WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:05.000 (Vỗ tay) 00:00:06.000 --> 00:00:11.000 Bệnh AIDS được phát hiện vào năm 1981, còn virus HIV là vào 1983 00:00:11.000 --> 00:00:13.000 Những trái bóng Gapminder này sẽ chỉ cho các bạn thấy 00:00:13.000 --> 00:00:17.000 loại virus này đã lan tràn khắp thế giới ra sao kể từ 1983 00:00:17.000 --> 00:00:19.000 hay cách mà chúng ta ước chừng nó. 00:00:19.000 --> 00:00:21.000 Những thứ chúng tôi chỉ ra ở đây-- 00:00:21.000 --> 00:00:28.000 trên trục này, tôi muốn thể hiện phần trăm số người trưởng thành bị nhiễm. 00:00:28.000 --> 00:00:33.000 Và trên trục này thể hiện thu nhập trên đầu người tính theo đô la. 00:00:33.000 --> 00:00:37.000 Và kích cỡ của các trái bóng, kích cỡ của các trái bóng ở đây, 00:00:37.000 --> 00:00:40.000 sẽ thể hiện quy mô số người nhiễm tại mỗi quốc gia, 00:00:40.000 --> 00:00:42.000 và màu sắc bóng thể hiện châu lục. NOTE Paragraph 00:00:42.000 --> 00:00:44.000 Đây, quý vị có thể thấy nước Mỹ, năm 1983, 00:00:44.000 --> 00:00:47.000 tỷ lệ phần trăm nhiễm rất thấp, 00:00:47.000 --> 00:00:51.000 nhưng vì là một nước đông dân số nên cỡ bóng vẫn lớn. 00:00:51.000 --> 00:00:54.000 Có rất nhiều người đã nhiễm tại Mỹ. 00:00:54.000 --> 00:00:56.000 Và, trên đây, các bạn thấy Uganda. 00:00:56.000 --> 00:00:59.000 Có khoảng 5% dân số bị nhiễm, 00:00:59.000 --> 00:01:02.000 và một quả bóng rất to mặc dù quốc gia thì nhỏ thôi. 00:01:02.000 --> 00:01:07.000 Và có vẻ như họ là nước có tỷ lệ nhiễm cao nhất trên thế giới. 00:01:07.000 --> 00:01:09.000 Và đây, điều gì đã xảy ra? 00:01:09.000 --> 00:01:11.000 Bây giờ thì bạn đã hiểu biểu đồ này rồi nhé, 00:01:11.000 --> 00:01:14.000 và đây, trong vòng 60 giây nữa, 00:01:14.000 --> 00:01:17.000 chúng ta sẽ trình diễn về đại dịch HIV trên toàn thế giới. NOTE Paragraph 00:01:17.000 --> 00:01:20.000 Nhưng trước hết, tôi đem tới đây một phát minh mới. 00:01:22.000 --> 00:01:25.000 (Cười) 00:01:27.000 --> 00:01:31.000 Tôi đã làm đông cứng lại chùm tia laze của bút chỉ NOTE Paragraph 00:01:31.000 --> 00:01:34.000 (Cười) NOTE Paragraph 00:01:34.000 --> 00:01:37.000 (Vỗ tay) NOTE Paragraph 00:01:40.000 --> 00:01:44.000 Rồi, sẵn sàng, vững vàng, đi thôi! 00:01:44.000 --> 00:01:48.000 Đầu tiên chúng ta thấy một sự gia tăng nhanh chóng ở Uganda và Zimbabwe. 00:01:48.000 --> 00:01:50.000 Họ leo lên cao như thế này. 00:01:50.000 --> 00:01:54.000 Ở châu Á, Quốc gia đầu tiên bị nhiễm nặng là Thái Lan. 00:01:54.000 --> 00:01:56.000 Mức nhiễm lên tới 1 -> 2% 00:01:56.000 --> 00:01:58.000 Sau đó thì Uganda đã giảm đi, 00:01:58.000 --> 00:02:00.000 trong khi Zimbabwe vẫn lao thẳng lên trời, 00:02:00.000 --> 00:02:04.000 và sau một vài năm đến lượt Nam Phi tăng tỷ lệ nhiễm HIV một cách khủng khiếp. 00:02:04.000 --> 00:02:06.000 Nhìn này, Ấn Độ có rất nhiều người nhiễm, 00:02:06.000 --> 00:02:08.000 nhưng lại ở mức thấp. 00:02:08.000 --> 00:02:10.000 Và tình trạng tương tự xảy ra ở đây. 00:02:10.000 --> 00:02:13.000 Nhìn xem, Uganda đang hạ xuống, Zimbabwe đang hạ xuống. 00:02:13.000 --> 00:02:15.000 Nga đạt mức 1% NOTE Paragraph 00:02:15.000 --> 00:02:18.000 Trong 2 đến 3 năm qua, 00:02:18.000 --> 00:02:22.000 chúng ta đã đạt tới trạng thái ổn định của dịch HIV trên toàn cầu. 00:02:22.000 --> 00:02:25.000 Mất tới 25 năm. 00:02:25.000 --> 00:02:28.000 Nhưng, tình trạng ổn định không có nghĩa là mọi thứ đang chuyển biến tốt lên, 00:02:28.000 --> 00:02:31.000 mà chỉ là đang không xấu đi thôi. 00:02:31.000 --> 00:02:35.000 Và trạng thái ổn định đó là vào khoảng 00:02:35.000 --> 00:02:39.000 1% số người trưởng thành trên thế giới đã bị nhiễm HIV. 00:02:39.000 --> 00:02:42.000 Điều đó có nghĩa là 30 đến 40 triệu người, 00:02:42.000 --> 00:02:44.000 hay toàn bộ người dân ở California 00:02:44.000 --> 00:02:46.000 đó là con số mà chúng ta hiện có trên toàn thế giới, không hơn không kém. NOTE Paragraph 00:02:46.000 --> 00:02:51.000 Rồi, cho phép tôi quay lại nhanh tình hình của Boswana. 00:02:51.000 --> 00:02:55.000 Boswana-một nước thu nhập trên trung bình ở Nam Phi, 00:02:55.000 --> 00:02:58.000 một nhà nước theo đường lối dân chủ, kinh tế khá, 00:02:58.000 --> 00:03:00.000 và đây là những gì đã xảy ra. 00:03:00.000 --> 00:03:02.000 Họ khởi đầu từ tốn, họ bỗng tăng vọt, 00:03:02.000 --> 00:03:05.000 họ lên tới đỉnh ở đây vào năm 2003, 00:03:05.000 --> 00:03:07.000 và bây giờ họ đang đi xuống. 00:03:07.000 --> 00:03:09.000 Nhưng họ đi xuống một cách chậm rãi, 00:03:09.000 --> 00:03:11.000 bởi vì ở Boswana, với điều kiện kinh tế và quản lý tốt, 00:03:11.000 --> 00:03:14.000 họ có thể điều trị cho người nhiễm. 00:03:14.000 --> 00:03:17.000 Và nếu những người nhiễm được điều trị, họ sẽ không chết vì AIDS nữa. 00:03:17.000 --> 00:03:20.000 Những con số phần trăm này sẽ không đi xuống 00:03:20.000 --> 00:03:22.000 vì họ có thể sống từ 10 đến 20 năm nữa. 00:03:22.000 --> 00:03:25.000 Vì thế sẽ làm nảy sinh một số vấn đề với phép tính toán này. 00:03:25.000 --> 00:03:29.000 Nhưng tại những quốc gia nghèo hơn ở châu Phi, những nước có thu nhập thấp ở phía dưới đây, 00:03:29.000 --> 00:03:35.000 tốc độ giảm của tỷ lệ nhiễm là nhanh hơn 00:03:35.000 --> 00:03:37.000 vì người nhiễm chết. 00:03:37.000 --> 00:03:40.000 Mặc dù có các chương trình của PEPFAR, PEPFAR hào phóng, 00:03:40.000 --> 00:03:43.000 không phải tất cả mọi người đều được điều trị 00:03:43.000 --> 00:03:45.000 và trong số những người được điều trị tại các nước nghèo 00:03:45.000 --> 00:03:48.000 chỉ có 60% số người được điều trị sau 2 năm. 00:03:48.000 --> 00:03:52.000 Điều trị dài hạn cho tất cả mọi người là điều phi thực tế 00:03:52.000 --> 00:03:54.000 tại các nước nghèo nhất. 00:03:54.000 --> 00:03:57.000 Nhưng điều đáng mừng là những gì cần làm đang được làm rồi. NOTE Paragraph 00:03:57.000 --> 00:04:01.000 Nhưng điều đáng nhấn mạnh hiện nay là phòng bệnh. 00:04:01.000 --> 00:04:04.000 Chỉ bằng cách ngăn chăn sự lây lan 00:04:04.000 --> 00:04:07.000 thế giới mới có thể đối phó được với đại dịch. 00:04:07.000 --> 00:04:09.000 Thuốc chữa thì quá đắt rồi-và chúng ta sẽ cần phải có vắc xin, 00:04:09.000 --> 00:04:12.000 hay khi chúng ta có được vắc xin thì đã có 1 thứ khác hiệu quả hơn-- 00:04:12.000 --> 00:04:14.000 nhưng thuốc thì quá đắt với người nghèo. 00:04:14.000 --> 00:04:16.000 Và không chỉ thuốc men, mà cả liệu trình điều trị 00:04:16.000 --> 00:04:18.000 và chăm sóc đi kèm nữa. 00:04:20.000 --> 00:04:23.000 Vì thế, khi chúng ta nhìn vào mô hình này, 00:04:23.000 --> 00:04:25.000 một điều rất rõ ràng có thể thấy là: 00:04:25.000 --> 00:04:27.000 bạn thấy những trái bóng xanh da trời 00:04:27.000 --> 00:04:29.000 và mọi người nói tỷ lệ nhiễm HIV ở châu Phi rất cao. 00:04:29.000 --> 00:04:32.000 Tôi thì tôi sẽ nói, HIV rất khác biệt ở châu Phi. 00:04:32.000 --> 00:04:36.000 Bạn sẽ tìm thấy tỷ lệ nhiễm HIV cao nhất thế giới 00:04:36.000 --> 00:04:38.000 là ở các nước châu Phi, 00:04:38.000 --> 00:04:40.000 và dù thế bạn vấn sẽ thấy Senegal, ở phía dưới đây, 00:04:40.000 --> 00:04:42.000 tỷ lệ tương tự như ở Mỹ. 00:04:42.000 --> 00:04:44.000 Và bạn cũng sẽ thấy Madagascar, 00:04:44.000 --> 00:04:46.000 và bạn sẽ tìm thấy rất nhiều nước châu Phi 00:04:46.000 --> 00:04:49.000 có tỷ lệ chỉ nhiễm thấp chỉ như các nước khác trên thế giới. 00:04:49.000 --> 00:04:53.000 Quá đơn giản nếu cho rẳng chỉ có một châu Phi 00:04:53.000 --> 00:04:55.000 và mọi thứ chỉ đi theo một lối ở châu Phi. 00:04:55.000 --> 00:04:57.000 Chúng ta phải dừng cách nhìn này lại. 00:04:57.000 --> 00:05:00.000 Điều đó không đáng tôn trọng, không thông minh chút nào 00:05:00.000 --> 00:05:02.000 khi nghĩ theo hướng đó. NOTE Paragraph 00:05:02.000 --> 00:05:06.000 (Vỗ tay) NOTE Paragraph 00:05:06.000 --> 00:05:09.000 Tôi có may mắn là được sống và làm việc ở Mỹ một thời gian. 00:05:09.000 --> 00:05:13.000 Tôi nhận thấy Thành phố Salt Lake và San Francisco khác nhau. 00:05:13.000 --> 00:05:15.000 (Cười) 00:05:15.000 --> 00:05:18.000 Và tương tự ở châu Phi cũng vậy--có rất nhiều điểm khác biệt. 00:05:18.000 --> 00:05:20.000 Vậy, tại sao lại cao như thế? Vì chiến tranh ư? 00:05:20.000 --> 00:05:22.000 Không, không đúng. Nhìn đây. 00:05:22.000 --> 00:05:25.000 Công-gô một quốc gia bị chiến tranh tàn phá nằm ở dưới đây-- 2,3,4 phần trăm. 00:05:25.000 --> 00:05:29.000 Và đây là Zambia thanh bình, nước láng giềng, 15 phần trăm. 00:05:29.000 --> 00:05:32.000 Và đã có nhiều nghiên cứu bài bản về những người tị nạn Công gô-- 00:05:32.000 --> 00:05:34.000 2 đến 3% trong số họ bị nhiễm, 00:05:34.000 --> 00:05:36.000 còn tại Zambia yên bình- cao hơn rất nhiều. 00:05:36.000 --> 00:05:38.000 Ngày nay có rất nhiều nghiên cứu chỉ ra một cách rõ ràng rằng 00:05:38.000 --> 00:05:41.000 chiến tranh thật khủng khiếp, cưỡng dâm thật khủng khiếp. 00:05:41.000 --> 00:05:44.000 Nhưng đó không phải là điều khiến cho tình trạng nhiễm HIV cao ở châu Phi. NOTE Paragraph 00:05:44.000 --> 00:05:46.000 Vậy, có phải vì đói nghèo không? 00:05:46.000 --> 00:05:48.000 Vâng nếu bạn nhìn ở tầm vĩ mô, 00:05:48.000 --> 00:05:50.000 có vẻ như càng nhiều tiền thì càng nhiều HIV. 00:05:50.000 --> 00:05:53.000 Nhưng điều này thức sự rất đơn giản, 00:05:53.000 --> 00:05:55.000 hãy nhìn xuống Tanzania xem. 00:05:55.000 --> 00:05:59.000 Tôi sẽ tách Tanzania thành 5 nhóm thu nhập, 00:05:59.000 --> 00:06:01.000 từ thu nhập cao nhất đến thu nhập thấp nhất, 00:06:01.000 --> 00:06:03.000 và chúng ta hãy bắt đầu xem. 00:06:03.000 --> 00:06:06.000 Những nhóm này với thu nhập cao nhất, những người khá giả, nếu không muốn nói là giàu, 00:06:06.000 --> 00:06:08.000 họ bị nhiễm HIV nhiều hơn. 00:06:08.000 --> 00:06:11.000 Sự khác biệt đi từ 11% xuống 4%, 00:06:11.000 --> 00:06:13.000 và khác biệt còn rõ ràng hơn trong nhóm nữ giới. 00:06:13.000 --> 00:06:17.000 Có rất nhiều điều chúng ta suy đoán, và bây giờ, những nghiên cứu bài bản, 00:06:17.000 --> 00:06:20.000 được thực hiện bởi các cơ quan tổ chức cùng với các nhà nghiên cứu 00:06:20.000 --> 00:06:23.000 tại châu Phi và cả các nghiên cứu viên quốc tế đã chỉ ra rằng không phải như vậy. 00:06:23.000 --> 00:06:25.000 Vâng, đó là sự khác biệt tại Tanzania. NOTE Paragraph 00:06:25.000 --> 00:06:27.000 Và, tôi cũng không thể không nhắc tới Kenya. 00:06:27.000 --> 00:06:29.000 Hãy nhìn Kenya đây. 00:06:29.000 --> 00:06:31.000 Tôi chia Kenya thành các quận huyện nhỏ. 00:06:31.000 --> 00:06:33.000 Hãy xem xem. 00:06:33.000 --> 00:06:36.000 Hãy nhìn sự khác biệt trong lòng một nước châu Phi -- 00:06:36.000 --> 00:06:39.000 từ mức nhiễm rất thấp đến mức nhiễm rất cao, 00:06:39.000 --> 00:06:42.000 và hầu hết các quận huyện ở Kenya bị nhiễm ở mức trung bình. NOTE Paragraph 00:06:42.000 --> 00:06:44.000 Vây, tiếp theo là gì? 00:06:44.000 --> 00:06:48.000 Tại sao chúng ta lại nhìn thấy những mức nhiễm cao kỷ lục chỉ ở một vài nước? 00:06:48.000 --> 00:06:51.000 Vâng, tại đó việc có nhiều bạn tình diễn ra phổ biến hơn, 00:06:51.000 --> 00:06:54.000 ít dùng bao cao su hơn, 00:06:54.000 --> 00:06:57.000 và có sự quan hệ chênh lệch tuổi tác-- 00:06:57.000 --> 00:07:00.000 nghĩa là, những người đàn ông lớn tuổi thường quan hệ với phụ nữ trẻ. 00:07:00.000 --> 00:07:03.000 Chúng tôi quan sát thấy tỷ lệ nhiễm ở phụ nữ trẻ cao hơn nam giới trẻ 00:07:03.000 --> 00:07:05.000 ở những quốc gia bị có tỷ lệ nhiễm cao như trên. NOTE Paragraph 00:07:05.000 --> 00:07:07.000 Vây tất cả bắt nguồn từ đâu? 00:07:07.000 --> 00:07:09.000 Tôi sẽ chuyển các trái bóng sang dạng bản đồ. 00:07:09.000 --> 00:07:13.000 Nhìn xem, khu vực nhiễm nặng chỉ chiếm có 4% dân số 00:07:13.000 --> 00:07:16.000 nhưng chiếm tới 50% tổng số ca nhiếm HIV. 00:07:16.000 --> 00:07:19.000 HIV có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới. 00:07:19.000 --> 00:07:21.000 Nhìn xem, bạn có các trái bóng ở khắp mọi nơi. 00:07:21.000 --> 00:07:24.000 Có rất nhiều người nhiễm tại Brazil. 00:07:24.000 --> 00:07:27.000 Các nước Ả rập xê út không nhiều lắm, nhưng ở I ran thì rất nhiều. 00:07:27.000 --> 00:07:31.000 Nhiều nghiện hêroin và gái mại dâm ở Iran. 00:07:31.000 --> 00:07:33.000 Ấn Độ cũng có nhiều vì họ đông dân. 00:07:33.000 --> 00:07:35.000 Đông Nam á cũng vậy, vâng vâng. 00:07:35.000 --> 00:07:37.000 Nhưng, có một phần của châu Phi -- 00:07:37.000 --> 00:07:39.000 và vấn đề nan giải là, trong cùng một thời điểm, 00:07:39.000 --> 00:07:43.000 đừng đánh đồng về châu Phi, 00:07:43.000 --> 00:07:47.000 đừng đưa ra những ý kiến quá đơn giản để giải thích tại sao nó lại như vậy, mặt này. NOTE Paragraph 00:07:47.000 --> 00:07:50.000 Mặt khác, [cứ mặc nhận đây là một vấn đề nan giải đi], 00:07:50.000 --> 00:07:54.000 bởi vì chúng ta đang có một sự nhất trí khoa học về mô hình này. 00:07:54.000 --> 00:07:57.000 Cuối cùng thì UNAIDS đã đưa ra những nguồn số liệu đáng tin cậy 00:07:57.000 --> 00:08:00.000 về sự lan tran của đại dịch HIV. 00:08:00.000 --> 00:08:03.000 Đó có thể là sự đồng thuận song hành. 00:08:03.000 --> 00:08:06.000 Đó có thể là một vài chủng virus. 00:08:06.000 --> 00:08:10.000 Đó có thể là một số yếu tố 00:08:10.000 --> 00:08:13.000 khiến cho đại dịch lan tràn nhanh hơn. 00:08:13.000 --> 00:08:16.000 Mặc dù vậy, nếu bạn hoàn toàn khỏe mạnh và quan hệ khác giới, 00:08:16.000 --> 00:08:21.000 nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục chỉ là 1 phần nghìn. 00:08:21.000 --> 00:08:23.000 Nhưng đừng có kết luận gì vội. 00:08:23.000 --> 00:08:25.000 Tối nay hãy thử xem và biết ngay. 00:08:25.000 --> 00:08:27.000 (Tiếng cười) 00:08:27.000 --> 00:08:30.000 Nhưng, còn nếu bạn không được ổn cho lắm, 00:08:30.000 --> 00:08:33.000 mắc nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục chẳng hạn, thì nguy cơ có thể lên tới 1 phần trăm. NOTE Paragraph 00:08:33.000 --> 00:08:36.000 Nhưng điều chúng tôi nghĩ tới là sự đồng thuận song hành. 00:08:36.000 --> 00:08:38.000 Vậy đồng thuận song hành là gì? 00:08:38.000 --> 00:08:40.000 Ở Thụy Điển, chúng tôi không có sự đồng thuận song hành. 00:08:40.000 --> 00:08:42.000 Chúng tôi theo hình mẫu một vợ một chồng. 00:08:42.000 --> 00:08:44.000 Vodka, đêm giao thừa---tình nhân mới cho mùa xuân. 00:08:44.000 --> 00:08:46.000 Vodka, đêm mùa hạ— tình nhân mới cho mùa thu. 00:08:46.000 --> 00:08:48.000 Vodka—và cứ thế, bạn biết không? 00:08:48.000 --> 00:08:51.000 Và bạn thu được vô khối đặc ân. 00:08:51.000 --> 00:08:53.000 Và chúng ta có đại dịch Chlamydia kinh khủng -- 00:08:53.000 --> 00:08:57.000 đại dịch Chlamydia ghê gớm kéo dài nhiều năm. 00:08:57.000 --> 00:09:00.000 Tải lượng HIV sẽ lên tới đỉnh 3 đến 6 tuần sau khi nhiễm 00:09:00.000 --> 00:09:03.000 và vì thế, có nhiều hơn một bạn tình trong cùng một tháng 00:09:03.000 --> 00:09:06.000 sẽ tăng khả năng lây truyền lên rất nhiều so với các nhiếm trùng thông thường khác. 00:09:06.000 --> 00:09:08.000 Và có thể,nó gồm tất cả các yếu tố trên. NOTE Paragraph 00:09:08.000 --> 00:09:11.000 Và điều làm tôi rất vui mừng là chúng ta đang tiến tới 00:09:11.000 --> 00:09:13.000 hiện thực khi chúng ta nhìn vào đây. 00:09:13.000 --> 00:09:15.000 Bạn có thể xin biểu đồ này miễn phí. 00:09:15.000 --> 00:09:18.000 Chúng tôi đã upload các dữ liệu của UNAIDS lên trang Gapminder.org. 00:09:18.000 --> 00:09:22.000 VÀ chúng tôi hy vọng rằng trong cuộc chiến với các vấn đề toàn cầu trong tương lai, 00:09:22.000 --> 00:09:25.000 chúng ta không chỉ có trái tim, 00:09:25.000 --> 00:09:27.000 chúng ta không chỉ có tiền, 00:09:27.000 --> 00:09:30.000 mà chúng ta còn biết sử dụng bộ não. NOTE Paragraph 00:09:30.000 --> 00:09:32.000 Cảm ơn quý vị rất nhiều. NOTE Paragraph 00:09:32.000 --> 00:09:38.000 (Vỗ tay)