate hori dutenek

0:05:57.575,0:06:00.303
berarekin harreman onak izatera[br]nola heltzen diren.

0:06:00.303,0:06:04.556
Iruditu zitzaidan[br]hiru onarpen maila zeudela

0:06:04.556,0:06:05.995
gertatu behar zirenak.

0:06:05.995,0:06:11.544
Badago norberaren onarpena,[br]familiarena eta gizartearena.

0:06:11.544,0:06:13.491
Eta ez dira beti aldi berean gertatzen.

0:06:13.491,0:06:17.627
Askotan, ezaugarri hauek dutenek[br]oso haserre daude

0:06:17.627,0:06:20.691
gurasoek ez dituztela maite[br]sentitzen dutelako,

0:06:20.691,0:06:24.990
egiaz gertatzen dena gurasoek[br]ez dituztela onartzen izan arren.

0:06:24.990,0:06:28.156
Amodioa, inolako baldintzarik gabekoa[br]izan beharko litzateke

0:06:28.156,0:06:31.203
guraso eta seme-alaben harremanetan.

0:06:31.203,0:06:34.469
Baina onarpenak denbora behar du.

0:06:34.469,0:06:36.704
Beti behar du denbora.

0:06:36.704,0:06:41.596
Ezagutu nuen nanoetako bat[br]Clinton Brown zeritzon.

0:06:41.596,0:06:44.998
Jaiotzean nanismo diastrofikoa[br]diagnostikatu zioten,

0:06:44.998,0:06:46.776
gaixotasun oso larria,

0:06:46.776,0:06:50.182
Eta gurasoei esan zieten[br]ezin izango zuela inoiz ibili, hitz egin,

0:06:50.182,0:06:52.157
adimen gutxi izango zuela,

0:06:52.157,0:06:54.856
gurasoak ere ez zituela ezagutuko.

0:06:54.856,0:06:58.277
Iradoki zieten umea ospitalean uzteko

0:06:58.277,0:07:00.491
bertan lasai hil zedin.

0:07:00.491,0:07:02.455
Amak esan zuen[br]ez zuela horrelakorik egingo.

0:07:02.455,0:07:04.222
Eta umea etxera eraman zuen.

0:07:04.222,0:07:07.856
Eta hezkuntza edo diruzko baliabide asko[br]ez bazuen ere,

0:07:07.856,0:07:09.804
estatuko doktorerik hoberena aurkitu zuen

0:07:09.804,0:07:12.003
nanismo diastrofikoa tratatzeko,

0:07:12.003,0:07:14.169
eta medikuak Clinton zaintzea lortu zuen.

0:07:14.169,0:07:16.250
Eta haurtzaroan zehar,

0:07:16.250,0:07:19.323
30 ebakuntza garrantzitsu egin zioten.

0:07:19.323,0:07:21.510
Denbora hura ospitalean sartuta eman zuen

0:07:21.510,0:07:23.203
ebakuntzak egiten zizkiotenean,

0:07:23.203,0:07:25.611
eta ondorioz gaur ibiltzeko gai da.

0:07:25.611,0:07:29.961
Bertan zegoela, irakasleak bidali[br]zizkioten eskola-lanarekin laguntzeko.

0:07:29.961,0:07:32.790
Gogor egin zuen lan[br]ez baitzegoen beste zereginik.

0:07:32.790,0:07:34.537
Eta lortu zuen maila bat,

0:07:34.537,0:07:38.112
beste seniderik inoiz lortu izan ez zuena.

0:07:38.112,0:07:41.442
Bera izan zen bere familian[br]unibertsitatera joan zen lehena,

0:07:41.442,0:07:44.824
kanpusean bizi zen[br]eta egokitutako kotxea gidatzen zuen,

0:07:44.824,0:07:47.608
bere ezohizko gorputzari moldatutakoa.

0:07:47.608,0:07:50.571
Amak kontatu zidanez,[br]behin etxera zetorrela --

0:07:50.571,0:07:52.336
auzoan zegoen unibertsitatea --

0:07:52.336,0:07:55.423
amak esan zidan: "Kotxe hura ikusi nuen,[br]erraz ezagutzen dena,

0:07:55.423,0:07:59.846
taberna baten aparkalekuan". (Barreak)

0:07:59.846,0:08:04.456
"Nire buruari esan nion:[br]haiek 1,80 m dute, berak 0.90m.

0:08:04.456,0:08:06.756
Haientzako 2 garagardo[br]berarentzako 4 dira."

0:08:06.756,0:08:09.369
Esan zidan:"Banekien ezin nintzela sartu[br]eta bera moztu,

0:08:09.369,0:08:13.557
baina etxera joan eta sakelakoan[br]zortzi mezu utzi nizkion".

0:08:13.557,0:08:15.042
Esan zuen: "Orduan pentsatu nuen

0:08:15.042,0:08:17.142
jaio zenean inork esan izan balit

0:08:17.142,0:08:22.755
etorkizunean kezkatuko nintzela lagunekin[br]edaten eta gidatzen ibiliko zela -- "

0:08:22.755,0:08:31.537
(Txaloak)

0:08:31.537,0:08:33.576
Esan nion: "Zer uste duzu egin zenuela

0:08:33.576,0:08:38.035
halako pertsona xarmant,[br]oso, zoragarria izan dadin?

0:08:38.035,0:08:42.722
Eta berak: "Zer egin dudan?[br]Bera maitatu, hori baino ez.

0:08:42.722,0:08:45.859
Clintonek beti izan du[br]bere baitan argi hura.

0:08:45.859,0:08:52.272
Aita eta biok zoriontsuak gara[br]hura ikusten lehenak garelako."

0:08:52.272,0:08:55.310
60 hamarkadako beste aldizkari bat[br]aipatuko dut.

0:08:55.310,0:09:01.004
Hau 1968koa da, The Atlantic Monthly,[br]Amerika liberalaren ahotsa,

0:09:01.004,0:09:03.808
bioetikan aditu batek idatzia.

0:09:03.808,0:09:07.616
Hau zioen: "Ez daukagu[br]zertan errudun sentitu

0:09:07.616,0:09:10.921
haur trisomiko bat baztertzeagatik,

0:09:10.921,0:09:15.980
bai erietxe baten ezkutatzen dugulako

0:09:15.980,0:09:19.889
edo bai beste modu baten,[br]arduratsuago eta hilgarriagoan.

0:09:19.889,0:09:24.837
Penagarria da, bai, izugarria.[br]Baina ez dakar errurik.

0:09:24.837,0:09:28.937
Benetako errua[br]pertsona bati egindako kaltetik dator,

0:09:28.937,0:09:33.538
eta haur trisomikoa ez da pertsona bat".

0:09:33.538,0:09:37.479
Tinta asko gastatu da[br]egin dugun aurrerapenari buruz

0:09:37.479,0:09:39.606
gay direnak tratatzen ditugun eran.

0:09:39.606,0:09:43.642
Gure jarrera aldatu dela[br]egunero ikusten dugu egunkarietan.

0:09:43.642,0:09:48.338
Baina beste motako ezberdintasundunak[br]nola tratatzen genituen ahazten dugu,

0:09:48.338,0:09:50.476
ezinduak nola ikusten genituen,

0:09:50.476,0:09:53.389
ez genituela gizakitzat jotzen.

0:09:53.389,0:09:55.267
Eta hemen izan den aldaketa,

0:09:55.267,0:09:57.093
ia hain erradikala dena,

0:09:57.093,0:09:59.969
eta kontuan hartzen ez duguna.

0:09:59.969,0:10:03.921
Elkarrizketatu nuen familia bat,[br]Tom and Karen Robards,

0:10:03.921,0:10:07.649
txundituta gelditu ziren, newyorktar[br]gazte eta arrakastatsu zirelarik,

0:10:07.649,0:10:11.104
euren lehen umea Down sindromea zuela[br]aurkitu zutenean.

0:10:11.104,0:10:15.190
Iruditzen zitzaien heziketa aukerak[br]ez zirela izan beharrekoak,

0:10:15.190,0:10:19.043
eta beraz ikastetxe txiki bat sortzea[br]erabaki zuten,

0:10:19.043,0:10:22.707
gela bi, beste guraso gutxiekin[br]martxan jarri zutena

0:10:22.707,0:10:25.170
haur trisomikoak hezteko.

0:10:25.170,0:10:29.070
Urteekin ikastetxea hazi[br]eta Cook Center izena hartu du,

0:10:29.070,0:10:31.227
eta bertan orain milaka ume daude

0:10:31.227,0:10:35.004
adimen-ezgaitasunak izan[br]eta hezkuntza jasotzen dutenak.

0:10:35.004,0:10:38.142
Atlantic Monthlyko artikulua[br]irten zen egunetik,

0:10:38.142,0:10:42.315
haur trisomikoen bizi-itxaropena[br]hirukoiztu egin da.

0:10:42.315,0:10:47.074
Down sindromedunen esperientzian[br]badaude aktoreak direnak,

0:10:47.074,0:10:53.127
idazleak direnak, helduak direnean[br]guztiz independente bizi daitekeenak.

0:10:53.127,0:10:55.002
Robards bikoteak horretan badu zerikusia.

0:10:55.002,0:10:56.536
Esan nien: Damutzen al zarete?

0:10:56.536,0:10:59.139
Gustatuko litzaizueke zuen umea[br]trisomikoa ez izatea?

0:10:59.139,0:11:00.988
Horren berririk inoiz izan ez izatea?"

0:11:00.988,0:11:03.355
Aitaren erantzun bitxia hau izan zen:

0:11:03.355,0:11:05.942
"Bai, David, semearengandik,[br]pena ematen dit,

0:11:05.942,0:11:09.322
Davidek munduan duen bizimodua[br]zaila baita,

0:11:09.322,0:11:12.070
eta Daviden bizitza erraztu nahiko nuke.

0:11:12.070,0:11:17.170
Baina Down sindromedunak desagertuz gero,[br]galera katastrofikoa litzateke.

0:11:17.170,0:11:20.601
Eta Karen Robardsek esan zidan: [br]Bat nator Tomekin.

0:11:20.601,0:11:24.542
Davidi dagokionez, bai sendatuko nuke[br]bizitza hobeagoa emateko.

0:11:24.542,0:11:29.978
Baina nitaz ari banaiz --, direla 23 urte,[br]bera jaio zenean ez nuen inoiz sinistuko

0:11:29.978,0:11:31.988
puntu honetara helduko nintzenik --

0:11:31.988,0:11:36.336
niri dagokidanez, hobea,[br]gozoagoa egin nau

0:11:36.336,0:11:39.370
eta nire bizitza esanguratsuago[br]bihurtu du,

0:11:39.370,0:11:45.779
nik neuk ez nioke inoiz uko egingo."

0:11:45.779,0:11:50.164
Garai honetan gaixotasun honen[br]eta beste zenbaiten gizartearen onarpena

0:11:50.164,0:11:51.902
gora doa.

0:11:51.902,0:11:53.738
Baina bizi garen une honetan

0:11:53.738,0:11:56.629
gaixotasun hauek ezabatzeko gure ahalmena

0:11:56.629,0:11:59.237
inoiz uste izandako mailara heldu da.

0:11:59.237,0:12:02.381
Gaur AEBn gor jaiotzen diren ume gehienek

0:12:02.396,0:12:04.189
koklea inplanteak jasoko dituzte,

0:12:04.189,0:12:09.004
burmuinean jartzen direnak[br]hargailu bati konektatuta,

0:12:09.004,0:12:14.022
eta entzumen antzeko zerbait[br]ematen diena eta hitza erabiltzeko gaitu.

0:12:14.022,0:12:18.321
Arratoiengan probatu den[br]konposatu batek,BMN-111ak,

0:12:18.321,0:12:23.374
akondroplasia-genearen eragina[br]prebenitzeko balio du.

0:12:23.374,0:12:26.119
Akondroplasia da nanismoaren[br]forma arruntena,

0:12:26.119,0:12:30.086
eta konposatu hura jaso duten[br]akondroplasiadun arratoiek

0:12:30.086,0:12:32.004
normal hazten dira.

0:12:32.004,0:12:34.555
Laster egingo dituzte probak gizakiengan.

0:12:34.555,0:12:36.811
Odol-proba batzuk[br]aurrerapena ekartzen ari dira,

0:12:36.811,0:12:42.306
haurdunaldian inoiz baino goizago[br]Down sindromea detektatuko lukete

0:12:42.306,0:12:47.535
haurdunaldi horiek[br]errazago ekiditea erraztuz,

0:12:47.550,0:12:48.870
edo haurdunaldia amaitzea.

0:12:48.870,0:12:53.537
Beraz gizarte eta medikuntza arlo bietan[br]daude aurrerapenak.

0:12:53.537,0:12:55.389
Nik bietan sinesten dut.

0:12:55.389,0:12:59.444
Uste dut gizarte-aurrerapena bikaina,[br]esanguratsua, zoragarria dela,

0:12:59.444,0:13:02.540
eta berdin deritzot[br]medikuntzaren aurrerapenari.

0:13:02.540,0:13:06.903
Baina uste dut tragedia dela[br]batak ez duenean bestea ikusten.

0:13:06.903,0:13:08.974
Eta nola gurutzatzen diren[br]ikusten dudanean

0:13:08.974,0:13:11.188
aipatu ditudan[br]hiru gaixotasunetan bezala,

0:13:11.188,0:13:14.838
batzuetan iruditzen zait[br]operako une horiek bezalakoa dela,

0:13:14.838,0:13:17.442
gizon heroia ohartzen denean[br]emakume heroia maite duela

0:13:17.442,0:13:21.889
emakumea dibanean etzanda[br]hiltzen dagoen une berean.

0:13:21.889,0:13:24.688
(Barreak)

0:13:24.688,0:13:28.570
Hausnartu beharko genuke[br]sendaketez sentitzen dugunari buruz.

0:13:28.570,0:13:31.436
Askotan, guraso izatearen arazoa hau da:

0:13:31.436,0:13:33.288
zer da umeengan ontzat ematen duguna,

0:13:33.288,0:13:35.040
eta zer da sendatzen duguna?

0:13:35.040,0:13:39.211
Jim Sinclairek, autismoaren[br]aktibista famatuak, esan zuen:

0:13:39.211,0:13:43.865
"Gurasoek diotenean: Gustatuko litzaidake[br]nire haurrak autismorik ez izatea,

0:13:43.865,0:13:48.724
benetan diotena da:Gustatuko litzaidake[br]umea existituko ez balitz

0:13:48.724,0:13:52.743
eta beste ume bat,[br]autista ez zena, izango banu.

0:13:52.743,0:13:57.535
Berriz irakurri. Hau da entzuten duguna[br]gure existentziaz kexatzen zarenean.

0:13:57.535,0:14:00.737
Hau da entzuten duguna[br]sendaketa eskatzen duzunean --

0:14:00.737,0:14:02.642
guretzako gehien nahi duzuena dela

0:14:02.642,0:14:05.021
inoiz gehiago ez existitzea

0:14:05.021,0:14:10.576
eta gure aurpegien atzean[br]arrotz maitagarriak mugi daitezela."

0:14:10.576,0:14:13.642
Muturreko ikuspuntua da,

0:14:13.642,0:14:17.771
baina erakusten du[br]jendeak jada duen bizitza bizi duela

0:14:17.771,0:14:22.336
eta ez dutela nahi inork sendatu,[br]aldatu edo ezabatzea.

0:14:22.336,0:14:25.556
Existitu nahi dute, direnak direla.

0:14:25.556,0:14:29.356
Proiektu honetarako[br]elkarrizketatutako familia bat

0:14:29.356,0:14:34.610
Dylan Kleboldena izan zen,[br]Columbineko sarraskiaren egileetako bat.

0:14:34.610,0:14:37.405
Kostatu zitzaidan[br]nirekin hitz egiteko konbentzitzea,

0:14:37.405,0:14:40.382
eta onartu zutenean,[br]hain zuten istorioaz burua beteta

0:14:40.382,0:14:41.868
ezin ziotela kontatzeari utzi.

0:14:41.868,0:14:44.485
Eurekin pasa nuen lehen asteburuan [br]-- askoetatik lehena--

0:14:44.485,0:14:47.606
20 ordu baino gehiagoko[br]elkarrizketa grabatu nuen.

0:14:47.606,0:14:49.869
Igande gauean, jota geunden denak.

0:14:49.869,0:14:52.755
Sukaldean geunden jezarrita.[br]Sue Klebold afaria prestatzen ari zen.

0:14:52.755,0:14:55.276
Eta esan nuen: "Dylan hemen balego orain,

0:14:55.276,0:14:58.121
ba al dakizue zer galdetuko zenioketen?"

0:14:58.121,0:15:00.489
Eta aitak: Noski baietz.

0:15:00.489,0:15:04.038
Galdetuko nioke[br]zer uste zuen ari zela egiten."

0:15:04.038,0:15:07.676
Suek lurrera begiratu zuen,[br]eta minutu batez pentsatzen egon zen.

0:15:07.676,0:15:09.855
Orduan, begirada altxatu eta esan zuen:

0:15:09.855,0:15:13.918
"Bere ama izateagatik[br]barkatzeko eskatuko nioke

0:15:13.918,0:15:18.342
inoiz ez bainuen asmatu buruan zeukana."

0:15:18.342,0:15:21.310
Urte pare bat geroago[br]berarekin afaldu nuenean --

0:15:21.310,0:15:23.237
maiz izan genuen afarietako baten --

0:15:23.237,0:15:26.647
esan zidan: "Ba al dakizu,[br]hura gertatu zenean,

0:15:26.647,0:15:30.455
nahi izaten nuen inoiz ez ezkondu izana,[br]umeak izan ez izana.

0:15:30.455,0:15:33.947
Ohiora joan eta Tom aurkitu izan ez banu,

0:15:33.947,0:15:37.589
ume hau ez zen existituko eta gauza[br]ikaragarri hura ez zen gertatuko.

0:15:37.589,0:15:42.104
Baina sentitzen dut izan ditudan umeak[br]hainbeste maitatzen ditudala

0:15:42.104,0:15:45.407
ez dudala nahi eurak gabeko bizitzan[br]pentsatu ere.

0:15:45.407,0:15:50.336
Ikusten dut besteei egin zieten mina,[br]eta ez dago hori barkatzerik,

0:15:50.336,0:15:53.800
baina niri eragindako minak,[br]badu barkamena" esan zuen.

0:15:53.800,0:15:57.592
"Beraz, nahiz eta ikusi[br]munduarentzako hobea izango zela

0:15:57.592,0:16:00.102
Dylan jaio ez izana,

0:16:00.102,0:16:04.090
erabaki dut niretzako[br]hori ez zela hobea izango."

0:16:06.198,0:16:12.068
Harrigarria zen familia hauek,arazo[br]hauek dituzten ume hauek dituztenak,

0:16:12.068,0:16:15.101
arazoa ez izateko gehienek edozer[br]egingo luketen arazoak,

0:16:15.101,0:16:18.920
eta zer nolako esangura aurkitu dioten[br]guraso izateari ikustea.

0:16:18.920,0:16:22.121
Orduan pentsatu nuen,[br]umeak ditugunok

0:16:22.121,0:16:24.437
gure umeak maite ditugu,[br]euren akatsekin.

0:16:24.763,0:16:29.069
Aingeru zoragarri bat tupustean[br]salako sabaitik bera baletor

0:16:29.069,0:16:31.279
eta eskainiko balit[br]ditudan umeak eramatea

0:16:31.279,0:16:37.873
beste hobeago batzuk emateko, finagoak,[br]dibertigarriagoak, goxoagoak, azkarragoak,

0:16:37.873,0:16:42.978
umeak gogor heldu eta otoi egingo nuke[br]ikuskizun anker hura desagertzeko.

0:16:42.978,0:16:44.970
Eta azkenean uste dut

0:16:44.970,0:16:48.548
suaren kontrako pijamak su-ontzian[br]probatzen ditugun modu berean

0:16:48.548,0:16:53.020
gure umea labera hurbiltzean[br]ez dela erreko ziurtatzeko,

0:16:53.020,0:16:57.088
desberdintasun itzel hauetara[br]moldatzen diren familien istorio hauek

0:16:57.088,0:16:59.769
gurasotasunaren esperientzia[br]unibertsala islatzen dutela.

0:16:59.769,0:17:03.903
Batzuetan zure umeari begiratu[br]eta bururatzen zaizu:

0:17:03.903,0:17:06.092
Nondik etorri ote haiz hi?

0:17:06.092,0:17:08.546
(Barreak)

0:17:08.546,0:17:13.521
Kontua da banakako desberdintasunak[br]zatituta gordetzen diren bitartean --

0:17:13.521,0:17:16.066
familia kopuru mugatu batean[br]dago eskizofrenia,

0:17:16.066,0:17:18.703
familia kopuru mugatu batean[br]daude ume-transgeneroak,

0:17:18.703,0:17:20.896
familia kopuru mugatu batean[br]haur prodijioak --

0:17:20.896,0:17:23.181
pareko erronkak dituzten familiak --

0:17:23.181,0:17:25.871
familia kopuru mugatu bat dago[br]kategoria bakoitzean --

0:17:25.871,0:17:27.303
baina pentsatzen hasiz gero

0:17:27.303,0:17:30.869
familian desberdintasunei[br]moldatzeko esperientzia

0:17:30.869,0:17:32.899
dela jendeak egin beharrekoa,

0:17:32.899,0:17:36.636
orduan ikusten duzu[br]arazo ia unibertsala dela.

0:17:36.636,0:17:41.271
Ironikoki, gure desberdintasunak[br]eta berak moldatzen dugun modua direla

0:17:41.271,0:17:43.699
bat egiten gaituena.

0:17:43.699,0:17:49.013
Proiektu honetan ari nintzela[br]erabaki nuen umeak izatea.

0:17:49.013,0:17:52.129
Askok harrituta zioten:

0:17:52.129,0:17:53.977
"Nola erabaki dezakezu umeak izatea

0:17:53.977,0:17:57.632
oker joan daitekeen guztia[br]ikertzen duzun bitartean?"

0:17:58.457,0:18:01.313
Esan nien:"Ez dut ikertzen[br]oker joan daitekeena.

0:18:01.313,0:18:04.404
Ikertzen ari naizena da[br]zenbat maitasun egon daitekeen,

0:18:04.404,0:18:09.129
dena oker doala dirudienean ere."

0:18:09.129,0:18:14.764
Asko akordatzen nintzen[br]haur ezindu baten amarekin,

0:18:14.764,0:18:18.536
haur larri ezindu bat[br]zaindarien utzikeriarengatik hil zena.

0:18:18.536,0:18:22.166
Errautsak lurperatu zituztenean,[br]amak esan zuen:

0:18:22.296,0:18:29.380
"Bi gauza lapurtu dizkidatelako[br]barkamena eskatzeko egiten dut otoi,

0:18:29.380,0:18:35.436
lehena, desiratzen nuen haurra[br]eta bigarrena, maite nuen semea."

0:18:35.436,0:18:40.072
Ulertu nuen edonor[br]edozein haur maitatzeko gai zela

0:18:40.072,0:18:42.604
horretarako borondatea izanez gero.

0:18:42.604,0:18:47.629
Nire senarra[br]ume biren aita biologikoa da

0:18:47.629,0:18:50.390
Minneapoliseko bi lagun[br]lesbianekin izandakoak.

0:18:50.390,0:18:55.884
Eskolako nire lagun min bat dibortziatuta[br]zegoen eta ume bat izan nahi zuen.

0:18:55.934,0:18:58.112
Beraz, gu biok[br]alaba bat izan genuen,

0:18:58.112,0:19:00.323
eta ama eta alaba Texasen bizi dira.

0:19:00.323,0:19:03.562
Senarra eta biok seme bat dugu[br]gurekin bizi dena.

0:19:03.562,0:19:05.946
Ni naiz aita biologikoa,

0:19:05.946,0:19:09.866
eta Laura izan zen[br]haurdunaldia bizi zuena,

0:19:09.881,0:19:14.159
Minneapolisen bizi diren[br]Lucy eta Oliverren ama lesbiana.

0:19:14.349,0:19:17.704
(Txaloak)

0:19:21.584,0:19:27.048
Hau da, 5 guraso[br]3 estatuetan 4 umeentzako.

0:19:27.048,0:19:30.404
Bada jendea uste duena[br]nire familia existitzeak

0:19:30.404,0:19:35.089
bere familia ahuldu[br]edo kaltetzen duela nolabait.

0:19:35.089,0:19:38.187
Bada jendea uste duena[br]nirea bezalako familiak

0:19:38.187,0:19:40.381
ez liratekeela baimenduta egon beharko.

0:19:40.381,0:19:46.036
Eta ez dut maitasun eredu kentzailerik[br]onartzen, gehitzaileak bakarrik.

0:19:46.036,0:19:49.562
Uste dut espezieen aniztasuna[br]behar dugun eran

0:19:49.562,0:19:51.813
planeta aurrera joango dela ziurtatzeko,

0:19:51.813,0:19:56.014
familia eta maitasun aniztasuna ere[br]behar dugula

0:19:56.014,0:20:00.695
ontasunaren ekosfera indartzeko.

0:20:00.695,0:20:03.065
Gure umea jaio eta hurrengo egunean,

0:20:03.065,0:20:07.637
pediatra ospitaleko gelan sartu[br]eta kezkatuta zegoela esan zigun.

0:20:07.637,0:20:10.770
Umeak ez zituen hankak ondo luzatzen.

0:20:10.770,0:20:13.679
Hori burmuineko kaltearen[br]adierazgarri izan litzateke.

0:20:13.679,0:20:17.040
Luzatzen zituenean,[br]asimetrikoki egiten zuen,

0:20:17.040,0:20:20.903
eta bere ustez[br]tumore baten eraginagatik izan litzateke.

0:20:20.903,0:20:25.686
Eta buru oso handia zuen,[br]hidrozefalia adieraz zezakeena.

0:20:25.686,0:20:27.316
Hau dena esan zidanean,

0:20:27.316,0:20:31.311
neure burua lurrean urtzen sentitu nuen.

0:20:31.311,0:20:33.654
Pentsatu nuen; Hara, urtetan ibili naiz

0:20:33.654,0:20:36.203
liburu bat idazten,[br]jendeak zer gauza aurkitu dituen

0:20:36.203,0:20:39.736
ume ezinduen guraso izatean,

0:20:39.736,0:20:43.636
eta nik ez nuen euretako bat izan nahi.

0:20:43.636,0:20:46.331
Aurkitzen nuena[br]gaixotasunaren ideia bat zelako.

0:20:46.331,0:20:48.581
Eta betidanik guraso guztiek[br]nahi izan duten bezala,

0:20:48.581,0:20:51.927
nire umea gaixotasunetik[br]babestu nahi nuen.

0:20:51.927,0:20:55.138
Neure burua ere[br]gaixotasunetik babestu nahi nuen.

0:20:55.138,0:20:57.698
Haatik, nire lanarengatik banekien

0:20:57.698,0:21:01.805
umeak izango balu frogen bidez bilatuko genituen gauzaren bat,

0:21:01.805,0:21:04.878
hura izango zela bere identitatea,

0:21:04.878,0:21:09.112
eta bere identitatea bazen,[br]nire identitatea ere izango zela,

0:21:09.112,0:21:13.269
gaixotasuna forma desberdinak[br]hartuko zituela hedatzean.

0:21:13.269,0:21:16.300
Erresonantzia makinara,[br]OTA tomografiara eraman genuen,

0:21:16.300,0:21:20.118
egun bateko umea hartu eta odol arteriala[br]har ziezaioten eman genuen.

0:21:20.118,0:21:21.492
Babesgabe sentitzen ginen.

0:21:21.492,0:21:22.970
Bost orduren buruan,

0:21:22.970,0:21:25.844
esan zuten burmuina guztiz normala zuela

0:21:25.854,0:21:28.204
eta hankak ondo luzatzen zituela.

0:21:28.204,0:21:31.136
Eta pediatrari galdetu genionean[br]zer gertatu zen,

0:21:31.136,0:21:36.051
esan zigun goizekoa[br]karranpak izango zirela.

0:21:36.211,0:21:39.036
(Barreak)

0:21:39.036,0:21:46.869
Baina nik pentsatu nuen[br]ene amak arrazoia zuela.

0:21:46.869,0:21:50.364
Pentsatu nuen, umeenganako maitasuna

0:21:50.364,0:21:53.694
ez du parekorik[br]beste edozein sentimenduekin,

0:21:53.694,0:21:59.388
eta umeak dituzunera arte[br]ez dakizu zer den.

0:21:59.558,0:22:02.179
Uste dut umeek harrapatu nindutela

0:22:02.179,0:22:05.705
guraso izatea galerarekin lotu nuenean.

0:22:05.705,0:22:08.087
Baina ez dakit[br]hortaz konturatuko nintzatekeenik

0:22:08.087,0:22:13.162
nire ikerketa proiektuan[br]sakon sartu izan ez banintz.

0:22:13.162,0:22:16.394
Hain maitasun arraro aurkitu dut,

0:22:16.394,0:22:20.179
eredu liluragarri horietan[br]amildu nintzela.

0:22:20.179,0:22:26.906
Ikusi dut edertasunak zaurgarritasun[br]gordinena argiztatu dezakeela.

0:22:26.906,0:22:30.712
10 urte hauetan, ikusi eta ikasi egin dut

0:22:30.712,0:22:34.204
ardura jasanezinaren poz izugarria,

0:22:34.204,0:22:37.736
eta ikusi dut horrek[br]beste dena garaitzen duela.

0:22:37.736,0:22:42.037
Batzuetan elkarrizketatzen nituen gurasoak[br]memeloak zirela pentsatu izan arren,

0:22:42.037,0:22:46.987
bizitza osorako[br]esker gutxiko umeen esklabo bihurtuz

0:22:46.987,0:22:49.936
zoritxarra identitate bihurtzen saiatzen,

0:22:49.936,0:22:54.572
ohartu nintzen ikerketak[br]euskarri bat eman zidala

0:22:54.572,0:22:58.316
eta euren ontzian[br]sartzeko prest nengoela.

0:22:58.316,0:23:00.063
Eskerrik asko.

0:23:00.063,0:23:02.874
(Txaloak)