0:00:00.000,0:00:05.000
(Brawa)

0:00:06.000,0:00:11.000
AIDS odkryto w 1981, a wirusa w 1983.

0:00:11.000,0:00:13.000
Diagramy pęcherzykowe z Gapmindera pokażą,

0:00:13.000,0:00:17.000
gdzie występował wirus w roku 1983,

0:00:17.000,0:00:19.000
przynajmniej szacunkowo.

0:00:19.000,0:00:21.000
Na tej osi widzimy

0:00:21.000,0:00:28.000
procent dorosłych chorych.

0:00:28.000,0:00:33.000
Na tej osi: dochód w dolarach na osobę.

0:00:33.000,0:00:37.000
Rozmiary pęcherzyków pokazują,

0:00:37.000,0:00:40.000
ilu chorych przypada na kraj,

0:00:40.000,0:00:42.000
zaś kolor - na kontynent.

0:00:42.000,0:00:44.000
W USA w 1983r

0:00:44.000,0:00:47.000
widzimy procentowo mało zachorowań,

0:00:47.000,0:00:51.000
ale przez dużą populację, pęcherzyk jest spory.

0:00:51.000,0:00:54.000
W USA było sporo chorych.

0:00:54.000,0:00:56.000
Tutaj widać Ugandę.

0:00:56.000,0:00:59.000
Niemal 5% zachorowań

0:00:59.000,0:01:02.000
i spory pęcherzyk, jak na tak mały kraj.

0:01:02.000,0:01:07.000
Chyba najwięcej zachorowań na świecie.

0:01:07.000,0:01:09.000
Co się stało?

0:01:09.000,0:01:11.000
Rozumiecie już diagram,

0:01:11.000,0:01:14.000
więc przez następne 60 sekund

0:01:14.000,0:01:17.000
odtworzymy światową epidemię HIV.

0:01:17.000,0:01:20.000
Mam tu nowy wynalazek.

0:01:22.000,0:01:25.000
(Śmiech)

0:01:27.000,0:01:31.000
Zamroziłem wiązkę wskaźnika laserowego.

0:01:31.000,0:01:34.000
(Śmiech)

0:01:34.000,0:01:37.000
(Brawa)

0:01:40.000,0:01:44.000
Do biegu, gotowi, start!

0:01:44.000,0:01:48.000
Szybki wzrost w Ugandzie i Zimbabwe.

0:01:48.000,0:01:50.000
Szybki wzrost w Ugandzie i Zimbabwe.

0:01:50.000,0:01:54.000
W Azji, pierwszy zainfekowany kraj to Tajlandia.

0:01:54.000,0:01:56.000
Osiągnęli 1 - 2%.

0:01:56.000,0:01:58.000
Uganda zaczyna spadać,

0:01:58.000,0:02:00.000
a Zimbabwe wzbija się w górę.

0:02:00.000,0:02:04.000
Dramatycznie rośnie liczba chorych w RPA.

0:02:04.000,0:02:06.000
Dużo chorych w Indiach,

0:02:06.000,0:02:08.000
ale procentowo mało.

0:02:08.000,0:02:10.000
Tu niemal to samo.

0:02:10.000,0:02:13.000
Uganda spada, Zimbabwe spada,

0:02:13.000,0:02:15.000
Rosja rośnie do 1%.

0:02:15.000,0:02:18.000
Przez ostatnie dwa, trzy lata

0:02:18.000,0:02:22.000
światowa epidemia HIV stanęła w miejscu.

0:02:22.000,0:02:25.000
Zajęło to 25 lat.

0:02:25.000,0:02:28.000
Stały poziom nie oznacza jednak poprawy,

0:02:28.000,0:02:31.000
a tylko brak pogorszenia.

0:02:31.000,0:02:35.000
Średnia zachorowań na HIV

0:02:35.000,0:02:39.000
w skali światowej wynosi 1%.

0:02:39.000,0:02:42.000
Czyli 30 do 40 milionów ludzi,

0:02:42.000,0:02:44.000
cała Kalifornia, co do nogi,

0:02:44.000,0:02:46.000
tak mają się sprawy dzisiaj.

0:02:46.000,0:02:51.000
Zróbmy teraz replay Botswany.

0:02:51.000,0:02:55.000
To średnio zamożny kraj na południu Afryki,

0:02:55.000,0:02:58.000
demokratyczny rząd, dobra gospodarka,

0:02:58.000,0:03:00.000
i oto, co się dzieje.

0:03:00.000,0:03:02.000
Zaczęli nisko, wystrzelili w górę,

0:03:02.000,0:03:05.000
osiągnęli szczyt w 2003 r.,

0:03:05.000,0:03:07.000
a teraz spadają.

0:03:07.000,0:03:09.000
Jednak spadają powoli,

0:03:09.000,0:03:11.000
bo dzięki dobrym rządom i gospodarce

0:03:11.000,0:03:14.000
mogą sobie pozwolić na leczenie.

0:03:14.000,0:03:17.000
Leczeni chorzy nie umierają na AIDS.

0:03:17.000,0:03:20.000
Wskaźniki procentowe nie spadną,

0:03:20.000,0:03:22.000
bo chorzy mogą przeżyć 10 - 20 lat.

0:03:22.000,0:03:25.000
Dlatego mamy problem z pomiarami.

0:03:25.000,0:03:29.000
W biedniejszych krajach, o niższych dochodach,

0:03:29.000,0:03:35.000
wskaźniki liczby chorych spadają szybciej,

0:03:35.000,0:03:37.000
bo ludzie nadal umierają.

0:03:37.000,0:03:40.000
Pomimo hojności PEPFAR,

0:03:40.000,0:03:43.000
nie do wszystkich docierają leki,

0:03:43.000,0:03:45.000
a nawet jeśli dotrą, to w biednych krajach

0:03:45.000,0:03:48.000
tylko 60% chorych leczy się dłużej niż dwa lata.

0:03:48.000,0:03:52.000
Dożywotnie leczenie jest nierealistyczne

0:03:52.000,0:03:54.000
w najbiedniejszych krajach.

0:03:54.000,0:03:57.000
Dobrze, że robi się chociaż to, co teraz.

0:03:57.000,0:04:01.000
Wrócił nacisk na zapobieganie.

0:04:01.000,0:04:04.000
Tylko powstrzymując infekcje

0:04:04.000,0:04:07.000
damy sobie radę.

0:04:07.000,0:04:09.000
Leki kosztują zbyt dużo.

0:04:09.000,0:04:12.000
Gdybyśmy mieli szczepionkę, to co innego,

0:04:12.000,0:04:14.000
ale leki są za drogie dla ubogich.

0:04:14.000,0:04:16.000
Nawet nie same leki, a leczenie

0:04:16.000,0:04:18.000
i potrzebna wraz z nim opieka.

0:04:20.000,0:04:23.000
Przyglądając się schematowi,

0:04:23.000,0:04:25.000
jedno widać wyraźnie:

0:04:25.000,0:04:27.000
niebieskie pęcherzyki.

0:04:27.000,0:04:29.000
Powiecie: Afryka choruje na HIV najwięcej.

0:04:29.000,0:04:32.000
Ja powiem: Afryka choruje na HIV inaczej.

0:04:32.000,0:04:36.000
Najwyższe wskaźniki HIV na świecie

0:04:36.000,0:04:38.000
znajdziemy w krajach afrykańskich,

0:04:38.000,0:04:40.000
a jednak Senegal

0:04:40.000,0:04:42.000
ma taki sam wskaźnik jak USA.

0:04:42.000,0:04:44.000
Także wskaźniki Madagaskaru

0:04:44.000,0:04:46.000
i wielu innych państw Afryki

0:04:46.000,0:04:49.000
są równie niskie, co poza Afryką.

0:04:49.000,0:04:53.000
Afryka nie jest jednorodna; to okropne uproszczenie.

0:04:53.000,0:04:55.000
Afryka nie jest jednorodna; to okropne uproszczenie.

0:04:55.000,0:04:57.000
Musimy z tym skończyć.

0:04:57.000,0:05:00.000
Takie podejście jest pozbawione szacunku

0:05:00.000,0:05:02.000
i niezbyt mądre.

0:05:02.000,0:05:06.000
(Brawa)

0:05:06.000,0:05:09.000
Przez jakiś czas mieszkałem i pracowałem w USA.

0:05:09.000,0:05:13.000
Odkryłem, że Salt Lake City i San Francisco bardzo się różnią.

0:05:13.000,0:05:15.000
(Śmiech)

0:05:15.000,0:05:18.000
Podobnie w Afryce: różnic jest wiele.

0:05:18.000,0:05:20.000
Skąd tyle zachorowań? Przez wojnę?

0:05:20.000,0:05:22.000
Nie. Spójrzcie tutaj.

0:05:22.000,0:05:25.000
W rozdartym wojną Kongu ledwie 2% – 4%.

0:05:25.000,0:05:29.000
A po sąsiedzku, spokojna Zambia: 15%.

0:05:29.000,0:05:32.000
Mamy solidne dane o uchodźcach z Konga.

0:05:32.000,0:05:34.000
Zarażonych jest 2% do 3%,

0:05:34.000,0:05:36.000
a w Zambii, bez wojny, dużo więcej.

0:05:36.000,0:05:38.000
Nowe badania wykazują,

0:05:38.000,0:05:41.000
że wojny i gwałty, mimo całej grozy,

0:05:41.000,0:05:44.000
nie stoją za wzrostem zachorowań.

0:05:44.000,0:05:46.000
Zatem co? Bieda?

0:05:46.000,0:05:48.000
Okazuje się, że w makro skali,

0:05:48.000,0:05:50.000
im więcej pieniędzy, tym więcej HIV.

0:05:50.000,0:05:53.000
To uproszczenie,

0:05:53.000,0:05:55.000
więc przyjrzyjmy się Tanzanii.

0:05:55.000,0:05:59.000
Podzielę Tanzanię na 5 grup dochodowych,

0:05:59.000,0:06:01.000
od najwyższego dochodu do najniższego.

0:06:01.000,0:06:03.000
od najwyższego dochodu do najniższego.

0:06:03.000,0:06:06.000
Najlepiej zarabiający, zamożni ale nie bogaci,

0:06:06.000,0:06:08.000
najczęściej mają HIV.

0:06:08.000,0:06:11.000
Różnica sięga od 11% do 4%,

0:06:11.000,0:06:13.000
a w przypadku kobiet nawet więcej.

0:06:13.000,0:06:17.000
Mieliśmy wiele hipotez, ale wspólne wyniki analiz

0:06:17.000,0:06:20.000
afrykańskich instytutów i badaczy z całego świata

0:06:20.000,0:06:23.000
pokazują, że nie mieliśmy racji.

0:06:23.000,0:06:25.000
Tak wyglądają różnice w Tanzanii.

0:06:25.000,0:06:27.000
A teraz spójrzmy na Kenię.

0:06:27.000,0:06:29.000
A teraz spójrzmy na Kenię.

0:06:29.000,0:06:31.000
Podzieliłem Kenię na prowincje.

0:06:31.000,0:06:33.000
O tak.

0:06:33.000,0:06:36.000
Zauważcie różnice w obrębie jednego kraju:

0:06:36.000,0:06:39.000
mamy i najniższy poziom, i najwyższy.

0:06:39.000,0:06:42.000
Dla większości prowincji skromny.

0:06:42.000,0:06:44.000
O co chodzi?

0:06:44.000,0:06:48.000
Skąd takie ekstrema?

0:06:48.000,0:06:51.000
Chodzi o częstą zmianę partnerów,

0:06:51.000,0:06:54.000
rzadkie używanie prezerwatyw,

0:06:54.000,0:06:57.000
i rozrzut wiekowy partnerów,

0:06:57.000,0:07:00.000
czyli starsi partnerzy i młode partnerki.

0:07:00.000,0:07:03.000
Młode kobiety chorują częściej niż młodzi mężczyźni

0:07:03.000,0:07:05.000
w wielu wysoce zainfekowanych krajach.

0:07:05.000,0:07:07.000
Które to kraje?

0:07:07.000,0:07:09.000
Przeniosę pęcherzyki na mapę.

0:07:09.000,0:07:13.000
Z 4% światowej populacji nosicieli HIV

0:07:13.000,0:07:16.000
połowa znajduje się w tym rejonie.

0:07:16.000,0:07:19.000
HIV występuje na całym świecie.

0:07:19.000,0:07:21.000
Pęcherzyki widać na całej mapie.

0:07:21.000,0:07:24.000
W Brazylii jest wiele zachorowań.

0:07:24.000,0:07:27.000
W krajach arabskich niewiele, ale w Iranie sporo.

0:07:27.000,0:07:31.000
W Iranie mają narkomanię i prostytucję.

0:07:31.000,0:07:33.000
W Indiach wiele, bo jest ich dużo.

0:07:33.000,0:07:35.000
W południowo-wschodniej Azji, itd.

0:07:35.000,0:07:37.000
W tej części Afryki,

0:07:37.000,0:07:39.000
choć to trudne, musimy z jednej strony

0:07:39.000,0:07:43.000
nie wrzucać Afryki do jednego worka

0:07:43.000,0:07:47.000
i nie spłycać przyczyn problemów,

0:07:47.000,0:07:50.000
ale z drugiej strony przyznać,

0:07:50.000,0:07:54.000
że ten schemat został naukowo udowodniony.

0:07:54.000,0:07:57.000
UNAIDS dostarczyło solidnych danych

0:07:57.000,0:08:00.000
o zasięgu HIV.

0:08:00.000,0:08:03.000
Może to duża ilość partnerów.

0:08:03.000,0:08:06.000
Może odmiany wirusa.

0:08:06.000,0:08:10.000
Może jeszcze inne czynniki

0:08:10.000,0:08:13.000
ułatwiające przenoszenie choroby.

0:08:13.000,0:08:16.000
Dla zupełnie zdrowej pary heteroseksualnej

0:08:16.000,0:08:21.000
ryzyko infekcji przy jednym stosunku wynosi 1 do 1000.

0:08:21.000,0:08:23.000
Nie wyciągajcie tylko pochopnych wniosków

0:08:23.000,0:08:25.000
i bądźcie grzeczni wieczorem.

0:08:25.000,0:08:27.000
(Śmiech)

0:08:27.000,0:08:30.000
W niekorzystnych warunkach,

0:08:30.000,0:08:33.000
przy wielu chorobach wenerycznych - 1 do 100.

0:08:33.000,0:08:36.000
Przypuszczamy, że chodzi o związki równoległe.

0:08:36.000,0:08:38.000
Co to są związki równoległe?

0:08:38.000,0:08:40.000
W Szwecji nie mamy związków równoległych.

0:08:40.000,0:08:42.000
Mamy seryjną monogamię.

0:08:42.000,0:08:44.000
Wódka, Sylwester, nowa partnerka na wiosnę.

0:08:44.000,0:08:46.000
Wódka, noc świętojańska, nowy partner na jesień.

0:08:46.000,0:08:48.000
Wódka... i tak dalej.

0:08:48.000,0:08:51.000
Można zebrać pokaźną kolekcję "byłych".

0:08:51.000,0:08:53.000
Mamy okropną epidemię chlamydiozy,

0:08:53.000,0:08:57.000
która utrzymuje się od wielu lat.

0:08:57.000,0:09:00.000
HIV osiąga szczyt w 3 - 6 tygodni po zakażeniu.

0:09:00.000,0:09:03.000
Współżycie z wieloma partnerami w miesiącu

0:09:03.000,0:09:06.000
zwiększa ryzyko HIV bardziej, niż innych chorób.

0:09:06.000,0:09:08.000
Pewnie chodzi o wiele czynników naraz.

0:09:08.000,0:09:11.000
Cieszę się, że rozpatrując problem obecnie

0:09:11.000,0:09:13.000
opieramy się na faktach.

0:09:13.000,0:09:15.000
Ten diagram można obejrzeć za darmo.

0:09:15.000,0:09:18.000
Wrzuciliśmy dane z UNAIDS na Gapminder.org.

0:09:18.000,0:09:22.000
Rozwiązując kolejne globalne problemy

0:09:22.000,0:09:25.000
posłużmy się nie tylko sercem,

0:09:25.000,0:09:27.000
i nie tylko pieniędzmi,

0:09:27.000,0:09:30.000
ale także głową.

0:09:30.000,0:09:32.000
Dziękuję bardzo.

0:09:32.000,0:09:38.000
(Brawa)