0:00:00.000,0:00:02.700
(Applous)

0:00:06.400,0:00:11.000
Vigs is in 1981 ontdek; die virus -- 1983.

0:00:11.000,0:00:13.370
Hierdie Gapminder borrels wys

0:00:13.370,0:00:17.460
hoe die virus in 1983 [br]wêreldwyd versprei was,

0:00:17.460,0:00:19.670
of hoe ons benader dit was.

0:00:19.670,0:00:21.990
Wat ons hier wys is --

0:00:21.990,0:00:28.660
op dié as dui ek die persentasie [br]besmette volwassenes aan.

0:00:28.660,0:00:33.510
En hier, inkomste in dollar per persoon.

0:00:33.510,0:00:37.000
En die grootte van die borrels hier

0:00:37.000,0:00:40.000
wys hoeveel besmet is in elke land,

0:00:40.000,0:00:42.300
en die kleur is die vasteland.

0:00:42.300,0:00:44.860
Julle kan sien die VSA het, in 1983,

0:00:44.860,0:00:47.300
’n baie lae persentasie infeksies gehad,

0:00:47.300,0:00:51.130
maar a.g.v. die groot bevolking, [br]is dit steeds ’n wesenlike borrel.

0:00:51.130,0:00:54.000
Nogal heelwat mense was besmet in die VSA.

0:00:54.000,0:00:56.000
En, hier bo, sien julle Uganda.

0:00:56.000,0:00:59.000
Hulle't amper vyf persent gehad,

0:00:59.000,0:01:03.000
en nogal ’n groot borrel, [br]al was dit toe nog ’n klein land.

0:01:03.000,0:01:07.300
En hulle was waarskynlik [br]die mees besmette land ter wêreld.

0:01:07.300,0:01:09.000
Nou, wat het gebeur?

0:01:09.000,0:01:11.210
Nou dat julle die grafiek verstaan,

0:01:11.210,0:01:14.000
en nou, in die volgende 60 sekondes,

0:01:14.000,0:01:17.000
sal ons die MIV-epidemie [br]oor die wêreld afspeel.

0:01:17.000,0:01:21.000
Maar eers, het ek ’n nuwe uitvinding hier.

0:01:22.000,0:01:25.000
(Gelag)

0:01:27.000,0:01:31.920
Ek het die straal [br]van die laserwyser gesoliedifiseer.

0:01:31.920,0:01:34.000
(Gelag)

0:01:34.000,0:01:37.000
(Applous)

0:01:41.030,0:01:44.000
So, op julle merke, gereed, weg!

0:01:44.000,0:01:48.300
Eerste, het ons die vinnige styging [br]in Uganda en Zimbabwe.

0:01:48.300,0:01:50.340
Hulle't opgegaan soos dit.

0:01:50.340,0:01:54.000
In Asië, was Thailand [br]die eerste erg besmette land.

0:01:54.000,0:01:56.000
Hulle't een tot twee persent bereik.

0:01:56.000,0:01:58.000
Toe het Uganda begin terugdraai,

0:01:58.000,0:02:00.000
terwyl Zimbabwe uitgeskiet het,

0:02:00.000,0:02:04.630
en so paar jaar later het Suid-Afrika [br]’n vreeslike styging in MIV-frekwensie.

0:02:04.630,0:02:06.580
Kyk, Indië het baie besmet gehad,

0:02:06.580,0:02:08.610
maar met ’n lae vlak.

0:02:08.610,0:02:10.880
En omtrent dieselfde gebeur hier.

0:02:10.880,0:02:13.640
Sien, Uganda kom af, Zimbabwe kom af,

0:02:13.640,0:02:15.340
Rusland gaan tot by een persent.

0:02:15.340,0:02:18.000
In die laaste twee tot drie jaar,

0:02:18.000,0:02:23.310
het ons ’n bestendige toestand [br]in die wêreld se MIV-epidemie bereik.

0:02:23.310,0:02:25.000
Dit het 25 jaar geneem.

0:02:25.000,0:02:28.570
Maar, bestendigheid beteken nie [br]dat dinge beter word nie,

0:02:28.570,0:02:31.290
dit het net ophou erger word.

0:02:31.290,0:02:35.000
Die bestendige toestand is, min of meer,

0:02:35.000,0:02:39.370
een persent van die [br]volwasse wêreldbevolking wat MIV-besmet is.

0:02:39.370,0:02:42.000
Dit beteken 30 tot 40 miljoen mense,

0:02:42.000,0:02:44.200
die hele Kalifornië, elke persoon,

0:02:44.200,0:02:47.090
is min of meer wat ons het [br]in die wêreld vandag.

0:02:47.090,0:02:51.360
Laat ek Botswana [br]weer ’n keer vinnig deurspeel.

0:02:51.360,0:02:55.000
Botswana -- hoër-middelinkomste land [br]in suider-Afrika,

0:02:55.000,0:02:58.330
demokratiese regering, goeie ekonomie,

0:02:58.330,0:03:00.000
en dis wat daar gebeur het.

0:03:00.000,0:03:02.360
Hulle't laag begin, toe uitgeskiet,

0:03:02.360,0:03:05.000
hulle't daar bo gepiek in 2003,

0:03:05.000,0:03:06.490
en nou is hulle af.

0:03:06.490,0:03:08.850
Maar hulle val net stadig-stadig,

0:03:08.850,0:03:11.820
want in Botswana, [br]met ’n goeie ekonomie en regering,

0:03:11.820,0:03:14.390
kan hulle dit bybring [br]om mense te behandel.

0:03:14.390,0:03:17.620
En as besmette mense behandel word, [br]sterf hulle nie aan vigs nie.

0:03:17.620,0:03:20.000
Hierdie persentasies sal nie daal nie,

0:03:20.000,0:03:22.960
want mense kan oorleef vir 10 tot 20 jaar.

0:03:22.960,0:03:25.640
So daar's nou ’n probleem [br]met hierdie maatstawwe.

0:03:25.640,0:03:30.040
Maar die armer lande in Afrika, [br]die lae-inkomste lande hier onder,

0:03:30.040,0:03:35.310
daar val die infeksiekoers vinniger,

0:03:35.310,0:03:37.000
want mense sterf steeds.

0:03:37.000,0:03:40.780
Ten spyte van die vrygewige PEPFAR,

0:03:40.780,0:03:43.000
word almal nie deur behandeling bereik nie,

0:03:43.000,0:03:45.490
en van dié wat wel bereik word [br]in die arm lande,

0:03:45.490,0:03:49.150
ontvang slegs 60 persent [br]ná twee jaar steeds behandeling.

0:03:49.150,0:03:52.310
Lewenslange behandeling is nie realisties

0:03:52.310,0:03:54.230
vir almal in die armste lande nie.

0:03:54.230,0:03:57.680
Maar dis baie goed dat wat gedoen word, [br]wel gedoen word.

0:03:57.680,0:04:01.990
Maar die fokus is nou terug op voorkoming.

0:04:01.990,0:04:04.760
Slegs deur oordrag stop te sit

0:04:04.760,0:04:06.760
sal die wêreld dit kan baasraak.

0:04:06.760,0:04:09.000
Medisyne is te duur -- [br]met die entstof,

0:04:09.000,0:04:12.000
of wanneer ons dit kry, [br]dis iets meer effektief --

0:04:12.000,0:04:14.000
maar die medisyne is baie duur vir armes.

0:04:14.000,0:04:16.510
Nie die medisyne self nie, [br]maar die behandeling

0:04:16.510,0:04:18.590
en die sorg wat daar rondom nodig is.

0:04:18.590,0:04:23.000
So, as ons na die patroon kyk,

0:04:23.000,0:04:25.360
kom een ding duidelik na vore:

0:04:25.360,0:04:27.000
julle sien die blou borrels

0:04:27.000,0:04:29.270
en mense sê MIV is baie hoog in Afrika.

0:04:29.270,0:04:33.360
Ek sou sê, MIV is baie ánders in Afrika.

0:04:33.360,0:04:36.800
’n Mens sal die hoogste [br]MIV-koers ter wêreld

0:04:36.800,0:04:38.150
in Afrikalande kry,

0:04:38.150,0:04:40.740
en tog het Senegal, hier onder,

0:04:40.740,0:04:42.810
dieselfde koers as die VSA.

0:04:42.810,0:04:44.000
En julle sal Madagaskar kry,

0:04:44.000,0:04:46.000
en baie Afrikalande kry

0:04:46.000,0:04:49.000
wat omtrent so laag is [br]soos die res van die wêreld.

0:04:49.000,0:04:53.000
Dis hierdie vreeslike vereenvoudiging [br]dat daar een Afrika is,

0:04:53.000,0:04:55.670
en dat dinge op een manier werk in Afrika.

0:04:55.670,0:04:57.050
Ons moet ophou daarmee.

0:04:57.050,0:05:00.000
Dis nie respekvol nie, [br]en dis nie baie slim

0:05:00.000,0:05:02.000
om so te dink nie.

0:05:02.000,0:05:04.690
(Applous)

0:05:06.000,0:05:09.460
Ek was bevooreg om vir ’n ruk [br]in die VSA te woon en werk.

0:05:09.460,0:05:13.000
Ek het agtergekom dat Salt Lake City [br]en San Francisco baie verskillend is.

0:05:13.000,0:05:15.000
(Gelag)

0:05:15.650,0:05:18.320
En so is dit in Afrika -- [br]daar's baie verskille.

0:05:18.320,0:05:20.520
So, hoekom is dit so hoog? Is dit oorlog?

0:05:20.520,0:05:22.610
Nee, dis nie. Kyk hier.

0:05:22.610,0:05:26.130
Die oorloggeteisterde Kongo is hier onder -- [br]twee, drie, vier persent.

0:05:26.130,0:05:29.720
En hierdie is vreedsame Zambië, [br]naburige land -- 15 persent.

0:05:29.720,0:05:32.600
Daar's goeie studies van die vlugtelinge [br]uit die Kongo --

0:05:32.600,0:05:34.490
twee, drie persent is besmet,

0:05:34.490,0:05:36.640
en vreedsame Zambië -- baie hoër.

0:05:36.640,0:05:38.610
Daar's nou studies wat duidelik aandui

0:05:38.610,0:05:41.540
dat die oorloë aaklig is, [br]dat verkragtings aaklig is,

0:05:41.540,0:05:44.890
maar dis nie die dryfkrag [br]vir die hoë vlakke in Afrika nie.

0:05:44.890,0:05:47.150
So, is dit armoede?

0:05:47.150,0:05:49.010
Wel, as ’n mens kyk op die makrovlak,

0:05:49.010,0:05:52.180
blyk dit meer geld, meer MIV.

0:05:52.180,0:05:53.640
Maar dis baie simplisties,

0:05:53.640,0:05:56.210
so kom ons gaan af en kyk na Tanzanië.

0:05:56.210,0:05:59.420
Ek deel Tanzanië in vyf inkomstegroepe op,

0:05:59.420,0:06:01.540
van die hoogste na die laagste inkomste,

0:06:01.540,0:06:03.000
en hier gaan ons.

0:06:03.000,0:06:06.320
Dié met die hoogste inkomste, [br]ek sou wel nie sê ryk nie,

0:06:06.320,0:06:08.000
hulle't hoër MIV.

0:06:08.000,0:06:11.000
Die verskil gaan van 11 persent af [br]tot by vier persent,

0:06:11.000,0:06:13.480
en dis selfs groter onder vroue.

0:06:13.480,0:06:17.000
Daar's baie dinge wat ons gedink het [br]wat nou, deur navorsing,

0:06:17.000,0:06:20.000
van Afrika-instansies en -navorsers

0:06:20.000,0:06:23.590
saam met internasionale navorsers, [br]wys dat dit nie die geval is nie.

0:06:23.590,0:06:25.580
Dis die verskil binne Tanzanië.

0:06:25.580,0:06:27.860
En, ek moet Kenia wys.

0:06:27.860,0:06:29.000
Kyk hier.

0:06:29.000,0:06:31.630
Ek het Kenia in provinsies opgedeel.

0:06:31.630,0:06:33.000
Hier gaan dit.

0:06:33.000,0:06:36.000
Kyk die verskil binne een Afrikaland --

0:06:36.000,0:06:39.000
dit gaan van ’n baie lae tot by [br]’n baie hoë vlak,

0:06:39.000,0:06:42.430
en die meeste van die provinsies in Kenia [br]is betreklik beskeie.

0:06:43.230,0:06:45.240
So, wat is dit dan?

0:06:45.240,0:06:48.000
Hoekom sien ons sulke [br]uiters hoë vlakke in sommige lande?

0:06:48.000,0:06:51.970
Wel, dis meer algemeen [br]met meer as een seksmaat,

0:06:51.970,0:06:54.310
kondoomgebruik is minder algemeen,

0:06:54.310,0:06:57.000
en daar is ouderdom-disparate seks --

0:06:57.000,0:07:00.000
dit is, ouer mans is geneig [br]om met jonger vroue seks te hê.

0:07:00.000,0:07:03.000
Ons sien ’n hoër koers [br]in jonger vroue as jonger mans

0:07:03.000,0:07:05.000
in baie van die [br]erg geaffekteerde lande.

0:07:05.000,0:07:07.000
Maar waar is hulle geleë?

0:07:07.000,0:07:08.810
Ek sit die borrels op ’n kaart.

0:07:09.180,0:07:13.000
Kyk, die hoogs geïnfekteerdes [br]is vier persent van die hele bevolking

0:07:13.000,0:07:16.690
en hulle hou 50 persent [br]van die MIV-geïnfekteerdes.

0:07:16.690,0:07:19.000
MIV bestaan regoor die wêreld.

0:07:19.000,0:07:21.000
Daar's borrels regoor die wêreld hier.

0:07:21.800,0:07:24.000
Brasilië het baie MIV-geïnfekteerdes.

0:07:24.000,0:07:27.000
Arabiese lande nie so veel nie, [br]maar Iran is nogal hoog.

0:07:27.000,0:07:31.000
Hulle het heroïnverslawing [br]en ook prostitusie in Iran.

0:07:31.000,0:07:33.000
Indië het baie want daar is baie.

0:07:33.000,0:07:34.620
Suid-oos Asië, en so aan.

0:07:34.620,0:07:37.000
Maar, daar is een deel van Afrika --

0:07:37.000,0:07:39.560
en die moeilike ding is, terselftertyd,

0:07:39.560,0:07:43.000
om nie ’n eenvormige uitspraak [br]oor Afrika te maak nie,

0:07:43.000,0:07:47.630
om nie met simpel idees voorendag te kom [br]oor hoekom dit so is, aan die een kant.

0:07:47.630,0:07:50.620
Aan die ander kant, om te erken [br]dat dit ’n ernstige geval is,

0:07:50.620,0:07:54.270
want daar is nou wetenskaplike konsensus [br]oor hierdie patroon.

0:07:54.270,0:07:57.670
VNVIGS het, uiteindelik, [br]goeie data beskikbaar gestel,

0:07:57.670,0:08:01.290
oor die verspreiding van MIV.

0:08:01.290,0:08:04.150
Dit kan samelopendheid wees.

0:08:04.150,0:08:06.670
Dit kan sekere virustipes wees.

0:08:06.670,0:08:10.410
Dit kan wees dat daar ander dinge is

0:08:10.410,0:08:13.000
wat oordrag teen ’n hoër frekwensie [br]laat voorkom.

0:08:13.000,0:08:16.870
As jy immers heeltemal gesond is [br]en jy hê heteroseksuele seks,

0:08:16.870,0:08:21.760
is die infeksierisiko tydens een omgang [br]een in ’n 1000.

0:08:21.760,0:08:23.590
Moenie oorhaastig raak met

0:08:23.590,0:08:25.880
julle gedrag vanaand nie.

0:08:25.880,0:08:27.000
(Gelag)

0:08:27.000,0:08:30.000
Maar as jy in ’n ongunstige situasie is,

0:08:30.000,0:08:33.820
meer seksueeloordraaglike siektes, [br]kan dit een in ’n 100 wees.

0:08:33.820,0:08:37.130
Maar wat ons dink dit kan wees, [br]is samelopendheid.

0:08:37.130,0:08:38.000
En wat is dit?

0:08:38.000,0:08:40.630
In Swede het ons geen samelopendheid nie.

0:08:40.630,0:08:42.000
Ons het reeks-monogamie.

0:08:42.000,0:08:44.520
Vodka, Oujaarsaand -- [br]’n nuwe maat vir die lente.

0:08:44.520,0:08:46.770
Vodka, Midsomersaand -- [br]’n nuwe maat vir die herfs.

0:08:46.770,0:08:48.890
Vodka -- en so gaan dit aan, julle weet?

0:08:48.890,0:08:51.000
En jy versamel ’n groot aantal ekse.

0:08:51.000,0:08:54.130
En ons het ’n vreeslike [br]chlamidia-epidemie --

0:08:54.130,0:08:57.000
’n vreeslike chlamidia-epidemie [br]wat vir baie jare rondhang.

0:08:57.000,0:09:00.000
MIV bereik drie tot ses weke [br]na infeksie ’n piek

0:09:00.000,0:09:03.400
en dus, is om meer as een seksmaat [br]in een maand te hê

0:09:03.400,0:09:06.000
baie meer gevaarlik in MIV-oordrag [br]as met ander infeksies.

0:09:06.000,0:09:08.000
Waarskynlik, is dit ’n kombinasie hiervan.

0:09:08.000,0:09:11.000
En wat my so gelukkig maak [br]is dat ons nou in die rigting van

0:09:11.000,0:09:14.090
feite beweeg wanneer ons hierna kyk.

0:09:14.090,0:09:15.840
Julle kry dié grafiek, pasella.

0:09:15.840,0:09:18.820
Ons't VNVIGS data [br]op Gapminder.org opgelaai.

0:09:18.820,0:09:22.790
En ons hoop dat wanneer ons in die toekoms [br]op globale probleme reageer

0:09:22.790,0:09:25.000
ons nie net die hart sal hê nie,

0:09:25.000,0:09:28.150
nie net die geld sal hê nie,

0:09:28.150,0:09:30.370
maar dat ons ook die brein sal inspan.

0:09:30.370,0:09:32.000
Baie dankie.

0:09:32.000,0:09:35.140
(Applous)