WEBVTT

00:00:06.648 --> 00:00:09.226
Դու պատմում ես ընկերոջդ
զարմանալի մի պատմություն,

00:00:09.226 --> 00:00:13.637
հասնում ես ամենահետաքրքիր մասին,
ու հանկարծ նա ընդհատում է՝ ասելով․

00:00:13.637 --> 00:00:17.819
«Այլմոլորակայինն ու ես», 
ոչ թե «Ես ու այլմոլորակայինը»։

00:00:17.819 --> 00:00:19.813
Մեզանից շատերը, հավանաբար, կզայրանային,

00:00:19.813 --> 00:00:21.907
բայց, կոպիտ ընդհատումից զատ,

00:00:21.907 --> 00:00:23.713
արդյո՞ք ընկերդ իրավացի է։

00:00:23.713 --> 00:00:26.837
Արդյո՞ք քո նախադասությունը 
իսկապես քերականորեն սխալ էր։

00:00:26.837 --> 00:00:30.867
Եվ հետո, եթե նա, միևնույնն է, հասկացել է
իմաստը, էլ ի՞նչ կարևոր է քերականությունը։

00:00:30.867 --> 00:00:32.722
Լեզվաբանության տեսանկյունից

00:00:32.722 --> 00:00:36.547
քերականությունը կաղապարների հավաքածու է, որը արծարծում է թե ինչպես պիտի կապակցվեն բառերը՝

00:00:36.547 --> 00:00:39.096
արտահայտություններ կամ
նախադասություններ կազմելու համար

00:00:39.096 --> 00:00:41.905
թե՛ բանավոր, թե՛ գրավոր խոսքում։

00:00:41.905 --> 00:00:44.090
Տարբեր լեզուներ ունեն իրենց յուրահատուկ կաղապարները։


00:00:44.090 --> 00:00:47.433
Անգլերենում ենթական, սովորաբար,
առաջին տեղում է,

00:00:47.433 --> 00:00:48.689
որից հետո դրվում է 
ստորոգյալը,

00:00:48.689 --> 00:00:50.007
իսկ հետո՝ խնդիրը,

00:00:50.007 --> 00:00:52.554
մինչդեռ ճապոներենում և շատ այլ լեզուներում
շարադասությունը

00:00:52.554 --> 00:00:55.898
հետևյալն է՝ ենթակա,
խնդիր, ստորոգյալ։

00:00:55.898 --> 00:01:00.151
Որոշ գիտնականներ փորձել են գտնել
բոլոր լեզուների ընդհանրությունը,

00:01:00.151 --> 00:01:02.496
բայց որոշ հիմնարար հատկանիշներից զատ,

00:01:02.496 --> 00:01:04.593
ինչպիսիք են գոյականի և բայի գոյությունը,

00:01:04.593 --> 00:01:08.939
լեզուների միջև առկա են նաև մի քանի, 
այսպես կոչված, հանրույթներ։

00:01:08.939 --> 00:01:12.026
Ու մինչդեռ ցանկացած լեզվի գոյության համար
պարտադիր են կայուն նմուշները,

00:01:12.026 --> 00:01:17.306
վերոնշյալ նմուշների քննությունը ցուցադրում է 
շարունակական հակասությունը երկու կարծիքների միջև,

00:01:17.306 --> 00:01:20.913
որոնք հայտնի են որպես պահպանողականություն
և նկարագրականություն։

00:01:20.913 --> 00:01:22.198
Կոպիտ ասած՝

00:01:22.198 --> 00:01:26.061
պահպանողականները կարծում են, որ լեզուն
պետք է հետևի կայուն օրենքների,

00:01:26.061 --> 00:01:30.692
մինչդեռ փոխարկումն ու հարմարակումը 
նկարագրականների կողմից դիտվում են որպես

00:01:30.692 --> 00:01:33.880
լեզվի գոյության բնական ու անհրաժեշտ մասեր։

00:01:33.880 --> 00:01:38.321
Պատմության մեծագույն շրջանում լեզվի ճնշող
մեծամասնությունը բանավոր տեսքով էր։

00:01:38.321 --> 00:01:42.286
Բայց մարդկանց փոխադարձ կապի և գրավոր
խոսքի կարևորության աճի հետ մեկտեղ

00:01:42.286 --> 00:01:46.341
գրավոր լեզուն ստանդարտացվեց՝ ընդլայնելով
շփումը

00:01:46.341 --> 00:01:51.081
և ապահովելով միևնույն հանրույթի բնակիչների
փոխադարձ հասկացողությունը։

00:01:51.081 --> 00:01:56.741
Շատ լեզուներում այս ստանդարտ ձևը սկսեց
համարվել միակն ու ճշմարիտը՝

00:01:56.741 --> 00:02:00.665
չնայած լինելով բանավոր խոսքի տարբերակներից մեկի՝

00:02:00.665 --> 00:02:03.078
տիրող դասակարգի լեզվի ծնունդ։

00:02:03.078 --> 00:02:07.426
Պուրիստներն աշխատում էին հիմնավորել և
տարածել այս ստանդարտը՝

00:02:07.426 --> 00:02:13.021
հանգամանորեն ներկայացնելով օրենքների
հավաքածու, որոնք արտացոլում էին իրենց ժամանակների քերականությունը։

00:02:13.021 --> 00:02:17.245
Գրավոր խոսքի կանոնները կիրառվում էին նաև
բանավոր խոսքում։

00:02:17.245 --> 00:02:21.683
Բանավոր խոսքի կանոնները, որ շեղվում էին
գրավոր խոսքի կանոններից, համարվում էին

00:02:21.683 --> 00:02:24.090
խախտումներ կամ սոցիալական ցածր
մակարդակի ցուցանիշներ,

00:02:24.090 --> 00:02:26.675
իսկ շատ մարդիկ, ովքեր ողջ կյանքում
խոսել էին այդպես,

00:02:26.675 --> 00:02:30.570
այժմ ստիպված էին խոսել սահմանված
չափանիշներին համապատասխան։

00:02:30.570 --> 00:02:31.886
Այնուհանդերձ, վերջերս

00:02:31.886 --> 00:02:36.140
լեզվաբանները հասկացան, որ խոսքի բանավոր և գրավոր
տարբերակները լրիվ տարբեր երևույթներ են՝

00:02:36.140 --> 00:02:38.287
իրենց օրինաչափություններով ու 
կաղապարներով։

00:02:38.287 --> 00:02:42.891
Մեզանից շատերը սկսում են խոսել այնքան վաղ
հասակից, որ անգամ չեն էլ հիշում դա։

00:02:42.891 --> 00:02:46.468
Մենք ձևավորում ենք մեր խոսքային բառապաշարը
չգիտակցված սովորույթների,

00:02:46.468 --> 00:02:48.828
չմտապահվող օրենքների օգնությամբ։

00:02:48.828 --> 00:02:52.621
Եվ քանի որ ասվածի իմաստը փոխանցելու համար մենք օգտագործում ենք նաև տրամադրվածություն և հնչերանգ,

00:02:52.621 --> 00:02:54.775
դրա կառուցվածքը շատ հաճախ ավելի ճկուն է՝

00:02:54.775 --> 00:02:58.727
ելնելով խոսողների և խոսակիցների 
նպատակներից։

00:02:58.727 --> 00:03:03.241
Սա ենթադրում է բարդ նախադասությունների
գործածության սահմանափակում, որովհետև դրանք վերլուծելը դժվար է,

00:03:03.241 --> 00:03:06.037
խուսափում անկանոն 
արտահայտչականությունից կամ

00:03:06.037 --> 00:03:09.388
ավելորդ հնչյունների բացթողում՝ 
խոսքն արագացնելու համար։

00:03:09.388 --> 00:03:13.571
Լեզվաբանական մոտեցումը, որ փորձում է
հասկանալ և քարտեզագրել նման տարբերությունները՝

00:03:13.571 --> 00:03:17.945
առանց թելադրելու դրանց ճշմարիտ տարբերակները, հայտնի է որպես նկարագրականություն։

00:03:17.945 --> 00:03:20.301
Որոշելուց բացի, թե ինչպես պիտի 
օգտագրծվի լեզուն,

00:03:20.301 --> 00:03:23.131
այն նկարագրում է, թե իրականում քանի մարդ է
այն գործածում,

00:03:23.131 --> 00:03:27.259
և նշում նորամուծությունները, որոնք ի հայտ են
գալիս նրա գործածության ընթացքում։

00:03:27.259 --> 00:03:28.878
Բայց չնայած վեճը

00:03:28.878 --> 00:03:31.175
պահպանողականության և նկարագրականության 
միջև շարունակվում է,

00:03:31.175 --> 00:03:33.598
Այդ երկուսն իրարամերժ չեն։

00:03:33.598 --> 00:03:37.072
Լավագույն առումով՝ պահպանողականությունը
տեղեկացնւմ է մարդկանց

00:03:37.072 --> 00:03:41.675
Տվյալ ժամանակահատվածի հաստատված
ամենատարածված նմուշների մասին։

00:03:41.675 --> 00:03:44.471
Սա կարևոր է ոչ միայն պաշտոնական
համատեքստում,

00:03:44.471 --> 00:03:48.432
այլ նաև հեշտացնում է ոչ մայրենի լեզվով
հաղորդակցվող և

00:03:48.432 --> 00:03:50.620
տարբեր ծագմամբ մարդկանց շփումը։

00:03:50.620 --> 00:03:52.194
Մյուս կողմից՝ նկարագրականությունը

00:03:52.194 --> 00:03:54.447
ներքուստ ցուցադրում է՝ 
ինչպես է աշխատում միտքը,

00:03:54.447 --> 00:03:58.855
և աշխարհը դիտարկելու բնազդային ուղիները։

00:03:58.855 --> 00:04:03.461
Վերջին հաշվով, քերականությունը համարվում է
լեզվական սովորույթների հավաքածու,

00:04:03.461 --> 00:04:06.751
որ շարունակաբար գործարկվում և
վերաիմաստավորվում է

00:04:06.751 --> 00:04:09.966
լեզվակիրների ողջ խմբի կողմից։

00:04:09.966 --> 00:04:11.352
Ինչպես ինքը լեզուն,

00:04:11.352 --> 00:04:13.217
այն մի հրաշալի ու բարդ հյուսվածք է,

00:04:13.217 --> 00:04:17.080
որի կազմավորմանը նպաստել են խոսողներն ու
խոսակիցները,

00:04:17.080 --> 00:04:18.565
գրողներն ու ընթերցողները,

00:04:18.565 --> 00:04:20.781
պահպանողականներն ու նկարագրականները

00:04:20.781 --> 00:04:22.663
ինչպես անցյալում, այնպես էլ այսօր։